EIIAIIDEtl-tllEUWS
Uit de Historie
Aanvulling over Ouddorp
en Goeree
Jaarvergadering
Sparta Hygiëa
Ontmoetingsavond met film
„HEAVENS HEROES"
4e Blad
VRUDAG 12 APRIL 1985
No. 5386
Inzake het bezoek van Dr. Punt aan
Ouddorp citeer ik allereerst E.N. van 9
september 1953:
Neen, het was geen raadsvergadering,
maar toch klommen de raadsleden Vrij
dagmorgen de trappen naar de Ouddorpse
raadszaal op. Zelfs de oude Job Padmos
was nog van de partij en als hij met behulp
van zijn stok de trap bestijgt zou men het
hem niet aanzien, dat hij al naar de negen
tig loopt. Daar komt ook Dominé Steur en
dokter Ruizeveld, Mevrouw Kleijnenberg,
meneer Baart de Ie Faille en de Rijks
politie. En nast ons zit mevrouw Karsten
uit Terborg, wier echtgenoot van 1895 -
1907 burgemeester van Ouddorp was,
met haar zoon. Dierenarts Frijlink uit
Middelhamis iser ook en zijn Echtgenote
krijgt een plaats naast Dr. Punt, die hele
maal vanuit Pretoria naar Ouddorp is
gereisd om de oude banden, die tussen
Ouddorp en Pretoria bestaan, weer nau
wer aan te halen. Ongetwijfeld is het hart
van mevrouw FrijUnk opengegaan, nu zij
als nazate van de De Wet's en de Jou-
bert's deze afgevaardigde uit Pretoria in
haar landstaal hoorde spreken. Want deze
dr. Punt kwam als Voorzitter van „die
genootschap Oud-Pretoria" naar Oud
dorp, om navorsing te doen over de voor
vaderen van de stichters van Pretoria, dat
in 1955 zijn 100-jarig bestaan hoopt te
vieren. Geen wonder, dat Burgemeester
Kleijnenberg er in een smeuiïg welkomst
woord zijn verheuging over uitsprak, dat
het eerste bezoek in Nederland van Dr.
Punt Ouddorp gold.
Uit burg. Kleijnenbergs rede daaruit, dit
Ouddorp is oud, zei de burgemeester. De
stenen van de torenvoet dateren uit het
jaar 800 a 1000. Toen was het oude kerkje
de St Annaparochiekerk wat geboek
staafd kan worden uit een belastingstuk uit
Dordrecht uit het jaar 1200, waarin mel
ding gemaakt wordt, dat op het altaar
geofferd werd de „Klepperstee" als dank
voor een bijzondere uitredding der fa
milie, De Hervorming kwam en de pries
ter werd verwisseld voor de predikant.
Dominé Pretorius verkondigde er het
Evangelie. Vele veranderingen grepen er
plaats in de loop der eeuwen en als het
plankier in de kerk zou worden wegge
broken, zouden vele grafzerken spreken
van de namen van hen die hier hebben
geleefd. De tijd ging door; de mensen
hebben hier hun strijd gestreden tegen de
Noormannen, die te Ouddorp landden.
Dan waren hier de Kaaimannen, een
naam, waarvan de naam Hameeteman af
stamt, de Alemannen, de Grinwissen.
Alles vertelt hier van het verleden. Zo ook
de geschiedenis der familie Pretorius, die
naar Zuid Afrika vertrok om er de vrijheid
te grondvesten. De stad Pretoria is er het
bewijs van en de burgemeester stelde het
zeer op prijs dat Dr. Punt gekomen was
om elkaar in deze moderne tijd de hand te
reiken. Hij vertelde ook van de strijd tegen
de zee, die de Ouddorpers de eeuwen door
gestreden hebben, een verbeten strijd om
de dijkdoorbraken de polders weer tot
vruchtbare landouwen te maken.
Een volk, dat zijn geschiedenis niet kens,
is geen volk, zegt spr. en we waren onze
geschiedenis vergeten. Het water is nu
weer gekomen en we zijn door dat water
tot de orde geroepen. Trots waren we op
onze waterbouwkundige werken, maar de
zee was machtiger. Maar nu komt u ons
vertellen de geschiedenis van onze voor
vaderen, waarvoor spr. Dr. Punt hartelijk
welkom heet.
Dr. Punt begint van achterafaan en schetst
het meeleven van de Afrikaners in de
ramp die Holland trof.
Nog nooit is zo spontaan hulp geboden als
toen. Namens de Burgemeester van Pre
toria bracht hij de beste wensen over voor
een succesvol herstel van het land.
