Uit de Historie
Enkele aanvullingen
Ouddorp
[C)
goed
Q^m\
"*^^J>?
È- "Diamant
lA
Melissant
1309
Jiar
MM-^^"^
ans Groenendijk
i^^J
De Hand des Heeren.
TIJDF^REEK
^ccénL'i^
f^-r-^mmi?i^^^Y- J:^^r:i'• --XH ■•-■.1
é^/jiJ^^li^^Ë^
1986: Jaar van de
verkeersveiligheid
Bladz. 2
„EILANDEN-NIEUWS"
VRIJDAG 3 JANUARI 1986
Den Bommel
Ten onrechte vermeldde ik dat het oud-
hoofd der Chr. School, dhr. J. P. Verheul
nog bij het jubileum in 1984 aanwezig
was.
Deze was echter in juni 1943 overleden.
Deze overlijdensdatum ontleen ik aan het
jubileumnummer Kompas kijken 1909-
1984, dat ik van iemand ontvangen mocht,
die ik hiervoor hartelijk dank zeg.
Aan deze speciale uitgave van de school
krant der chr. nat. school „'t Kompas"
Den Bommel ontieen ik nu nog 't volgende:
„De kontributie voor de leden (der School
vereniging J.L.S.) werd gesteld op 2'/i
cent per week. Gedurende de maanden
februari en maart behoefde er geen kontri
butie te worden betaald. Voor de heden
daagse jeugd is dit bedrag een lachertje,
maar in die tijd was het voor velen een
offer. De moeders destijds, hebben dit wel
ondervonden.
Gelukkig waren er ook verrassingen. Een
begunstiger meldde zich aan en vertelde,
dat hij door bijzondere omstandigheden
de vereniging een kleine verrassing kon
aanbieden, en wel een bedrag van 4,25,
afkomstig van hem en z'n vriend. Hij be
schouwde zich als instrument van de
Hand des Heeren".
„Bij de eerste steenlegging door de toen
malige voorzitter de heer J. C. Borgdorff,
zette deze uiteen, wat ons bewogen heeft
een Christelijke school te bouwen. Het is
toch ieder onzer bekend, dat daar niet over
die Hoeksteen gesproken wordt, namelijk
Jezus Christus, die enige Naam, die er
onder de Hemel gegeven is tot Zaligheid,
ook de Zaligmaker van kinderen..." aldus
de toenmalige voorzitter".
„In 1914 werd de heer Veenstra door de
heer J. P. Verheul uit Hellevoetsluis op
gevolgd.
In de periode 1914-1918 is de heer Ver
heul enige tijd afwezig vanwege mobili
satie.
In de jaren van de eerste wereldoorlog
werden verschillende artikelen, onder an
dere brandstof erg duur. De schooltijden
werden in de winter ingekort en de school
was slechts op vier dagen open. Ook het
herhalingsonderwijs werd opgeschort om
brandstof te sparen".
„Aan de heer Verheul werd op 1 maart
1943, op eigen verzoek, eervol ontslag
verleend. Hij was bijna 29 jaar als hoofd
onderwijzer verbonden aan de school.
Reeds kort hierna, in juni van dat jaar,
overleed de heer Verheul.
Smeekschrift, gestuurd aan Koning Wil
lem III. --------------------------------------
In het boek: Volkspetitionnement Ge
denkboek 1878; lees ik dat in Den Bom
mel 55 personen dit petitionnement te
kenden, die 25 schoolgaande kinderen
hadden tussen 6 en 12.
De titelpagina van het Jubileum-pro
gramma liet zien:
Opmerking:
In E.N. schreef L. van Wallenburg over
de storm over Bruinisse, in de nacht van
zaterdag 30 september op zondag 1 ok
tober 1911.
Deze storm kwam na de droogte van de
zomer van het jaar „elve".
In dat jaar was er een hittegolf van 26
dagen, waarvan 10 tropische (E.N.).
