EIIAIIDEII-niEUWS
De Nadere Reformatie
(5)
No. 5489
Boekbespreking:
(1)
Waarheid
Twist des Heeren
Heylige Reformatie
4e Blad
VRIJDAG 18 APRIL 1986
SINT ANNALAND
Uienveiling van dinsdag 15 april
1986 Uien, maat veertig opwaarts,
klasse twee N.L. 18,60 - 19,00.
Uienprijs per lionderd kilogram. Aanvoer:
vijf en zeventig ton.
Rondom Kniertje
•Pats!! Een felle bliksemflits met daarop
volgend onheilspellend gerommel van de
donder, een daverende regenbui met zwa
re windstoten luiden de laatste fase van de
fïlm „Op Hoop van Zegen" in.
Vannacht zal de rampnacht zijn, waarin
't schip de ,,0p Hoop van Zegen" in een
woedend noodweer met man en muis
vergaat. Als de storm de luiken van Knier
tjes huisje doet klapperen, de oude iep op 't
erf doet kreunen, is de angst groot in de
harten van Knier om Barendje en Geert,
haar laatste twee zonen, van Marietje, de
dochter van de scheepstimmerman Simon
om haar Mees, yan Jo, 't nichtje van Knier
om haar Geert, Kniertjes zoon. En hoe
veel andere vissersvrowuen zullen van
nacht niet slapen, maar bidden....?
Zozeer leef je je in dit verhaal, dat 't haast
profaan aandoet te vertellen, dat de storm
geproduceerd wordt door twee wind-
machines, die op volle kracht draaien, de
regen door een regenmaker (machine), de
oude iep op 't erf is op enkele centimeters
na doorgezaagd, touw eromheen, hij zal
straks bij „inslag van de bliksem om
vergetrokken worden, evenals 't varkens
kot, ook al omringd door touw. Mick
Durlacher, broer van Pauline van de figu
ratie, zit in spanning ,,aan de touwen". Bij
die bliksemflits moet alles om- en in
storten. Wat een verrukkelijke taak voor
een jongen van zeventien! 't Moet boven
dien in één keer lukken, alles weer over
eind zetten en dan „nog eens" is er niet bij.
Die bliksemflits" zal veroorzaakt wor
den door magnesium te ontsteken, ver
borgen in een holte van deze iep, via een
lont. De „donder" door geluidseffect. Ik
zei het al eerder: film is illusie. Maar hoe
knap, hoe bedriegelijk echt! De vorige film
„Op Hoop van Zegen" uit de jaren dertig
was meer verfilmd toneel, dit is echt: film.
Ademloos kijkt Goeree toe. En als de
boom ,,om" ligt, 't varkenskotje in zijn val
verpletterend, komt een volkomen ver
pieterde en druipnatte Mick te voorschijn,
glunderend, dat 't allemaal zo goed gelukt
is. Die Mick! In 't kantoortje, waar laat op
de avond Pauline en ijverige assistente
Joke Nijsten nog steeds bezig zijn figu
ranten te bellen, verschijnen, waar hij ook
staat, plasjes op de vloer. Uren heeft hij
daar op 't erf in de stromende regen
(havenwater) gelegen. Film betekent ook,
voor ieder, die er aan meewerkt: ont
beringen, 't Enthousiasme, waardoor je
die ontberingen niet telt! „Trek iets droogs
aan", zegtPauline zorgzaam. Mick geniet
nog steeds, zijn natte pak is bijzaak.
Die sfeer in dat kantoortje, schitterend!
Er wordt gebeld en gebeld, een normaal
gesprek is onmogelijk. Onder 't bellen
krijg ik een brieve toegeschoven: ,,Dieke,
weet jij nog een paar leuke notabele man
nen, hetzij jong, hetzij oud, maat 52?"
Ik pieker me suf, maar produceer vóór
middernacht nog een paar leuke, notabele
mannen, die ook écht meespeelden bij de
onthulling van het monument bij het
strand. Die maat 52 zit me dwars, ik weet
een aantal leuke, knappe, acceptabele
mannen op dit eiland! De grotere kos
tuums heeft Janny Hubar niet in voorraad,
helaas, 't Is passen en meten, ook bij de
dames, boven maat 42 val je af Bijna viel
ik ook af, door mijn lengte! Bijna 1.80 m.
