EIIIVI1DEI1-rilEUW5
Blauwmaanzaad, een gewas
met interessante facetten
Werkloosheid in 1983
nog erger
HET
^^KUkVENSTER
Wie heeft foto's
van de „Delta Flora"?
Voor het eerst
minder Nederlanders
met vakantie
Uw huis verkopen
TAMBOER
Dam- en Schaakver.
„Ontspanning''
No. 5158
.1'1>»'S'.'
gegevens: C.B.S.
De teelt van blauwmaanzaad is
in omvang altijd sterk wisselend
geweest. Blauwmaanzaad is een
typisch spekulatief gewas, de
prijs bepaalt de omvang van het
areaal. In de vijftiger jaren be
droeg de oppervlakte in Neder
land ca. 5.000 ha, waarvan de
helft in Zeeland werd verbouwd.
Door sterke konkurrentie uit
Oost-Europese landen verdween
het gewas iri het begin van de
zestiger jaren geheel uit Neder
land.
Gebruik
Onderzoek
Zaaizaad
3e Blad
VRIJDAG 7 JANUARI 1983
blik op kerk "^P
en samenleving L)
- De Koningin naar de paus?
- De Vaticaanse Staat
Reeds geruime tijd circuleren er berich
ten over een op handen zijnd bezoek van
Hare Majesteit Koningin Beatrix aan het
Vaticaan. In de loop van het jaar 1983 zou
een bezoek aan Italië worden gebracht en
daarin zou ook een ontmoeting met Paus
Johannes P^ulus II worden ingelast.
Tegen dat bezoek is nogal wat protest
gerezen. Allereerst van de kant van de
vrienden van Israël. De paus heeft zich
niet ontzien, Israels aartsvijand, Jasser
Arafat, in audiëntie te ontvangen. Dat is
een klap in het gezicht van Israël geweest
en van allen die Israël een warm hart
toedragen. Het Vaticaan heeft daarmee
een nieuw bewijs geleverd van z'n anti
pathie tegen Israël, het volk van Gods
Verbond. Een bezoek van de Koningin
aan de paus zou in dit verband als een
vijandige daad jegens Israël kunnen wor
den uitgelegd.
Maar dat is niet het enige bezwaar. Een
officieel staatsbezoek aan het Vaticaan
houdt ook een erkenning in van het Room
se gezag in wereldlijke aangelegenheden.
De paus mag dan, als hoofd van de
Vaticaanse staat, zich ook als een soort
wereldlijk vorst presenteren, dat is niet lis
te denken van het feit dat hij hoofd is van
de Rooms-Katholieke Kerk.
Al vaker is van een koninklijk bezoek
aan de paus sprake geweest, maar tot nog
toe werd de boot afgehouden. Vooral de
kwestie Irene, die destijds in het geheim
rooms was geworden, heeft aan de betrek
kingen tussen de Nederlandse en de Vati
caanse staat geen goed gedaan. Maar dat
is alweer lang geleden en de tijd heelt vele
wonden
Intussen zijn er in de Kamer reeds vragen
gesteld over een eventueel bezoek van ons
staatshoofd aan het Vaticaan. Minister
Van der Broek van Buitenlandse Zaken
heeft geantwoord dat er nog niets defini
tief vaststaat. Maar mocht zo'n bezoek
doorgang vinden dan moet dat beschouwd
worden als „een wereldlijke aangelegen
heid".
In dit verband las ik in Protestants Ne
derland (januari 1983) een stukje dat iku
niet wil onthouden:
„Nu zal wat dat „wereldlijke aangele
genheid" betreft, de minister formeel
wel gelijk hebben. Mogelijk ook is het
zo, dat bij een eventueel staatsbezoek
aan Italië de koningin er niet aan kan
ontkomen (als zij dat zou willen) ook
de paus te ontmoeten als Hoofd van de
Vaticaanse Staat, met wie Nederland
immers diplomatieke betrekkingen on
derhoudt.
De fout ligt in het feit dat men het
juiste karakter van de R.K.Kerk niet
onderkent: deze supra-nationale staat
van hoger orde immers van „godde
lijk recht" en daarom verheven
boven alle andere staten. Ten onrechte
onderhoudt Nederland diplomatieke
betrekkingen met deze staat kerk,
hetgeen in feite in strijd is met onze
grondwet, die alle kerkgenootschap
pen als voor de wet gelijk beschouwt".