In 1955 zal Pretoria honderd jaar be
staan. Het was Andries Wilhelmus Pre
torius, de in 1798 geboren commandant-
generaal der voortrekkers, die de Zoeloe-
machten op 16 december 1838 aanBloed-
rivier heeft verslagen. Daardoor konden
de blanken zich in het binnenland neer
zetten en werd de Hollandse taal en
godsdienst er gevestigd. Martinus Wessel
Victorius, de in 1798 geboren zoon van
Andries, is de man geweest die Pretoria
heeft gesticht. En de voorvaderen van
deze mannen hebben in Ouddorp ge
woond. Dominee Wessel Pretorius is daar
van 1639 -1653 predikant geweest. Om
streeks 1670 is de hier geboren Joh. Pre
torius uit Goeree in Zuid-Afrika gekomen
en werd de stamvader van het geslacht der
Pretoriussen, dat zoveel heeft bijgedragen
in de geschiedenis van Zuid Afrika. De
hoofdstad. Pretoria, is naar hem genoemd
en het ligt in de bedoeling om voor Andries
en Wessel Pretorius een standbeeld op te
richten.
Er is reeds een „Eeuwfeest-album" ver
schenen waarin met uitgebreid fotomate
riaal de geschiedenis van Pretoris is vast
gelegd. Op de band van dit boek prijkt het
wapen van Pretoria en als Dr. Punt er een
exemplaar van aan burgemeester Kleij
nenberg overreikt spreekt hij er de wens bij
uit .dat men hem behulpzaam wil zijn bij
zijn arbeid om de geschiedenis van de
voorvaderen van Pretoria te vervolmaken.
Burgemeester Kleijnenberg had ook voor
een tegenprestatie gezorgd. Hij bood Dr.
Punt een door Dierenarts Frijlink in kleu
ren uitgevoerd wapen van Ouddorp in lijst
aan. En laat hij nu juist dezer dagen een
aanbod van een antiquair gekregen heb
ben vQor een oude ets van Ouddorp.
„Ogenblikkelijk zenden", heeft de burge
meester geseind en prompt was de ets van
morgen bij de post. Het stelt Ouddorp
voor nog met de spits op de toren, omringd
door 't wijde land. Er onder staat een
gedichtje, dat heden ten dage nog voor de
V.V.V. geschreven kon zijn.
„Hem die natuur bemint
Kan hier naar schoonheid vinden,
In weeld'rige landouw-,
bij duin en hoge linden,
Ja, Oudorp, net bebouwd
biedt dit genoegen aan
En noodt den stedeling
om naar Dit dorp te gaan".
Men schreef toen Ouddorp blijkbaar nog
met één d! Bij de ets was ook een beschrij
ving van verschillende Ouddorpse polders
en ook deze dingen uit Ouddorps verleden
mocht Dr. Punt meenemen naar Pretoria.
In gezellig samenzijn werden ook nog
oude ellestokken van eeuwen her be
wonderd en waar Pretoria Elanden in zijn
wapen heeft, toonde de burgemeester nog
een elandshoorn, die te Ouddorp opgegra
ven is. Mevrouw Karsten had een heel stel
oude foto's meegebracht, waarmee Dr.
Punt zeer ingenomen was en waarvan er
verschillende zullen worden gereprodu
ceerd. Belangstellend bekeek Dr. Punt de
Polderskamer met de oude kaarten van
Ouddorp en veel uit de geschiedenis van
dit Oude dorp werd weer opgehaald.
Bij het eeuwfeest in 1955 zond burg. K.
deze:
Boodskap
van die
Burgemeester van Ouddorp
Als de winter hier haar intrede doet, zal
onder stralende zon en kleurenpracht van
vele bloemen Pretoria feest vieren.
Haar eeuwfeest.
Dankbaar zal herdacht worden hoe hon
derd jaar geleden de grondslag werd ge
legd voor Pretoria. Pretorius, naar wiens
naam de stad is genoemd, was een der
vrijheidshelden, die sterk door zijn
geloof gaven en krachten in dienst
stelde voor het vaderland en streed voor
vrijheid en recht.
Een hechte band is er tussenNederland en
Zuid-Afrika; een hechte band tussen Pre
toria en Ouddorp.
