EIIAI1DEI1-niEUW5
Een Sommelsdijks orgel
en zijn maker
Kamermuziekavond
kulturele kring
„De Welle'
Begrafenisonderneming
„VOORZORG''
HET
^KIJKVENSTER
Mededeling aktiviteiten
Sticht. Bej.werl( IVI'harnis
MEDISCHE DIENSTEN
2e Blad
VRIJDAG 6 SEPTEMBER 1985
No. 5427
blik op kerk "^P
en samenleving c^
- De rel van Oirschot
- Jan Soldaat
- Anti-militarisme
In de legerplaats Oirschot zijn enkele
onderofficieren op non-aktief gezet. Ze
zouden zich bij herhaling hebben schuldig
gemaakt aan belediging en mishandeling
van ondergeschikten. Hun zaak is nog in
onderzoek en op de uitslag van dat onder
zoek kunnen we beter niet vooruitlopen.
Dat ze hun boekje te buiten zijn gegaan is
voor ieder duidelijk. Er worden niet zó
maar maatregelen genomen.
Volgens staatssecretaris Hoekzema van
Defensie en opperbevelhebber Roos is
hier slechts sprake van een incident. Men
moet vooral niet denken dat het hele leger
bestaat uit machtswellustelingen die de
arme dienstplichtigen schoppen, trappen,
slaan en uitveteren. Wil men luisteren
naar stemmen uit het leger zelf, dan is
datgene wat in Oirschot is gebeurd, aan de
orde van de dag. Iedereen weet opeens
dergelijke gevallen te noemen.
Kortom, het bekende topje van de ijsberg
is nog maar boven water gekomen.
Dat het er in de militaire dienst niet altijd
even zachtzinnig aan toe gaat, kan ieder
weten die ooit „'s konings wapenrok"
heeft gedragen. Vooral de taal die gebruikt
wordt een geheel eigen jargon is niet
erg gekuist. En datje soms zaken naar je
hoofd geslingerd krijgt waarvan we in de
burgermaatschappij zouden zeggen: „dat
pik ik niet", daarover hoeven we niet lang
te praten.
Zo'n twintig, dertig jaar geleden kon je
natuurlijk wel tegen elkaar zeggen dat je
dat niet nam, maar er zat niet veel anders
op. Je móest je een onredelijke behande
ling wel laten welgevallen, wilde je je
verlofdagen niet kwijt zijn of in het
ergste geval met de krijgstucht in aan-
r^ing komen. Voor een „douw" hoefde je
echt niet zóveel uit te halen. En trof je het
dat je meerdere een onredelijk mens was
en die liepen er altijd wel een aantal
rond dan moest je dubbel op je hoede
zijn.
Vandaag de dag hebben we de VVDM
(Vereniging van Dienstplichtige Militai
ren) en de AVNM (Algemene Vereniging
van Nederlandse Militairen). Wat voor
verschil er tussen die twee is kan ik niet
precies uitieggen. Maar wèl is me duide
lijk dat ze beiden zich ten doel hebben
gesteld de belangen van soldaten te be
hartigen. Een soort vakbonden voor mili
tairen dus. En zoals in het maatschappe
lijk leven terdege rekening wordt gehou
den met de vakbonden, zo hebben ook
deze soldaten-organisaties wel degelijk
iets in de melk te brokkelen. Officieren en
onderofficieren weten heus wel dat ze niet
alles kunnen zeggen en doen, willen ze de
WDM of de ANVM niet tegen zich
krijgen.
Op zichzelf is het natuurlijk een goede
zaak dat willekeur voorkómen en zonodig
bestraft wordt. Een soldaat, die toch al
niet stond te trappelen om in dienst te
gaan, hoeft niet rechteloos te zijn. Maar of
de dienstplichtige van vandaag nu echt
zoveel te klagen heeft wéét ik niet. Hij
heeft het in alle opzichten stukken beter
dan zijn vader het in dienst ooit heeft
gehad.
Ik ben bang dat deze hele affaire weer
wordt gebruikt om het leger in een kwaad
daglicht te stellen. Nogmaals, geen goed
woord voor de mensonwaardige behande
ling die de Oirschotse onderofficieren hun
soldaten hebben aangedaan. Maar dat
zegt nog niet alles over de rest van het
personeel. En het zegt zeker niets over het
leger^ dat we, wat God verhoede, in tijd
van oorlog niet kunnen missen.