Ik denk dat hiermee alles is gezegd.
WAARNEMER
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat
geheel ten dienste van de lezer die er
kosteloos gebruik van kan maken. Uw
vragen op velerlei gebied kunt u sturen
aan: Redactie Eilanden-N ieuws. Post
bus 8, Middelharnis, met in de linker
bovenhoek „Vragen-rubriek" vermeld.
De vragen worden door deskundigen
beantwoord en zullen binnen enkele
weken na de inzending compleet met
antwoord in deze rubriek worden ge
publiceerd.
STUG BONT
Ik heb een nieuwe bontmantel gekocht,
die stug aanvoelt. De verkoopster zei, dat
het van de nieuwheid kwam en dat het
bont door het dragen gauw soepel zou zo
zijn, maar daar merk ik nog niets van. Ik
sluit een stukje bont in. Wat is dit voor
huid en hoe maak ik die soepeler?
Antwoord: Uw mantel is van zwart
veulen, kwaliteit yemen, een goede bont
soort. Ze is echter van nature wat stug en
daar mag u niets aan doen. Dat hoort bij
deze soort. Theoretisch kan men zo'n
huid soepeler maken door hem aan de
binnenkant in de vasehne te zetten. Maar
doe dat niet met dit bont, want uw mantel
zou gaan rimpelen en trekken! Dus rustig
zo dragen en in de zomermaanden opber
gen in een gesloten kast voorzien van
mottenbestrijdingsmiddelen, doch bij
droog weer af en toe eens luchten.
PINDAKAAS MAKEN
Kunt u mij een goed recept geven om
zelf pindakaas voor de boterham te
maken?
Antwoord: Ja, dat is erg eenvoudig.
Neem een kleine hoeveelheid gebrande
pinda's en ontdoe doe van pel en vlies.
Maal ze in een amandelmolen, snufje zout
erbij en u krijgt pindakaas. U zult echter
telkens nieuwe hoeveelheden voor enkele
dagen moeten maken, want wat eraan
ontbreekt is een stabilisator zoals die in de
fabrieksprodukten voorkomt en die maakt
dat u een pot pindakaas langere tijd kunt
bewaren zonder dat er een laagje olie op
komt te staan. Zo'n stabilisator uit gehard
plantevet kunt u zelf niet maken.
ZEEM SCHEURT
Geregeld overkomt het mij, dat een
duur betaalde zemelap kort na aanschaf
inscheurt en waardeloos wordt. De eerste
keer kr^eeg ik hem na veel gezeur vergoed,
maar later lukte dat niet meer. Op de
verpakking staat dat de zeem bestand is
tegen synthetische wasmiddelen, maar
bij mij scheuren ze zelfs als ik niets door
het water doe.....
Antwoord: Zeemlappen kunnen mee- en
tegenvallen en het is (nog) niet uitge
maakt, waar dat aan ligt. U moet dus eens
een ander adres proberen, waar men mis
schien een betere (en duurdere) kwaliteit
zemen verkoopt.. Overigens kunt u de
levensduur op verschillende manieren
verlengen, bijvoorbeeld door ze niet te
laten opdrogen, maar vaak te gebruiken
zodat ze vochtig blijven; uw zeem uit te
spoelen in regenwater voor u haar weg-
hangt; de zeem slechts losjes met de
handen uit te knijpen en nooit te wringen
en tenslotte zorg te dragen dat geen vou
wen en kreukels ontstaan als een zeem
droog blijft liggen.
GIPSGEVAAR
Kennissen vertelden, dat gips radio-
aktief kan worden. Ik gebruik het voor
modellen op schaal. Wat is daar voor
gevaar bij?
Antwoord: Er zijn twee soorten gips.
De eerste soort ontstaat na allerlei che
mische processen waarbij kalk en zwavel
zuur met elkaar reageren, want gips is
calciumsulfaat, CaSO Deze soort is
praktisch stralingsvrij en onschuldig. De
tweede soort ontstaat als we veel steen
kolen verstoken, want die bevatten veel
zwavel. Die kan niet allemaal de lucht in
worden gejaagd, want dan vergiftigen wij
de natuur met zwaveldioxyde, zoals in
uitgebreide streken van Zweden bewezen
is. Men haalt de zwavel er dus uit en bindt
die aan kalk, waarbij weer gips ontstaat.