In het jaar 1642 werd in Ouddorpse
Pastorie geboren de stamvader van de
stichter van Pretoria. Hoe wonderlijk is de
wetenschap als in Ouddorp opgroeit Jo
hannes Pretorius, door Jan van Riebeeck
in 1652 de grondslag gelegd wordt voor
de Unie van Zuid-Afrika. De naam van
Ouddorps domineeszoon zal in lengte van
dagen verbonden zijn met Pretoria. Oud
dorp draagt als oudste nederzetting op het
eiland Goeree en Overflakkee haar naam
met ere. Haar geschiedenis ligt in het verre
verleden. Op een veilige hoogte werd het
centrum van het dorp gebouwd. In haar
midden staat kerk en toren. Hier was het
veilige toevluchtsoord als bij hoge vloeden
de wateren van de Noordzee de lage
landen overspoelden.
Het was evenwel niet alleen de strijd tegen
het water. Het Oude Dorp had ook te
lijden van plundering en brandstichting,
wanneer de vijand na geleden nederlaag
de belegering van de nabijgelegen stad
Goedereede moest opgeven. De laatste
maal was dit het geval in 1604.
In dagen van strijd en gevaar was het volk
van Ouddorp één. Hoe dieper de nood,
hoe groter de lotsverbondenheid.
In het jaar 1639 komt Wessel Pretorius
naar Ouddorp. Het waren jaren van ge
vaar en strijd. De tachtigjarige oorlog
woedt nog in volle omvang. Wallen en
poorten, die bescherming kunnen bieden,
ontbreken ten enenmale.
Boven het geboomte steekt uit de toren
met zijn witte spits; een baken voor de
zeeman om de veilige weg te vinden over
de wateren van de Noordzee of om over
de brede stromen de thuishaven te be
reiken.
Wessel Pretorius dient de gemeente Oud
dorp door de verkondiging van Gods
Woord. Hij strooit uit het zaad van het
Evangelie van Jezus Christus, dat vrede
en rust geeft in het hart. Hij leeft met en
onder het volk van Ouddorp.
Groot is de vreugde in Ouddorp als in
1642 de kerkklok opnieuw zijn roep laat
klinken; als de scahren opgaan naar de
kerk.
De roep:
Rust hier, gij blijden, droeven
Met al uw vreugd en kruis;
Waar kan men beter toeven
Dan in des Heeren Huis.
HYPOTHEEK NODIG?
makelaar tamboer bellen
voor gratis computerberekening
01870-3477 m
Het „Soli Deo Gloria", dat op de klok te
lezen staat heeft een onderschrift ge
kregen:
„Door koud en breuk onnut gemaakt",
„Door vier en liefd' aan stem geraakt".
De oude klok sprak en spreekt nog tot de
ziel van het volk van Ouddorp in blijde en
droeve dagen; in dagen van dreiging en
gevaar.
Dag in dag uit,
Jaar in jaar uit.
Eeuw in eeuw uit.
In 1642 riep de klok de bewoners van
Ouddorp op om zich neer te zetten om te
luisteren naar de bediening van Gods
Woord door Ds. Pretorius. In 1642 riep
de klok ook op om zich neer te zetten voor
de bediening van de Heilige Doop. Wes
sel Pretorius mag in het midden der ge
meente zijn zoon Johannes Pretorius, ge
dragen op de armen van zijn moeder, het
zegel van het verbond op het voorhoofd
leggen. Zij mogen hun zoon Johannes
toebetrouwen aan Hem, die het leven gaf
De gemeente spreekt in haar lied als het
„Ja" der ouders verklonken is misschien
hetzelfde als nu zovele malen:
God zal hen zelf bevestigen en schragen,
en op Zijn rol, waar Hij de volken schrijft
hen tellen, als in Isrhël ingelijfd;
en doen de naam
van Sions kind'ren dragen".
Hoe het ook zij, zeker is dat in Pretorius en
zijn nageslacht bewaarheid is „en doe
barmhartigheid aan duizenden dergenen,
die Mij liefhebben en Mijn geboden onder
houden".
Als de vrede van Munster in 1648 ge
tekend is keren rust en welvaart weer. De
landman ploegt zijn akker. De schepen
bevaren de wereldzeeën. Het kleine volk
aan de Noordzee was groot in zijn geloof
en als uit het hart gegrepen legt Mamix
van Sint Aldegonde een lied op de lippen:
„Ja, toen het bijna scheen,
dat golven ende baren
Hun verre boven 't hoofd
onstuimig zouden varen.
En hebben 's al gelijk verslonden
in den grond.
Zoo heeft ze 's Heeren hand
verlost derzelver stond.
O, grondelooze raad!
o, hooge wonderdaden!
