EIIAIIDEri-tllEUWS
TAALPRAATJE
Pieter Bruegel:
schilder van de dwaasheid Gods
Dus nu maar lezen, lezen, telkens maar weer
KINDEREN:
LANDBOUW:
Eigen bijdrage
gezinsverzorging
wordt verlaagd
DAG
Boekbespreking:
Liever wespen
dan verdelgingsmiddelen
No. 5482
Interpretatie
Vertederende geboortekaartjes
Zaaier en herder
OUDE TONGE Onderdeel van de feestelijke opening, zaterdagmorgen, van het cultureel
centrum „'t Bolbaeken" te Oude Tonge was ook de opening van de op de bovenverdieping gevestigde
openbare bibliotheek. Weth. P, v.d. Ree verrichtte die door de bladen van een kamerhoog boek open te
slaan waardoor de verheugde kreet: „hiep, hiep, onze nieuwe bieb!zichtbaar werd. Eenmaal binnen
kregen de genodigden een stencil met het feestlied uitgereikt en toen was het zingen geblazen:
refrein:
Het Europees Parlement eist
betere kinderbescherming
4e Blad
VRIJDAG 21 MAART 1986
Ieder jaar weer zegt men in december: we
zitten in de kortste dagen of de donkere
dagen voor Kerstmis. Zo ook in de herst,
de dagen korten, en in de lente, de dagen
lengen alweer. Daarbij denkt men niet aan
de duur van de dagen, die zijn immers
onveranderlijk 24 uur lang, maar aan het
daglicht dat korter of langer is. Dag staat
dan voor daglicht. Daarvan is eveneens de
uitdrukking „Het is kort dag" afgeleid.
Wil men iets nog klaar krijgen, dan is het
opschieten geblazen. Bij uitbreiding: als
dat nog af moet voor Kermis, is het kort
dag.
Het is morgen vroeg dag betekent we
moeten vroeg op om aan de slag te gaan.
Vergelijk de alliteratie: voor dag en dauw
opstaan. Vroeger gebruikte men daar
voor: voor dauw en dag, en later: voor dag
voor dauw. Daartegenover staat: een gat
in de dag slapen.
De betekenis licht voor dag, is heel duide
lijk in de staande uitdrukking: op klaar
lichte dag. Vaak gebezigd om iets on
verwachts aan te duiden. Er is op klaar
lichte dag ingebroken.
Met dag wordt vaak de tijd bedoeld, dat
men op is en werkt. Vandaar: een lange
dag maken. Vroeg opstaan en lang wer
ken. Vroeger kende men zelfs dag als een
bepaalde maat.... „Een dag maaiens"
getuigt daarvan. Zoveel vierkante meter
als een man in één werkdag kon maaien.
In oude boeken stelde men die opper
vlakte vast op 4258 vierkante meter. Op
merkelijk is hierbij dat een afgerond aan
tal meters werd vermeld.
Ook het werken in daggeld is ervan af
komstig. Die daggelders, later ook dag
loners, waren (en zijn soms nog wel) losse
arbeiders die geen weekloon ontvingen,
maar per dag werden betaald. Dat kwam
het meest voor op boerderijen, waar dag
gelders werden gehuurd voor maaien,
hooien, zaaien en het schonen van sloten.
Een voorbeeld van zinloze arbeid en van
het verkwisten van tijd wordt aangegeven
door de zegswijze: De dag met manden
wegdragen. Vergelijk: Water in een mand
je halen.
DAg in de betekenis van daglicht vindt
men ook terug in de vergelijking: het is een
verschil van dag en nacht. Het scheelt als
de dag van de nacht. Eveneens van per
sonen gezegd, om het verschil in karakter
uit te drukken: Zij verschillen als dag en
nacht.
Met „iemands dag" bedoelde men
iemands leven. Vandaar: Hij is een man
van de dag. Datbetekentletterlijk: iemand
die nog slechts één dag heeft te leven.
Vergelijk: zijn dagen zijn geteld. Verder in
de versterking van oud: Oud van dagen
zijn. En: Een dagje ouder worden.
Bekend is de zegswijze: Hoe later op de
avond (op de dag), hoe schoner volk. Een
God ziet het rechte, innerlijke, ootmoedige hart aan, hetwelk zichzelf
veroordeelt en alleen uit genade de hulp Gods begeert; de zodanige
openbaart God ook Zijn wil. Die echter wijzer willen zijn dan God en het
hunne niet willen laten veroordelen, hen verwerpt Hij en oefent tegen hen
grote kracht, terwijl de kleine, geringe kudde voor Hem niet behoeft te
vrezen.
