Over prediking
en kerkverlating
DEMVELS
wr
1
m-
HH
1
W
1
_l
J
jeugd-
hoekje
VAN HET
OVERMASE
BOVAG GARANTIEBEWIJS
Novemberraadsel 2
EXTRA RAADSEL 2
ansGroenendijk^
Boekbespreking:
van Oom Ko
Onbedachtzaamheid
HHö"
w"
r
U
/r
^r
l
Een jarige
ALLEMAAL
Nieuwe veiling
bij Biezelinge
straks onbereikbaar?
Heren twee wint
moeilijke wedstrijd
Bladz. 2
Zaterdag in de boekhandel
Klederdracht van de
Zuidhollandse eilanden
Gereformeerd?
Schriftgezag
TAXATIE NODIG?
makelaar tamboer bellen
beëdigd taxateur
01870-3477 CÏ3
IZZI
DD
Briefwisseling
H 50
WM 56
57 1
H 65
'9
33
<P r/ A
Uw zekerheid voor een scherp ge
prijsde en goed onderhouden auto.
Fietsenspecialist
Sommelsdijk
Tel. 01870 - 2430
,EILANDEN-NIEUWS"
VRIJDAG 15 NOVEMBER 1985
In zijn boek „Het wordt nooit meer als
vroeger" geeft dr. Te Winkel een beeld
van de verschuivingen in geestelijk kli
maat en prediking in de Gereformeerde
Kerken gedurende de afgelopen tientallen
jaren. Hij onderbouwt zijn beweringen
overtuigend met analyses van preken uit
achtereenvolgens de jaren 1938, 1969/
1970 en 1981. Uit eik van die jaren gaf ik
in mijn eerste artikeltje al het een en ander
weer.
Niemand die enigszins op de lioogte is
van de ontwikkelingen in kerkelijk Ne
derland zal met de auteur van mening
verschillen over het feit dat er inder
daad van verschuivingen binnen de Ge
reformeerde Kerken sprake is. (Overi
gens niet alleen in die kerken....)- Dit
boek laat er iets van zien waarin die
veranderingen nu feitelijk bestaan. On
verhuld en onbedekt komt het aan de
orde. Met als conclusie (tevens de titel
van het boek): het wordt nooit meer als
vroeger. Enkele thema's geven de ver
anderingen in denkrichting en predi
king wel heel duidelijk aan. Ter illus
tratie een drietal.
WERELD
In de vooroorlogse jaren werd de wereld
vooral voorgesteld als de van God af
vallige wereld. De wereld is een be
dreiging voor het geloof van de christen en
het voortbestaan van de kerk. De wereld
oefent op vele manieren invloed uit op de
gelovige. En het gevaar is daarom zo groot
omdat de wereld aansluiting vindt in het
hart van ieder mens. Het vlees wil over de
geest regeren. Een antithetische houding
dus.
Een omslag van 180 graden constateren
we bij het lezen van de preken van rond
1970 en vooral uit 1981. De boodschap
van de bijbel wordt rechtstreeks en conse
quent in het wereldwijde verband ver
staan. Daar ligt het accent; het evangelie
heeft met name betekenis voor wereld
vraagstukken. Zo worden ook begrippen
als bekering, navolging, oordeel uit de
persoonlijke kontekst gehaald en gepro
jecteerd op maatschappij en politiek.
AKTIE
De tijdgeest wil ons tronen
naar Mammons hoogaltaar.
Het liefst ziet hij 's lands zonen
de bloem der natie daar.
Beste jongelui,
oom Ko is weer boven water, of beter
gezegd, van onder de wol. Het was weer
het oude liedje. Ben blij dat we zachtjes-
aan weer wat voor jullie kunnen doen.
Omdat er veel werk te doen is, zullen we
maar direct beginnen met een raadsel op
te geven. Dat wordt dan
Zo 10 - 5 - 15 - 25 - 20 -18 mij vergeefs,
o God.
Bij 23-27-7 terecht geprezen.