Na tien rokken passen was er gelukkig nog
één, met een sleepje van een vroegere
lange dame. Meteen kan ik hierbij ant
woord geven op de vraag: de actrices,
pasten die nu ook tussen jullie in?
Nee! Dat deden ze niet. Voor hen werden
speciaal evenals voor de acteurs de
kostuums op maat ontworpen en gemaakt
door de kledingspecialist Rein Walraven.
Voor de figuranten waren alle kostuums
bewaard van vroeger, vaak heel mooi, met
kostbaar kant. Ook die hoeden,'een plaat-
je!
Verschilletjes moeten er nu eenmaal we
zen, ik heb er geen moeite mee: figuranten
zijn a.h.w. het groen, waartegen de bloe
men (de acteurs) goed uit moeten komen.
Zonder ons bijvoorbeeld bij 't monu
ment is zo'n plaatje ,,leeg", we zijn dus
wél belangrijk, maar in een verre rang
orde. Maar geen nood, we weten dat en 't
plezier onder elkaar is er geen moment
minder om.
Wat uiterst verwarrend werkt in 't hele
filmgebeuren, is 't feit, dat alle scènes zo
door elkaar zonder enige logica op
genomen worden.
U krijgt van mij nu dus nog:
I. zich verstoppen van Barendje in zijn
schuilhut in de duinen, omdat hij niet
mee wil varen op die wrakke schuit.
Moeder Kniertje, de vissersvrouw die diep getroffen wordt door het verlies van man en zonen.
2. De heerlijk-gezellige bruiloft van
Marietje en Mees.
3. 't Uitzwaaien van de ,,0p Hoop van
Zegen" in Yerseke. Maar óók nog:
4. De aankondiging van de ramp op de
Markt in Goedereede; en:
5. 't Vragen om inlichtingen over 't schip
bij Reder Bos door Kniertje.
Wij zagen dit alles hier in Goeree onder
onze ogen gebeuren behalve dan Yer
seke in volstrekt onlogische volgorde.
Waar zal ik beginnen?
Mijn gedachten gaan nu even uit naar
Kniertje, maar dan in de vorm van le
vende" Kitty Courbois. Vol ongerustheid
na deze rampzalige stormnacht ging zij
vragen bij het redershuis Bos of er al
nieuws was over de ,,Op Hoop van zegen".
De storm duurde nog voort en met de
schorten en rokken bollend boven 't hoofd
stond zij aan de deur. Stelt u zich even
voor, zes graden onder nul en daarbij twee
windmachines op volle kracht draaiend.
Wist u, dat zes graden onder nul dan 't
effect krijgen van achttien graden onder
nul?? Monsterlijk! Elke repetitie of op
name duurde niet langer dan drie minuten.
Daarna werd zij omhuld door warme
kleding uiiiiicugehaald. En opnieuw! Tot
't goed was. Ongeveer zes keer. Mijn
diepe respect voor Kitty Courbois. Over
ontberingen gesproken, 't Acteurschap
heeft een aureool van glamour", mooi
zijn, interessant zijn. Met een aantal Goe-
dereedenaars, de ijzige wind trotserend op
't hoekje van de Markt, zagen wij een tipje
van de werkelijkheid. De glamour" mag
er zijn, bekend zijn, soms geliefd zijn bij 't
publiek, maar 't is ook hard, heel hard
werken in soms wel heel barre omstandig
heden. In't verhaal krijgt zij bovendien nul
op 't request.
Reder Bos laat niets los over 't schip,
vóór hij zijn zaken geregeld heeft met de
verzekering.
Om hierna nu middenin een bruiloft te
stappen of in een schuilhut bovenin 't
duin, werkt dermate verwarrend, dat ik u
een klein overzicht wil geven van 't ver
haal, zoals 't zich in de film afspeelt.