Die gipssoort is (evenals ander afval van
steenkool) radio-aktief. T.N.O. Delft
heeft daar uitvoerige onderzoekingen naar
verricht en rapporten over doen verschij
nen, maar die kregen weinig aandacht
omdat veel mensen liever kolencentrales
zien dan kerncentrales. Het is nu maar de
vraag hoe uw gips gemaakt wordt, wie het
fabriceerde en van welk bedrijf het af
komstig is. Overigens zal steenkolengips
pas na vele jaren schadelijk zijn voor het
menselijk lichaam en uitsluitend als u er
geregeld dichtbij zit. Omdat u bedoelde
modellen na korte tijd wegdoet, lijkt uw
werk ons praktisch ongevaarlijk.
DE MEIDEN
Een familie is naar een tehuis ,,De
meiden". Waar vind ik dat?
Antwoord: Dat zal zijn De Mieden,
Grote Hadderstraat 2, Uithuizermeeden
(Gr.).
HANDIG
VOOR LINKSHANDIGEN
Ik geef les in handenarbeid, maar
ontdek geregeld hoeveel moeite links-
handigen hebben met scharen en ander
gereedschap. Bestaat er een adres waar
men artikelen verkoopt voor linkshan-
digen?
Antwoord: Ja, dat is „De Wevershut",
Weverstraat 20, 6862 DP Oosterbeek,
telefoon 085-332454. Die zaak is begon
nen met linkse scharen en daarna verder
gegaan met andere gebruiksartikelen.
De heer J. de Lignie te Middelharnis, nu
al weer bezig met de organisatie van de
deze zomer te houden „Delta Flora",
heeft dringend behoefte aan fotomateriaal
van de vorige tentoonstelling. Normaliter
zorgde mevr. van Eek uit Middelharnis
daarvoor maar zij is inmiddels overleden.
De heer de Lignie heeft daarom terwille
van de straks te voeren perscampagne
behoefte aan welgeslaagde foto's in zwart
/wit of kleur. Telkenjare worden er van de
bloemenpracht door amateurs en meer
gevorderde fotografen tal van fotos' ge
maakt en de heer de Lignie hoopt dan ook
dat hem er een aantal beschikbaar worden
gesteld. Zijn adres: Frans Halslaan 27 te
Middelharnis, tel. 01870-3002.
Bij het voortduren van de economische
ecessie gingen er in het afgelopen vakan
tiejaar (oktober 1981 - september 1982)
voor het eerst minder Nederlanders met
vakantie dan in andere jaren. Bovendien
waren de vakanties doorgaans veel korter,
dichter bij huis en werd er meer in goed
kopere logiesvormen overnacht. Degenen
die wel met vakantie zijn geweest, gingen
echter vaker met vakantie dan in andere
jaren, zodat er in totaal evenveel vakan
ties 11,7 min) werden doorgebracht als
vorig jaar.
Dit blijkt uit de eerste resultaten van het
vakantie-onderzoek dat het Centraal Bu
reau voor de Statistiek onlangs heeft ge
houden.
Ten opzichte van 1981 bleef het aandeel
van Nederland (0,8 min vakanties) en het
buitenland (1,5 min vakanties) in de win
terperiode ongewijzigd, maar in de zomer
periode steeg het aantal binnenlandse
vakanties van 4,0 min naar een record
hoogte van 4,5 min en daalde het aantal
buitenlandse vakanties voor het eerst
sinds 1966 van 5,3 min naar 4,9 min.
De gemiddelde vakantieduur van alle
vakanties te zamen was 14,7 dagen. Deze
is zelden of nooit zo laag geweest. Dit
geldt echter niet voor de wintervakanties
in eigen land, waarvan de toegenomen
gemiddelde duur (9,7 dagen) alleen in
1969/'70 werd overtroffen.
Wintervakanties 1981/'82
Ten opzichte van 1981 nam het aantal
wintersportvakanties af met 8%. Oosten
rijk bleef— ondanks een geringe terugval
het favoriete vakantieland. Vooral in de
Bondsrepubliek Duitsland en Zwitser
land werden meer vakanties doorgebracht.
