Uit de Historie
Dirksland
Anti-mug stekker
A.S. vrijdag expositie
in galerie „Potteriet" S'dijl(
(I)
MEDISCHE DIENSTEN
Bultendag in De Bongerd
Bladz. 2
„EILANDEN-NIEUWS'
VRUDAG 7 JUNI 1985
Na wat ik al eerder over Dirksland ver
telde, wil ik over deze plaats nog meer uit
de historie opdiepen.
Ik zei vroeger altijd: Niemand kan uit
Dirksland gaan of hij moet over Melis-
santse grond. Dat is waar, als men er mee
rekent, dat Onwaard tot Melissant ge
rekend werd.
Zelfs de Dirkslandse Haven Uep door
Melissants gebied.
Aanslibbing van Dirksland
Maar we kunnen Melissant ook be
schouwen als Aanslibbing van Dirksland.
Dirksland was nl. een bij laag water
droogvallende plaat in het gebied be
neden de Maas, onder de meerdere pla
ten, waarop veengrond was gevormd.
Uit dat veen won men zout.
Die sel-nering (sel zout, denk ik), of
moer- (moer veen) nering of zoutwin
ning was de eerste aanleiding tot groeps-
vestiging.
Voordien was er wel op de platen een
enkele vissers- en jagershut, maar nu ging
men gezamenlijk aan de arbeid.
Deze zoutwinning ging als volgt. Eerst
werd turf (veen) gestoken. Dit liet men
drogen en daarna werd het verbrand. De
as die dan overbleef had een groot zout
gehalte. As en zout werden door wassing
gescheiden.
Dirksland was het eerste zoutwinnings
gebied over de Vlakee (de plaat in het
Haringvliet). Schepen voeren er heen om
zout te halen. Het zout van „Zouüand"
(zo werd Dirksland reeds in 1276 ge
noemd) werd denkelijk in Den Briel ver
handeld (Den Briel was in de 14e eeuw
reeds een belangrijk handelscentrum voor
zout).
Maar de moemering op de platen in dit
gebied bracht nog iets anders mee.
Men legde er kleine stukken grond droog
door provisorische dijkjes, die bij het
verlaten weer spoedig door de zee werden
overspoeld. De lage dijkjes zorgden er
echter wel voor dat de binnengespoelde
zeeklei bij eb bleef hangen. Hierdoor
ontstonden vruchtbare vlakten die weer
nieuwe mogelijkheden boden. Op kleine
stukjes die men weer drooglegde door de
dijkjes wat te verbeteren, teelde men al
spoedig voor eigen gebruik en hield men er
ook weer wat schapen.
De lage dijken gaven echter te weinig
bescherming om het zonder risico in het
groot te doen.
Doch de tijd kwam dat de zoutwinning
ophield!
Dat kwam zo: De scheepvaart nam steeds
meer toe, waardoor men concurrentie
kreeg van Frans en Spaans zout.
Ook vond men het bezwaarlijk dat er door
de afgravingen grote poelen ontstonden.
In 1476 werd het uitgraven van Moer of
Veen beperkt en tenslotte werd op last van
Karel V de moemering geheel verboden
(Karel regeerde hier van 1515 - 1555).
Wat nu?
Er kwamen door het stopzetten van de
zoutwinning werkkrachten vrij.
De Heren van Voome en Putten, die veen-
achtige platen verpacht hadden ter moer-
nering raakten door de stopzetting ervan
hun inkomsten kwijt.
Er werd nu naarstig gezocht naar aan
nemers die voor eigen rekening het ver
hogen van de dijken wilden laten ver
richten.
Om dit aantrekkelijk te maken kreeg de
aannemer het recht zich de titel aan te
meten van Heer van....
Bovendien mocht hij de rechter gaan spe
len over de kleine vergrijpen en ook het
benoemen van de geestelijke leidsman
behoorde tot de verworvenheden.
Dit verhogen van de dijken maakte de
landerijen geschikter voor de landbouw.
Reeds te voren slibden er langs vrijwel de
gehele ringdijk om de in 1415 bedijkte
polder Dirksland gorzen aan. Op 10 fe
bruari 1466 waren drie van deze gorzen
uitgegeven ter bedijking als korenland.