Waarnemer
18 september:
Gecombineerde middag van ANBO en
OPBOUWWERK.
Onderwerp: Verkeersknelpunten in de ge
meente.
Gasten: Burgemeester van Welsenis en
wethouder Kievit.
Aanvang: 13.45 uur en de thee staat klaar.
- inleiding - opening
- diaserie over verkeersknelpunten
- overhandiging zwartboek
verkeersknelpunten
- koffiepauze en verkoop loten
- vragenronde aan de burgemeester over
alle zaken waarover u vragen heeft
- trekking van de verloting.
25 september:
Bingomiddag, georganiseerd door het be
stuur van de ouderensociateit.
Aanvang 13.45 uur.
Alle aktiviteiten in het Dienstencen
trum zijn inmiddels weer begonnen!
Open sociëteit: maandag-, woensdag
vrijdagmiddag.
Bloemschikken: dinsdagmorgen om de
14-dagen (vanaf 3 september).
Koffie-ochtend: dinsdagmorgen om de
14-dagen (vanaf 27 augustus).
PTT-hulpkantoor: donderdagmorgen
van 09.30- 11.00 uur.
MBvOP volksdansen MBvO gymnas
tiek: donderdagmiddag vanaf 13.45 uur.
Pedicure: elke 1 e maandagmiddag van de
maand (niet in september).
Klaverjascompetitie Petoet competitie:
elke Ie en 3e maandagmiddag van de
maand.
Bibliotheek: elke dag bereikbaar.
Zangkoor Avondklanken" elke dins
dagmiddag.
Zaterdagavond 14 september a.s. om
kwart over acht vindt het openingsconcert
plaats in het seizoen 1985-1986, van de
kulturele kring ,,De Welle", in de aula van
de openbare basisschool „d'n Tuun" te
Middelhamis. Deze kamermuziekavond
zal worden verzorgd door het Vuillaume
Trio.
Het Vuillaume Trio bestaat uit drie jonge
Nederlandse musici, die zich hoofdzake
lijk toeleggen op de uitvoering van kamer
muziek, die zij in diverse ensembles ten
gehore brengen. Het trio heeft deze naam
gekozen uit bewondering voor de bekende
Franse vioolbouwer „Jean Baptiste Vuil
laume" (1798-1875), van wie Jaap Syts-
ma een prachtig instrument bespeelt. C obi
Berculo bezit een fraaie laat 17e eeuwse
Italiaanse Rogeri viool.
Het Vuillaume Trio gaf sinds het eerste
optreden in maart 1980 een groot aantal
concerten in Nederland en daarbuiten. Zo
werd ondermeer twee maal een tournee
van ca. tien concerten door Frankrijk
gemaakt. Op deze tournees nam het trio
de eigen vleugel mee. Ook in België werd
een aantal concerten gegeven waarvan
een tweetal weer met medenemen van
eigen vleugel. Ook binnen Nederland
werd voor vele concerten, op plaatsen
waar geen goed eigen concertinstrument
aanwezig is de vleugel meegenomen.
Het Vuillaume Trio heeft een groot re
pertoire opgebouwd, waaruit eventueel in
overleg met de concertorganisatie een
programma samengesteld kan worden.
Het repertoire bestaat uit trio's van o.a.:
Haydn, Mozart, Beethoven, Mendels
sohn, Chopin, Schubert, Brahms, Dvo
rak, Turina, Saint-Saëns, Ravel, Shosta-
van vrijdag 6 september
t/m zondag 8 september 1985
ARTSEN
Middelhamis - Sommelsdjjk:
van zaterdagmorgen 8.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur heeft dienst dokter
van Kempen, tel. 01870 - 2710.
Dokter van Kempen is woensdag a.s. van
12.00 tot 24.00 uur afwezig.
Dirksland - Herkingen - Melissant-
van vrijdagavond 19.00 uur tot maan
dagmorgen 8.30 uur heeft dienst dokter H.
O. Zoon, tel. 01877- 1262.
Stellendam - Goedereede:
van vrijdagavond 18.00 uur tot zondag
avond 24.00 uur heeft dienst dokter P. J.