Ik las ergens dat er op 29 juli 1911 een
warmte-onweer losbarstte, waardoor de
neerslag bij Den Bommel was: 55 mm.
Dr. J. H. Becker Sr.
Dr. J. H. Becker Sr. die 18 juli 1985
overleed in het verpleeghuis „Boerhave"
op 80-jarige leeftijd was van 12 maart
1950-juli 1955 predikant te Den Bommel.
Ds. L. Emmen
Ds. Emmen werd 1906 bestuurslid van de
Christelijke School op Gereformeerde
grondslag.
Hij sprak in 195 8 bij het 50-jarigjubileum.
Zijn zoon was dr. Egbert Emmen die op
83-jarige leeftijd, in 1985 overleed. Hij is
secretaris-generaal der Ned. Herv. Kerk
geweest.
De tekst was: Zal er een kwaad in de stad
zijn, dat de HEERE niet doet? (Amos 3
6b).
Een uitnemende preek, waard om her
drukt te worden in deze tijd, waarin Gods
hand in het lijden niet erkend wordt. Ds.
Emmen vraagt ,,Zijn zij (vissers van Brui
nisse en boeren in Zeeland) groter zon
daars dan wij?" (die niet door deze ramp
getroffen zijn).
En hij roept zijn gemeente op: „Laat ons
voor God ons verootmoedigen. Tot Hem
wederkeren. Belijden onze schuld. Sme-
Van ds. L. Emmen heb ik 'n preek:
------------iif=in==
in
7
^1
Oclioiideii i;i de i^cbcdsiirc 4 Oef.
L. EMMtN,
met een nakomelinge van het geslacht
Abrahams, of een afstammeling van het
Jodendom, door God verkoren uit alle
geslachten der aarde als Zijn erf en
Bondsvolk, en nog heden beminden om
der vaderen wil. Zijn Goddelijk oog is
nog steeds op hen gericht, zodat, niet
tegenstaande zij over de ganse aarde zijn
verspreid, als vruchtgevolg van: ,,Zijn
bloed kome over ons én over onze kin
deren!" zij nochtans door al de rollende
eeuwen tot één volk zijn gebleven, dat
zich ook heden nog dicht aaneenschaart,
doch met het bedekselMozes op hun aan
gezicht, de Messias blijven verwerpen,
alhoewel volgens enige hunner beroemd
ste Rabbijnen, de tijd voor de komst van
de beloofde Messias reeds lang verstre
ken is. Want de scepter zal van Juda
niet wijken, noch de wetgever van tussen
zijn voeten, totdat de Silo komt".
Welnu, ieder die enigszins bekend is met
Gods dierbaar Woord, weet, dat de scep
ter of de heerschappij reeds eeuwen van
Juda of Israël geweken is, en dat daarom
al hun wachten op een nog te komen
Messias dwaas en ijdel is. Doch, daar het
hier gaat over de bekering van een doch
ter Abrahams, zal de goedgunstige lezer
benieuwd worden naar de toedracht der
zaken.
Velen, die de leeftijd van 60jaren bereikt
hebben, zullen zich nog herinneren, hoe
50 jaar geleden Mej. Sara Ephraim Dia
mant een geregelde bezoekster was van
ons dorp, genaamd Ouddorp, (Eiland
Flakkee) waar zij steeds een aangename
gast was bij de Wed. Neeltje Komte-
bedde, de heer Krijn Lodder, Jan Meyer,
Leen Mastenbroek en anderen.
Maar niet alleen te Ouddorp, maar ook
te Melissant en te Herkingen kwam zij
veel. Te Melissant geliefd en geherbergd
als een welkome gast bij de familie Klei-
nenberg, vanwege haar uitblinkende
Godsvrucht, en haar uitgebreide kennis,
door genade, van Gods dierbaar Bijbel
woord, tot stichting en verheuging des
harten, voor allen, die hun voet gezet
hebben op de weg naar Sion. Dan was zij
een vurig getuige om te vermelden van de
wegen en leidingen, die God houdt met
Zijn volk hier in dit Mesech.