Het waren de gorzen Melissant, Noorder-
scharre en Wellestrijpe.
Op 24 maart 1480 gaven Maximiliaan en
Maria de gorzen bij Dirksland, waaronder
Melissant, opnieuw ter bedijking uit.
(Onwaard is in 1605 bedijkt; Het be
hoorde voor een deel tot Sommelsdijk).
Ik ontleende de gegevens over Dirksland
en wat daarna over Melissant gezegd
werd, aan een prachtig artikel van J. A.
Bestman: „Geschiedenis van de eilanden
Goede Reede en Over de Vlakkee" in de
Flakkeese Almanak 1977-1978. Uitgave
van Boekhuis Ariese, Middelhamis.
Hieraan ontleen ik ook het kaartje, op pag.
116 en de illustratie op pag. 122.
Ik zei dus niet teveel toen ik sprak van
Melissant als aanslibbing van Dirksland,
al bedoel ik het niet zo ongunstig als
Lodewijk XIV, die Nederiand als aan
slibsel van Franse rivieren zag.
De drie gorzen bij Dirksland werden uit
gegeven ter bedijking als korenland.
Korenland
In Bestmans artikel lees ik op pag. 13 3: IN
1415 werd Dirksland na een dijkdoor
braak ter herindijking tot korenland uit
gegeven.
In het grote geschiedeniswerk: Van Hune
bed tot Hanzestad, van J. de Rek staat op
pag 181, onder het kopje „Bedijkingen tot
korenland" dit: „Maar met dit al er was
in het kusüand altijd gebrek aan koren. Op
de sponzige veengrond en op de Wei
landen, die de helft van het jaar onder
water stonden, was geen graan te ver
bouwen. Er was maar één afdoende op
lossing: de bescherming van de kleigron-
den tegen de overstromingen van de zee.
Zo is, in de 10e eeuw, uit korennood de
bedijking begonnen. En achter al die ka
den lagen rijke korenakkers".
In de 15 de eeuw had de bedijking denke
lijk nog mede plaats om de mensen van
koren te voorzien.
Later werd de korenbouw minder nood
zakelijk.
In vroeger tijd kon men trouwens niet zo
véél anders dan koren verbouwen. Aard
appelen, suikerbieten werden nog niet
geteeld.
J. A. Bestman schrijft op pag. 135 van de
Flakkeese Almanak:
„In de akte van 1415 werd, voor zover
bekend, voor het eerst gesproken over het
verbouwen van Meede (Mee of Mee
krap). Deze teelt die voor Flakkee later zo
belangrijk geweest is, was er dus toen al.
Over de dijkdoorbraak die tot de her
indijking aanleiding was, wordt geschre
ven dat deze had plaats gehad bij de mee-
stoof. Men heeft altijd gezegd, dat is een
aanduiding van de schrijver over de plaats
waar nu de meerstoof staat. Maar met
evenveel recht zou men naar aanleiding
van deze akte kunnen veronderstellen dat
men toen ook al een meestoof had".
In E.N. verhaak L. van Wallenburg dat 't
in een keur van Reimerswaal van 19 sept.
1480 verboden werd vuur aan te maken in
de stoof vóór „onser Vrouwendach as
sumptie" Maria Hemelvaart, 15 augus
tus) en niet langer dan tot 1 mei.
Dr. J. Verseput vermeldt in „Opbouw"
dat Dirksland 3 meestoven heeft gehad:
Fortuin Meestoof, Gelderse Meestoof en
Meestoof de Hoop. En ook vertelt hij:
Deze drie werden in een overzicht uit
1808 van in ons land aanwezige stoven
genoemd.
Volgens een opgave uit 1859 waren er in
Dirksland 2 en er werkten in elk 6 ar
beiders.
Na de bereiding in de meestoven ging het
produkt bijna geheel naar Rotterdam.
Daar woonden de factoors, de commis
sionairs in meekrap. Zij droegen dus zorg
voor de verkoop van de aangevoerde
miljoenen ponden meekrap.
Wie waren de bezitters
van de meestoven?