Ik vertelde u al, dat Barendje, Kniers
jongste zoon (Danny de Munck) wan
hopige pogingen deed een baantje aan de
wal te vinden. Bij de tonnen kuiper, bij de
zeilmaker. Overal nul op het request. Het
respect en de vrees voor de machtige baas
in 't dorp, reder Bos (Rijk de Gooyer)
zaten er diep in. De geruchten in het dorp,
als zou de ,,Op Hoop van Zegen" een
drijvende doodkist zijn, worden steeds
sterker. Op een avond (de bruiloft) vertelt
Simon, de scheepstimmerman (Ramses
Shaffy) met een borreltje teveel op, aan
Barend, dat de geruchten waar zijn, dat hij
bovendien van reder Bos geld gekregen
heeft om zijn mond dicht te houden.
Barends broer Geert, juist terug uit de
gevangenis (reden: een grote mond in
dienst tegen een hoger-geplaatste) lacht
alle bezwaren weg. Reder Bos heeft hem
juist ook weer aangenomen als beman
ningslid, op voorwaarde, dat Barend óók
meevaart. Moeder Kniertje heeft voor
beide jongens reeds een voorschot ge
kregen.... „Onzin" zegt moeder Knier
De schuilhut waarin Barendje zich verstopte.
„Mijn vader vals spelen?" zegt Clemen
tine (Tamar van den Dop), zijn geliefde
vriendinnetje,dat zou vader nóóit doen!
Simon, de scheepstimmerman, nu weer
nuchter, trekt zijn woorden in. ,,Nee, dat
heb ik niet gezegd, jongen, dat heb je
verkeerd begrepen".
Barendje, nu zo in 't nauw gedreven,
probeert nog steun te zoeken bij zijn oude
grootvader (Lex Goudsmit) en diens
vriend Daantje (Albert Mol), maar de
poort van het oude mannenhuis is ge
sloten, het is geen bezoekuur.
Nu is er niemand op de wereld meer, die
hem gelooft. En zo, ontredderd, zoekt hij
zijn schuilhut op in de duinen. Maar
moeder Knier kent zijn schuilplaats en
rechtschapen als zij is ze heeft immers
een voorschot gekregen nu zal er ook
gevaren worden! gaat er met twee
dienders op af. Moeder, luister dan!"
schreeuwt Barend diep-wanhopig. ,,Als je
me laat gaan, zie je me nooit weer terug.
Simon heeft zelf gezegd, dat ,,de Hoop"
een drijvende doodkist is!" Moeder Knier
blijft hard en onverbiddelijk. Als een lam
voor de slachtbank Iaat Barendje zich
meevoeren.
Een modernere variant op het oude ge
geven van Herman Heyermans: ,,En met
mijn eigen handen heb ik zijn handen van
de deurpost losgemaakt...." De tragiek is
er niet minder om. Moeder Kniertje, nu
nog zo rechtschapen en heldhaftig, die
straks haar man kwijtzal zijn aan de zee én
haar vier zonen. En nu zó willens en
wetens, door corruptie, waar zij niet in wil
geloven. Ik denk, dat de film straks diep tot
aller hart zal spreken....
Aan de vooravond van deze noodlottige
afvaart die in Yerseke plaats zal vinden
beleven wij nog de bruiloft van Marietje
(DorijnCurvers), de dochtervan scheeps
timmerman Simon, met Mees (Jaap Stob
be), ook een lid van de bemanning, die
morgen uit zal varen. Hete kolen op
Simons hoofd. Hij heeft weliswaar een
hekel aan zijn schoonzoon, maar zijn
ondergang wenst hij zijn dochter niet toe.
„Ik voel me een Judas-figuur" zei Ramses
Shaffy bij mij In de keuken. Maar daar
over vertel ik straks meer!
't Khnkt zo harteloos nu met verve over
die bruiloft te gaan vertellen. Maar 't Is nu
eenmaal een drama met hoogte- en diepte
punten.
De bruiloft in de film was verrukkelijk
om mee te maken, de sfeer van een echte
ouwerwetse boeren- in dit geval: vissers-
bruiloft.