Bij de buitenlandse wintervakanties nam
het aantal vakanties in een hotel of pen
sion met 16% af. Men overnachtte vooral
meer in vakantiehuisjes. De opmars van
de auto en de touringcar als vervoermid
del naar de buitlandse winterbestemming
ging ten koste van het gebruik van de trein
en het vliegtuig.
Zomervakantie 1982
In de zomer zijn er in Nederland on
danks het fraaie weer minder vakantie
gangers naar de Noordzeeplaatsen ge
gaan dan in 1981. Vooral de toeristenge
bieden Veluwe en Veluwerand en Meren
in Groningen, Friesland en Noordwest
Overijssel hebben het meest geprofiteerd
van de toegenomen belangstelling voor
vakanties in eigen land.
In zomerhuisjes, bungalows 15%) en
caravans en vouwwagens 10%) wer
den te zamen 300.000 vakanties meer
doorgebracht, maar ook voor de relatief
goedkope logiesvormen tent, kamphuis,
jeugdherberg, kampeerboerderij en boot is
mee belangstelling. Dit in tegenstelling tot
de sector hotel, pension (- 18%). Het
aantal autovakanties steeg met 8% naar
3,6 min. In Nederland maakte men ook j
meer gebruik van het openbaar vervoer, I
de (brom)fiets en de boot.
Bij de buitenlandse bestemmingen wist
Frankrijk zich als belangrijkste vakantie
land op hetzelfde niveau (ruim 1 min
vakanties) te handhaven als in 1981maar
zowel in Oostenrijk als in de Bondsrepu
bliek Duitsland zijn 150.000 vakanties
minder doorgebracht. Ook de belangstel
ling voor Italië, Griekenland en andere
verder weggelegen bestemmingen is afge
nomen. Alleen het marktaandeel van
het dichtbij gelegen België/Luxemburg
steeg aanzienlijk met 39% naar 520.000
vakanties.
De sterke terugval van het aantal buiten
landse zomervakanties is uitsluitend ten
koste gegaan van het hotel of pension
(-16% of 350.000 minder) en de caravan,
vouwwagen (- 19% of 200.000 minder).
In toenemende mate overnacht men in
een tent, zomerhuisje of bungalow. Naast
de aanzienlijke afname van het aantal
autovakanties met 9% verloor ook de
touringcar 15% van haar vakantiereizen
t.o.v. 1981. Daarentegen is de dalende
trend voor vliegtuigvakanties tot stilstand
gekomen.
SINT ANNALAND
- Voor beroep bedankt Ds. L. Blok uit
Nunspeet heeft gemeend te moeten be
danken voor het beroep, dat door de
Gereformeerde Gemeente van Sint Anna-
land op hem was uitgebracht.
SINT ANNALAND
- Uienveiling van dinsdag 4 januari
1983. Uien, maat veertig/opwaarts. Klas
se twee N.L.: 14,80-/15,30. Uienprijs
per honderd kilogram. Aanvoer 185 ton.
OUDDORP
Uitslagen van wedstrijden gespeeld op 3
januair 1983.
Dammen:
C. Mierop - J. ten Hove2-0
H. Tanis - K. Westhoeve2-0
J. Bakelaar- C. Tanis0-2
mej. K. Tanis - J. Visbeen0-2
J. Moerkerk - K. Tanis0-2
L. Moerkerk - C. Akershoek2-0
Schaken:
J. Soeteman - L. Jongkoen1-0
M. Breen - T. Draperafgebr.
in een gunstiger positie voor dhr Draper
E. Santifort - F. den Boer1-0
M. Glerum - J. Meijer1-0
J. van Huizen - P. Breve1 -
Door de toenemende mechanisatie en de
mogelijkheid van chemische onkruidbe-
strijding, is de teelt weer wat aangetrokken.
Vorig jaar werd in Nederland ca. 2.000 ha
geteeld.
Blauwmaanzaad bevat 45 tot 55% olie en
wordt voornamelijk geteeld voor het win
nen van dit produkt. Als het zaad koud
geperst wordt krijgt men een heldere, goed
smakende spijsolie.