Deze waren boeren, die zelf meekrap
verbouwden. De meestoof was dus een
soort coöperatieve fabriek. Aan het hoofd
stonden 16 hoofdparticipanten. Deze hiel
den eenmaal per jaar de zoogen. stoof-
rekening. Hieronder verstond men de jaar
lijkse vergadering der aandeelhouders,
waarin de winst of verliesrekening bekend
gemaakt werd. Deze vergadering vond
plaats met de nodige feestelijkheden en
eindigde meestal in een grote drinkpartij.
De bedijkingen
Over de bedijkingen nog dit:
A. J. Kruider, in „Opbouw", naar ik
meen: schreef:
Dirksland
Werd 13 nov. 1415 ter bedijking uit
gegeven door Hertog Jan van Beieren.
Voor die tijd schijnt de polder reeds be
woond te zijn geweest, want in 1284 zei
Graaf Floris de bewoners zijn bescher
mingtoe. Deze Floris was aan Albert van
Voome 200 Holl. ponden schuldig en hij
gaf hem daarvoor als onderpand een land.
Diederiks land geheten. De kooplieden
kregen in dat jaar een vrijgeleide voor aan-
en afvaart. Dit alles wijst er dus op dat het
in die tijd bewoond was. Het Octrooi tot
uitgifte luidde:
„Hartoge Jan van Beijeren, bij de genade
Godts, doen kondt dat wij uitgeven tot het
bedijken van een coorenlande Dircks-
landt". Het Istea bedijken gors bestond
uit 6 of 7 eilandjes welke door kreken van
elkander gescheiden waren. Na de be
dijking was de polder een eiland op zich
zelf van Herkingen gescheiden door het
Paardegat en de Oude Dee en van Som
melsdijk door de Boomvliet. De eerste
doorbraak vond plaat 26 jan. 1682.
Door het indijken van de polder Diederik
in 1669 en Nieuw Kraaier in 1710 werd
het een binnenpolder. De haven van Dirks
land is een voortzetting van de Boomvliet,
Uep vroeger door de Oude Onwaard en
Aardrijkwal, waarvan de overblijfselen
bekend staan onder de naam Onwaardse
kreek.
(Jan van Beieren, de tegenstander van zijn
nicht Jacoba stierf in 1425, eer zij haar
landen verloor aan haar neef Filips van
Bourgondië).
(Deze illustratie ontleende ik ook aan
Bestman's artikel).
Mogelijk herinnert u zich nog de naam van
Jan van Beieren uit de geschiedenisles op
de lagere school, over Jacoba van Beieren.
Opmerking:
De 13 nov. 1415 af Hertog Jan van
Beyeren als Heer van Voome aan Pieter
Claeszoon en zijn metgezellen (compag
nons) Dircxlandt met al zijn toebehoren
om te bedijcken tot eenen Koomlande op
de volgende voorwaarden:
6e Item, soo sullen wij allen Ondersaten in
onsen voors (eyden?) landen woonachtig
wesende, beschermen en ontlasten van
alle onbescheiden lasten van Bisschops
wegen van Utrecht, in eeniger wys op-
gelegt (De bisschop van Utrecht meende
namelijk ook recht te hebben op deze
landstreken).
(Folklore en taal (68), 1953. E.N.).
Toen de Dirkslandse polder een binnen
polder geworden was, had ze minder last
van 't buitenwater te duchten. Ook met de
Ramp van 1953 werd ze gespaard.
Het ftingeerde als opvangcentrum voor
de geredden uit de ondergestroomde de
len van het eiland (E.N.).
Wel moest de Dirkslandse bevolking zich
inspannen om de Gelderse dijk en de
scheidingsdijk tussen de Oude Plaat en de
polder Dirksland te behouden.
De watertoren, gelegen buiten de polder
Dirksland stond geheel in het water en
„Kralingen het land aan Sommelsdijk
toebehorend, gedeelte van Dirksland
had veel van het water te lijden".
(Ik ontleende de laatste gegevens, na de
verwijzing naar E.N., aan „Gebroken
Dijken", Goeree-Overflakkee en de ramp
van 1 febraari 1953).