Want Hij is 8 - 16 - 22 - 13 God, en wij
Zal vanHem Zijn 12-26-14- 11 -91eren.
„Ik heb", dit was Uw 4 - 3 - 2 - 1.
Deed het al in 't 21 - 17 - 6 - 19 - 24.
Jullie hebben al gezien dat dit regels zijn
uit de berijmde psalmen. De ontbrekende
woorden moeten jullie dus invullen. Daar
toe schrijven jullie eerst de cijfers 1 t/m 27
naast elkaar. De letters die je vindt op de
cijfers van de gevonden woorden vul je
daaronder in. De oplossing is een tekst uit
Klaagliederen 3.
Zie kind'ren, deze dode mug
Vloog nog zo even blij en vlug.
Maar 't is door onbedachtzaamheid,
Dat zij nu dood op tafel leit!
Zij had in 't kaarslicht zulk een zin,
En vloog er onvoorzichtig in.
Nu ligt zij daar; maar 't is te laat!
Er is voor 't mugje nu geen raad.
Zij werd bedrogen door de schijn,
O, laat ons dit tot lering zijn.
Dat, eer men iets gewichtigs doet.
Men zich wel lang bedenken moet
Eén uur van onbedachtzaamheid.
Kan maken, dat men jaren schreit!
Karl Barth.
invloedrijk theoloog in deze eeuw.
Maar wij in fierheid werpen
de handschoen voor zijn voet.
En gaan het wapen scherpen
dat hem bestrijden moet.
Zo zongen vijftig jaar geleden de Gere
formeerde jongelingen hun bondslied:
ferm en fier. De inhoud doet iets zien van
de houding tégenover de boze buiten
wereld. Afwereld maar dat niet alleen.
We merken ook een wat militante, zeg
maar activistische benadering. Geheel in
de lijn overigens van Abraham Kuyper, de
voorman en het voorbeeld van de mannen-
broeders. Zijn beroemde uitspraak: ,,Eris
geen duimbreed op heel het erf van het
menselijk leven, waarvan Christus niet
zegt: Mijn!" werd tot wachtwoord van de
militia Christi. Herkerstening van de sa
menleving was de opdracht:/jto Rege. Vat
aan het werk, vat aan!
Als ik nu constateer dat de prediking van
de laatste jaren een sterk activistisch ka
rakter draagt (straks enkele voorbeelden),
is dat dus niet geheel in tegenstelling tot de
houding in de vooroorlogse jaren. Ener
zijds is er min of meer een doorgaande lijn;
anderzijds wijs ik erop dat de preken uit de
dertiger jaren daarnaast ook nog andere
accenten laat zien. Er was ook aandacht
voor het werk van de Heilige Geest die
zonder ons in ons de bekering en het geloof
tot stand brengt.
Had het activisme van de dertiger jaren
een kerkistisch karakter, thans is sprake
van eensecularistisch karakter. We moe
ten de wereld in met onze daden! „Be
kering", aldus een adventspreek, is „datje
ontroerd bent over de armoede en de
honger en de sociale ellende in de wereld,
maar datje erook wat aan gaat t^oen. Dat
je opkomt voor vrede en gerechtigheid".
Elders: „Gelovigen moeten elke dag ont
vangen als een geschenk en als een „bouw
pakket" waarmee ze iets kunnen doen:
een stukje van Gods Rijk bouwen".
Zelfs .passieve" begrippen als vroom
heid en bevinding worden omgeduid met
een activerende lading. „Ik bedoel niet die
vroomheid die van een mens een be
rustende robot maakt, maar een vroom
heid die inspireert en tot handelen aan
zet". De bevindingmogen wij niet koes
teren, voor onszelf houden of als presen
tatiemateriaal hanteren op conventikelen,
maar als werkzame bevinding loslaten op
de wereld om ons heen".
HIERNAMAALS
Als laatste voorbeeld van de verschui
vingen: de opvattingen rond hemel en hel.
