EIIIVt1DEI1-niEUW5 Uit de Historie Oude Tonge Houd de zon niet buiten Radio-opname imetpubneki Werkloosheid in dec. op Flakl(ee fors gestegen in Ned. Herv. Kerkte DIRKSLAND (III) Aktie zuinig stoken: No. 5466 Een huwelijksbevestiging te Oude Tonge Nog weer over ds. Le Roy I Dubbelglas Zelf doen Een mooi bloemstukje bestellen Op D.V. woensdag 29 januari 's avonds om 8 uur, zal er een radio opname gemaakt worden, door de Evangelische Omroep. Van het programma „Laat ons de Rustdag wijden", in de Herv. Kerk te Dirksland. Hierbij wordt u hartelijk uitgenodigd, om deze opname bij te wonen, in deze monumentale kerk. En daarmee ook de samenzang te versterken, met begeleiding van het schitterende orgel in deze kerk. We hopen met elkaar een geslaagde opname te mogen maken. Tot eer van God, Die ons ook deze middelen geschonken heeft, om het evangelie te verspreiden. En dat vele mensen in Nederland, en ook daarbuiten, bemoedigd en vertroost mogen worden door het Evangelie. Het komt zeer veel voor, dat de betreffende predikanten na de uitzending, telefonische reacties krijgen. Dat stemt tot vreugde, want de Heere is niet aan tijd of plaats gebonden. Dit programma „Laat ons de Rustdag wijden" zal uitgezonden worden D.V. zaterdagavond 1 februari van 20.30 - 21.15 uur (Radio 5 1008 Khz - 298 M op de AM). Aan deze opname werken mee: 3e Blad VRUDAG 24 JANUARI 1986 „In 1601 bracht de kerkeraad een beroep uit op David Timmerman, zoon van Ar- noldus Timmerman te Nieuwe Tonge". (Braber). Hij was proponent uit Leiden (v.d. Zee). „In 1604 vertrok hij naar Schoonhoven waar hij in 1609 overleed". (Braber). „De vijfde predikant was Sibrandus Six- tus. De kerkeraad vond dat de predikanten en kwam daarom met ds. Sixtus overeen dat hij minstens tien jaar moest blijven. Deze deelde echter in 1606 reeds mede dat er voor hem veel aan was gelegen om eerder te mogen weggaan. Aanvankelijk hield de kerkeraad voet bij stuk, maar in 1608 preekte ds. Sixtus toch afscheid". (Braber). Volgens v.d. Zee en H. Smit, die ook een serie art. in De Zaaier schreef, blijkt deze dominee op z'n vraag om losmaking terug gekomen te zijn, en weer te willen blijven, maar waar de kerkeraad niet in toestemde. Dit leidde tot een ingewikkelde kwestie ter synode. Tijdens deze predikant speelde het vol gende; dat Boers aldus vertelt: „De zinnebeeldige voorstelling (van de rederijkerskamer J.L.S.) had tot onder werp: de doop van Jezus; bij welke ge legenheid door de één de persoon van Johannes de Doper, door een andere Jezus werd voorgesteld. Daar echter zul ke vertoningen met de smaak des tijds meer en meer begonnen te strijden, en aanleiding gaven tot ergerlijke spotternij, werden hierover klachten ingeleverd door de toenmalige predikant, Sibrandus Six tus, met dat gevolg, dat er een verbod kwam tegen deze soort van vertoningen; waarna de kamer der rederijkers spoedig is vernietigd geworden" (Boers wijst hier bij z'n bronnen aan). Achter deze predikant z'n naam staat vaak Frisius. „Op 3 augustus 1608 bracht men een beroep uit op Anthoni Adriaensz Nout te Schiedam. Hij bleef tot 1644 en overleed in 1649". (Braber). Zover ik weet, is de gemeente van Oude Tonge niet beroerd door de twisten tussen Remonstranten en contra-Remonstranten, in tegenstelling, met die van Nieuwe Tonge. „Adamus van Halen was de negende predikant, 1678 tot zijn overlijden in 1719. Deze maakte radicaal een einde aan oude gebruiken. Zo was het gebruikelijk dat voor een sterfhuis een kruis