Te Herkingen kwam zij veel bij de Edel
achtbare heer A. de Vlieger, Burge
meester van genoemde plaats schrijver
van ,,de Vlaamse Passementwever", een
boek, welbekend bij ons gereformeerde
volk waar zij als beminde vriendin,
soms wekenlang vertoefde. Deze vriend
had, als zeer begaafd en haar geestelijke
bloedverwant beloofd en op zich ge
nomen, om na haar overlijden haar le
vensweg in het licht te geven, doch ge
noemde vriend is 4 jaar eerder overleden,
waarmede alle beloften vervielen.
Ook in Middelburg, Rotterdam en in een
groot gedeelte van Nederland zijn nog
levende getuigen van haar eenvoudige
Godsvrucht, en haar liefde tot Gods ware
volk.
Reeds jaren was het in mijn hart om dit
kostelijke werk door de drukpers het licht
te doen zien, opdat het niet aan de ver
getelheid mocht worden prijsgegeven,
maar door vele oorzaken verhinderd, is
dit ongedaan gebleven. Nu echter schijnt
het Gods tijd te zijn die altijd de beste
is dat het niet langer in een hoek of kast
verborgen wordt, maar als een schijnend
EllE
CyLr^C 0,,cc^
HYPOTHEEK NODIG?
makelaar tamboer bellen
voor gratis computerberekening
01870-3477 jg®
ken om de vergeving onzer zonden om
Christus wille, bidden om een nieuw hart
en een vaste geest".
„Laat er bij ons ootmoedige dankbaarheid
zijn, dat de hand des HEEREN grote
onheilen van ons dorp heeft afgeweerd,
dat Hij onze inwoners en schippers in
gunst heeft willen aanzien".
Predikanten uit
de familie Borgdorff
Ik schreef dat er 3 predikanten van die
naam waren.
Iemand attendeerde mij op een vierde
dominee Borgdorff en zei me tevens, dat er
nog 2 predikanten waren, nl. dr. J. C. van
Loon en ds. W. den Braber, die af
stammen van „Hendrik I".
Aanvulling gevraagd
In een waarderende brief schreef iemand
me:
„Soms vind ik het wel eens jammer in Uw
stukken, dat U zoveel aandacht schenkt
aan de Gereformeerde Kerken en de an
dere niet of weinig noemt, terwijl de Open
bare school ook heel weinig vermeld
wordt, terwijl ook daar belangrijke en ook
goede mensen vandaan komen".
Hierop kan ik dit zeggen:
Als ik iets weet over mensen uit de kring,
die m'n briefschrijfster op het oog heeft,
zal ik het zeker niet nalaten te vermelden.
En de beste remedie tegen eenzijdigheid
is, dat allen, die mij gegevens, hetzij uit
persoonlijke ervaring en herinnering, uit
overlevering of uit lectuur van blad en
boek, kunnen verstrekken, dat doen. De
redactie zal ongetwijfeld graag aan ieder
ruimte geven om daar zelf over te schrij
ven in de rubriek: Uit de Historie.
Dat ik, wanneer ik wat kan vertellen over
mensen buiten Gereformeerde kring, dat
ook doe, heb ik wel laten zien in m'n
artikel over Achthuizen, met z'n rijke
Rooms-Katholieke leven.
Wanneer ik over een bepaalde plaats 'n
aanvulling geef, zoals nu over Den Bom
mel, kunt U dat uitknippen en bij de ar
tikelen over Den Bommel voegen.
Thans nog een aanvuUing over Ouddorp.
De uitgever K. Heerschap schreef in het
boek: „Sara Efraïm Diamant", het vol
gende voorwoord:
AAN DE EENVOUDIGE LEZER!
Mej. Sara Ephraim Diamant, geb. van
Gelderen, voortgesproten uit brave
ouders van de burgerstand, te Tiel.