O, wijsheid diep gericht,
O, schatten der genade!
Wie zoude toch Uw werk,
de spoor van Uwe baan
Doorgronden kuknnen Heer!
of weerloos overslaan?
Zo was het ten tijde van Pretorius leven in
Ouddorp; zo was het m zijn nieuwe vader
land.
Als in Pretoria het gedenkteken ter ere van
Pretorius opgericht wordt, laat dan ook dit
lied de grondtoon van het blij en dankbaar
gedenken zijn.
J. A. KLEYNENBERG
De burgemeester van Ouddorp Z-H
(Ik citeer deze boodschap uit: „Preto-
riana" van juli-sept. 1955).
Uit hetzelfde nummer haal ik dit:
'n Hartbeeshuisie
in Nederland
Die hartbeeshuisies was kenmerkend van
die tipe wonings wat deur die Trekkers in
ons land opgerig is. Dit was tydelike
huisies wat van ongehakte stene, strooi en
hout aanmekaar gesit is om aan die een
voudigste behoeftes te voorsien. Ons be
sef nie altyd nie dat hierdie huisies ook in
Nederland voor die begin van die eeu vry
algemeen voorgekom het op die platte
land. So'n huisie is 'n „Plaggenhut" ge-
noem.
Opmerking:
Johannes Pretorius kwam in 1665 in
Zuid-Afrika aan Nieuws uit Z.A.").
Van burgemeester Kleynenberg las ik in
E.N. van 30 december 1976 't volgende,
onder dit kopje:
„Flakkeese'' middag
in De Bilt
Enige honderden bejaarden hebben vrij
dag en maandagmiddag een onvergete
lijke fijne middag beleefd in de grote
kantine van de nieuwe Rabobank in De
Bilt. De direkteur van deze bank, een oud-
Flakkeeënaar, had beide heren uitgeno
digd om een lezing te houden over een van
hun reizen. Het werd een reuze succes.
Het leuke was, dat oud-burgemeester,
Jac. Kleinenberg, die tegenwoordig in
.Bilthoven woont, ook van de partij was en
de bejaarden een poos lang heeft laten
genieten van zijn dichterlijk talent.
In de pauze werd iedereen getrakteerd op
koffie met kerstkrans en het zit er dik in,
dat er nog wel meer van deze Flakkeese
middagen zullen worden georganiseerd.
Martijn Sperling
Over Martijn Sperling vond ik in „Op
bouw" 1946; 6 augustus:
Martijn Sperling overleden
Te Ouddorp overleed Zondag een man, in
den leeftijd van 72 jaren. Wiens naam en
daden eens in alle kranten van de gehele
wereld genoemd: Martijn Sperling.
De Duitsche Keizer verleende hem per
soonlijk, na den ramp van de Berlin, waar
zeer veel Duitschers door hem gered wer
den, een hooge onderscheiding. Het is aan
deze onderscheiding te danken, dat hij niet
in een concentratie-kamp het leven heeft
gelaten.
Nadat een vliegtuig in Ouddorp gevallen
was, werd de Engelsche piloot bij den heer
Sperling binnengebracht. Deze onder
vroeg hem natuurlijk waarheen de tocht
was geweest het was bombardement
van Berlijn. Hij vroeg hem naar veel
dingen, die wij niet weten mochten, de
stemming in Engeland, wat „men dacht
aan den overkant" van den duur van den
oorlog enz.
De heer Sperling maakte een fout, bij het
afscheid van den piloot gaf hij hem een
kaartje met zijn adres, als hij zijn hulp
noodig mocht hebben.
De piloot komt in Duitsche krijgsgevan
genschap in Ouddorp, de commandant,
woest dat de piloot zich niet direct over
gegeven had vindt het kaartje van den heer
Sperling en stelt deze direct in arrest. De
heer Sperling werd naar Middelhamis
vervoerd.
De heer Taaie uit Sommelsdijk, met den
heer Sperling bevriend, hoorde van de toe
dracht van de arrestatie. Hij belde de
Duitsche Kriegsmarine-commandant op,
en toen dit niet hielp ging hij zelf naar
Rotterdam en vertelde daar dat de Duit
schers een man hadden gevangen ge
nomen, die eens 600 Duitschers het leven
had gered, begiftigd met de hoogste Duit
sche orde voor menschlievend hulpbetoon
en nu, als een minderwaardige gevangene
opgesloten was en naar een concentratie
kamp vervoerd zou worden.