Derhalve spreekt nu Christus: Ach Vader, Ik prijs U en loof U, Gij zijt een
heerlijk God, dat Gij alléén wilt wijs zijn. Het is beter dat Gij de armen
aanneemt die U alleen laten wijs zijn, en de schranderen laat varen. O,
Vader, Gij handelt met hen terecht dat Gij hun zaken niet prijst, alsof die
goed en welgedaan zouden zijn. Gij verbergt terecht dit geheimenis voor
hun wijsheid.
Ziehier enkele woorden van Luther uit
een preek, uitgesproken op 24 februari
1527 te Wittenberg. Ze typeren hem. Niet
zelden lezen we bij hem dat de waarheid
Gods voor de wijzen verborgen, maar de
onmondigen geopenbaard is. Is ook het
dwaze Gods niet wijzer dan de mensen en
het zwakke Gods sterker dan de mensen?
Evenwel, het dwaze en het zwakke der
wereld heeft God uitverkoren opdat Hij de
wijzen en sterken beschamen zou.
Niet onterecht wordt Luthers boodschap
nogal eens gekenschetst als „theologie
van het kruis". God openbaart Zich in het
Kruis, aldus Luther, waarin Hij Zich
verborgen heeft, waarin Hij Zich van alle
heerlijlcheid heeft ontdaan. Daarom is het
voor niemand genoeg God in Zijn heer
lijkheid en majesteit te kennen, als hij
Hem niet tegelijk in Zijn nederigheid kent
en in de smaad van Zijn kruis. Terecht
zegt immers Jesaja: ,,Gij zijt een ver
borgen God". De Heere te kennen en te
vrezen dat is dan ook de weg van de
ootmoed, van de boetvaardigheid, van de
aanvechting, van de verootmoediging, van
de nederigheid: kortom van het volstrekte
leven uit Zijn genade.
Het lijkt een vreemde weg om langs deze
gedachten van en naar aanleiding van
Luther terecht te komen bij een Neder
landse schilder, weliswaar uit de tijd rond
Luther maar met een ander image dan
direct herinnerend aan Luthers zo bijbelse
kruistheologie. Pieter Bruegel bedoel ik,
Pieter de oude, vader van Pieter jr. en Jan,
beiden eveneens schilder. De kreaties van
Pieter sr. zijn overbekend. Wie kent ze
niet: de boerenbruiloft, de kinderspelen,
de toren van Babel, de kindermoord, de
ekster op de galg, etc. Bekend en geliefd
zijn ze vanwege de verbeelde pret op
bruiloften en kermissen, de lichtvoetige
toets, de humoristische toon, de bijtende
spot... Aldus de doorsnee interpretatie.
Men meent de schilder te kennen als een
grappenmaker, hoogstens iemand die la
chende de waarheid zegt.
Bij de Walburg Pers te Zutphen kwam
enige tijd geleden een boek uit dat van
deze benadering niet veel heel laat. ,,Een
nieuwe interpretatie", zo luidt terecht de
ondertitel van dit schitterend uitgevoerde
boekwerk. De schrijver is ds. M. J. C.
Visser te Ermelo die een grondige en van
grote betrokkenheid getuigende studie van
Bruegels schilderijen maakte.... en daarbij
tot een geheel andere visie kwam. Een
benadering die in grote lijnen overtuigend
is.
Pieter'Bruegel 1525 -1569) \e.tïóiQ'mQen
bewogen tijd. Het waren de jaren van de
doorbraak van de „nije lere", de vervol
ging van hen die deze aanhingen, het begin
van de vestiging van de gereformeerde
kerk en eveneens van de opstand tegen het
Spaanse bewind. Geboren in Breda,
woonde en werkte Bruegel het grootste
deel van zijn leven in Antwerpen. Visser
tekent de schilder als iemand die ten
nauwste betrokken was bij de kruisdragers
om het geloof „Deze grote kunstenaar
heeft met zijn bijbel geleefd. Hij heeft
geweten: het is een weerbarstig en moei
lijk boek; maar in het duister van die ver
berging flonkert het goud van Gods open
baring. En voor de verbreiding daarvan
loont het een kruis te dragen, en betrokken
te zijn op Christus' kruis".