De lezer zal alras uit het opschrift ont
dekt hebben, dat wij hier te doen hebben
Fietsenspecia list
Sommelsdijk
Tel. 01870 - 2430
r1
licht op een kandelaar, het volk van
Nederland, en inzonderheid haar nog in
leven zijnde vrienden ter hand wordt ge
steld. Dat het hun tot verkwikking en
bemoediging moge strekken op hun
proef- en drukwegen, door de bijlichting
van Gods dierbare Geest dan zal het
oogmerk bereikt zijn van.
De uitgever K. Heerschap
Ouddorp, najaar 1924
Ik nam dit over uit de herdruk van dit boek
door Uitgeverij Den Hertog B.V. Houten
Utrecht. 1982.
Daaraan ontleen ik ook de titelpagina:
fi-i^s;
^^'-y^t^K
./^j4rv*^-*^»t.
Verkeersveiligheid, daar zijn we het
op een enkele spookrijder na met ons
allen snel over eens: dat is belangrijk. Heel
belangrijk.
Het aantal verkeersslachtoffers met do
delijke afloop ligt in ons land rond de 1750
per jaar om van het aantal gewonden nog
niet eens te spreken. Vele van deze on
gevallen hadden voorkomen kunnen wor
den, mits de weggebruiker de verkeers
veiligheid meer in acht had genomen.
ledere dode of gewonde in het verkeer is
er één teveel. Dat geldt niet alleen voor het
verkeer in ons land, maar ook daarbuiten.
Daarom besloot de Raad van Europa,
twee jaar geleden, 1986 uit te roepen tot
„Jaar van de Verkeersveiligheid" onder
de leuze „Europa '86, verkeersveiligheid
eerst!"
Leuzen zijn echter niet voldoende. Daar
om werd een gemeenschappelijk aktiepro-
gramma opgezet, waarvoor de belang
rijkste doelstellingen zijn:
- minder verkeersongevallen per jaar.
- het nemen van maatregelen die een
langdurig effect hebben op de verkeers
veiligheid, zoals een eenvormige tech
nische autokeuring en één rijbewijs in
alle E.G.-landen.
- de Europese burgers het besef bij
brengen dat de verkeersveiligheid een
zaak voor ons allen is en op bepaalde
punten beter door de E.G. kan worden
aangepakt.
Dit aktieprogramma, dat ieder land ver
der afzonderlijk kan aanvullen, besteedt
met name veel aandacht aan de veiligheid
van kinderen, alcoholgebruik, veiligheids-
gordels en snelheidsbeperking en de po
sitie van voetgangers en tweewielers in het
verkeer.
Eenjaar lang dus alle aandacht voor de
verkeersveiligheid in Europa. Een goede
zaak, want we kunnen er nooit bewust
genoeg van zijn dat veiligheid in het ver
keer ons allemaal aangaat. ledere dag
opnieuw. Dat besef heeft de Europese
Gemeenschap voor het „Jaar van de
Verkeersveiligheid" in bovenstaand sym
bool willen uitdrukken.
En deze gegevens:
Ze werd februari 1797 te Tiel geboren,
trouwde 1819 met Benjamin Nathan
Diamant te Tiel.
Woonden vanaf 1821 in Duitsland, Tiel,
Breda, Fijnaart, Delfshaven en Rotter
dam.
Ze overleed 9 januari 1882.
Tenslotte:
Uit een brief van H. J. Roeloff, haar
kleinzoon aan K. Heerschap, 24 oktober
1924:
Ikzelf ben in Ouddorp geen onbekende.
Als jongen van 16 jaar was ik enige weken
bij de Wed. Komtebedde thuis voor mijn
gezondheid. Haar zoons Hein en Dimmen
(naar ik geloof, beiden reeds overleden)
heb ik goed gekend, ook haar zoon Jan,
van de stee van de Heer Jan Voogd. Haar
dochter, gehuwd met Jan Meyer, en nog
verschillende andere goede gezichten
staan me nog helder voor ogen; Leen
Mastenbroek, die zover weg woonde, de
bewoners van Palmsteê en nog vele an
deren.