van stro werd gezet. Toen er in 1679 een kruis stond voor een huis van een overleden katholiek, verzocht hij de schout om dit te ver wijderen. Zo niet, dan zou hij van het avondmaal worden uitgesloten. Toen de schout weigerde ging ds. zelf met een aantal mensen naar het sterfhuis, rukte het kruis uit elkaar en verstrooide de stukken op straat. Dit maakte een eind aan een oud godsdienstig gebruik, dat elders nog lange tijd in zwang bleef'. (Braber). Dhr. Braber vertelt op pag. 43: Ds. Adam van Halen wist het zó te regelen, dat de schuttersgilden, die de schietoefeningen op zondagochtend hielden (waarmee de predikanten niet bepaald gelukkig waren) in resp. 1680 en 1679 werden opgeheven. Opmerking: Na de reformatie werd slechts zeer ge leidelijk het publieke leven ge-re-formeerd. Ds. Abraham Rutgers was van 1774- 1777 hier predikant. Hij schreef: Kerkelijke bijzonderheden betreffende de Oude Tonge uit echte stuk ken en berichten bijeenvergaderd door Ab. Rutgers. „Aan hem danken wij ook het lied, dat in de gezangenbundel is opgenomen: Halle luja, eeuwig dank en ere" (ds. G. v.d. Zee). In het Alfabetisch register van Compo nisten, Dichters, Vertalers, ca. in Psalmen en Gezangen der Ned. Herv. Kerk, 1938 lezen we: „Rutgers, Abraham, 1751- 1809, predikant te Doom, Oude Tonge, Oostzaan, Amersfoort en 1779-1809) te Haarlem; secretaris der commissie tot ontwerpen van een nieuw reglement voor de Ned. Herv. Kerk onder koning Lode- wijk; gecommiteerde ter samenstelling van de Evangelische Gezangenbundel (1803-1805). Gezang 26, 86, 94, 194, 205, 216, 257, 267". Cornelius Brinkman 1772-1774. Ver trokken naar Dirksland. Daar bewerkte hij de catechismus preken van ds. Her- mannus Ferré. (23 augustus 1786). Zie m'n artikel over Dirksland. In de eerste maanden van het jaar 1721 besloten Jan Vroegop en Maaytje Katte- staart, na overleg met hun ouders, moge lijk wel op verlangen van deze ouders, een echtverbintenis aan te gaan. De bruidegom was in Oude Tonge woon achtig, de bruid in Den Bommel, maar blijkbaar is het gezin waaruit de bruid voorkwam, kort voor de huwelijksbeves tiging naar Oude Tonge verhuisd. Waar schijnlijk gebeurde dit wel met het oog op de toekomstige werkkring van de bruide gom. Misschien is Jan Vroegop met zijn jonge vrouw bij zijn schoonfamilie gaan inwonen. Wij weten, dat het jonge echtpaar niet tot de vermogende klasse gerekend kon wor den. Hun huwelijksacte werd namelijk „pro deo", dus zonder kosten, opgesteld. Dit laatste kwam alleen voor wanneer het een huwelijk tussen eenvoudige lieden be trof. Meestal moest men wel een paar gulden hiervoor betalen. Wanneer Best- man Hendrikse Oosterling op 24 Novem ber 1734 in het huwelijk treedt met Lena Dingemans van Ekeren, weduwe van Ja cob Koning, dan betaalt hij daar drie gulden voor. In hetzelfde jaar 1735 en wel op 23 Mei waren Adriaan Moris en Maaytje Wild schut getrouwd. Zij hebben voor de huwe lijksacte te Oude Tonge elk dertig gulden, dus samen zestig gulden neergeteld. Maar laten we terugkeren naar het andere paartje te Oude Tonge. De huwelijks bevestiging was bepaald op 24 Maart (men gebruikte de term bevestiging" toen nog algemeen, omdat de kerkelijke plechtigheid tegelijk gold als de burger lijke bevestiging van het huwelijk. De predikant was in feite ambtenaar van de burgerlijke stand). In huis trouwen Nu hadden Jan Vroegop en Maaytje Kat- testaart de wens te kennen gegeven, dat zij niet in de kerk wilden trouwen maar thuis. Naar de reden