1559 moet het beslissende jaar in Brue
gels leven zijn geweest. Diverse tekenen
wijzen daarop. Het belangrijkste blijkt
van dit keerpunt is wel dat de thema
tiek van zijn werken zich wijzigt. Droeg
zijn werk voordien een uitgesproken
moraliserend karakter, nu wordt het
thema „de dwaasheid van het kruis" of
omgekeerd de ontmaskering van de
„wijsheid" van menselijke hoogmoed
en eigenwaan. Hier gaan, zo geeft de
schryver aan, de verborgen diepten van
het evangelie op verrassende en indruk
wekkende wijze voor ons open. Het
wonderlijke daarbij is dat het genie van
de kunstenaar die verborgenheid zó
heeft weten te bewaren, dat de beschou
wers van zijn werk, de „deskundigen",
hebben gegist om zijn geheim te ont
dekken en er dan dikwijls naast gre
pen.... En dat voor wie de betrokken
bijbelplaatsen onderkent en verstaat
het geheim zo duidelijk opengaat.
beleefdheidsbetuiging tegen late bezoe
kers. Ook als uitroep in de betekenis van:
Hoe langer hoe mooier.
Grappit zijn de Vlaamse uitdrukkingen:
De muizen eten wel brood maar geen
dagen, en: Er hangen nog dagen in de
lucht, waar de muizen en ratten niet aan
hebben gegeten. Betekenis: je hoeft je niet
zo te haasten er komt nog tijd genoeg. Wat
vandaag niet klaar komt doen we morgen
wel. Vergelijk: morgen komt er weer een
dag.
„Onthoud je dag" houdt een dreigende
waarschuwing in. Pas maar op, ik krijg je
nog wel.
Het is alle dagen geen vastenavond, wil
zeggen: men kan niet altijd feest vieren.
Afkomstig van de gewoonte op vasten
avond uitbundig feest te vieren, met veel
en lekker eten en drank. Vergelijk: het is
niet alle dagen zondag.
Van een man die bij zijn vrouw voor een
oortje thuis ligt, zegt men wel schertsend:
Hij heeft maar één dag van de week wat te
zeggen, maar weet niet welke dag.
Een paar optimistische rijmpjes luiden:
„Een dag is nooit zo zat, of de zon schijnt
altijd wat". „Er is geen dag zo kwaad, of
de zon schijnt vroeg of laat".
We vonden een leuke Spaanse copla met
dag: „De dag van vandaag is waarheid,
Heel de rest is één groot „misschien"; De
beroemde dag van morgen Heeft geen
sterveling ooit gezien".
Een copla is een vierregelig gedichtje uit
de Spaanse volkspoëzie.
We besluiten met een oud Chinees spreek
woord: Een dag van verdriet duurt langer
dan een maand van vreugde.
U vindt ze bij Gebr. DE WAAL.
Maak uw keuze uit het nieuwe modellen-
boek.
We zien u graag op ons adres:
Langeweg 13 SOMMELSDIJK
Ds. Visser maakt dat in zijn boek ook
waar! Onmiskenbaar is Luthers kruis
theologie dé sleutel tot het verstaan van
Bruegels boodschap. Zo bijvoorbeeld in
het bekende schilderij, vanouds aange
duid als ,,de boerendansDe lege lol van
de wereld is geen echte vreugde. Alcohol,
sex, geld en domheid domineren, het kruis
wordt letterlijk vertrapt en de ver
wereldlijkte kerk geeft er haar zegen op.
Desondanks is het kruis van Christus niet
slechts aanwezig weliswaar op een ver
borgen wijze maar het is het middel
punt van alle dingen. Op een veroorde
lende en ontmaskerende wijze!
Het eigenlijke onderwerp staat in Bruegels
schilderijen nogal eens terzijde. Zo in,,de
dwaze Zaaier" en,,de strijd in Gilboa".
We zien op het eerste schilderij de Zaaier
uitgebeeld als de boer die laat op de dag
nog over zijn onvruchtbare akker schrijdt,
tussen de vogels, de doornen, de stenen. Is
er nog vruchtbare grond? Ziehier de god
delijke „dwaasheid" van de Zaaier die
uitging uit de schoot van de Vader en zich
begroef als het kostbaarste Tarwegraan in
deze weerbarstige aarde. Evenwel
,,wie met tranen zaaien, zullen met ge
juich maaien. Die het zaad draagt dat men
zaaien zal, gaat al gaande en wenende,
maar voorzeker zal hij met gejuich weder
komen, dragende zijn schoven".
Ds. Visser: „Het gaat hier om onder
gang en overwinning, Golgotha en Pa
sen, kruis en opstanding. Bruegel is
geen waanwijze, die lacht om een „stom
me boer", maar een gelovige die zich
eerbiedig verbaast over de „dwaasheid"
van God!"