Er ontstond een strijd tussche;i Kriegs-
inarine en de Duitsche autoriteiten te
Ouddorp of de heer Sperling vrijgelaten
zou worden of niet. De Kriegsmarine won
en de heer Taaie kon met het bewijs van
vrijlating naar huis.
Zoo heeft de heer Sperling nog eens profijt
kunnen trekken van zijn menschlievende
daden.
Emigratie
Over emigratie uit Goeree en Ouddorp. In
de Rubriek: Folklore en Taal schreef F.
den Eerzamen, 2de serie nr. 81:
In de artikelen over de „stad" Goede
reede had ik het ook over de emigratie, die
hier en in Ouddorp in de vorige eeuw bui
tengewoon sterk was. Ik kreeg van be
vriende zijde een lijst van personen, die
van 1847 tot 1871, dus in 25 jaar tijd van
Goedereede vertrokken zijn naar Noord-
Amerika, mannen, vrouwen en kinderen,
in totaal 751Er gingen hele huisgezinnen
weg met 5, 6, 7 en 8 kinderen. In 1854
vertrokken 149, in 1866 110, in 1868 54
en in 1869 71Velen gingen tegelijk weg,
op 20 april 1871 waren dat er 41Volgens
de heer Voogd vertrokken er uit Ouddorp
in 1887 wel 300, waarvan 90 met dezelfde
boot. Stellig gingen er een aantal weg om
het geloof
Het merendeel der emigranten is naar
Amerika gegaan uit armoede. Ik schreef
er al meermalen over, hoe ellendig des
tijds de toestand der arbeidersbevolking in
al zijn schakeringen was. Amerika leek
het beloofde land, waar werk en welvaart
te vinden waren volgens de brieven van
hen, die de stap gewaagd hadden. Hoe
kwamen ze aan geld voor de emigratie?
De in Amerika gevestigde familieleden,
die het daar goed gekregen hadden, hiel
pen door 't overzenden van reisgeld. Ver
der verkochten velen hier alles wat ze
bezaten, betaalden met de opbrengst hun
reis en werden dan in Amerika verder
geholpen. Er zijn heel wat verkopingen
gehouden; veel antieke voorwerpen wer
den in de wacht gesleept door opkopers of
kwamen in handen van meer gegoede bur
gers. Anderen wisten gelden voor hun
overtocht te lenen en betaalden die af, als
het hun beter ging. Op den duur zijn er in
Grand-Rapids en andere plaatsen Neder
landse koloniën ontstaan, eenjaar of wat
geleden correspondeerde ik met Jansen,
die als jongen in de Pieterstraat woonde;
hij gebruikte een Goerees, dat nog veel
oude woorden bezat, die nu hier niet meer
gangbaar zijn en waar over ik destijds al
eens schreef
Als ik de namen der Goereese emigranten
naga, dan zijn er veel bij, die nu nog in
Goeree voorkomen; Bakelaar, Van Heest,
Jongste, Lokker, Witte, Troost, Van Dam,
Soeteman, Van den Houten, de Vries,
Tanis, Van Wijk.
Andere komen in Goeree niet meer voor:
Lauwe, Van Es, Prol, Van der Made,
Schaddelee, Kwaadland, DenHartog, Si-
non, Emaus, Perrius. De ouderen in het
dorp zullen er nog wel bekenden onder
vinden. Op 20 december 1886 emigreerde
de famiklie Perrius met vrouw en 3 zoons
en 4 dochters. Een der jongens was een
vriend van mijn oud-oom Jan; hij zocht
hem op in de schuur toen hij uit Amerika
overgekomen was ik herinner me nog
altijd die ontmoeting: ik denk dat ik 10 jaar
oud was. Ja, zo af en toe kwam er eens een
die de heen en terugreis kon betalen, maar
veel jaren waren er dat niet. In deze eeuw
werd de emigratie minder, maar ik weet
toch nog wel enkele namen van families te
noemen: Thijs van Oostenbrugge, fam.
Verhagen, Hein Prol e.a.
Aantekening
Ik denk dat er na 1847 geen of zeer weinig
Afgescheidenen meer vertrokken zijn.
1847 is het jaar dat de Chr. Afgescheiden
gemeente wegens de emigratie moest op
geheven worden.
In Goeree was een Afgescheidene, nl. J.
Schaddelee, die emigreerde.
In een brief deze week ontvangen van dhr.
K. v.d. Houten van Stellendam, lees ik dat
Cornells Lauwe, geboren 27-5-1798 te
Goederee, 21-8-1847 vertrok naar U.S.A.
