EIIAHDEn - niEUWS
loden in oorlogstijd
Op z'n Flakkees gezeit
Overdenking"
ATTENTIE
GEWIJZIGD:
kseukenceritrum
Bitiélémciri bv
meiissant
De Fransche
koopmanszoon
vat de
Heilige Schrift
Onze openingstijden zijn als volgt
2e Uad
Vrijdag 18 jaauari 1980
No. 4859
ZEEUWSE WANDELINGEN
ff
ff
„Twee reisjes"
SCHAKEN
„De Zwarte Pion''
Een fruitboom
voor elk icind
Vaicantie bij
biologische boeren
dinsdag t/nn vrijdag 9.30 -12.00 uur en 13.00 -17.00 uur
vrijdagavond 18.30 - 21.00 uur
zaterdag 10.00-15.00 uur
maandag de gehele dag gesloten
Binnenweg 7a
tel.0.1877-2555
VERVOLGVERHAAL
„Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen".
Over de oorlog 1940/'45 verschijnen
er nog steeds nieuwe boeken. Er is ook
veel over te schrijven en zoals de dich
ter zegt: ook veel over te wenen.
De Joden.
In dit artikel wil ik het niet over de
oorlog hebben, maar hoe de Joden tij
dens die oorlog en de bezetting van ons
land werden behandeld.
Toen ons land op 10 mei 1940 werd
overrompeld, waren er 137.000 in ons
land, ze woonden vooral in Amsterdam.
Daarvan hebben het er ongeveer
30.000 overleefd, dus zowat SC/o is om
gekomen. Zoals u wel zult weten zijn
er totaal 6 millioen vermoord tijdens
de jaren, dat Hitler de baas speelde.
Het begon al op het eind van de der
tiger jaren in Duitsland, toen ze overal
de schuld van kregen.
Huizen en winkels werden geplun
derd en de mensen mishandeld. Toen
zijn er heel wat naar ons land gevlucht
maar slechts een klein aantal werd hier
toegelaten, de meesten werden aan de
grens teruggestuurd. Hier was het im
mers veilig:
„Niks aan de hand!
Wat zou d'r kunnen zijn
in het Nederland
van minister Colijn?"
We waren immers neutraal en Hitler
had kort voor de inval nog beloofd, dat
ons land geen gevaar liep.
„Colijn zegt het zelf:
niemand die ons iets maakt,
niets wat ons raakt,
ga maar rustig slapen:
de regering waakt."
Maar in de nacht van 9 op 10 mei 1940
sliep men niet rustig, we hadden in ons
land een nieuw woord gekregen: oorlog.
Het zou echter best meevallen met de
Duitsers, beweerde onze nieuwe opper-
heer Seyss Inquart.
In zijn installatierede verklaarde hij,
dat hij aan het Nederlandse volk geen
vreemde ideologie wilde opdringen. HÜ
zou dus wel rekening houden met onze
geschiedenis en gewoonten.
Dat geloofden de Joden ook. In Duits
land en ook in andere bezette landen
hadden ze het hard te verduren, maar
in ons land gebeurde er niets. In 't be
gin tenminste niet. Maar de bezetters
voerden hun gemene streken geleidelijk
uit, iedere maand een stapje dichter bij
de ondergang.
De ellende begint.
In oktober 1940 het eerste begin. We
moesten allemaal een persoonsbewijs
heben, maar dat van de Joden was „ver
sierd" met de letter J. van Jood. Bij
controle konden ze dus dadelijk zien
wie er voor hen stond.
Het volgend jaar moesten alle Joden
zich laten registreren, dat was gemak
kelijk, dan had men direct een lijst van
hen bij de hand. En de Joodse kinderen
moesten naar aparte Joodse scholen.
Wat een vernedering voor zo'n kind.
Ze waren meest op openbare scholen,
speelden met niet-Joodse kinderen,
hadden ér hun vriendjes en vriendin
nen. Daar kwam nu ineens een eind
aan. Die andere kinderen wisten soms
niet eens dat er Jodenkinderen in hun
klas zaten. Sommigen werden zelfs
bang, durfden niet meer met Joden
spelen, de vriendschap werd soms plot
seling afgebroken.
Het volgend jaar kwam de ster, die
ze moesten dragen. Kleine kinderen be
grepen niet altijd dat gele ding op hun
kleren, ze noemden het een vlinder.