De oude zeilmakerij in een schuur In ons
„schurenstraatje", de Achterweg, waar
Barend om een baantje ging vragen, is nog
geheel In tact. Tussen alle zeilen en gereed
schappen in staan daar lange tafels op
schragen, met banken ervoor. Aan de
tafels in bonte mengeling alle familie en
vrienden vissers uit 't hele dorp. Mooi
aangedaan, goud aan de mutsen werd tot
nog toe in de film niet gedragen nu zijn
er vele vissersvrouwtjes met goud, kralen
en alleen In de zondagse kledij. Op de
tafels potten met „zuur", augurken en
uitjes géén snacks, géén chips! kleine
borrelglaasjes met jenever (water), een
besje (rood water) of een citroentje (geel
water). Nee: 't was zelfs geen limonade, ik
heb even geproefd! Die figuranten, die
misschien meenden hier een kleine hart-
versterking te kunnen pakken, kwamen
verschrikkelijk bedrogen uit....
Er is muziek, er wordt gedanst. Heel
zwierig, op een oud walsmelodietje, begin
deze eeuw. 't' Is zo'n heerlijk deinend
deuntje, wat onmiddellijk door iedereen
meegeneuried en zachtjes gefloten, wordt.
Maar ja, Goeree's bevolking is muzikaal.
Om de zware blauwe sigaren rookdampen
te suggereren worden aanhoudend met de
„mlsf'-machine zware wolken het vertrek
ingepompt. Het effect is magnifiek, de
bengelende olielampen, die een zacht geel
licht verspreiden, de mooie gezichten
iedereen is „mooi" In deze kledij op zijn
eigen karakteristieke manier onder de
witte mutsjes, de mannen zo fraai markant
in hun deftige zwarte kledij de muzi
kanten op een kleine verhoging, de dei
nende paren in het midden op de vloer,
lachend, vrolijk, het wat jengelende wals
melodietje, dit alles versluierd door zachte
rookdampen. Je zou er stil van worden.
Rembrandt met zijn grote liefde voor
clair-obscur licht-duister) zou verrukt ge
weest zijn! Het is een levend schilderij.
Alle namen kan ik weer niet noemen,
Krien Troost (de dorpsomroeper) vond ik
een verrukkelijke bruiloftsgast, zo vol
vreugde aan het walsen. Klara Bremer-
Tanis (Klara van Kommer de Brommer)
en Hermieneke Klein waren aandoenlijk
lief en mooi om te zien op de vloer, in de
armen van hun danspartners. En wat was
„Opoe" Suze Bosch een prachtig kittig
oud wuufje!
Bijzonder aardig overigens van Gerrit
Martijn opnameleider en ass. regisseur
ons toe te laten in de schuur met nog
enkele Goereeënaars mochten we binnen
stil op de achtergrond om mee te
genieten. Ik voor dit stuk om „sfeer te
snuiven". Wij genoten, nietwaar, me-
vrouwtje van Heest?
Ik kwam aan een lange tafel te zitten, op
de achtergrond, naast TItia Jaarsveld, de
script-girl. Zij vertelde me talloze bij
zonderheden en technische aanwijzingen.
Daarover straks. Ik „pak" nu even die
schitterende muzikanten, die in wezen
voor een groot gedeelte deze unieke sfeer
hier bepaalden.
Het waren ,,de speellieden van Voome"
uit Hellevoetsluls. Zij brengen muziek uit
de middeleeuwen, de Renaissance en de
Barok. Ik citeer even hun folder: „Op
tredens in historische costuums, op nauw
keurige copieën van museuminstrumen
ten, die voor een deel zelf zijn gebouwd".
Dit alles o.l.v. Ed van Weerd (01883 -
14051).