Hij was lichtwachter bij de nieuwe ver
lichting op de kerktoren van Goeree.
Was die misschien ook Afgescheiden?
De heer Van Houten schreef mij tegelijk,
dat Jan Lauwe, geb. te Goedereede 13-7-
1786, eveneens lichtwachter op dezelfde
plaats, emigreerde 21-8-1866 naar U.S.A.
En dan nog dat Teunis Perrius, geb. 6 of 9
juni 1795 te Goedereede, en vuurstoker
op de kerktoren van Goedereede vanaf 1
april 1829 t/m 30 september, 17 maart
1866 vertrok naar U.S.A.
Deze Teunis Perrius was dus een andere
dan die waarover ik eer schreef, en die 22
oktober 1845 geboren werd en december
1865 emigreerde.
In de Maas en Scheldebode 23 en 30 mei
1890 (in E.N. opgenomen) lees ik:
MELISSANT - Sedert 1 januari zijn
reeds 25 personen vertrokken naar Noord
Amerika.
En in de Maas en Scheldebode, 4-8-11
april 1891 dit:
Dat de zucht tot landverhuizing in het
Noorden des lands nog niet afneemt, blijkt
hieruit, dat in de vorige week alleen uit
Friesland en Groningen ruim 400 per
sonen naar Rotterdam vertrokken om van-
Bloemen bestellen?
Bloemenliuis Korteweg bellen
Zandpad 68, Middelhamis
Telefoon 01870 - 2328
daar per stoomschip „Veendam" de reis
naar Amerika te ondernemen.
En in een van de Grijsoordse Schetsen
lees ik:
De Frans-Duitse oorlog bracht armoede
mee en een crisis, waar van onze vaders
met ontzag spraken als de 80er jaren. Vele
boerengesïachten, Bogerman, Kattestaart,
Gebraad, Van Sint Annaland, kwamen
tot de bedelstaf of emigreerden naar Ame
rika. Toen de knecht Job Bogerman als
gewoonlijk 's morgens kwam op „Zelden-
rust" was de achterdeur open en lag een
brieve op tafel „Wij zijn naar Amerika".
Nederland verloor, als nu de greep op de
buitenlandse markt. De meekrap een be
langrijke bron van inkomsten was weg
gevallen door de uitvinding van de menie.
De haven was slecht onderhouden en
dichtgeslibt, er was geen keersluis. Maar
er woonde een arbeidzaam volk en onder
burgemeester Bouwman werd de spreuk
opnieuw bewaarheid Luctor etEmergo, ik
worstel en kom boven.
Dus ook uit Oostflakkee trok men weg.
De naakte waarheid stond in Maas en
Scheldebode 18 en 25 april 1890.
MELISSANT - Deze week vertrekken
weder personen uit deze gemeente om
aldaar hun geluk te beproeven!
Men ging in 't algemeen uit wat men
noemde „doaien ermoe". De meesten
ging het over de Grote plas beter.
Niet altijd direct.
Een vorige keer schreef ik al over een spijt-
emigrant.
En dan gebeurde ook 't volgende: Maas en
Scheldebode 9 en 13 mei 1891 (InE.N.):
HERKINGEN
Uit deze gemeente vertrekt deze week
weer een gezin naar elders en nu niet naar
Rotterdam, maar naar Amerika. Op
merkelijk is het dat de meeste emigranten
van hier kennissen achterlaten op finan
cieel gebied. De thans vertrekkenden arri
veerden een vorigj aar uit Amerika, omdat
het daar slecht was, heel slecht was.
Vreemd!
Wie mij iets meer vertellen kan over
emigratie en de motieven er voor, doet mij
daarmee een grote dienst. Er is op dit
moment een professor in Nederland uit de
U.S.A., die naar deze zaak een onder
zoek doet. Als u mij helpt kan ik hem
desgewenst helpen.
Ook dhr. v.d. Houten hartelijk dank voor
z'n brief
Hij schreef ook nog: Op 26 februari 1834
werd het lenticulair lamplicht voor het
eerst ontstoken, volgens een bericht aan
Zeevarenden uit de Ned. Staatscourant
van 4-3-1834.
Strijd tussen remonstranten
en contra-remonstranten
Over de strijd tussen remonstranten en
contra-remonstranten te Goedereede,
vond ik in E.N. van 30 december 1959
een kott verhaal:
Ten tijde van de reformatie hebben er te
Goedereede ernstige twisten plaats gehad
tussen de remonstranten. In 1616 werd er
een predikant beroepen, genaamd Arend
Romijn; verlatijnst noemde hij zich Adria-
nus Romanus, die de remonstrantse be
ginselen was toegedaan. In zijn prediking
kwam duidelijk uit dat hij een echte Armi-
niaan was; hij weigerde ook de catechis
mus te verklaren. Dit veroorzaakte zoveel
deining, dat zo wat de gehele gemeente
met uitzondering van enkelen, zich van
hem afscheidde.