„Ze draagt een vlinder
op haar jurk,
die niet meer fladderen kan,
felgeel en er staan letters op
die ze niet lezen kan.
Het hoe, waarom, begrijpt ze
niet..."
Het wordt steeds erger. Ze moeten
hun fietsen inleveren, om 8 uur binnen
zijn. Mogen niet meer in parken en her
bergen, in de bioscoop en het zwembad:
„Voor Joden verboden" is maar al te
duidelijke taal.
Dan komen er de razzia's in Amster
dam, bij honderden, bij duizenden wor
den ze opgepakt en weggevoerd naar
Westerbork. Het is het „Durchgangsla-
ger", een tussenstation, vanwaar ze in
de veewagens van goederentreinen rij
den naar de vernietigingskampen Sobi-
bor, Theresienstadt, Auschwitz, Tre-
blinka. Om er te gaan werken, beweer
de men, en sommigen geloofden het nog
ook.
Totaal 93 volle treinen.
Ik las van een schoolkind:
Toen ik dat stikje las „Op reis" toen
most Uc ineens dienke aneen paer
reisjes van jaeren terug.
Dat eerste reisje was vlak voor Kor-
semisse 1943.
De jongere zalle dat messchlen nie zo
wete, mar Flakkee was spergebied en
wiele in Eotterdam mochte der niet
komme van ongze beschaermers.
Dat was jammer want op Flakkee was
ter meer te verhapsnaeren as bie ongs.
Noe mot ik wel zegge dat de femielje
zich niet onbetuugd heit gelaete. Bon
netje zus en bonnetje zo en er kwam
oak wel us wat mit de beurschipper
mee. Men Vaeder helt wat reisjes gedae
naer de Coolhaven, gelokkig niet altied
voor niks.
Noe had ik een zeuntje van 20 maen-
den en die was de vuufde van ongs ge
slacht. En van die vuuf geslachten zou-
we graeg een fotootje hao, mar der weu-
nende er twee van in Menheerse.
Toen haewe m'n an de Ortscomman-
dant een vergunning gevroge om naer
Flakkee te gaen.
En wat dienk je? die hae men gekre-
ge.
Wiele mit de boot naer Flakkee, men
ouwers, men man, dat zeuntje en ikke.
't Eerste kwamme me bie men opae.
Noe had ik nog een oome die bie men
opoe nog thuus was en die waerkende
bie een slachter dus daer viel wel us
wat of. Noe had ze net wat vet gesmol-
te en die kaenen die krege wiele op
brood. Ze had wat taerreve bie den bak
ker gebrocht dijis dat brood was oak lek
ker.
Maensen wat hae men toen gegete, ik
begriepe nog niet dat gien maens ter
last van gekrege heit.
Vroeger had men opae meestal ge-
bakke scharretjes as me van de boat
kwamme, mar we hao nooit zo lekker ge
gete as toen van die kaenen.
Toen is de foto gemaekt, ik hae hem
gelokkig nog.
En nae Nieuwjaer moste me weer ver-
trekke. 's Ochens vroeg mit de boat. Noe
was ut nog al laeg waeter en nae een
hortje zatte me vast op een zandplaete.
Daer hao me uren vastgezete en ge
durig kwamme der vliegtuugen over.
Dat wazze wel Ingelsche mar of je noe
van de hongd of van de katte gebete
wordt, het doet allebeie zeer Mar ge
lokkig ze hao niet geschote.
Nae tweeën toen het waeter opkwam,
kwamme we weer los. Toen hae ze ongs
op Hellevoet gebrocht en gienge we mit
den tram naer Rotterdam.
Dat was me het reisje wel. Noe bin je
in dien tied in Ammerika,
En noe dat aore reisje. Mun zeuntje
was toen een jaer of vuuf en me zouwe
saeme een daegje naer Flakkee.
Noe was het nogal mistig, me zatte
onderin en ineens een harden bons, we
vloge van ongze plekke.
De boat had een anvaering. Het is
gelokkig goed ofgeloape, mar ik zag
wel dat mun zeimtje een buule op z'n
hóót kreeg. Mar ik zei mar niks, hie had
altied nog al gauw mit z'n eige te doeën.