Zelf mocht ik het grote genoegen smaken
(voor de krant overal met de neus bij!) hun
repetitie aan de vooravond van de bruiloft
mee te maken. Muziek in optima forma! In
't achterkamertje van 't verkleedhuis, ach
ter Pauline en Joke's figurantenkantoor
werd 't filmmelodietje geboren. Guldo
Pleters (reg.) wilde geen polka, alleen
walsmuziek. Uit verschillende walsmelo
dietjes sprak dit erg aan. Ed van Weerd
neuride: „Tja-la-la-la-la-la", Willem
Schot op de trekharmonica nam 't direct
over, daarin gevolgd door Henk Feuth, de
tweede harmonica. Op 't gehoor. Voor de
violisten Merlijn van Weerd (zoon van
vader Ed) en Walter Kuipers (alt-viool)
werd pijlsnel 't melodietje getransponeerd
in de juiste toonhoogte door Ed van
Weerd. En zie, binnen 't kwartier werd er
gezamenlijk gemusiceerd, was 't film-
wijsje geboren. Heel knap.
Henk Feuth instrueerde vervolgens de
acteurs en figuranten op zijn trekharmo
nica in de oude wals-danspassen. Op de
bruiloft zelf speelden drie man: Willem
Schot op de trekharmonica. Merlijn van
Weerd, Ie viool; Walter Kuypers, 2e
viool (de lage stem).
En o Willem Schot, ik zal je nooit ver
geten, na zeker duizend keer dit melo
dietje spelen, nog altijd dat stralende ple
zier op je gezicht, zachtjes de maat trap
pend met die zware vetleren schoenen, Ik
hoop echt Iets van die belevenis terug te
zien op de film. Ook iets van de dodelijke
ernst waarmee Merlijn op de viool speel
de, volkomen in trance. Walter, je paste
precies in 't geheel. Een plaatje.
Terug naar 't filmverhaal. Op de dans
vloer speelt zich nog even een incident af
als reder Bos de bruid ten dans uitnodigt.
Marietje (Dorijn Curvers) als prachtige
bruid in oude klederdracht van blauwige
zijde, wit kanten mutsje met goud aan de
slapen. Mees (Jaap Stobbe): „Wil jij wel
met je poten van mijn wijf afblijven!?"
Voor er handgemeen dreigt, wordt er in
gegrepen.
Even terug naar de tafel bij Titia Jaars
veld. Ze vertelt me, dat haar belang
rijke taak Is de continuïteit In 'r film
beeld vast te leggen. Stopt een scène en
gaat hij de volgende dag (of later) verder,
dan moet alles op schrift staan. Deze
spelers, deze figuranten, deze opstelling.
Deze kleding, die haarlok, dat kraagje zus
en zo. De tafels, de hele enscenering, alles
wordt vastgelegd. A.h.w. een foto op
schrift. Ze moet elk détail opmerken, 't
vergt een hele alerte instelling op 't geheel
en een uiterst zorgvuldige administratie.
Ze wijst me op ieders specialiteit bij de
mannen van de film „crew". Ik doe weer
een greep. Iedereen weet nu wel, dat
Guido Pleters de regisseur Is, hij is
manhaftig na zijn hevige griep, opgelopen
op 't strand bij min 12 graden C, slechts
twee dagen ziek thuis! alom tegen
woordig, bemoeit zich uiteraard met 't
camerawerk, maar toch speciaal met de
acteurs. De figuranten vallen geheel onder
de leiding van de ass. reg., hier Wllfried
Depeweg.
De camera-instelling, de rails, de stabili
teit van de camera, de „grip" onder Appie
Vermeren. Job van As, de location-
manager heeft de „lokatle", de plek a.h.w.
gearrangeerd, daarbij zéér bijgestaan door
Matthijs van Heiningen, zoon van de
producent van deze film.
Het geluld In de film wordt verzorgd door
Georges Bossaers, hij is de man met de
„hengel". Cameraman Frans Bromet
met je camera ass. Nils Post Is „focus
puller", zorgt voor scherpte camera
instelling. Met assistent zorg voor lenzen,
kortom 't hele cameragebeuren. Samen
met Chef licht: Cor Roodhart, wolken
en weerdeskundige, in overleg met regie
en camera leidt hij „licht en sfeer". Joop
Schaaps legt steeds alle onderdelen van
de film vast in foto's. „Chapper loader" Is
Tonny Henkes, zorgt voor continue aan
vulling nieuw materiaal, registratie ge
bruikte filmrollen, zorgt voor de „klap".