De kerkelijke historieschrijver Trigland
deelt hierover mee, dat er door deze
onlusten vanaf de 4e juni tot 22 november
van het jaar 1617 geen godsdienstoefe
ningen in de kerk gehouden werden. DE
contra-remonstranten zochten verbinding
met ds. Gosewinus Buytendijk die zich
bereid verklaarde in het huis van een der
ouderlingen (Gerrit Jansen) te komen
prediken. Van Dirksland naar Goede
reede was toen een moeilijke reis; het
eiland Zuidvoome (Overflakkee) was
toen nog van Westvoome (Goedereede)
gescheidne. Ds. Buytendyk kwam met een
veerbootje over en hij had bij zijn predi
king zo'n grote toeloop, dat het huis te
klein bleek om de vele hoorders te be
vatten. Een verzoek om ds. Buytendyk in
de kerk te laten optreden werd afgewezen,
waarom enige ingezetenen naar Den
Haag reisden om van hogerhand toe
stemming te verkrijgen. Er werd hen ge
raden „teroverstaan van de Magistraat"
met het prediken in de kerk te beginnen.
De magistraat en de kerkeraad stemde
met het verzoek in en er werd bepaald dat
op vrijdagmorgen, 19 januari 1618 ds.
Buytendyk in de kerk zou preken.
Toen die bewuste vrijdagmorgen de klok
luidde om de kerkgangers op te roepen,
kwam Goeree in rep en roer. De remon
strantse predikant Romanus hitste een
aantal vissers en wat straatrapaille op, om
de kerkdienst te verstoren. Hij maakte de
lui wijs dat in de kerk gewapende personen
zaten, waarom men met geweren, hooi
vorken en stokken naar de kerk trok, om er
op los te slaan.
Gelukkig kwam de baljuw met de ma
gistraat tussenbeide, die de oproer
kraaiers wist te sussen met de belofte, dat
twee diakenen zouden worden gevangen
gezet. D it nam echter niet weg dat het volk
dat uit de kerk kwam onder wie zich ook
ds. Damman van Ouddorp bevond, onder
het geroep van: „Sla dood! Sla dood!"
werd mishandeld, met vuisten geslagen en
met stenen geworpen. De mishandelde
partij beklaagde zich daarover in Den
Haag, waardoor het volk nog meer ver
stoord werd en afzetting van de burge
meester, drie schepenen en een school
meester eiste. De oproerlingen plaatsten
zelfs geschut op de markt om, wanneer er
van 's landwege krijgsvolk zou komen.
OUDE TONGE - OOLTGENSPLAAT
Door de samenwerkende jeugdvereni
gingen van de Nederlands Hervormde
Kerken te Oude Tonge en Ooltgensplaat
wordt D.V. zaterdag 13 april a.s. een
ontmoetingsavond georganiseerd te Oude
Tonge.
Op deze avond, welke onder de naam
„Oosterlicht" plaats vindt, zal de film
„HEAVENS HEROES" worden ver
toond welke handelt over het leven en
sterven van een politie-agent. De fikn gaat
in op het leven, als mens, van de politie
agent waarbij hij o.a. te zien is op de
politie-academie en in z'n gezin als echt
genoot.
Na afloop van de film zal deze nog
worden besproken aan de hand van een
aantal opgestelde vragen.
De film zal worden vertoond in het
verenigingsgebouw „Activia" aan de Kolf-
weg te Oude Tonge en is toegankelijk voor
jongeren vanaf 15 jaar en ouder.
Aanvangstijd is omstreeks 20.00 uur
(19.30 uur zaal open), terwijl omstreeks
22.30 uur de bijeenkomst zal worden be
sloten met een avondsluiting.
Entree bedraagt 5,00 per persoon,
koffie, frisdrank etc. te verkrijgen tegen
geringe vergoeding.
Alle jongeren vanaf 15 jaar en ouder
worden hierbij van harte uitgenodigd deze
avond te bezoeken!