daarvan kunnen wij alleen maar gissen. Het trouwboek van Oude Tonge geeft daarvoor geen nadere ge gevens. Wel weten we, dat een huwelijkssluiting aan huis niet tot de gewoonten behoorde. Het was zelfs verboden, maar van liever lede werd met dit verbod de hand wel gelicht. Er konden omstandigheden zijn waarin een huwelijkssluiting in de kerk niet gewenst of mogelijk was. De ver schillende provinciale synoden bepaalden echter bij herhaling, dat er alleen in de kerk getrouwd zou worden. Wie dat niet wilde, behoefde ook niet te rekenen op afkondiging van het huwelijk in de kerk. En een huwelijk, dat niet van de kansel bekend was gemaakt, mocht dan wel gel dig zijn, het gold niet als een christelijk huwelijk. De bedoeling van deze bepahngen is wel duidelijk, kerk en overheid wilden, dat het huwelijk in aanzien zou blijven. Welis waar was het geen sacrament, gelijk de kerk van Rome leerde, maar de huwelijks sluiting diende als een zeer belangrijke stap te worden beschouwd. En wanneer er in de kerk ten volle aandacht aan zou worden geschonken, dan zou het besef bij de mensen blijven leven, dat trouwen een gebeurtenis was van het allergrootste be lang. Ds. Bosch bezwaard Op het verlangen van bruid en bruidegom om aan huis te worden getrouwd, rezen bezwaren van de zijde van dominee Theo- dorus Bosch, de predikang van Oude Tonge. Ds. Bosch was juist een paar maanden in de gemeente werkzaam. Als proponent had men hem in 1720 beroepen. Bij het beroepingswerk speelden de ambachts heren van Grijsoord een rol. Zij hadden na de dood van ds. A. van Halen in Januari 1719 verschillende nominaties voor een te beroepen voorganger afgekeurd. Was. ds. Bosch misschien beducht voor moeilijkheden met ambachtsheren of an dere magistraten, wanneer hij niet volgens de kerkelijke (en burgerlijke) bepalingen handelde? Wij kunnen ons indenken, dat de jonge predikant het er moeilijk mee had. Men zal hem gezegd hebben, dat huwelijken aan huis wel meer voorkwamen, maar hij was tenslotte een pas beginnend predi kant en waarom zou hij misstanden laten voortduren? Toch heeft men de predikant weten te overreden het huwelijk aan huis te sluiten. Om zichzelf echter enigermate te dekken, liet ds. Bosch een verklaring opstellen, die wij hier overnemen. „Den 7 Maart (1721) sijn bij ons in wettige ondertrouw opgenomen Jan Pie- terse Vroeg-op J. M. (jongeman) woo- nende alhier, met Maaytje Comelis Katte- staart J.D. O'ongedochter), en alsoo de bruijdt laatst op Den Bommel gewoond hadde, syn ook daer hare huwelijkse voor stellingen gegaan, en als ons daer van op een behoorlijk zeegel blijk was gebragt, sijn sij door ons aen des Bruijds Vaders huijs, in den huwelijken staat bevestigt, in tegenwoordigheid van Willem Bont, en Besseman Oosterling, Diakens, dewijl de overige Leeden des Kerkenraads niet bij de hant ware, en alsoo den predikant swaerigheden maakte, om haarlieden in huys te trouwen, heeft hij dit volgende door de Bruijds Vader en de presente Leeden des Kerkenraeds doen tekenen". „Den predikant swaerigheden maakende om Jan Pieterse Vroeg-op met Maaytje Cornelis Kattestaart in huijs te trouwen, heeft in presentie van de Kerkenraadt de bruijts vader afge vraagt, of hij op sig wilde neemen alle swaerigheden die den predi kant deswegens mogten werden aenge- daan, welke daarop heeft aengenomen voor alle swaerigheden des wegens inte staan, en dit nevens de predikant met de presente Leeden des Kerkenraads onder tekent actum Oude Tonge, den 24 Maart