Uit de Historie Ooltgensplaat Verkoop van landbouwoverschotten om kosten te drukken Kroniek van de twintigste eeuw Kerkelijk leven Kerkelijk leven Engels koor bezoekt Hellevoetsluis Bladz. 2 (III) De Langstraat Emigratie uit Ooltgensplaat I TAXATIE NODIG? makelaar tamboer bellen beëdigd taxateur 01870-3477 EB UZI DD II Aantekening vooraf: Landbouw: Hoewel de twintigste eeuw bij lange na het honderdtal jaren nog niet heeft volgemaakt, is het sinds kort mogelijk nu al een „Kroniek van de twintigste eeuw" in je bezit te hebben. Elsevier te Amsterdam/ Brussel liet namelijk onlangs een boekwerk met een dergelijke titel verschijnen. Wat voorbarig en al te pretentieus misschien. „EILANDEN-NIEUWS" VRIJDAG 18 OKTOBER 1985 Aantekening uit „Van der Waal": De Parochie van Ooltgensplaat bevat de beide burgerlijke Gemeenten Ooltgens plaat en Den Bommel en is onder goed keuring van Z. M. Willem II door den Aartspriester van Holland en Zeeland P. A. Kervel in 1845 gesticht. Tot die stichting hebben vooral veel bij gedragen de Heeren P. Jacobs, J. Jacobs, P. Lamoen en J. van Bavel, die zich herhaaldelijk tot de kerkelijke overheid gewend hebben met de bede om hulp voor de Katholieke bevolking van Achthuizen, wijl de afstand van Oude Tonge groot was en de wegen slecht. Gaarne verleende de Aartspriester ge hoor aan het dringend verzoek, doch men stond voor het moeilijk geval, dat de be volking van die dagen maar weinig kon bijdragen tot stichting en onderhoud van kerk en pastorie. Wat echter de bevolking niet kon, vermocht de liefdadigheid der Katholieken van de Hollandsche Missie. Op 3 Juni 1845 a werd de Weleerwaarde Heer H. van Luenen benoemd tot pastoor der nieuwe parochie en op 3 Aug. werd door ZEw. in de noodkerk de afkondiging gedaan van de scheiding van Oude Tonge en van de grenzen der parochie. Reeds in het najaar is men begonnen met den bouw der kerk, die in 1847 voltooid is. Op 9 Dec. 1847 heeft de Aartspriester J. A. van der Haagen de nieuwe kerk in gewijd onder inroeping van de voorspraak der Allerheiligste Maagd Maria onder wier bescherming zij gesteld is onder den titel van onze Lieve-Vrouwe Hemelvaart. Een nette laan, tusschen twee doornen heggen leidt naar 't kerkje, dat in een voudige netheid is opgebouwd; ten Oosten ervan ligt 't kerkhof; ten Westen staat, aan de kerk aangebouwd, de woning van den pastoor. Een groote tuin met plantsoen verhoogt, vooral als alles in bloei staat, in niet geringe mate de landelijke schoon heid van het geheel. Dicht bij de kerk staat het liefdegesticht, in 1865 opge richt, onder goedkeuring van Z. Doorl. Hoogwaardigheid G. P. Hilmer, Bis schop van Haarlem, door L. Hezeman, pastoor der parochieHet gesticht heeft het geven van onderwijs ten doel; er is een bewaarschool en een lagere school, ook een naaischool. Zelfs niet-katholieke kinderen bezoeken de school. (1895). In 1947, bij het bezoek van Prinses Juliana en Prins Bernhard blijkt de open bare school ook vertegenwoordigd. Hier wil ik iets citeren uit: Geschiedenis van het katholicisme in Noord-Neder land door L. J. Rogier: „Dat Den Bommel en Ooltgensplaat zich in kleur bij Oude Tonge aansluiten (d.w.z. voor een flink deel R.K. waren J.L.S.), is niet alleen te verklaren uit de invloed van de Jezuïeten-statie, (Die was in Oude Tonge werkzaam. In Ooltgens plaat stond één Jezuïet, aldus Rogiers boek) maar ook uit rechtstreekse am- bachtsheerlijke invloed. Deze gemeenten vormden samen de heerlijkheid Adolfs- land. In de kritieke tijd (n.l. van de overgang naar de Reformatie J.L.S.), was deze in het bezit van de katholieke