Opmerkingen:
1. In Folklore en Taal, 68, 1953, lees ik
van „Vlastiende" en van „Lamtien-
den" in een stuk van 1415.
2. In Folklore en Taal, 2de serie nr. 165,
1968, lees ik:
a) Door verdere indijkingen werd de
Dirkslandse polder geheel een binnen
polder en daar deze betrekkelijk laag
ligt, had men moeilijkheden met de
lozing van het binnenwater. Daarom
werd in 1732 een watermolen ge
bouwd, die gedreven door de wind, het
polderwater loosde op de boezem die
het in de haven bracht de kaden en
bekade boezemweiden dienden voor
waterberging, als niet geloosd kon
worden. Nu staat helaas de romp van
die molen er nog maar, er is een elec-
trische motor in gebouwd, die in ieder
geval bedrijfszekerder is dan de wind
kracht. De naam van de tegenwoordige
machinist is Zoon, wiens voorouders
al mim 200 jaar de watermolenaars
waren.
b) De haven van Dirksland dagte
kent van 1657. Ze was een voort
zetting van de oude Boomvliet die
door de polder Oud-Onwaard liep.
Deze polder was met Aardrijkswal in
1601 ter bedijking uitgegeven, waarbij
als voorwaarde gesteld was, dat hij
voor een haven zou zorgen. Door nieu
we indijkingen moest die haven telkens
verlengd worden tot in 1790 besloten
werd ze definitief in orde te maken en
af te sluiten meteen schutsluis. Metdie
sluis is nog al veel gesukkeld, daar het
houtwerk werd aangetast door hout
worm. In 1893 is er een bietenkade
aangelegd, nog is de haven van Dirks
land open, maar over een paar jaar
wordt ze afgesloten in verband met de
Deltawerken ze moet dan lozen op
het afgesloten Zuiderdiep.
Ik herinner u aan de kortgeleden in
E.N. opgenomen Sluiswachterswo-
ning Dirkslandse Sas. Die neem ik niet
over. Maar wel deze foto:
Als u het kaartje voorin dit boek bekijkt,
ziet u dat Melissant ook een haven had.
Het Dirkslandse Sas, waarvan deze foto
een beeld geeft, behoorde tot het Me-
Ussantse gebied, al werd de haven be
heerd door de gemeente Dirksland. Men
is hier bezig met het laden van varkens in
een westlander, bestemd voor een gros-
sierderij in vlees te Den Haag. Op het
achterdek, van links naar rechts: L. van
Waasbergen, Kommer Joppe, veekoper
Hans Krijgsman en in witte jas inkoper Ab
den Hertog. Zittend, van liiiks naar rechts:
Adrianus en Jan H. Krijgsman. Op de
achtergrond ligt de schutsluis met het
bruggetje voor fietsers en voetgangers. De
echtgenote van sluismeester Comelis
Arensman staat bij haar woning en het
rechter meisje is haar dochtertje Anthonie.
Uit: Melissant in Oude Ansichten.
c) Vroeger lag even buiten het dorp
op Sommelsdijkse grond een mooi bui
ten, de Boomvliet. Het was van de
famihe Van derDussen en Slicher. De
uitgestrekte bossen zijn gerooid. Zou
het zogenaamde Dirkslandse bosje,
dat op 't eind van de 19e eeuw nog
langs het Korteweegje lag, er ook toe
behoord hebben? Ik ben er wel eens
doorgelopen met de Dirkslandse leer
lingen van de Normaallessen in Som
melsdijk. Nu staat er^en boerderij; bij
de ingang van de laan daarheen staan
nog de posten van het oude buiten met
op elk een wapen van de families en de
spreuk: Nee temere, nee timide
niet zonder overleg, noch angstvallig.
E.N. 12-8-1977
Boomvliet Uit: V.d. Waaien Vervoorn.
(wordt vervolgd)
3. L. Struik
TAXATIE NODIG?
makelaar tamboer bellen
beëdigd taxateur
01870-3477 CVS
EZI
DD
van vrijdag 7 juni
t/m zondag 9 juni 1985
ARTSEN
Middelharnis - Sommelsdijk:
van zaterdagmorgen 8.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur heeft dienst dokter
v.d. Peppel, tel. 01870-2117.