Het zal duidelijk zijn dat in de dertiger
jaren de traditionele bijbelse gedachten
hierover in de prediking doorklonken.
Noch de Schrift noch de confessie laten op
dit punt een onzeker geluid horen: er zijn
twee wegen, die naar het behoud en die
naar het verderf
Te Winkel laat zien dat in 1981 de vraag
wie behouden worden echter nauwe
lijks meer aan de orde komt. De niet-
gelovigen worden als echte mensen ge
zien. God kan ook best door middel van
hen werken. Christenen moeten mee
doen ook met niet-christenen om „hier
en nu" stukjes van het komende Rijk
vorm te geven. Op pagina 148 lees ik:
„Het gaat er over wat er in dit leven
gebeurt, of de mens hier zijn bestem
ming vervult. Ook) zondereen eeu
wig rijk der duisternis zijn er redenen te
over om van Gods bevrijdend handelen
te getuigen".
Bovenstaande trits zou nog met meerdere
thema's te verlengen zijn om aan te geven
dat en in hoeverre de Gereformeerde
Kerken in hun toonaangevende theologie
en prediking zich hebben verwijderd van
de gereformeerde belijdenis. Ik acht me
van de plicht ontslagen dat hier aan te
tonen. Wie de confessie van de kerken der
reformatie kent, zal zulks ook beamen.
Als (om met Van Ruler te spreken) het
waar is dat het klassiek-gereformeerde
tegelijk het meest katholieke en bijbelse is
-^ en het is waar! dan is tevens deze
modieuze theologie veroordeeld als a-
katholiek en onbijbels. Blijkens de gang
bare prediking in haar midden hebben de
Gereformeerde Kerken niet slechts Ba-
vinck en Calvijn achter zich gelaten, maar
tevens de apostelen Paulus en Petrus
en daarmee het hart van de Schrift zelf.
Wat zal het gevolg van deze prediking
zijn; wat is wellicht de consequentie al?
De aandacht voor de wereld komt in
mindering op het persoonlijke aspect. Wat
en hoe zal dan het geloof der gemeente
zijn? Is er nog besef van de verdorvenheid
van de mens? Kent men de diepe klacht
over de zonde; verstaat men de hoge jubel
over Gods genade? Is er het tere persoon
lijke leven van de vreze des Heeren? Zijn
er nog die „verstand van kermen" heb
ben? Weet de gemeente dat alleen zó het
meekermen met de schepping (Rom. 8)
een bijbels perspectief opent?
Over de oproep tot aktie het volgende.
Van de 19e-eeuwse Kohlbrugge is dit
woord:Passief moeten wij zijn in alles".
Hij kende en beoefende het leven van de
bedelaar, met lege, geopende handen. Zijn
geloof kon niets werken, slechts ont
vangen. Maar hij had de Schrift èn Zijn
God aan zijn zijde. „De Heere zal voor u
strijden, en gij zult stil zijn".
Was het niet het vermoeide, door de
geestelijke" leiders steeds weer en weer
tot het „doen" aangespoorde volk van
Israël, dat het uit Christus' mond te horen
kreeg: „Komt allen tot mij die vermoeid en
belast zijt, en Ik zal u rust geven!"?
En daarnaast: zou er niet sprake zijn
van een overschatting van de span
kracht van de prediking door haar uit te
rekken tot alle mondiale en sociale
verbanden? Kan de strekking van de
ambtelijke verkondiging zó ver de we
reld ingaan, zonder haar geestelijke toe
spitsing en profetische kracht te ver
liezen? Leggen de predikers in over
moed niet tè veel in de schoot der
gemeente, daarbij het reële gevaar voor
lief nemend dat deze haar eigen geeste
lijke nood en dat van haar kinderen
vergeet? De vraag stellen is haar beant
woorden. Trouwens de praktijk be
wijst het. Hemel en hel althans raken
buiten de aandachtskring.