Van Croys en vervolgens van de la Torres. Dezelfde Philippus de la Torre, die wij nog zullen ontmoeten als heer van Ovezande op Zuidbeveland kort na 1600, bezat ook de heerlijkheid Adolfs- land. Minder dan in Ovezande zijn hier sporen van zijn invloed en van die van zijn opvolgers te constateren, maar toch nog voldoende om de betekenis der am bachtsheren voor de houding van de bevolking te belichten". Opmerking: Als Rogier zegt, dat er te Ooltgensplaat één Jezuïet stond, zal dat denkelijk be tekenen: Achthuizen. Te Oude Tonge was pas in 1640 een statie der Hollandse (R.K.) missie (zending) gekomen (Rogier). Ik denk, dat de Plaatse Jezuïet werkte in verband met de statie te Oude Tonge. Mogelijk dat het daarom was, dat de R.K. van Achthuizen tot 1845 bij de kerk van Oude Tonge behoorden. Van de Langstraat heb ik slechts deze foto uit 1953. Ik weet nog, dat de weleer waarde heer Vetter de Herv. Gemeente diende. De kerk en -de pastorie te Langstraat rondom in het water. (E.N.) In E.N. schreef ik over onze reis naar Paterson en toen kwam de emigratie uit De Plaat, van de fam. Berkhout ter sprake. (Zie aantekening hieronder). Uit de Plaat emigreerde ook J. C. Wiel- houwer, die predikant in Paterson is ge weest. Hoogstwaarschijnlijk was hij een broer van Krijn Wielhouwer, schoen maker en zadelmaker te Ooltgensplaat. In E.N. van 17 juH 1964 lezen we dat Dingeman Leydens, overgekomen uit Flo rida, om de opening van de brug mee te maken, in 1920 naar Paterson was ge gaan, waar hij de eerste jaren woonde. Behalve naar Noord-Amerika, emi greerden er enige Flakkeeënaars naar Frankrijk, waaronder ook een Platenaar van Kempen. Toen wij in 1962 op een 2de Pinksterdag Paron bezochten, om daar een Protes tantse kerkedag bij te wonen, op het prachtige terrein bij het kasteel, waarin de enige Protestantse school van Frankrijk gevestigd was, ontmoetten we daar tot onze verwondering verscheidene Flak- keese emigranten, waaronder ook boven genoemde Van Kempen. Aantekening over Dr. Peter G. Berkhout Levensloop Dr. Peter G. Berkhout, die de leeftijd van 71 jaar bereikte vertrok op 9 september 1908 met zijn ouders, bakker Joost J. Berkhout en Letta den Boer (dochter van ds. P. den Boer) naar Amerika. Peter Berkhout, tweede uit het gezin van 8 kinderen, was 13 jaar toen hij uit Oolt gensplaat vertrok. In Grand Rapids ging hij in een meubelfabriek werken en bleef daar 5 jaar in dienst. Dit was evenwel niet zijn ideaal. Hij voelde zich meer aan getrokken tot het predikambt en in 1914 begon hij met de studie op een Hogeschool en Semenarie. Toen hij hiermee klaar was ging hij verder met zijn studie en wel in die van de geneeskunde. In 1929 deed hij hiervoor doctoraalexamen. Drs. Berk hout vond dit evenwel niet genoeg en wilde nog meer zijn kennis verrijken. Hij legde zich hierop toe in de dieren- en plantenkunde. Zijn studie werd met zegen bekroond. Woord en Natuur In 1933 promoveerde de doctorandus in de geneeskunde tot doctor in de natuur kunde (dieren- en plantenkunde) op het proefschrift: „Woekerdiertjes die in de ogen van vissen leven". De studie van dr. Berkhout vormt één geheel en had voor hem een hogere be-- tekenis. Dit heeft hij ons eens verteld toen hij in 1956 een bezoek bracht aan Oolt gensplaat. Het levensdoel van dr. Berk hout in zijn studie en werk was hierop gericht, om de mensen te doen zien dat God de Heilige Geest niet alleen Zijn openbaring geeft in Zijn Woord doch ook in de Natuur. Daarom was zijn studie geen hobby maar een drang. Predikant, geneeskundige en natuurkun dige behoren bij elkaar vond