Dokter v.d. Peppel is woensdag a.s. van
12.00 tot 24.00 uur afwezig.
Dirksland - Herkingen - Melissant
van vrijdagavond 19.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur hebben dienst de
doktoren K. J. Huisman en T. v.d. Doel,
tel.01877- 1412, b.g.g. 1752.
Stellendam - Goedereede:
van vrijdagavond 18.00 uur tot zondag
avond 24.00 uur heeft dienst dokter R. P.
van Rijswijk, tel. 01879 - 1207.
Nieuwe Tonge - Oude Tonge:
van vrijdagavond 17.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur heeft dienst dokter
R. J. Lassing, tel. 01874 - 1259.
Stad aan 't Haringvliet -
Den Bommel - Ooltgensplaat:
van zaterdagmorgen 9.00 uur tot maan
dagmorgen 8.00 uur heeft dienst dokter
A. J. M. F. Janssen, tel. 01871 - 1306.
APOTHEEK „MENHEERSE"
Voorstraat 16 Middelharnis
Telefoon 01870 - 3666
J. Slager apotheker, werkdagen van 8.30
tot 12.30 en van 13.30 tot 18.00 uur.
Zaterdagen van 10.30 tot 11.30 uur en
17.30 tot 18.00 uur.
Zon- en feestdagen van 11.00 tot 11.30
uur en van 17.30 tot 18.00 uur. Spoed-
recepten kunnen via de dienstdoende arts
in de overige uren altijd worden aange
boden.
Inlichtingen via telefoonnummer 3666; of
via mededelingen dienstkastje.
TANDARTSEN
Uitsluitend voor spoedgevallen, tandarts
Dogterom, tel. 01875 - 2325 (van 11.00
tot 11.30 uur).
DIERENARTSEN
De weekenddienst wordt opgegeven via
de antwoordapparaten bij: P. R. J. M.
Schilder, Oude Tonge, tel. 01874 - 2441
L. Tjebbes, Middelhamis, tel. 01870 -
2966; W. J. Vink, Sommelsdijk, tel.
01870-2897.
WUKVERPLEGING
Wanneer u de wijkzuster nodig heeft, kuni
u het wijkgebouw in uw woonplaats bellen:
Achthuizen01873 -1440
Den Bommel01871 -1312
Dirksland01877 -1500
Goedereede01879 - 1267
Herkingen01876- 224
Melissant01877 -1234
Middelharnis/Sommelsdük
01870-2300
Nieuwe Tonge01875 -1390
Ooitgenspiaat01873-1310
Ouddorp01878 - 1321
Oude Tonge01874-1289
Stad a/h Haringvliet01871 - 2301
Stellendam01879 -1296
De gehele maand juni exposeert Riet
Verbeeck in haar „GALERIE POTTE-
RIET" Indonesische volkskunst en eigen
werk waarbij ze zich o.a. door Indone
sische batikmotieven liet inspireren.
De hoofdmoot van de expositie bestaat
uit BATIK in allerlei vorm.
Batik stoffen, batik tafellakens en ser
vetten, lopertjes en gebatikte kledingstuk
ken.
Daamaast zijn er allerlei andere recht
streeks uit Indonesië geïmporteerde zeer
fraai uitgevoerde kunstwerkjes te be
wonderen.
Uit de eigen pottenbakkerij zijn er dan
nog gebmiksaardewerk en sieraden ten
toongesteld.
Openingstijden:
Woensdag9.00 -18.00 uur
Vrijdag13.00 - 21.00 uur
Zaterdag9.00 - 12.30 uur
Telefoon 01870-6099
STICHTING
MAATSCHAPPELUK WERK
„Goeree - Overflakkee"
Oost-Achterweg 15a
3245 AN Sommelsdyk
Telefoon 01870 - 5501
Spreekuur: ma t/m vrij 9.00 - 10.00 uur
Crisissituaties:
mat/mvrij 9.00-12.00/13.00-17.00 uur
WEEKENDDIENST
Gelieve in het weekend 01870 - 5501 te
bellen, u hoort dan via de bandrecorder
welke maatschappelijk werker
weekenddienst heeft
Stichting KRAAMCENTRUM
Goeree - Overflakkee
Telefoon 01883-10 000
Stichting Gezinsverzorging
„DIRKSLAND"
MELISSANT: Plein 1, 01877 - 2478.