Mar toen we de bóót of gienge stonge
daer een hoap menschen en die riepe.
„Bel, bel, kiek us naer dat vaantje een
buule as een aerepel.
En hie benauwd: „Wat heb ik mam
ma?"
Ik hae tin mar gesussendeerd, ik zaege
straks bie opoe mag je in de spiegel
kieke.
De terugreis was gelokkig zonder
maUeur.
Een in Menheerse geboren
overkanten
„Ze had een onvoldoende
voor aardrijkskunde
die laatste dag,
maar wist een week later
precies waar Treblinka lag".
Onderduiken.
Alleen zij die gingen onderduiken
ontkwamen soms aan de dood. Soms, als
ze niet gesnapt werden.
En dat gebeurde nogal eens, door ver
raad of eigen onvoorzigtigheid. Van de
25.000 onderduikers zijn er later nog
7000 a 8000 gearresteerd.
Ook de bekende leraar J. Presser, die
later het boek over de Joden „de onder
gang" heeft geschreven is ondergedo
ken, op het laatste nippertje. Maar zijn
vrouw is weggevoerd, ze hebben eigen
lijk te lang gewacht.
„Men heeft, ergens, mijn vrouw
geslacht.
Ik weet niet waar, nooit zal 'k het
weten.
Men heeft, denk i!^ ook haar
verkracht,
vertrapt en in de kalk gesmeten.''
Dat deden ze ook met een pasgeboren
baby:
,In winterkou, in fijne sneeuw
Lag ze een uur, lag ze een eeuw.
Daar baarde ze op de harde grond.
De Joden lagen in het rond.
Waar waren de doeken voor het
kind?
Het schreide naast haar in weer
en wind."
Toen kwamen daar drie dronken
SS-mannen voorbij.
„Die hebben het kindeke
meegepakt
En lachend in de kalk gesmakt".
Dat onderduiken bracht grote span
ningen, vooral als men met veel bij el
kaar was en het lang duurde. Dan
bleef de ruzie niet uit.
Een kind had op haar jaardag een
poezie-album gekregen. Volgens ge
woonte schreef ze er in:
„Dit albiun is van mij
Zolang ik hoop te leven.
Rachel is mijn naam
door mijn ouders mij gegeven.
Cohen is mijn van,
mijn vaderlijke stam.
Amsterdam is de plaats
waar
Maar dan grijpt haar moeder het al
bum, scheurt dit beschreven blad eruit.
Racliel begint te huilen,hoe kan moe
der nu zoiets doen? Deze neemt haar
op de knieën, streelt haar en zegt: „Mijn
kind, je weet toch wel, dat je op dit
geheime adres Marie van Willigen
heet?" Rachel was het even vergeten,
dat deze nieuwe naam ook in haar
nieuw vervalst persoonsbewijs stond.
Maar in die droevige tijd kon vergeet
achtigheid wel eens de dood betekenen.
Middelburg
L. van WaUenburg
De uitslagen van 14 januari:
Groep 1
Verbeek Peeman
Vs - V2
Boeter Stolk
1-0
Smallegange de Waal
0-1
de Jager Doedens
1-0
Markwat Verolme
0-1
Groep 2
Minnaar A. Visser
Va - V2
Lesuis Tieleman
1-0
Elvé van Bracht
0 - 1
van Kampen Smit
0-1
Kruik Troost
1 - 0
De stand is in groep
1:
1. Boeter
8V2 uit 10
2. Stolk
8V2 uit 12
3. de Jager
8V2 uit 13
4. Verolme
7 uit 11
5. de Waal
6V2 uit 11
6. Doedens
6 uit 13
7. Peeman
4V2 uit 9
8. Markwat
4'/2 uit 12
9. Bakelaar
2V2 uit 11
10. Verbeek
2 uit 7
11. Smallegange
1 uit 9
12. Smit
V2 uit 1
De kop van de stand in groep 2 is:
1. A. Visser 10 uit 13
2. van Bracht 10 uit 14
3. Lesuis 10 uit 14
4. Robijn 9^/2 uit 10
5. Minnaar 9V2 uit 13
6. Smit 8V2 uit 14
7. Breeuwer 8 uit 15
8. Noordijk 7V2 uit 14
9. Tieleman 6 uit 11
10. Groenendijk 6 uit 12
Kinderen van vakantiegangers in het
Oostenrijkse appeldorp Puch bij Welz
(Stiermarken) mogen voortaan rekenen
op een eigen boom. Er is een nieuwe
HET LAM GODS
Zie, het Lam Gods dat de zon
de der wereld wegneemt.