dr. Berkhout en vormden daarom bij hem één geheel. Drukke praktijk Peter B. Berkhout, M.S., M.D. was arts te Paterson 2 N.J. aan de 106 Haledon Avenue en had aldaar een zeer drukke praktijk, met vooral Hollandse patiënten waaronder oude en ook veel nieuwe emi granten. Hij bleef de Hollandse taal goed machtig en had plezier in zijn werk. Pre ken deed ds. Berkhout maar een enkele keer. Mevr. Berkhout-Struyk stamt af van 'n Goereese Struik. Een zoon van Dr. Berkhout is ook weer dokter in Paterson. Kerkgebouw De huidige kerk van Ooltgensplaat dateert van 1847. Zij is gebouwd op de funda menten van een kerk die in 1553 voltooid werd en dat moet al een tweede kerk geweest zijn omdat in de uitgifte ter be dijking d.d. 1482 al stond dat de inwoners van dat nieuwe land hun godsdienst zou den verrichten in de parochiekerk van St. Adolfsland. (E.N. 23-12-1975). In 1488 werd deze parochiekerk reeds vermeld als: Platanoviter erecta". (E.N., J. de Vries). Ze moest gesticht worden ter eer „van de goeden heere en vriend gods Sinte Adolph die daar patroon wesen zal" (E.N., J. de Vries). Aantekening: Prof. L. J. Rogier zegt in zijn: Geschie denis van het Katholicisme in Noord- Nederland, op pag. 169: Het is niet geheel zeker, of het eiland Flakkee (toen nog niet met Goeree verbonden) bij Utrecht of bij Middelburg te rekenen valt(nl. bij het bis dom Utrecht of het bisdom Middelburg). Over de derde kerk, de kerk van nu, lezen we in E.N. van 25-10-1974: Van het in het jaar 1555 voltooide kerk gebouw is er op de fundamenten van het zelve een andere kerk gebouwd, waarvan op den 22sten mei 1847 de eerste steen is gelegd door Johannis Agathinus Cornelis van Weel en onder het kerkbestuur van: A. van Weel Dz., president: L. Tiggel- man, C. de Ruiter, M. Krijgsman en P. Noordijk, secretaris. In 1845 werd namelijk de kerk afgebroken wegens bouwvalligheid. In een schuur van de landbouwer Van Putten aan de Kerk- singel werd toen een noodkerk gekreëerd. Deze schuur bestaat nog en heeft woens dag 2 oktober j.l. zwaar geleden tijdens de ontploffing van de woning van het echt paar Bom-Zuidijk. Bij het afbreken van deze kerk is er veel moois verloren gegaan, o.a. wapens en prachtig snijwerk, etc. We! is bewaard gebleven de stijlvolle preekstoel met de ouderlingenbank (op Flakkee „de tuin" genaamd). In 1728 is dit kunstwerk gemaakt door Arnoldus van Galen, meester timmerman te Dor drecht, voor de prijs van f 630, Niet te geloven!! Het snijwerk in de linkse paneel (zie foto) heeft als onderschrift „Pondus Grave" (zwaar gewicht) en stelt de Wet voor. In de rechter paneel staat: „Onus Leve" (lichte last) en geeft het Evan gelie weer. De drie lichtkronen zijn van 1640, één er van heeft drie wapenschildjes, die vorig jaar door Monumentenzorg zijn gerestau reerd. Het Avondmaalszilver is een ge schenk van Pieter Masse. Vier bekers en twee schotels van 1737. De twee leze naars uitgevoerd in de Lodewijk de I4de stijl zijn van 1728. De gemeente bezit een nieuw orgel, gebouwd door de Fa. Leef- lang en Keijzer te Apeldoorn en is in januari van dit jaar in gebruik genomen. Het inwendige van de kerk is. veel fraaier dan het uitwendige. Het is de bedoeling geweest van deze kerk een kruiskerk te bouwen. Aan de westzijde is evenwel het kruis niet doorgetrokken, maar is het een platte muur gebleven, waartegen de con sistoriekamer is gebouwd. Achter de kerk is er de oude begraafplaats, het kerkhof, afgesloten met een ijzeren hek tussen twee palen. Op de ene paal staat het woord: „Adam" op de andere paal het woord „Christus", alzo heenwijzend naar het