Nog één voorbeeld. Een tweetal schilde
rijen wijdde Bruegel aan wat ons in Jo
hannes 10 is beschreven: Jezus' beschrij
ving van de Goede Herder. De huurling,
de pseudo-herder, vliedt als zich de wolf
vertoont. Daarentegen, „de Goede Her
der stelt Zijn leven voor de schapen".
Aangrijpend is de verbeelding
waarop we zien dat deze Herder het offer
van Zijn leven geeft. Hij laat Zich door de
wolf grijpen, mishandelen en doden. Hij
geeft Zich in de plaats van Zijn schapen
die vluchten; in stede van hen komt Hij
onder de ergste bedreiging, in de vrese
lijkste angst, in de volstrekte verlorenheid.
De wolf heeft zich op de Herder geworpen
en zich vastgebeten in diens hals. Het
bloed stroomt uit de wond. Nóg houdt Hij
de herderstaf omklemd. Aanstonds is Hij
niet meer.... opdat Zijn schapen léven!
De overgang van beeld naar werkelijkheid
is niet groot. Zoals op zoveel schilderijen
van Bruegel. God openbaarde én open
baart Zich het klaarst waar Hij Zich het
(Jiepste verborg, namelijk in de meest
volstrekte verlatenheid en verlorenheid,
aan het schandhout.
In de volstrekte machteloosheid open
baart Hij Zijn almacht, in de nederlaag
Zyn overwinning, in de dood het Leven.
En dat alles stempelt ook de Zijnen.
Delen zij niet in de gemeenschap vsn
Zün lijden? Niet veel machtigen, niet
veel edelen, integendeel: gebroken en
verslagen harten, wenenden en treu
renden, verachten en vervolgden. Maar
in dit alles: „meer dan overwinnaars!"
N.a.v. M.J. C. Visser, Pieter Bruegel.
Een nieuwe interpretatie.
Uitgeverij De Walburg Pers
te Zutphen.
Gebonden. Ong. 50 illustraties, vrij
wel alle in veelkleurendruk.
Summary in Englisch.
Verantwoording van illustraties.
Geraadpleegde literatuur.
Register van namen.
143 pag. Prijs f 45,
J. K.
De genodigden werden in de zang betrokken.
Dag mensen, kijk toch wat we hebben
't is iets waar we trots op kunnen zijn
en ieder kan er van genieten
want lezen doet toch groot en klein.
Ooit startten we met 'n piepklein biebje
met lezers klein nog in getal
maar dat groeit hard de laatste jaren
vooral als de bus verdwijnen zal.
Verhuizen deden we al vaker
van 'n klein naar weereen groot gebouw
maar wie had ooit kunnen verwachten
dat zoiets moois verrijzen zou?
Wij kleintjes die net kunnen lezen
hebben hier echt volop keus
'n boek met prenten of met sprookjes
van dwergjes en een grote reus.
De spanning druipt hier van de planken
van 't avontuur dat je beleeft
door 't lezen van de mooie boeken
dat is plezier wat 't boekje geeft.
Voor studie moeten wij veel lezen
de keuze is echt ongekend
een spreekbeurt wordt met deze voorraad
voor ons een fluitje van een cent.
De bieb is niet alleen voor kinderen
ook groten kunnen er terecht
wij hopen u gauw te ontmoeten
dat was het; wij hebben gezegd!
Dus nu maar lezen, lezen,
telkens maar weer
kom naar de nieuwe bieb toe
dan lees je nog veel meer.
Het refrein....
Kinderverwaarlozing en/of mishande
ling komt niet alleen voor in de romans
van Dickens en Zola maar is een pro
bleem dat zich ook op grote schaal voor
doet in de Europese Gemeenschap. Daar
om heeft de Commissie voor jeugd en
onderwijs van hetEuropees Parlement het
nodig geacht aan de Europese instellingen
en de lidstaten te vragen speciale maat
regelen te nemen om de gevallen van
kindermishandeling aan banden te leggen.
Volgens een verslag van de Duitse Euro
parlementariër Gabriele Peus worden er
jaarlijks in Duitsland 1500 tot 2000 ge
rechtelijke veroordelingen uitgesproken
wegens kindermishandeling. Maar het
aantal werkelijke gevallen van kindermis
handeling is naar schatting 3 tot 100 maal
zo groot. In Frankrijk zijn circa 50.000
kinderen per jaar het slachtoffer van mis
handelingen.