Bulthuis, tel. 01879 - 1367.
Nieuwe Tonge - Oude Tonge:
van vrijdagavond 17.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur heeft dienst dokter
M. deJager, tel. 01875 - 1301.
Stad aan 't Haringvliet -
Den Bommel - Ooltgensplaat:
van zaterdagmorgen 9.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur heeft dienst dokter
P. J. H. Kramers, tel. 01873 - 1201.
APOTHEEK „MENHEERSE"
Voorstraat 16 Middelhamis
Telefoon 01870 - 3666
J. Slager apotheker, werkdagen van 8.30
tot 12.30 en van 13.30 tot 18.00 uur.
Zaterdagen van 10.30 tot 11.30 uur en
17.30 tot 18.00 uur.
Zon- en feestdagen van 11.00 tot 11.30
uur en van 17.30 tot 18.00 uur. Spoed-
recepten kunnen via de dienstdoende arts
in de overige uren altijd worden aange
boden.
Inlichtingen via telefoonnummer 3666; of
via mededelingen dienstkastje.
TANDARTSEN
Uitsluitend voor spoedgevallen, tandarts
v.d. Houwen, tel. 01870 - 3313 (van
11.00 tot 11.30 uur).
DIERENARTSEN
De weekenddienst wordt opgegeven via
de antwoordapparaten bij: P. R. J. M.
Schilder, Oude Tonge, tel. 01874 - 2441;
L. Tjebbes, Middelhamis, tel. 01870 -
2966; W. J. Vink, Sommelsdijk, tel.
01870-2897.
WIJKVERPLEGING
Wanneer u de wijkzuster nodig heeft, kunt
u het wijkgebouw in uw woonplaats bellen:
Achthuizen01873 - 1440
Den Bommel01871 - 1312
Dirksland01877 - 1500
Goedereede01879 - 1267
Herkingen01876- 224
Melissant01877 - 1234
Middelharnis/Sommelsdijk
01870-2300
Nieuwe Tonge01875-1390
TAXATIE NODIG?
makelaar tamboer bellen
beëdigd taxateur
01870-3477 Qj3
1=11
DD
Ooltgensplaat01873 - 1310
Ouddorp01878-1321
Oude Tonge01874 -1289
Stad a/h Haringvliet.01871 - 2301
Stellendam01879 - 1296
STICHTING
MAATSCHAPPELIJK WERK
„Goeree - Overflakkee"
Oost-Achterweg 15a
3245 AN Sommelsdijk
Telefoon 01870-5166
Spreekuur: ma t/m vrij 9.00 - 10.00 uur
Crisissituaties:
ma t/m vrij 9.00-12.00 13.00-17.00 uur
WEEKENDDIENST
Gelieve in het weekend 01870 - 5166 te
bellen, u hoort dan via de bandrecorder
welke maatschappelijk werker
weekenddienst heeft.
Stichting KRAAMCENTRUM
Goeree - Overflakkee
Telefoon 01883-10 000
Stichting Gezinsverzorging
„DIRKSLAND"
MELISSANT: Plein 1, 01877 - 2478.
Spreekuur: Maandag t/m vrijdag 8.30 -
9.30 uur.
DIENSTENCENTRUM
„MIDDELHARNIS"
Doetinchemsestraat 27, Middelhamis
Pedicure dhr. J. T. v. d. Meijden elke Ie
maandag van de maand van 14.00 -17.00
uur in het dienstencentrum.
Ontspanningsvereniging voor
alleenstaanden „ONDER ONS"
telefoon 01870 - 4399 en 01870 - 5404
ONGEWENST ZWANGER
Bel voor hulp aan moeder en kind
01879-2197 of033-620244
Ned. M.S. Stichting
afd. Goeree Overflakkee
Contact-Coördinator:
K. M. Schippers-Berghuis
tel.01879- 1815
Vereniging Borstvoeding Natuurlijk
ledere 1 e dinsdagavond van de maand
moedergroep bij Lianne Steenhof
in Ouddorp, tel. 01878 - 2511
Informatie- en klachtenburo
over de Gezondheidszorg:
Tel. 01100- 31594
op maandag t/m donderdag van 9 tot 12;
dinsdag half 2 tot 5
en donderdagavond van 6 tot 9 uur.