In het slothoofdstuk geeft dr. Te Winkel
verantwoording van zijn bedoeling met dit
boek. Kunnen we, en hóé kunnen we
binnen en buiten de kerk het geloof (weer)
ter sprake brengen. Is het aldus de
auteur niet hard nodig dat er een
bezinning komt op de verhouding tussen
persoonlijk geloof en politieke aktie?
Daarbij moet (en ik citeer hem) „de ander
serieus genomen worden en hij mag dan
k volop weerwerk leveren. De verkondi
ging moet een eigentijds karakter dragen.
1
2
3
4
5
7
8
9
11
12
14
15
16
17
19
20
21
22
23
25
26
27
28
29 30
31
32
33
34
35
36
37 38
39
40
41
42 |43
44
45 46
47
49
51
52
53
54
55
58
69
60
61
62
63
64
■ii\
van links naar rechts:
1. pers. vnw. 3. stop7. schuine strook— 10. rund12. lierdicht
14. familielid 15. zijrivier van de Donau— 16. sportartikel17.
lusteloos 19. Opperwezen 21verlosser23. vernis 24. plaats
in N.H. 26. insect 28. ijzer (Sch.) 29. in orde 32. in het
diepste gedeelte 36. pauk 39. water in Friesland 40. thans
41. familielid 42. noot43. kofïïemerk 44. luchtklep 47. deel
van een bloem 50. voorzetsel; 52. meisjesnaam 53. huisdier
55. inbraak 58. schel 60. schildergerei 62. wier 63.
appelsoort 65. vlug 66. boom 68. maat 70. scheepstouw
71. kippenprodukt 72. dreun 73. naklank 74. kiloliter.
van boven naar beneden:
1. kleefstof 2. praalziek 4. platvis 5. voorzetsel 6.
schildknaap 7. loods 8. voegwoord 9. plaats in de N.O. polder
10. verfstof11. engelse titel 13. herkauwer16. harde wind
18. pers. vnw. 20. grondsoort 22en Sien 24. grasland
25. stomp 27. boerderij 28. ooft 30. heilig boek der
mohammedanen 31. vleugel 33. ontkenning 34. takje 35.
duin36.stapel—37.moeder(Fr.) 38.plaatsinGelderland 45.
naaigerei 46. eikeschors 48. deel van een boom 49. afdruk
51pen 53. losplaats 54. voorzetsel 56. vrijl 57. koning van
Amalek 58. dierengeluid 59. aardig 60. voorkeur 61.
moment 63. opstootje 64. duivenhok 67. noot 69.
dwarshout.
Wat komt er te staan in de onderste vakjes?
Annelies Kamp - Yerseke:
Hallo, Annelies, wat heb je lang moeten
wachten op antwoord, maar dat komt door
het ziek worden van oom Ko. Maar ik ben
heel blij dat je ook mee gaat doen. Nu
hebben we weer een jonge kracht erbij, hé.
Vader en moeder mogen je gerust helpen
hoor, want je bent nog zo ver niet datje het
alleen kan. Je hebt een goede verjaardag
gehad, zeg. Ook daarmee was oom Ko te
laat. Volgende keer beter hoor!
Nathalie Kamp - Yerseke:
Ja, hoe gaat het met u, schrijf je. Nu gaat
het weer een klein beetje, maar het was
niet zo goed. Ja, het wordt 's morgens al
knap koud op de fiets, maar je moet maar
flink doortrappen Nathalie. Ben je nog op
Flakkee geweest in de herfstvakantie? Het
is niet zo ver bij jullie vandaan. Leuk zeg,
zo'n gedrukte naam!
Mare Kamp - Yerseke:
Inderdaad hebben ze maar rare namen
daar in China en Japan. Maar dat vinden
ze daar misschien ook wel van de euro
pese namen. Je hebt je best niet gedaan
met voetballen, want anders hadden jullie
wel gewonnen Mare! Oom Ko kon niet
alle opstellen plaatsen, want dat zou te
veel tijd en ruimte vergen. Maar je hebt
wel een negen verdient hoor!