Joh. 1 vers 29.
Zie, daar nadert in de verte het Lam,
door God getoetst en gekeurd in de
woestijn. De laatste Adam heeft de sa
tan overwonnen. In zijn helse list had
hij Jezus tot driemaal toe verzocht. Hij
trachtte de omstandigheden uit te bui
ten om de nieuwe Mens ten val te bren
gen, evenals hij de eerste mens ten val
gebracht had.
Maar, o oorzaak van eeuwige blijd
schap! de laatste Adam is trouw geble
ven aan God-
Liever aan brood was Hem de wil
Zijns Vaders; liever dan engelenge
meenschap was Hem het wandelen in
de woestijn in de smeltkroes der loute
ring. Ja, üever dan al de koninkrijken
der wereld woog Hem de gehoorzaam
heid aan Gods heUige wet.
Uit deze strijd reeds komt Hij als
overwinnaar te voorschijn en als een
vriendelijke toeknik van Zijn Heilige
Vader worden Hem de eerste vruchten
in de schoot geworpen als een onder
pand van de schare, die het Lam zal
volgen op de berg Sion. Voordat het
bitterste uit de beker over Zijn lippen
zal gaan, vallen Hem de lichtstralen
van 's Vaders welbehagen op Zijn pad
in het zaligen van zondaren, die Hem
als eerstelingen van de volle oogst toe
komen.
Johannes had, als de Elia die eerst
komen zou, Israël met harde hand wak
ker geschud. Door zijn prediking en
doop had hij de gewetens geraakt. Het
volk bloedde uit vele wonden. Machtig
en aangrijpend heeft hij aan Israël be
kend gemaakt dat de zonen van Abra
ham tot slangengebroed geworden wa
ren. Zo zij zich niet bekeerden, zij kon
den in Abrahams schoot (de hemel) niet
komen. En dit alles moest dienen opdat
Israël zou gaan verlangen naar het Lam.
Johannes was de wegbereider, de voor
loper, die het zelfgenoegzaam Israël de
schrik op het lijf joeg. Maar één ding
-kon Johannes niet; hij kon de geslagen
wonaen niet verDinaen. Hi] was net
Licnt niet, hij kwam slechts om van het
Licnt te getuigen.
Zijn aroeiü nad ook geen enkele zin,
zo net Lam niet kwam. Daarom die
blijdschap bij Johannes ais nij Jezus
ziec. Dat is ook üe kroon op het werk
van Zyn dienstknecnt. Nu zal Johannes
zien ais üe vriend van de Bruiaegom
mogen terugtreüKen met een intense
biijaschap in zyn hart, dat Bruiaegom
en Bruia (Jezus en een verloren zon
daar) elkaar heüben gevonaen.
Om te genezen is Jezus nodig, dat
kan Johannes met. Daar is hij goed van
doordrongen.
Het IS ook zijn bedoeling niet om zie
len heel hun leven in banaen van de
dood te houden.
Integendeel, Johannes' werk is af; zijn
blijdscnap stijgt ten top als üe Heler (ae
Heiland) komt.
Jonanes ziet Hem ook als Het Lam. Er
waren miljoenen lammeren geslacht in
tabernakel en tempel, maar dit was Het
Lam Gods.
De troost die de Israëliet onder het
Oude Testament had bij het slachten
van zijn lammetje was door dit Lam,
dat nu aan Israël vertoond werd.
O, wij zouden zeggen, heel Israël
moest wel uitlopen om zich aan Zijn
voeten te buigen. Zoveel eeuwen op ge
wacht! Zoveel voorbeelden van aan
schouwd bij offer en altaar! En als Hij
dan komt zijn er slechts weinigen, die
Hem volgen. Maar die weinigen vmden
in Hem dan ook alles wat zij nodig heb
ben in leven en sterven. Hij is het offer
dat zich wierp in de golven van Gods
toom, gelijk eenmaal Jona, opdat de
scheepslieden behouden zouden worden.