PREDIKBEURTEN ZEELAND
Zondag 8 september 1985
SINT ANNALAND - Herv. Gem.
10.00 uur ds. A. van Herk, bediening
Heilige Doop en 18.00 uur ds. A.
Schaap uit Amemuiden - Ger. Gem.
9.30, 14.00 en 18.00 uur ds. A. Breg-
man, emeritus predikant uit Rijssen -
Ger. Gem. in Ned. 9.45, 14.15 en
18.15 uur lezen.
kovich. Pijper, Ghedini, Andriessen,
Straesser en Ives.
Daarnaast heeft het Vuillaume Trio van
L. van Beethoven het Tripel-concert op
het repertoire staan en reeds meerdere
malen uitgevoerd.
De kaarten zijn verkrijgbaar bij de be
kende voorverkoopadressen en vanzelf
sprekend aan de zaal. De toegangsprijzen
bedragen 10,— en C.J.P./65+ 7,50
inklusief koffie. Graag tot ziens op zater
dag 14 september.
De Nederlandse Hervormde Kerk te Sommelsdijk.
Over een eventueel orgel in de Her
vormde Kerk te Sommelsdijk vóór het uit
1821 daterende Meere-orgel vond ik ge
gevens in een boekje uit 1815, van de hand
van ene Egbertus van Eem.
Volgens dit geschrift, ..Aantekening van
zommige vernieuwde en verbeterde Dis-
positiën in Kerkorgelen", werd in 1774
door de Rotterdamse orgelmaker Rob-
berts een nieuw, 25 stemmen tellend orgel
in de kerk te Sommelsdijk geplaatst. Dit
orgel werd echter bij een grote kerkbrand
in 1799 geheel verwoest.
Het kerkebord boven de zij-uitgang her
innert hier nog aan:
„Hier waar voor eenentwintig jaren
De vlam verwoed ten hemel steeg
Waar toen voor luide jammerklagten
De stem van pligt en orde zweeg
Hier is uit de assche en 't puin verrezen
Een tempel waar weer als voor dezen
De heil'ge Godsdienst wordt verrigt
Terwijl thans ook door de offergaven
Der edlen onder ons en braven
Een prachtig orgel is gesticht".
En even daaronder:
..Dat dankbaarheid aan God
thans aller hart beziele
Dat zelfs het nageslacht
hier dankend nederkniele
Dan blijft dit Heiligdom de plaats
waar als weleer
't Gezang en d'Orgeltoon
steeds klinken tot Gods eer".
Meere-orgel
Het nieuwe Meere-orgel kreeg van zijn
maker een aantal specifieke kenmerken
mee, die karakteristiek zijn voor de tijd
van ontstaan. Enkele hiervan wil ik even
aanstippen, om zo wat begrip te krijgen
voor het instrument.
Het interieur na de restauratie.
Paul Kieviet te Sommelsdijk schreef
onlangs in het kader van zijn op
leiding aan het Rotterdams Conser
vatorium een scriptie, gewijd aan
„De orgelmaker Abraham Meere
(1761-1841)". Deze was onder
meer bouwer van het orgel in de
hervormde kerk te Sommelsdijk.
Nu dat binnenkort gerestaureerd
zal worden, besteedt hij in een drie
tal artikelen aandacht aan het fraaie
instrument.
Zo is het voor een toch vrij groot orgel
eigenlijk vreemd, dat het pedaal aan
gehangen is (geen eigen stemmen heeft).
Dit hangt samen met het orgelspel uit die
tijd. Het orgel was immers vóór alles
berekend op zijn taak als begeleidings
instrument van de massazang. Literatuur-
spel, dat enkele tientallen jaren later weer
een heel belangrijke functie zou gaan ver
vullen (en wel in romantische zin), kreeg
in de praktijk weinig aandacht. Een vrij
pedaal bij veel literatuur onmisbaar
werd niet nodig geacht. Men improvi
seerde en begeleidde, en dat zónder vrij
pedaal.