Allard Bekker is „set-dresser", de naam
zegt het al, hij draagt zorg voor de en
tourage: bijv. op de tafels bij de bruiloft: de
potjes met zuur, de borrelglaasjes met
inhoud, ook steeds 't bijvullen, waren tntó
er dus echt mensen, die dat spul dronken??
Ook de bloemen bij 't monument. De
steeds verse bosjes tulpen, die Clementine
op de grond moest smijten, de grote krans.
In één woord: de versiering van de set.
Gerrit Martijn, de opnameleider en ass.
reg. is „de baas op de sed". Hij roept:
„Camera?" camera loopt „Ge
luid?" geluid loopt „Stilte alstu
blieft!", „Actie!" Ook „wil die meneer
De Nadere Reformatie is de be
weging binnen de Nederduits Ge
reformeerde Kerk die, zich tegen
algemeen verbreide wantoestanden
en misvattingen kerend alsmede de
verdieping en de verbreding van de
doorwerking van de zestiende-eeuw-
se Hervorming beogend, met profe
tische bezieling aandringt op en
ijvert voor zowel de innerlijke door
leving van de gereformeerde leer en
de persoonlijke levensheiliging als
mede de radicale en totale heiliging
van alle terreinen des levens.
Dit is een lange en moeilijke volzin. Ze
tracht enigszins een omschrijving te geven
van de doelstelling en betekenis van de
kerkelijke beweging in de zeventiende en
achttiende eeuw, die veelal wordt aan
geduid als Nadere Reformatie.
Het kan ook zo worden gezegd: het is de
beweging, de stroming van de zogenaam
de ,,oude schrijvers".
Bij uitgeverij Boekencentrum te Den
Haag verscheen onlangs een bundel die
een boeiende beschrijving biedt van leven
en werk van een tiental predikanten die
allen uiting gaven aan het ideaal en de
boodschap van de Nadere Reformatie. De
uitvoerige inleiding en de heldere eva
luatie maken dit boek, samen met deze
tien opstellen, tot een afgerond geheel.
De namen van de medewerkers: prof dr.
W. van 't Spijker, drs. K. Exalto, dr. T.
Brienen, prof. dr. C. Graaflandenprof dr.
J. van Genderen.
Prof Van 't Spijker introduceert de Na
dere Reformatie In een heldere inleiding
van zijn hand. Zowel de relatie tot andere
stromingen als het geheel eigen karakter
komen aan de orde. Enerzijds wenste zij
bij te dragen aan de voortgang en door
werking van de Hervorming van de 16e
eeuw, anderzijds werd In sommige op
zichten een aanvulling gegeven ten op
zichte van de Reformatie.
Als eerste vertegenwoordiger komt de
Duivelandse predikant Willem Teellinck
aan' de orde. Óver hem schreef ik onlangs
in deze kolommen uitvoerig. De slot
zinnen van ds. Exalto's bijdrage over hem
zijn typerend voor diens „waardering":
„Van Teellinck, een integer en bescheiden
man. Is veel te leren, en van zijn vermaan
Is veel ter harte te nemen, maar het Is niet
wenselijk zijn eenzijdigheden over te ne
men. Hij Is voor de kerk van nu zowel
baken In zee als leidsman".
De beroemde Utrechtse hoogleraar Gis-
bertus Voetius vraagt vervolgens om aan
dacht. Wie het programma van de Nadere
Reformatie wil leren kernen in zijn diepte
en In zijn breedte, prof Van 't Spijker,
doet er goed aan Voetlus' geschriften te
raadplegen. De auteur deed zulks in elk
geval grondig; zijn bijdrage getuigt er van.
Opvallend Is de waarderende, respect
volle toon van dit artikel. En Inderdaad
roepen zowel de geleerdheid als de vroom
heid van Voetius respect op.
Ook Jodocus van Lodenstein, de dich-
ter-predikant van Utrecht, was een be
langrijke vertegenwoordiger van de Na
dere Reformatie. Van het verval van de
kerk en de ware religie was hij diep
overtuigd. Naar zijn mening was de
Reformatie beperkt gebleven tot een
vernieuwing van de leer; ze was niet
doorgezet als een vernieuwing van het
leven. „Men bezit wel de woorden der
Waarheid, maar niet de Waarheid der
woorden". De Reformatie vraagt dan
ook om Nadere, voortdurende Refor
matie. Graaflands schets geeft een goed
inzicht in de prediking van Van Loden
stein.