Reeds dikwijls had ik het plan, om Oud
dorp nog eens op te zoeken, doch tot nog
toe behield ik liever nog de herinneringen
uit mijn jeugd, en wil die indrukken niet
verwateren. Maar misschien kom ik Oud
dorp met zijn haven nog wel eens be
zoeken.
Tenslotte nog een aanvulling over Me
lissant.
Van J. van Dijk uit Canada kreeg ik nog
enige gegevens over „de stee van Kort".
Hij schrijft, dat in 1874 Leendert Jacob
Driendijk van de Stee afgegaan is en J. van
Dijk zijn grootvader, 14 jaar op de stee
heeft gewoond als bedrijfsleider voor de
fam. Drogendijk in Dirksland.
Hij vervolgt dan:
„Van 1888 tot 1912 is de stee verhuurd
geweest aan S. den Baars en daarna aan
C. A. A. Kort. Door het overlijden van de
laatste ergename, de zuster van boven
genoemde Drogendijk, is deze hofstee
omstreeks 1920 verkocht. We hebben ons
altijd een beetje verbonden gevoeld aan
deze stee, omdat mijn grootvader er 14
jaar heeft gewoond en ik en mijn vader er
enige jaren voorman zijn geweest".
Verder schrijft hij dat deze hofstee 2 keer
verdeeld is.
Eerst is ze gehalveerd door de trambaan
en naderhand nog eens door de nieuwe
weg, die over dat grondgebied is gelegd".
Nog een bijzonderheid uit deze brief waar
uit ik niet alles vermeld.
„Vanwege de slechte tijd waren verschil
lende boeren genoodzaakt hun hofsteden
voor een tijd te verkopen, waarbij ze dan
het recht bedongen om zelf pachter te
blijven".
Was dit in de twintiger jaren? Of eer?
vraag ik. In ieder geval is het heus niet zo
dat de boeren het altijd rijk hadden.
J. L. Struik
Davenschot 37
8141BBHeino(Ov.)
Aar. der. Ki'r.ir.g.
rttj
ondcrgrtctkctHienj^ Q y/
De oiv
allen inwonen
wenden itch me< vertrouwen en eerbied tot Uwe Majesteitom, in aansluiting aan het smeek»
van de heeren W. How c. s. Ie Amsterdam, te verzoeken, „dat het Uwee Majsteit gelieven
mocht aan de thans aanhangige wetsvoordrachl voor het Lager Onderwijs Uwe Koninklijke
sanctie niet te verleenen, en daarentegen zulk een regeling voor de lagere school in te voeren.-
waardoor het voor den armste zoo goed als voor den rijkste in Uw land mogelijk lyorde, des.
verlangd zijn kinderen een school te kunnen bieden met den Dijbel."
Hetwelk doende, eni.
.0
naar aanloidiiig van tic rampen op
de Z(;eiiwsche Siruornen in den
storm van 30 Seplcniher 1911.
DÜDR
Ncd. Herv. Preü. te Den Boininel.
T\Vi;i:iH- DRliK.
UUgejceveii ten voortlcelt* Van Hrninisse
aiiilcre geteisterde Vi.iscliersdorpcn.
Q
Q.1
Q
=]|E
I I
-^^ .1 C tj-Yc^x. 't y-
CZ2-T^----- -----
LJLJ ii«i«vM
de heldere jongens van
flakkee expresse
met groot gemak dragen
ze die zware wasautomaat
naar buiten en tillen hem in
de verhuiswagen
ze-zetten hem in het
nieuwe huls weer
op zijn plaats
sluiten hem even handig
weer aan
weten ook nog waar de
vuile was was
wijzen u nog even op
het aangebroken pak met
zeepmiddel
zelf moet u
de knop Indrukken
flakkee expresse
01870-2188 middelharnis
01883-20016 hellevoetsluis
01110-3163 zierikzee
i'«;;K
j^yk J\
door
Handtekening van Sara Ephraïm Diamant-Van Gcldei(en)