Spreekuur: Maandag t/m vrijdag 8.30 -
9.30 uur.
DIENSTENCENTRUM
„MIDDELHARNIS"
Doetinchemsestraat 27, Middelharnis
Pedicure dhr. J. T. v. d. Meijden elke Ie
maandag van de maand van 14.00 -17.00
uur in het dienstencentrum.
Ontspanningsvereniging voor
alleenstaanden „ONDER ONS"
telefoon 01870 - 4399 en 01870 - 5404
ONGEWENST ZWANGER
Bel voor hulp aan moeder en kind
01879 - 2197 of 033 - 620244
Ned. M.S. Stichting
afd. Goeree Overflakkee
Contact-Coördinator:
K. M. Schippers-Berghuis
tel. 01879- 1815
Vereniging Borstvoeding Natuurlek
ledere 1 e dinsdagavond van de maand
moedergroep bij Lianne Steenhof
in Ouddorp, tel. 01878 - 2511
Informatie- en klachtenburo
over de Gezondheidszorg:
TeL 01100-31594
op maandag t/m donderdag van 9 tot 12;
dinsdag half 2 tot 5
en donderdagavond van 6 tot 9 uur.
op donderdag 13 juni a.s. organiseren de
Plattelandsvrouwen van Middenflakkee
de jaarlijkse buitendag in theetuin De
Bongerd aan de Molendijk te Herkingen.
Een ieder is vanaf kwart over een 's
middags welkom. De manifestatie duurt
tot 's avonds zes uur. De bushalte van de
ZWN is vlakbij de ingang van de theetuin.
U volgt maar de WV-bordjes.
Gelegenheid tot het drinken van koffie en
thee in verschillende smaken. Voor de
kinderen is er een kleine speeltuin. De
modeshow, verzorgd door de leden met
zelfgemaakte kleding begint om half drie.
Voorts doorlopend demonstratie van de
draaiende schopschijf en kantklossen.
Expositie van tekeningen en aquarellen.
Verkoop van handwerken, warme wafels,
vlinders en barbeque.
Zodra het gaat zomeren, komen ze ween
de muggen. Hele nachten kan men soms
wakker liggen van de jeuk of van het
gezoem.
Wie wel eens in Italië, Frankrijk of
andere zuidelijke landen op vakantie is
geweest, kent waarschijnlijk wel de anti-
mugstekker. Een apparaat, dat men in het
stopcontact steekt en waar een met werk-
stof (bio-alletrin) geïmpregneerd tablet in
zit. Door de warmte verdampt de werkstof
en vermengt zich met de lucht in de kamer.
Op muggen heeft dit mengsel van lucht en
bio-alletrin een afstotende werking.
Zo'n anti-mugstekker is ideaal voor ge-
bmik in slaapkamers. Voor het naar bed
gaan de stekker 40 minuten in het
stopcontact steken en ramen en deuren
goed gesloten houden. Daarna de stekker
eruit, ramen en deuren open en de muggen
blijven de hele nacht weg.
Deze effectieve en reukloze manier om
de nacht zonder krabben en gezoem door
te komen is nu ook in ons land te koop
onder de naam Roxasect Anti-mugstek
ker. Deze is verkrijgbaar als complete
verpakking (stekker en tabletten) en als
navulverpakking bij drogist en speciaal
zaak.
ivi
Jan van Beyeren, de XXIX, Graef
GraefJan de tweede Grave van Henegouwen
de 29 Grave van Holland! Zeelandt
ende vrieflandt.
■^i,éMmnZi.i^^
De zel-neering of het Darink-delven, zoo als
het oudtijds in Zeeland geoefend werd.
Vlackee
(1348)
Vlackee 1348
zette ik er in
naar kaart uit
„Gebroken dijken"