Voor wie het orgel hoort en dan vooral
in het zgn. „plenum", het „volle werk"
valt waarschijnlijk vooral de draagkracht
van het orgel op. Vrij vertaald: een orgel
waarbij het heel fijn zingen is. Ook de
mannenstemmen, een octaaf lager dan
hun wederhelft klinkend, krijgen alle steun
die ze vanwege hun „zwaarte" extra nodig
hebben. Alles wijst er op dat zijn maker
orgels plaatste die functioneel waren.
Kijkluikje
Nog iets. In het contract dat vóór de
bouw tussen de toenmalige „kerkmees-
teren" en Meere werd opgesteld (het
bestek) komt de volgende zinsnede voor:
„....zullen de Clavieren, wanneer men in
de Kerk met het gezicht na het orgel staat
aan de linkerkant bespeeld worden" (art.
6). De speeltafel aan de zijkant van het
orgel dus. De oorzaak van het ontstaan
van dit orgeltype ligt in de sterk gegroeide
betrokkenheid van het orgelspel bij het
geheel van de eredienst. Algemeen wordt
aangenomen dat met name de „nieuwe"
psalmberijming van 1773 in deze her
oriëntatie op de plaats van orgelspel en
gemeentezang in de liturgie een stimulans
heeft betekend. Het is dan ook veel
zeggend, dat het gebruik, de klaviatuur
van het orgel aan de zijkant van de orgel
kas aan te brengen, in de jaren rond 1775
in zwang raakte. Het voordeel hiervan is
duidelijk. De organist kan nu alles wat er
in de kerk gebeurt, niet alleen horen, ma£U
vooral ook zien. Zijn isolement is op»-
geheven. In Sommelsdijk is dan ook in de
balustrade ten behoeve van de organist
een kijkluikje" aangebracht.
(slot volgt)
Sommelsdijk
Paul Kieviet
VERVOLGVERHAAL
door Fenand van den Oever
- 84 -
G.F.CallenbachB.V.—Nijkerk
Toen ik je daarnet zag gaan met meneer, dacht ik, wat
wordt hij groot en geweldig en 't lijkt wel of hij voor niets
en niemand bevreesd is. Je zou bang worden, dat hij te
groot werd.
Maar zó....
En hij keek haar aan en zij hem en ze zei: „en je mag
gerust weten wie ik vanbinnen ben" en ze pakte z'n
hoofd en ze kroop op z'n knie en ze zoenden elkaar, een
tijdje lang....
Arend-Michiel van Roon ging naar huis. Hij zag de
straatstenen niet en de mensen niet. Hij zag niemand.
Hij kon zijn vreugde niet op en hij was.... bang.
Alles, alles liep hem mee.
Hij vroeg om haring. Hij kréég haring. Had hij haring
gekregen? Hij had erom gesmeekt noch gebeden, doch
ze eigenlijk van God afgeperst. Maar goed, hij had een
schip vol binnengebracht. En God vroeg niets weerom.
Hij had in zijn angst gezegd: Heere God, alles, alles heb
ik over voor de eer van een vleet vol. Er was niets terug
verlangd.
En nu.... Een paar jaar had hij gedacht: er komt niks
van. Ze is te verwaand om met een visserman te
trouwen. En hoe moet ik dat inpikken. En nu rolt ze
hem, bijkans als de haring in zijn netten, in de armen.
Wat is hij gelukkig en.... bang.
Zulke geweldige dingen kunnen nooit lang stand
houden. Als de oudere schippers een paar nachten
achter elkaar veel vingen, zeiden ze niet voor niets: een
mens is bang van zoveel zegen. Dat kon nooit zo
blijven.
En dit was zegen.
Hij kwam thuis en zei:
De Wisselvalligheid is voor mij.
Hij sprak kalm, maar hij dacht, dat de vloer onder zijn
voeten wegzakte.
De meiden juichten. Moeder kwam naar hem toe, ze
gaf hem een zoen en zei:
De Heere zij geloofd. Kind, ik heb zo het gevoel, dat
je m'n vader zal evenaren. Hij kreeg ook op z'n
twintigste jaar een eigen schip. En in haar ogen
weerspiegelde iets van de vreugde om de man, die haar
zoveel aanzien gaf en om het kind, dat ze eens het leven
schonk.