De stijging van de werkloosheid op Goe- ree Overfldckee in de decembermaand is met 170 personen aanzienlijk geweest Het totaal aantal werklozen kwam met die stijging op 1233 of 9,3% van de beroeps bevolking. Eind november waren het er 1059 of 8%. De werkloosheidsstijging is trouwens in het hele district van het ge westelijk Arbeidsbureau aanzienlijk ge weest; de maandelijkse weergave van de arbeidsmarktsituatie spreekt dan ook van een „forse" stijging. Op Goeree Overflakkee staan momen teel de volgende categorieën werkzoe kenden ingeschreven. Mannen: Bouwvakkers 291; chemische personeel 19; metaalbewerkers 87; land- bouwpersoneel 62; horecapersoneel 29; scheepvaartpersoneel 6; chauffeurs 64; handelspersoneel 28; kantoorpersoneel 46; onderwijzend personeel 16; Soc. ge neeskundig personeel 12; losse arbeiders 128; personeel alg. dienst 46; overige be roepen 40. Onder de 859 werkloze man nen bevinden zich 56 jongeren t/m 18 jaar. Onder de vrouwen is de werkloosheid als volgt: Kapsters 13; handelspersoneel 95; ho recapersoneel 15; kantoorpersoneel 60; onderwijzend personeel 21; soc. genees kundig personeel 78; huishoudelijk perso neel 29; losse krachten 39; overige be roepen 24. Onderde 374 ingeschrevenen bevinden zich 96 jongeren t/ra 18 jaar. Per gemeente De werkloosheid per gemeente op Goe ree Overflakkee is als volgt: Goedereede147 mnl, 67 vrl. Dirksland141 mnl., 58 vrl. Middelhamis304 mnl., 153 vrl. Oostflakkee267 mnl., 96 vrl. In Goedereede is 6,5% van de beroeps bevolkingwerkloos, in Dirksland 9,1%, in Middelhamis 9,6% en in Oostflakkee 11,8%. 1721. Was getekent: Cornelis Cattestaart Willem Bont Besseman Oosterling Theodoms Bosch v.d.m. De acte van Bruijdegom en Bruijds zijde was getekent pro deo den 7 Maart 1721. Joh. Anemaet Secretaris". En hiermee was de zaak afgedaan. Ner gens blijkt later, dat ds. Bosch moeilijk heden heeft gekregen met deze huwelijks bevestiging aan huis. Laten we hopen, dat het huwelijk van Jan Vroegop en Maaytje Kattestaart zeer gelukkig is geweest. (15-7-1953 E.N.) In m'n eerste artikel over Oude Tonge stond een keer Kuyper-orthodoxie, in plaats van hyper-orthodoxie. II Ds. J. J. le Roy verdedigde een ,,Water- snoodpreek". In 1823 kwam de watersnood. Zoals ge woonlijk lieten diverse predikanten kort daarna een preek drukken naar aanleiding van het gebeuren. Zo verscheen er een predicatie van ds. P. C. Molhuysen te Deventer onder de titel ,,De wyze behar tiging van de lessen der OVerstrooming, voorgesteld in eene Leerrede over Hosea XIV: 10a". Deze preek, een nogal zoet sappig woordje, kreeg een zeer goede critiek in den lande. Heel anders was het echter gesteld met de preek van ds. A. S.Thelwall, predikant bij de Engels Episcopaalse gemeente te Am sterdam. Geen lieflijkheid vond men in deze Woordverkondiging maar een aan zeggen van het oordeel. Wij worden door God geslagen, aldus ds. Thelwall. Laten wij ons nu tot Hem keren. Had God redenen om ons te kastijden? Ja, de toestand in de kerk is van die aard, dat God zich onmogelijk daarover verblijden kan. „Keert u tot Hem, die slaat". Zo betitelde ds. Thelwall zijn prediking. De reactie op deze ,,watersnoodpreek" was allesbehalve gunstig. Bitter is de klaagtoon die hier wordt aangeheven van eenen zich zelf noemenden Vreemdeling in ons midden wonende", schreef een der recensenten en hatelijk liet hij er op vol gen: „Hoe kan het de Heilige Thelwall, onder zulk een vervloekt volk, toch één dag uithouden! Het gunstigst getuigenis