Bij verwarming tot 60 a 70° C wordt meer
olie verkregen. Bij deze methode is de olie
echter zuur en rood gekleurd en is niet zon
der meer als spijsolie bruikbaar. Meestal
wordt eerst koud geperst voor spijsolie en
de rest van de olie wordt dan onder verwar
ming uitgeperst. Deze olie wordt gebruikt
voor de fabrikage van zeep en vernis.
Spijsolie vindt men onder meer terug in
margarine.
Het overgebleven materiaal wordt als vee
voeder verkocht. Deze perskoeken bevat
ten ca. 35% eiwit en 10-12% vet.
Tegenwoordig wordt veel zaad niet meer
uitgeperst, maar gebruikt voor het maken
van maanzaadkoeken of maanzaadbrood
jes.
Het zaad iievat geen opium, dat zit in de
zaaddoos.
Het gelialte hiervan is in de Nederlandse
rassen echter zo laag dat winning hiervan
niet lonend is.
In een artikel van Prof. Dr. Reith in het
TNO-nieuws, geschreven in 1947, wordt de
mogelijkheid van opiumwinning uit blauw
maanzaad behandeld. In het begin van de
jaren veertig stokte de invoer van opium uit
het Nabije Oosten en juist in een oorlogs
situatie is opium als grondstof voor morfine
onontbeerlijk. Onder druk van die omstan
digheden werd het onderzoek in genoemde
richting gestimuleerd.
In bedoeld artikel is men nog vrij enthou
siast over de mogelijkheden om opium uit
Nederlandse rassen te winnen. Doordat de
invoer van opium weer mogelijk werd is
deze ontwikkehng sterk geremd.
Wel is om andere redenen de winning van
opium uit papaversoórten die in ons klimaat
groeien opnieuw in de belangstelling ko
men te staan.
De Nederlandse rassenüjst vermeldt alleen
het ras MARIANNE, dat de mooie egaal
donkerblauwe kleur levert, die gewenst
wordt door de internationale handel.
Uit „akkerbouwjournaat" van Kon. Kweekbedrijf en Zaadhandel D. J. v. d. Haven b.v.
OP NAAR DE 700.000 OF MEER
HET jaar 1983 Is in sociaal-economisch opzicht verre van gunstig
begonnen. Zelfs de verheugend lage rentestand kan niet verbloemen,
dat we met zijn allen een moeilijk jaar zullen doormaken. Alle inkomens
groepen van hoog tot laag moeten Inleveren en de daardoor ontstane,
verminderde koopkracht zal stellig doorwerken in de omzetten van de
bedrijven.
Hét grote probleem is echter de nog steeds stijgende werkloosheid. Het
jaar 1982 werd afgesloten met circa 625.000 werklozen, of te wel 12,5%
van de beroepsbevolking. Helaas zal dit massale werklozenbestand in
1983 alleen nog maar verder groeien. Volgens de prognoses zullen er
eind van dit jaar minstens 700.000 werklozen in Nederland zijn, maar het
is zeker niet ondenkbaar dat deze prognose nog aan de optimistische
kant is. In ieder geval staat vast dat onze beroepsbevolking in 1983 met
100.000 personen zal toenemen, terwijl de werkgelegenheid met enige
tienduizenden arbeidsjaren zal dalen.
AANTAL VACATURES NAAR HISTORISCH MINIMUM
HOEWEL de huidige economische re
cessie een internationaal karakter
draagt, onderscheidt de groei van de
werkloosheid in ons land zich van die
in vele andere landen. In Nederland is
de groei van de werkloosheid het
meest explosief. In de periode
T976-1979 bleef het werklozenbestand
zo rond de 200.000 schommelen,
zodat we nog de illusie konden koes
teren de economische crisis redelijk te
overleven. We konden toen ook nog
met enige arrogantie naar een land als
Groot Brittannië wijzen, waar de
werkloosheid een veel grotere om
vang had bereikt dan bij ons. Maar
vanaf begin 1980 is het op onze
arbeidsmarkt totaal mis gegaan op
een wijze, die zelfs de grootste pessi
mist niet had durven te voorspellen.
Sneller dan in het buitenland groeide
bij ons het werklozenbestand, name
lijk met ruim 400.000 in amper 2'/4
jaar.