woord van de apostel Paulus. Want indien door de misdaad van enen de dood ge heerst heeft, enz., alzo ook door ééne rechtvaardigheid komt de genade over alle mensen tot rechtvaardigmaking des le vens (Christus) enz. Zie Romeinen 5:17 tot 19. De prachtige preekstoel met ouderlingenbank van 1728 in de Herv. Kerk te Ooltgensplaat. Aantekening: De dominee, die niet van z'n traktement kon rondkomen, noemde ook de grote aanloop die hij kreeg als een oorzaak van z'n moeilijkheid. „Bavianen en Slijkgeuzen", door A. Th. van Deursen, zegt: „Naar de zegel van 1594 zou de plattelandsdominee 350,400 of 450 gulden moeten verdienen, (pag. 73). „Hielp de overheid hen niet, dan moesten zij zichzelf helpen, en hun beroep met ander werk combineren. De kerken durf den dat niet zonder meer af te keuren". „Enkelen zochten het in de beoefening van de geneeskunde", o.a. Pieter Segfiers van Middelhamis..reeds in zijn vorige standplaats, Ooltgensplaat, had men ge klaagd over zijn geneeskunst, en beweerd, dat hij een vrouw, „duer een dranc om den hals geholpen" had. (74-75). Dat in Ooltgensplaat de dominee zo wei nig kreeg, kwam misschien door een mo gelijk slechte economische toestand daar. „ledere polder moest tot onderhoud van de priester het 100ste gemet land afstaan, welke landen, ofschoon niet alle meer aan de kerk behorende, nog als kerkelanden en tiendvrij bekend staan", schrijft ds. Van der Zee, na iets over de uitgifte van enige polders verteld te hebben. (wordt vervolgd) J. L. Struik Uit een ander artikel in E.N. citeer ik dit: „Op een der steenen, in deeze kerk leest men het volgende: „Het Fundament van dit Werk is begonnen 1527 ende vol eindigt 1558", uit het welke men den ouderdom van dit gebouw kan opmaaken. Tot in den Jaare 1647 was er in geheel St.' Adolphs Land niet meer dan deeze Kerk, hebbende het Dorp Den Bommel niet dan voor het bovengemelde Jaar een eigen Kerk en Predikant bekomen". (Beschrijving uit het eind van de 18e eeuw). Helaas is het oorspronkelijke Kerkinte rieur later drastisch veranderd". U merkt: De eerste kerk was voltooid óf in 1553, óf in 1555 of in 1558. Ds. G. v.d. Zee schrijft: Omstreeks 1928 hebben ouderling Daniël Korteweg en ik als consulent het archief gerestaureerd, hetgeen hoog tijd werd, want een pak papieren, dat in een vochtige kast gelegen had in een knik, viel geheel vergaan door midden. Kerkeraad en kerkvoogdij stel den deze restauratie dermate op prijs dat zij een stalen kast aanschaften tot bewaar plaats voor archief en administratie". Eerste predikant was ds. JoostEmels, van 1574-1576, voor wie er geen woning was, zodat hij mogelijk ergens in de kost was. Na twee jaar vakant geweest te zijn, kwam Theodorus Rogge (Siliginius) naar Oolt gensplaat. Hij had een attestatie van de Paltz. Toen hij 'n beroep kreeg, mocht hij van de classis Brielle niet vertrekken, we gens de grote nood der kerk. Hij voerde echter aan, dat hij met zijn groot gezin niet van 90,per jaar kon rondkomen. De rentmeester kon dit bedrag wel iets op voeren, maar kon hem niet voldoende uit betalen. In 1580 vertrok hij na 2 jaar in de Plaat te hebben gestaan. Van 1580-1584 stond te Ooltgensplaat ds. Albert Jansz. Schagens, met wie het aanvankelijk goed ging, doch die in 1584 werd afgezet om 'n verkeerde handel wijze. Zijn proces duurde tot 1593. Deze man moest ook leven van 90,per jaar en moest daarvan nog 6,huur per jaar betalen, bij gebrek aan een pastorie. Van 1584-1586 was Joost de Neve Hier predikant en van 1587-1599 Erasmus Puttaert. Vervolgens stonden hier Carolus van den Broek, 1599-1600, Pieter