De levensloop en het levenswerk van
Jacobus Koelman wordt ons vervolgens
beschreven. Vooral vanwege zijn bezwaar
tegen het gebruik van formulieren werd hij
in 1675 verbannen uit Sluis, zijn stand
plaats. De twintig jaar die hem resteerden,
werden besteed aan publicatie- en vertaal
werk. Desondanks was zijn invloed niet
gering. De kracht van zijn geschriften lag
In het persoonlijke pastoraat
Wilhelmus a Brakel is (nóg) vooral be
kend vanwege zijn driedelig werk ,,De
Redelijke Godsdienst", een eenvoudig en
overzichtelijk geschreven verhandeling
over het christelijk geloof en het christe
lijk leven. Professor Van Genderen gaat
nader op zijn weg en werk in.
Dezelfde hooggeleerde auteur geeft aan
dacht aan//er/na« Witsius, eveneens een
predikant die stem gaf aan een pleidooi om
een Nadere Reformatie. De titel van zijn
bekendste geschrift „Twist des Heeren
met syn Wijngaert" spreekt op zich al
boekdelen.
Bernardus Smytegelt was vele jaren pre
dikant te Middelburg. Terecht schrijft dr.
Brienen dat diens kracht lag op de predik
stoel en In het pastoraat, In het directe
leven der gemeente en der vromen. Van
Smytegelt zijn ons dan ook anders dan
b.v. van mannen als Voetius en Brakel
voornamelijk preken nagelaten. Wie ze
leest(b.v. het 145-tal over Het Gekrookte
Riet) zal onder de indruk komen van zijn
Inzicht in en pogingen tot leiding geven
aan het Innerlijke, persoonlijke geestelijke
leven.
Eén van de laatste vertegenwoordigers
van de Nadere Reformatie was de ge
reformeerde piëtst Wilhelmus Schor-
tinghuis, o.a. predikant in het Gro
ningse Midwolda. Wie hoorde nimmer
over de „vijf dierbare nieten" (ik wil
niet, ik kan niet, ik weet niet, ik heb niet,
ik deug niet) uit diens „Innige christen
dom"? Drs. Exalto beoordeelt hem als
een subjectivist die ieder bekeek door de
bril van z^n eigen bekering en ze daar
naar beoordeelde.
Voor insiders niet bevreemdend: de laat
ste twee predikanten voor wie dit boek
aandacht vraagt, zijn Theodorus van der
Groe Qn Alexander Comrie. Twee waar
dige vertegenwoordigers over wier per
soon en werk wel een apart boek zou
kunnen worden geschreven. Ze hebben
elkaar gekend en gewaardeerd, hoezeer
ieder zich kenmerkte door eigen accenten.
Nóg hebben beiden hun aanhangers die
niet zelden de accentverschillen al te
absoluut hanteren. Hoe het zij: dr. Brie
nen respectievelijk prof Graafland wijd
den aan dit tweetal informatieve en ver
antwoorde bijdragen.
De samenvattende schets, waarmee de
bundel besluit, is eveneens van de hand
van prof Graafland. Hij constateert een
grote eenheid in ideaalstelling binnen de
Nadere Reformatie, maar een even zo
opvallende onderlinge variatie. Ook is een
ontwikkeling van een toenemende ver
innerlijking te onderscheiden.
Hoewel het is verrassend dat Th. van
der Groe aan het eind van de twee eeuwen
durende beweging de balans opmaakt en
dan pleit voor een terugkeer naar de,oude
theologanten". En daarbij denkt hij dan
vooral aan Calvijn.
Ten diepste echter riep de Nadere Refor
matie terug naar de Heilige Schrift.
Niet om slechts uitwendig en vrijbly-
vend om te gaan met de waarheid Gods.