Als deze even expansieve als dra
matische groei van de werkloosheid
zich in 1983 verder zal doorzetten,
dreigen we Frankrijk en Engeland in te
halen, die nu nog de hoogste werk
loosheidscijfers hebben. In ieder geval
zitten we al in de 'sub-top' met ons
werkloosheidspercentage van 12,5%,
samen met Italië en de Verenigde
Staten. West-Duitsland, waar de
werkloosheid de laatste twee jaar ook
sterk is gestegen, komt er met een
werkloosheidspercentage van ruim
7% heel wat gunstiger af, om maar
helemaal niet te spreken over Japan,
waar het werkloosheidspercentage
niet boven de 2,5% uitkomt, een cijfer
om heel jaloers op te zijn.
OUDEREN ERUIT
IN het Maandschrift Economie ver
meldt dr. J.J.M. Theeuwes (Erasmus-
universiteit Rotterdam) dat tegenover
het massale werklozenleger in Neder
land vrijwel geen vacatures staan. Het
aantal personeelsadvertenties is ge
halveerd sinds begin 1980 en bedraagt
nog geen twintig procent van wat het
In 1970 was. Het aantal bij de arbeids
bureaus geregistreerde vacatures be
reikte in 1982 een 'historisch mini
mum', het jaargemiddelde wordt op
slechts 11.000 geschat.
De Rotterdamse econoom signaleert
ook dat de samenstelling van het
werkloze'nbestand is gewijzigd. De
meeste werklozen zijn nog steeds
jong, 44% was 24 jaar of jonger in
1982. Maar in toenemende mate val
len nu ook de klappen in de categorie
mannelijke werknemers tussen de 24
en 55 jaar. Deze mannen genieten nog
steeds een bevoorrechte positie op de
arbeidsmarkt, zij zijn de traditionele
ko&twinners, maar ook de best ge
trainde werknemers met veel werk
ervaring. Bij een milde recessie zingen
zij het meestal wel uit. Maar door
faillissementen of reorganisaties
wordt in toenemende mate ook deze
groep werknemers getroffen. Een be
wijs hoe ernstig de recessie is.
Tot de grootste verliezers op de ar
beidsmarkt behoren de oudere werk
nemers. Voor een vijftig-plusser, die
werkloos wordt, ziet de toekomst er
zorgwekkend uit. Van de vijftig-plus
sers, die zonder werk kwamen, was
de helft na twaalf maanden nog werk
loos. Bij de zestig-plussers is dat zelfs
65%. Langzaam maar zeker verdwij
nen dus de ouderen van de arbeids
markt, sommigen reeds vèr voor hun
pensionering.
MINDER ARBEIDSPLAATSEN
IN vrijwel alle sectoren loopt de werk
gelegenheid terug. In sectoren als de
landbouw en industrie was de werk
gelegenheid al geruime tijd aan het
teruglopen. Maar dit verlies van ar
beidsplaatsen werd in de zestiger ja
ren en een groot deel van de zeventi
ger jaren gecompenseerd door meer
banen in de dienstverlenende secto
ren en bij de (semi)overheid. De enige
plek in de Nederlandse economie
waar de werkgelegenheid in 1982 nog
groeide was de dienstverlening in de
overheidssector. Maar de slechts
0,2% groei van werkgelegenheid die
dat met zich meebracht, wordt door
dr. Theeuwes terecht als 'een druppel
op een gloeiende plaat' aangemerkt.
Voor dit jaar, maar ook voor de
eerstvolgende jaren wordt geen
omslag ten goede van de werkge
legenheid verwacht. Integendeel,
in 1983 zullen minstens nog zo'n
100.000 banen verloren gaan. Ter
wijl, evenals in 1982, de beroeps
bevolking met een kleine 100.000
personen zal toenemen. Pas tegen
het einde van de tachtiger jaren
komen er minder jongeren op de
arbeidsmarkt, omdat dan het aan
deel van de jongeren (15-29 jaar)
in eikaar klapt. We krijgen dan een
heel ander probleem, te weten de
vergrijzing van de bevolking. Maar
de werklozen van nu zullen zich
daarover nog niet druk maken. Zij
willen zo snel mogelijk aan het
werk, maar helaas zal in 1983 de
vervulling van deze wens slechts
aan weinigen zijn voorbehouden.
(Nadruk verboden)
Mr. A. BRONSBERGEN