Op 15 november is jarig:
Els Vroegindewey, Bonegraafseweg 37,
4051 CG Ochten.
Van harte gefeliciteerd Els, en nog vele
jaren toegewenst. Vanzelf ook een goede
verjaardag wensen wij je toe. Het is een
week te laat door ziekte van oom Ko, maar
een kaart sturen gaat altijd nog. Bovenal
Gods zegen voor nu en je verdere leven
Els!
Zastava 1100rood 1982 24.500 km Auto Pesch
Dat blijft ook een uitdaging voor kerk en
christenen in de jaren tachtig".
Te Winkel roept in de verwarring der
meningen (ook in zijn kerken) dus op tot
het gesprek, de dialoog, de ontmoeting.
Mèt anderen constateer ik dat de auteur
echter volkomen voorbijgaat aan een we
zenlijk punt: op welke basis en vanuit
welke norm zal dat gesprek worden ge
voerd? Welke is de toetssteen van de
meningen en gedachten; welke maatstaf
wordt gehanteerd?
Ooit maakte prof. Kuitert duidelijk dat
het gezag van de bijbel plaats moet
maken voor het gesprek met de bijbel-
schrijvers en zo voor het gesprek met
elkaar. Stuiten we hier niet op het kern
punt van de ontsporing? Het Goddelijk
gezag van de Heilige Schrift. Waar dit
niet wordt erkend en voluit functio
neert, zal de aangegeven ontwikkeling
niet te stuiten zijn.. En dat geldt niet
alleen voorde Gereformeerde Kerken...
De volgende keer nog iets over evangeli
satie en kerkverlating.
N.a.v. ,,Het wordt nooit meer als
vroeger" door dr. J. D. te Winkel.
Uitgever Wever te Franeker.
Paperback.
169 pagina 's. Prijs f 21,50.
J. K.
Jozina Koppenaal - Ooitgensplaat:
Ja, het was een mooi najaar Jozina. Maar
als je het wil volhouden op de fiets, zal het
weleens meer „soppen". Ik denk dat het
wel spoedig „bussen" zal worden. De foto
was niet erg geslaagd hé. Ja, het valt niet
mee met die kleurenfoto's. Het zou wel
mooi zijn als je bij het onderwijs kon
komen Jozina. Maar je moet er inderdaad
wel wat voor voelen. Begin er anders maar
niet aan. Dank voor de gezellige brief!
Hannie Grinwis - Ouddorp:
Zo je ziet zijn jullie nu weer bij elkaar
Hannie. Leuk zeg datje Jozina ontmoette.
Erg verstandig om zo je vrije tijd te
benutten. Je had bijna jezelf gevangen bij
het wier plukken. Ja, dat is het risico van
het vak. Je hebt je kookkunst ook moeten
demonstreren; het is toch nog meege
vallen, ofschoon het er „oneetbaar" uit
zag. Volgende keer weer iets anders ge
probeerd Hannie, b.v. aardappels met
zuurkool. Heel eenvoudig en lekker!
Monica Murre - Goes:
Hoe het met oom Ko gaat heb je al gelezen
verwacht ik. Dat was niet zo prettig zeg,
zodoende werd het maar een „pijnlijke"
verjaardag. Of is het nog meegevallen? Ja,
prikkeldraad is niet bedoeld om er in te
lopen, meer om af te schrikken. Dat weet
je dan nu ook weer Monica! In het vervolg
er ver vandaan blijven. Dank voor de
leuke brief!
Marieke Ras - Yerseke:
Dat is een goed teken dat vader het druk
heeft, Marieke, maar het is niet leuk voor
jullie. Maar het is wel een goed teken datje
het op school zo fijn vindt Marieke! Maar
goed je best doen, dan hoeft vader of
moeder straks niet meer te helpen. Dat is
een feest geweest bij opa en oma? En je
kon er niet gemist worden merk ik. Wel
een leuke bezigheid. Groetjes hoor!