Dat was juist de oorzaak van het verval
waaruit men de kerk trachtte te ver
lossen. Nee, „een heylige reformatie is
ons van noden" (Witsius), zodanig dat
het hart wordt vernieuwd, de verborgen
omgang met de Heere wordt beoefend
en de praktijk van de godzaligheid in
het dagelijks leven blijkt. Opdat er eer
in onze lande woon"....
Zou dan de beweging van de Nadere
Reformatie ook twee, drie eeuwen na dato
niet nog iets te zeggen hebben?
(wordt vervolgd)
N.a.v. dr. T. Brienen e.a.. De Nadere
Reformatie. Beschrijving van haar
voornaamste vertegenwoordigers.
Uitgeverij Boekencentrum
te 's-Gravenhage. Gebonden.
379pag Prijs f 54,90.
J. K.
daar van dat zolderraam vandaan gaan?!"
Kortom Gerrit is een echte baas. Van
nature heeft hij ook iets, dat respect af
dwingt. Men voegt zich ongedwongen
naar zijn wensen.
Als ik op een moment zeer ongedwongen
met hem praat, blijkt hij een alleraardigste
man te zijn met een absoluut onbevangen
belangstelling, o.a. voor mijn zoon, die op
de toneelacademie zit. We nemen samen
zijn kansen door en de perspectieven in dit
vak. Zelf ambieert hij op een moment ook
de regie, zegt nu nog veel te leren op te
merken. Ik wens hem veel succes bij zijn
ambities In de toekomst!
Ik noem tot slot nog Ie en 2e belichter
Erik van Wouden en Erwin Roodhart
en generator Ton Peters, dan heb Ik ieder
een van de filmcrew gehad. Heel belang
rijk is en blijft natuuriijk Dick Schille-
mans, de Art Director, die op onnavolg
bare wijze de interieurs Inrichtte van 't
huisje van Kniertje en van reder Bos. Hij
heeft 't a.h.w. „in de vingertoppen" en
ontving In dit opzicht ook al een onder
scheiding op filmgebled: „Het gouden
kalf'. 1985.
Als ik 's avonds laat naar huis ga,
helemaal verdwaasd van de vele indruk
ken van deze film, denk ik: „O ja, ik moet
ook nog schrijven over de aankondiging
van de ramp en Ramses Shaffy bij mij In
de keuken". „O ja, en het schip en de
afvaart en 't uitzwaaien van de boot in
Yerseke."
Zoals bij een goed vervolgverhaal de
spanning erin gehouden wordt, hoop ik dat
u 't mij ten goede houdt en dat wij samen
de volgende keer deze gebeurtenissen op
nieuw zullen beleven!
Ik hoop, dat u mét mij deze impressie als
heel fijn, heel bijzonder heeft kunnen er
varen zowel in zijn hoogte-, als in zijn
dieptepunten. Uniek voor Goedereede.
Verschillende keren was ik diep geroerd,
ook door de bezieling waarin figuranten
vanlïiér'tspel de fihn meespeelden.
Mensen, dit moét toch een mooie film
worden? Wat kijken wij daar naar uit!
Dieke Schippers-Vaarzon Morel
Graag wil ik u even attent maken op een
kleine foto-tentoonstelling, die Babs Som
bogaard arrangeert in haar atelier op
Markt 13 in Goedereede met foto's van 't
hele filmgebeuren tot nu toe van haarzelf,
van Paul van der Noordt en van Hans van
Houten. Foto's bestelbaar a 2,per
stuk(!) Open op donderdag marktdag
van 10 tot 12 uur 's morgens. Zaterdag
vanaf 1 uur tot 4 uurs middags. Voorlopig
tot en met Koninginnedag 30 april!. Zegt
het voort!
Tot slot kan ik vermelden uit een gesprek
met onze wethouder Visser, dat NIET de
première (met de Koningin en vele promi
nenten, o.a. de acteurs) ons beloofd is
door producent Matthijs van Heiningen,
maar wél een voorvertoning van de film.
Dus een voorvertoning vóór de première,
aan de bevolking van Goedereede. Waar
schijnlijk in het mooie nieuwe gebouw In
Ouddorp, war vele mensen tegelijk dit
evenement kunnen beleven.