Het werd een gezellige avond. Er was veel geloop. De
familie was er als de kippen bij. Ze dronken een bakkie
en de omes rookten een sigaar.
Toen het afgelopen was en de meiden naar bed waren,
zat Arend-Michiel met moeder nog in de kamer.
Moeder had het prekenboek voor zich.
In de bijbel en het prekenboek las ze alledag. Het woei
nogal.
Moeder vroeg bezorgd:
Zou vader nog aan z'n vleet liggen?
Hij stelde gerust.
Natuurlijk, 't is lief visweer.
O.Ze ging naar de keuken en liet haar prekenboek
open liggen. Hij keek er even in. Hij las de eerste regels
van een lied.
Gij. Gij zijt de beste gave.
die een hart verlangen kan.
Aardse rijkdom, schaf of have
hebben daar geen schaduw van....
i^ -ifi
Toen ze terugkwam, zei hij:
Nou heb ik een schip, moeder.
Ja, ibbus, jongen.
Ik heb nog meer, moeder.
Wat?
Hij lachte en plaagde: wat zijn vrouwen toch nieuws
gierig.
Daarna was hij weer ernstig.
Ik heb verkering.
-Jij?
Ja, ik.
Met wie?
Met Wil Struis, van het kantoor.
Kind, zei ze, kind. God zegen je.... En alsof ze
begreep, dat ze nu plaats moest maken, greep ze niet
meer zijn hoofd, maar zijn hand....
Hij stond van zijn stoel op.
Ik zal het de meiden zélf wel zeggen, weltrusten,
moeder.
Weltrusten, Arend-Michiel. En even later: Kruip er
maar lekker in, je zal wel moe wezen, jongen.
Terwijl hij de trap opstrompelde, dacht hij: een meisje
is heerlijk, maar een moeder is ook heel wat. En hij had
het nare gevoel, dat hij door Wil te nemen een stukje
van zijn moeder kwijtraakte.
De anderen morgen stond hij voor De Wisselvallig
heid. Met het wit voor. Zonder dat hij het tegen iemand
behoefde te zeggen, wist men het dus: Arend-Michiel
van Roon had De Wisselvalligheid gekregen.
Gerrit Krab regelde alles aan dek. Het was een drukte,
zoals die lange tijd niet aan de kant had geheerst.
Er was haring.
De vleet ging op de wal. De wantwagens met de
paarden, groot en dik, reden voor. Het dampende
netwerk ging naar de taanderij.
Terwijl men er nog mee bezig was, begon een deel van
de bemanning met het lossen van de haring. Bijna
zeshonderd kantjes zouden de kant vullen. Ze werden
opengeslagen. De keurmeesters kwamen. Ook kwa
men de kopers van her en der. Er viel nauwelijks een
been te verzetten. Arend-Michiel was nu eens hier, dan
daar.
Te midden van die heerlijke drukte kwam een man op
hem af Een grijs en statig man. Hij hoorde bij
Vlaardingen, hoewel hij zich van de Vlaardingers
onderscheidde.
Dag, Arend-Michiel.
Het was de dominee. Hij leefde mee, hun vreugde was
een stukje van de zijne.
Je hebt nu geen tijd om te praten, hè?
Arend-Michiel lachte en schudde het hoofd. Het was
druk. Maar voor dominee bleef altijd wel wat over.
De dominee wees met zijn hand.
Zie eens hoe druk het nu is aan deze dode kant.
Honderden hebben weer werk gevonden en levenslust.
Arend-Michiel van Roon, je hebt brood uit het water
gehaald. Als God haring geeft, geeft God brood. God
gebruikt de mensen. Hij heeft jou ook willen ge
bruiken.... (^i^t ^^igij
H: H: H:
H:
.99
Tevens Taxi (dag en nacht bereikbaar).
P. Vroegindeweij, Emmalaan 1 8, Middelhamis
Tel. 01870-2996
^***^^^^»♦*^^<^^^**^^*♦^^*^^♦^^♦♦♦^^♦^^^^^^♦*»♦^^♦♦♦^^♦♦4**♦**♦*♦♦*♦♦♦***♦**#***♦*♦*♦♦****♦♦***♦♦»**♦*♦*♦*♦♦♦♦****♦♦♦♦♦♦♦*♦*♦**^