Chris Ras - Yerseke:
Ja, je hebt het best getroffen met het weer,
maar dat gaat nu een beetje anders worden
hoor. Koud met hagel en regenbuien. Ben
je ineens goed wakker 's morgens Chris!
Maar je bent wel wat gewend hé. Je hebt
ook volop huiswerk, dus van verveling
weetje niet. De lange avonden staan nu te
komen Chris, en dan kan je nogal wat
verzetten. Je best maar gedaan.
Monica Murre en Marieke Ras willen
allen die hen een kaart hebben gestuurd
voor hun verjaardag, daarvoor hartelijk
dank zeggen. En dat was het dan voor deze
week. Hopend volgende week te kunnen
vervolgen.
Allemaal de hartelijke groeten van jullie
OOM KO
De gezamenlijke Veilingverenigingen in
Zeeland, die onlangs fuseerden, zullen
straks een uiterst modem veilinggebouw
bezitten dat niet door aanvoerders kan
worden bereikt en waar afvoerders met
hun gekochte produkten niet weg kunnen.
Op de gekozen lokatie zijn de voorberei
dingen voor de bouw van de modernste
veiling van Nederland in volle gang en de
lokatie is gekozen in overleg met het hoofd
van de Prov. Planologische Dienst ir. R.
M. T. Adriaansens.
Vervoer van en naar de veiling gebeurt
voor het grootste deel door trekkers met
aanhangers, het z.g. langzaam verkeer.
Ged. Staten van Zeeland weigeren nu de
wegen S 10 's Gravenpolder-Kapelle en S
12 Goes-Kapelle vrij te geven voor lang
zaam verkeer, zodat de veiling die onder
BiezeUnge zal verrijzen straks niet bereikt
kan worden.
Het Bestuur van de Centrale Tuinbouw
Veiling Zeeland heeft de hulp van Provin
ciale §taten ingeroepen om Ged. Staten
tot andere gedachten te brengen. Een van
de partijen zal tenslotte moeten toegeven.
Heren 2 moest de thuiswedstrijd deze
keer tegen Setpoint, uit Zuidland, spelen.
Dit was de leukste wedstrijd die tot nu toe
werd gespeeld door de heren, dit seizoen.
(Het was de 4e wedstrijd).
Dat dit een erg vermoeiende wedstrijd
was, is te zien aan de setstanden 15-17,
15-9, 15-13, 15-13.
De eerste set werd door grote pech
verloren, maar dat deerde heren 2 niet. Ze
gingen gewoon met goede moed verder.
Dit dreigde echter weer mis te lopen,
want ze stonden onmiddellijk met 7-0
achter. Door de goede werklust van het
hele team werd de set toch ruimschoots
gewonnen. De derde en de vierde set
speelden de heren goed, maar keken
steeds te,gen een achterstand aan.
Maar gelukkigerwijze was het geluk met
de heren en wonnen ze ook deze twee
laatste sets, wat hun een 3-1 overwinning
opleverde.
De overige uitslagen van deze speeldag
zijn:
Meisjes C - Kangoeroes3-1
Meisjes A2 - Apollo3-1
Meisjes BI - Meisjes B23-0
Jongens B - Apollo3-0
Heren 1 - v. Winden/B0-3
Heren 3 - Setpoint 20-3
Heren 4 - Hollemare2-2
Dames 1 - Ekspalvo0-3
Dames 2 - Pendrecht2-2
Dames 3 - Hollemare2-2
Dames 4 - Vierpolders 22-2
Dames 6 - DVO 5 3-0
Er werden ook nog drie uitwedstrijden
gespeeld (allen door mini's):
DDL - Mini's (Jongens)0-3
Petrecon/Top (Meisjes) -
Intermezzo2-1
Petrecon/Top 2 (Meisjes) -
Intermezzo1-2
Volgende week hoeft alleen Heren 2 een
uitwedstrijd te spelen tegen ApoUo, in
Numansdorp.