Woensdag 3 april werd de algemene
ledenvergadering van Sparta Hygiëa ge
houden. Even over achten opende voor
zitter Ferwerda de vergadering en na de
gebruikelijke agendapunten als de notulen
van de vorige vergadering en jaarversla
gen, werden er prijzen uitgereikt. De me
daille-standaards waren voor de Spar
tanen die in 1984 de beste resultaten
behaald hadden bij de KNGV tumproe-
ven. Eerste prijzen waren er voor: Jolien
den Engelsman, Jolly Ferwerda, Danielle
v.d. Berge, Pauline Haas, BiancaDriesse,
Temara Polder, Leontien Hoogzand en
Annemarieke Holster. Tweede prijzen
voor Evelien Kern, Elza Lobbezoo, Mar
jolein Verbiest, Than Vroegindewey, Leo-
nie Boekholt en Monique Buurveld. En de
derde prijzen voor: Jetske Boom, Marieke
Broere, Marjan v.d. Boogert, Ellen Vroeg-
indewei en Martha v.d. Boogert. De wis-
selbekers gingen naar Leontien Hoogzand
(onder de 12) en Aimemarieke Holster
(boven de 12 jaar). Na de pauze kwamen
de financiën ter sprake. Uit het overzicht
bleek dat dit keer een kontributieverho-
ging voor de gymnastiekafdeling onver
mijdelijk was. Voorgesteld en goedge
keurd werd; per 1 mei a.s. 1,ver
hoging per lid/per maand (tot 18 jaar) en
2,verhoging per lid/per maand (bo^
ven 18 jaar). Ook voor degenen die naast
b.v. gymnastiek, bij een andere afdeling
van Sparta sporten, (keus uit basket, vol
ley, trim- of jazzgym) gaan per 1 mei
daarvoor de helft aan kontributie ekstra
betalen (was 2,50). Bij de bestuursver-
kiezing werden de dames Leida Spros',
Marijke de Mey en Addie Kleingeld her
kozen en voor Anton van Zijp kwam
Dieneke Passchier in het Hoofdbestuur.
Voorzitter Ferwerda nam afscheid van
Anton van Zijp, overhandigde hem een
aandenken en bedankte hem nogmaals, in
het bijzonder, voor alles wat hij voor de
volleybal (o.a. sekretariaat) had gedaan.
Na de rondvraag werd het huishoudelijk
gedeelte afgesloten en tot Bingo over
gegaan.
SCHERPENISSE
Zeventig jaar getrouwd ^- Het echt
paar Izak Quaak - Cornelia J. Quaak-
Beeke was op 8 april 70 jaar getrouwd. De
man is nog goed gezond en rijdt nog per
fiets naar de soos. Mevrouw Quaak is al
jaren aan huis gebonden aan de Platte-
weg. Het jubilerende echtpaar heeft twee
kinderen, één kleinkind, twee achterklein
kinderen en twee achter-achterkleinkin
deren.
THOLEN
Direkteur Gemeente Werken Per
1 augustus is tot hoofd Gemeentelijke
Ontwikkeling Tholen benoemd de 35-
jarige ir. H. Th. W. van Veen uit Waddinx-
veen. Hij volgt de heer Guijt op, die om
gezondheidsredenen de dienst heeft ver
laten. De dienst Gemeentelijke Ontwikke
ling met 36 medewerkers in de buiten
dienst en 30 in de binnendienst is ver
deeld in 3 afdeUngen. De Jieer J. v.d.
Merbel heeft de afdeling administratie en
juridische zaken, de heer A. W. Brouwer
is hoofd van de dienst Bouwkunde en
bouw- en woningzaken en de heer W. A.
Blaas is hoofd van de dienst civieltech
nische zaken.
deze uit de stad te weren. De lands
advocaat Johan van Oldenbameveld
werd tenslotte de vrede-beslechter, die
raadde de wapens neer te leggen en de
gevangenen los te laten, waaraan gehoor
is gegeven. De contro-remonstranten gin
gen door met het vergaderen in huizen,
wat af en toe nieuwe opschuddingen ver
wekte, tot in november 1618, toen dr.
Romanus door de Synode van Zuid-Hol
land naar elders werd gedeporteerd. Ds.
Buytendyk van Dirksland die het met
gevaar van eigen leven voor de contra
remonstranten had opgenomen werd te
Goedereede beroepen, welk beroep hij
aannam en als zodanig in juni 1619 werd
bevestigd. Hij bleef er echter maar één
jaar op 15 november 1520 preekte hij
zijn afscheid en vertrok naar Dordrecht.
J. L. STRUIK
Davenschot 37
8141 BB Heino(Ov.)
Tel. 05729 - 2244