In 80 tot 95% van de gevallen van
kindermishandeling gaat het om lichame
lijk letsel en seksuele vergrijpen en vol
gens de experts gebeurt 70 tot 80% van
die mishandelingen in het huis van het
kind zelf en worden ze toegebracht door
lieden uit de naaste omgeving van het
kind.
Over het algemeen komen mensen die
zich aan kindermishandeling schuldig ma
ken uit de onderste lagen van de samen
leving. Zij zijn vaak arm met heel weinig
scholing. Ook zijn het dikwijls mensen die
lange tijd werkloos zijn of weinig kon
takten met hun omgeving hebben of zieke
lijk zijn of aan de drank verslaafd zijn.
Kindermishandeling komt ook voor in
beter gesitueerde milieus maar daar neemt
het eerder een psychologische dan een
fysieke vorm aan.
Wat de slachtoffertjes betreft, daarvan
woont een groot aantal bij een stiefvader
of stiefmoeder en is daarbij dan nog op een
of andere wijze lichamelijk of geestelijk
gehandicapt. Gezien de ernst van de si
tuatie eisen de parlementariërs in de eer
ste plaats een verbetering van de verschil
lende sociale hulpverleningen aan ge
zinnen. Verder geloven ze dat men meer
gevallen van kindermishandeling op het
spoor zou komen als men degenen die die
gevallen aan het licht brengen beter be
schermt en ook dat het vrijwillig melden
van gevallen van kindermishandeling
moet worden aangemoedigd. Tenslotte
vragen zij dat het publiek attent gemaakt
wordt op dit probleem en dat er speciale
cursussen voor sociale werkers worden
georganiseerd. Ook achten zij een goede
samenwerking tussen sociale diensten,
artsen, politie en onderwijzers van groot
belang.
Staatssecretaris Van der Reijden is op
grond van resultaten van een wetenschap
pelijk onderzoek van het Nederlands In
stituut voor Maatschappelijk Werk On
derzoek (NIMAWO) tot het besluit ge
komen dat op het terrein van de eigen
bijdrage voor gezinsverzorging aanpas
singen noodzakelijk zijn.
Uit het onderzoek is namelijk gebleken,
dat steeds meer mensen afzien van gezins
verzorging vanwege de hoogte van de
eigen bijdrage. Gevolgen daarvan zijn
ondermeer onnodig ziekteverzuim bij be
drijven en langer verblijf in intramurale
voorzieningen.
Cliënten die tijdelijk van de gezinsver
zorging gebruik maken gaan dezelfde
eigen bijdrage betalen als mensen die
langdurig op gezinsverzorging zijn aan
gewezen. De hoogte van de eigen bijdrage
is draagkrachtafhankelijk, waarbij de ma
ximum uurprijs 8,25 bedraagt.
De maatregelen zullen half maart 1986
van kracht worden.
Wat kan men doen met verdelgingsmid
delen, die schadelijk voor de menselijke
gezondheid en het milieu zijn, kan-men
ook bereiken met natuurlijke middelen.
Om schadelijke insekten te doden is het
niet noodzakelijk zijn toevlucht tot che
mische produkten te nemen, met een
zwerm wespen kan men hetzelfde resul
taat bereiken. Dit werd bewezen door
Europese onderzoekers in het kader van
het door de Europese Commissie ge
steunde onderzoeksprogramma inzake de
„biologische strijd". Een en ander blijkt
uit het antwoord van de Commissie op een
schriftelijke vraag van de Belgische Euro
parlementariër Luc Beyer de Ryke.
De „biologische strijd" komt hierop neer
dat schadelijke insekten in plaats van met
chemische middelen door hun natuurlijke
vijanden verdelgd kunnen worden. Zo is
men er bijvoorbeeld in de landbouw-hoge-
school in Wageningen in geslaagd 3000
ha maïsvelden te beschermen tegen nacht
vlinders door zwermen sluipwespen in te
zetten die de nachtvlinders verdelgen. In
andere streken van de Gemeenschap heeft
men dergelijke methoden gebruikt om
vruchtbomen te ontdoen van parasieten.
Dit soort experimenten wordt sedert
1979 door de Commissie gesteund. De
onderzoekingen hebben niet alleen be
trekking op het inzetten van natuurlijke
vijanden tegen parasieten. Ook gebruikt
men biologische produkten om insekten
aan te trekken ofte verjagen of hun voort
planting te controleren. Vorig jaar heeft de
Commissie een tweede onderzoekspro
gramma op dit gebied gelanceerd dat tot
1989 loopt.