dat wij van dit geschrijf kunnen geven is: Romeinen X 2". Op verschillende andere manieren gaf men zijn ergemis te kennen over de preek van de Engelse dominé. Zwartgallige trotschaard, waanzinnige zwartschouwer, hoogmoedige man", aldus sprak men hem aan in anonieme pamfletten. Ds. J. J. le Roy te Oude Tonge Was er dan niemand, die de preek „Keert u tot Hem, die slaat" verdedigen wilde? Ja, de bekende dichter Bilderdijk viel de Engelse predikant bij en na hem kwamen enige voorgangers ds. Thelwalls' zaak bepleiten. Onder die voorgangers moet ds. J. J. le Roy van Oude Tonge genoemd worden. Ds. Le Roy, die van 1813 tot 1850 de gemeente van Oude Tonge diende, had met zijn gemeente in 1825 bange ogen blikken beleefd. De plaats was zelf wel gespaard gebleven maar de Suisen- en Lodewijkpolders stonden blank tenge volge van de dijkdoorbraak. In tegenstelling met thans vielen er des tijds geen doden te betreuren. Maar de gedachte aan vroegere overstromingen had de mensen in Oude Tonge wel be nauwd gemaakt. Ds. Thelwall, die in de Warmoesstraat te Amsterdam woonde, in de onmiddellijke nabijheid van het overgelopen IJ, had eveneens het gevaar van nabij gezien. Weet u dat er een warmtebron bestaat, die niets kost en honder den keren warmer is dan welke verwarmingsinstallatie dan ook? Een grapje, denkt u. Nee, zeker niet. De zon, dat hemellichaam dat we soms veel te weinig zien, is die gratis warmtebron. Toegegeven, de zonnewarmte in huis laten in de zomer kan het te warm maken. In de winter ligt dat anders. Sluit die winterzon niet buiten, maar laat hem gratis en voor niets uw huis op temperatuur brengen. Weet u het zon netje op te vangen, zet dan de kamer thermostaat van de centrale verwar ming snel lager of draai de gashaard lager. Wie dubbelglas in huis heeft, kan zelfs nog meer van de zonnewarmte in de winter genieten. Dat dubbele glas oppervlak zorgt er namelijk voor dat de zon er gemakkelijk in kan, maar de warmte er niet meer zo gemakkelijk uit gaat. Warmte houdt u ook goed binnen als u 's avonds de gordijnen of isolerende luiken sluit. Die laatste kunt u door een vakman laten plaatsen. Ze zijn dan wel vrij kostbaar. U verdient ze, zeker als u ook over dubbelglas beschikt en dus al geïsoleerd heeft, niet gauw terug. Aan de andere kant doen ze natuurlijk gelijk tijdig dienst als inbraakpreventie. r?— AKTIE ZUINIG STOKEN De tabel voor de week van: f3 Jan. */m f$Jan. f^Sé Normaal jaarverbruik Weekstreef- verbruik 500 m 600 m 700 m 800 m 900 m 1000 m 1100 m 1200 m 1500 m 1400 m 1500 m 1600 m 1700 m 1800 m 1900 m 2000 m 2200 m 2400 m 2600 ni 2800 111 3000 m 3500 m 4000 m 4500 m 5000 m 5500 m 6000 m- weergegevens Valkenburg ZH berekeningsmodel GE Den Haag U kunt ook zelf isolerende luiken aan de binnenkant van de ramen maken. U moet daarvoor een scharnierend raam werk maken en daarin een licht, isole rend materiaal plaatsen. Dat kan bij voorbeeld piepschuim zijn. Het nadeel is wel dat het gemakkelijk kan be schadigen. Iets duurder is styrofoam, ook een schuimsoort maar harder en dus beter bestand tegen beschadigin gen. U kunt de schuimplaten bedekken met bijvoorbeeld een spaanplaat om beschadiging te voorkomen. De afstand tussen de luiken en de ramen moet ongeveer 4 centimeter be dragen. Ook aan de buitenkant kunt u zelf isolerende luiken maken. U moet dan wel een steviger materiaal kiezen, want ze staan immers bloot aan weer en wind. Voordeel van zo'n buitenluik is, dat u ze 's zomers als zonwering kunt