Jansz. Zeegers die in 1606 vertrok. Zijn opvolger was ook een Pieter Jansz., n.l. Pylius(= Pijl), die hier ruim 40 jaren zijn dienstwerk deed en het jammer vond dat Den Bommel in 1644 zelfstandig werd, omdat dit hem 50 gulden schade berokkende. De classis stelde hem echter tevreden. Ds. Pylius overleed in 1647 (naar ds. G. v.d. Zee). We weten dat in die tijd in Den Bommel de zuivere predikint des Woords te horen was. Stadtenaars gingen daar heen. Mo gelijk preekte ds. Pijl daar wel. SINT ANNALAND E.H.B.O. heeft al 15 cursisten De afdeling Sint Annaland van de E.H.B.O. heeft al vijftien deelnemers voor de cursus voor nieuwelingen, die de EHBO-afdeling deze winter organiseert. Er zal één dezer dagen een kennismakingsavond gehouden worden in het Groene Kruisgebouw aan de Tuinstraat, waar eventueel nog meer dere belangstellenden voor deze EHBO- cursus dan nog van harte welkom zijn. PREDIKBEURTEN ZEELAND Zondag 20 oktober 1985 SINT ANNALAND - Herv. Gem. 10.00 uur ds. M. A. Jansens, emeritus hervormd predikant te Tholen en 18.00 uur eerwaarde heer L. D. Burger uit Waddinxveen - Ger. Gem. 9.30, 14.00 en 18.00 uur leesdienst- Ger. Gem. inNed.9.45,14.00 en 18.00 uur leesdienst. In het weekend van 18-20 oktober a.s. brengt het Folkestone Baptist Church Choir een kort bezoek aan de Cantorij van Nieuw-Helvoet. Dit gebeurt in het kader van een min of meer geregelde uitwisse ling tussen beide koren; het eerste kontakt werd al gelegd in 1974. Ter gelegenheid van dit bezoek zal er op zaterdag 19 oktober een concert gegeven worden waar aan naast het bezoekende koor o.l.v. Paul Powell ook meegewerkt wordt door de Cantorij o.l.v. Piet Westhoeve en de be kende trompettist Bert Reuyl. Op het pro gramma staan o.a. werken van G. Rath- bone, J. S. Bach, H. Schütz, G, F. Handel en G. Fauré. Het concert begint om 20.00 uur en vindt plaats in de Ned. Herv. Kerk aan de Ring (Smitsweg) te Nieuw-Helvoet. De toe gang is gratis. Iets over de uitvoerenden: Bert Reuyl is woonachtig in Hellevoet sluis. Hij studeerde aan het Rotterdams Conservatorium bij Kees Valten en heeft zich daarna in Groningen verder gespe cialiseerd in piccolo en trompet. Hij is werkzaam als docent trompet aan de muziekscholen te Dieren en 's Heeren- berg, alwaar hij ook de plaatselijke Big- Bands leidt. Daarnaast is er nog tijd over voor de vele concerten en radio-opnames, waaraan hij zijn medewerking verleent. Piet Westhoeve heeft zich gevestigd in Ouddorp, alwaar hij een eigen muziek kamer heeft welke gebruikt wordt voor concerten en muziekuitvoeringen van zijn leerlingen. Hij voltooide zijn studie even als Bert Reuyl aan het Rotterdams C onser- vatorium waar hij orgel, piano en kerk muziek studeerde bij respectievelijk A. J. Keyzer, F. van Hoek en B. Schuurman. Naast zijn functie als cantor-organist te Nieuw-Helvoet en Ouddorp is hij organist bij het Rotterdams Philharmonisch Or kest en is veel gevraagd voor concerten en radio- en plaatopnames. De Europese Commissie is druk bezig de kosten van de gemeen schappelijke landbouwpolitiek te verminderen door de directe me thode de verkoop van overscho tten. Daarbij moet niet vergeten worden dat de kosten voor opslag, waarmee nu reeds fabelachtige som men gemoeid zijn, nog steeds stij gen. Vorig jaar beliepen die voor graan en melkprodukten alleen 800 miljoen Ecu (1 Ecu 2,50). Voor diezelfde produkten denkt men dit jaar 1000 miljoen Ecu te moeten uitgeven. Voor de opslag van vlees en boter moet uiteraard meer worden betaald dan voor granen of suiker. Voor de twee eerst genoemde produkten belopen de opslag kosten ruwweg 450 Ecu per ton per jaar. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Europese Commissie naar manieren zoekt om de 785.000 ton vlees en de 1 miljoen ton boter die thans in koelhuizen liggen opgeslagen, van de hand te doen. Onlangs gaf landbouwcommissaris F rans Andriessen bijzonderheden over de maatregelen die de Commissie gebruikt of denkt te gaan gebruiken aan de landbouw- commissie van het Europees Parlement. Hij wees er echter op dat een groot deel van de overschotten alleen maar tegen een zeer lage prijs opgeruimd kan worden. Dit geldt in het bijzonder voor oude boter- voorraden waarvan de prijs gedaald is tot het peil van plantaardige olie of dieriijke vetten. Het opruimen van de voorraden kost dus geld maar een deel van het verlies kan volgens Andriessen indirect worden goed gemaakt door hogere wereldprijzen. De Europese Commissie gelooft zeker dat een grote hoeveelheid vlees zowel binnen de EG als daarbuiten verkocht kan worden. Door de thans bestaande voorschriften is het mogelijk aan bepaalde marktsectoren te verkopen die thans alleen maar kleine hoeveelheden kopen tegen normale prij zen. De Commissie is ook erg voorzichtig bij de verkoop van boteroverschotten. An driessen wees op drie veelbelovende sec toren in de thuismarkt, nl. boter voor banket bakken, geconcentreerde boter voor bakken en braden en het gebruik van melkvet, voornamelijk oude boter, voor het fokken van kalveren. Voor deze drie doeleinden zou men ongeveer 200.000 ton boter kunnen opruimen. Andriessen sprak ook over de mogelijk heid boter te verkopen aan Zuid-Azië voor verwerking in produkten die alleen maar daar worden gegeten. Hij dacht dat vanaf volgend jaar januari op zijn minst 100.000 ton beter geëxporteerd kan wor den naar het Indiase subcontinent. Aan zienlijke hoeveelheden zouden ook ver kocht kunnen worden aan Oost-Europa. Door dit alles is de verkoop van kerst- boter, een kostbare zaak voorde Gemeen schap, onnodig. Wat ook te denken van de titel, het boek zelf mag er zijn. En niet alleen qua gewicht (3,5 kilo) en omvang (1056 pagina's). De Kroniek toont de belangrijkste gebeurtenissen van deze eeuw in hun historisch perspectief, vanaf 1 januari 1900 tot en met 31 december 1984: naast politieke en militaire ontwikkelingen staan wetenschap, religie, sport en kunst. Het boek is chronologisch opgebouwd van maand tot maand. Elke maand wordt gemarkeerd door een kalender waarin de meest opvallende feiten van die maand vermeld worden. Tevens staan de geboorte- en sterfdata van vooraanstaande persoonlijkheden genoteerd. Daarnaast zijn artikelen gegroepeerd, gewijd aan voorvallen en ontwikkelingen. Op deze wijze wordt een goed totaaloverzicht geboden. Aparte vermelding verdienen de illustraties. Ruim tweeduizend foto's zijn afgedrukt, waarvan plusminus vijfhonderd in kleur. Het boekwerk biedt uitstekende informatie aan de studerende jeugd en hun leraars, aan historici en journalisten. Beter: aan ieder die belang stelt in de geschiedenis van de twintigste eeuw. De uitgever heeft zich voorgenomen telkenjare aanvullingen op dit boek te laten verschijnen. Daarnaast wordt gestart met de Kroniek van de Mens heid" (de wereldgeschiedenis tot 1900) en de „Kroniek van de Nederlanden". N.a. V. Kroniek van de twintigste eeuw, door 50 journalisten en historici, onder eind-redactie van Maarten Valken. Uitgeverij Elsevier te Amsterdam/Brussel. 1056pagina's. Rijk geïllustreerd. Gebonden, met stofomslag. Prijs f 99,50; vanaf 1 januari 1986 f 129,50.

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 1985 | | pagina 10