gebmiken. In de doe-het-zelfzaak krijgt u meer informatie over de meest geschikte materialen. i««E.M.G.O. N.V. ENERGIE MAATSCHAPPIJ GOEREE - OVERFLAKKEE Postbus 5 3240 AA MIODELHARNIS Hoflaan44 Tel. 01870-2244 dan Bloemenhuis Korteweg Zandpad 68, Middelhamis Telefoon 01870 2328 Mede onder deze omstandigheden had hij zijn predicatie gemaakt en onder dezelfde omstandigheden viel ds. Le Roy hem bij. Ongetwijfeld, zo constateerde de predi kant van Oude Tonge, mag men in de watersnood een goddelijke roepstem tot bekering zien. Zo niet, dan zijn alle do- miné's van vroeger onchristelijk en on rechtzinnig geweest; want zij allen waren gewoon zodanige bezoekingen uit zulk een oogpunt te beschouwen en daarvan, op biddagen en bij plechtige gelegen heden, nadrukkelijk gebruik te maken ter bestraffing van zonden en ongerechtig heden, zonder onderscheid of aanzien van personen en ter opwekking van bekering. De Bijbel leert ons dit. Ds. Le Roy bleek voorts van mening te zijn, dat Thelwall de toestand in Neder land eerder te gunstig dan te zwart af getekend had. De ongodsdienstigheid was groot. Talrijk was het aantal herders en leraars, die een valse leer predikten en wat het ergste is veel waarheidlievende predikanten bezaten de moed niet om openlijk tegen de misleidende prediking zich te keren. Hier beschuldigde ds. Le Roy ook zich zelf. Wel zei hij heimelijk te treuren over de vervallen toestand in de kerk maar openlijk getuigen, daarvoor ontbrak hem veelal de wijsheid en de moed. Op dat moment echter bezat ds. Le Roy die moed wel en zo werd de verdediging van de predikant van Oude Tonge een krachtige oproep tot alle predikanten om gehoorzaam te zijn aan de Allerhoogste Majesteit. Het werd een oproep tot be kering aan alle dienaren der kerk. Tegelijk werd het een roep om reorganisatie van de kerk. Wie de geschiedenis van ds. Le Roy kent, weet dat hij ook verder een krachtig ver dediger is geweest van een terugkeer der oude vaderlandse kerk naar de inrichting en belijdenis, haar voorgeschreven door de Dordtse synode. Maar de eerste keer, dat ds. Le Roy zich als zodanig liet horen was in 1825 in zijn pleidooi ten gunste van Thelwalls „Keert u tot Hem, die slaat". (E.N.) Citaat uit Thelwall's preek: „Te midden van al die schrikkelijke ge beurtenissen die rondom ons henen plaats hebben en waardoor zo vele streken en gewesten met verwoesting en verslagen heid getroffen worden, laten wij niet ver geten, geliefde medemensen en mede zondaren! dat er een stem van de hemel is gegeven, die tot in het diepste onzer zielen behoort door te dringen. Van Hem die naar Zijn wil doet met het heir des hemels en de inwoners der aarde, en daar is niemand die Zijn hand afslaan of tot Hem zeggen kan: Wat doet gij? van Hem, zonder wie geen musje ter aarde valt en die verklaart dat ook de haren onzes geloofs alle geteld zijn, van Hem hebben wij een plechtige oproeping tot nadenken. Heden, zo gij Zijn stem hoort, verhard Uwe harten niet. (Ps. XCV, 7, 8)". E.N. Deze preek werd 100 jaar geleden op nieuw uitgegeven en van een historische toelichting voorzien door J. C. RuUmann, Amsterdam. W. Kirchner 1925. De Reformatie, 1953 Ds. I. Hoornaar Chr. Gem. Zangver. „Sursum Corda" 0.1.V. Jaap de Geus Koor en samenzang zal worden begeleid door de vaste organist van deze kerk: Krijn Kieviet Men wordt vriendelijk verzocht om uiterlijk 8 uur aanwezig te zijn. De toegang is vrij.

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 1986 | | pagina 9