Op Hem is al de zonde der wereld ge
legd.
Hier staat zonde, enkelvoud dus, om
aan te duiden dat alle zonden uit één
wortel spruiten. Zonden van Joden en
heidenen, erf en dadelijke zonden, zon
den waaronder mensen en dieren, he
mel en aarde gebukt gaan. Kortom, de
zonde der wereld genoemd.
Niet omdat Jezus Zijn bloed voor alle
mensen, hoofd voor hoofd, gestort zou
hebben, maar om aan te duiden dat ie
der, Jood of heiden, man of vrouw, kind
of grijsaard, die onder de prediking van
Johannes zich als „vreemdeling" leert
kennen, nu niet behoeft te twijfelen of
Jezus zijn Zaligmaker zou willen zijn.
Want Johannes zegt: Hij is een Zalig
maker der wereld. Hij neemt de zonde
weg. Dat deed Hij reeds in Gods raad.
Dat deed hij reeds tn de dagen van
Abraham. Dat deed Hij aan het kruis,
en dat doet Hij nog.
Het staat in de tegenwoordige tijd:
„dat de zonde der wereld wegneemt".
O. hier gaan velen terug! Jezus als
grote Leider, als Staatsman en Raads
man, als voorzitter van alle oecumeni
sche raden van kerken, ja, dat wil men
wel; daar heeft men geen enkel be
zwaar tegen. Maar, een Jezus die zonde
wegneemt, die verlorenen weer opricht,
die gebrokenen van hart verbindt, neen,
dat komt de eer van velen te na.
En toch is Hij hiertoe in de wereld ge
komen, om de zonde weg te nemen. Die
Hem als zodanig niet nodig heeft zal
Hem missen, voor alles, ja, voor eeuwig!
O, laat ons bedenken, dat wij onder
dat Johannes werk gekomen zijn. Het
Woord komt tot ons. Bekeert u, zoek de
dingen die boven zijn. Die niet gelooft is
airede veroordeeld.
Die ver van God de weelde zoekt, ver
gaat eerlang en wordt vervloekt.
Dit alles doet God opdat wij zouden
buigen op Zijn eis. Ons schuldig kennen
en naar verlossing van zonden zoeken.
Hoe troostvol is het dan voor het
schreiend hart, dat Hij nog Zaligmaker
is. Dat Hij ook nu als het Lam Gods tot
ons komt. Dat ook nu Gods stem klinkt.
Zie, zie toch o zondaar, het Lam Gods
dat de zonde der wereld wegneemt.
Wie niet de vloek der zonde kent,
hoe zal hij om verzoenging
smeken?
Wordt hem het kruis al ingeprent,
het is voor hem geen
reddüigsteken.
AI zegt hij ook: „de Heer maakt
vrij",
't is üdle taal of huich'larij.
Hoort, mensen, met uw duizend
zonden:
de hel is u naar 't regt bereid.
Maar 't bloed uit al uw Heilands
wonden,
roept enkel om barmhartigheid.
Dat bloed heeft eindeloze waarde,
't verandert al uw wee in wel
Het wast u altyd weer op aarde,
en blust het eeuwig vuur der hel.
Slechts de strijder wordt geleid,
in de burcht der eeuwigheid.
Die in Salems muren wonen,
Droegen hier hun doornen
kronen.
Sannieshof (Z.A.)
L. Huisman.
Ook in Oostenrijk neemt de belang
stelling voor „zuiver" voedsel toe.
Op een paar dozijn boerenbedrijven,
waar chemische bestrijdingsmiddelen
taboe zijn, kunnen toeristen ook terecht
voor een „vakantie op de boerderij". Op
de ontbijttafel komen eieren, spek, ei
gen gebakken brood en andere voe
dingsmiddelen, die zonder kunstmest of
andere kunstmatige middelen werden
geproduceerd.
De biologische boeren hebben zich
verenigd in de „Gemeinschaft biologi-
scher Bauem österreichs". Ze verhuren
kamers of vakantiewoningen aan toe
risten. De pot schaft uitsluitend gezond
biologisch voedsel en de kleurrijke om
geving is al even milieuvriendelijk.
Deze biologische boerderijen zijn in
heel Oostenrijk te vinden. In het berg-
vakantiedorp Leogang in het Salzbur-
ger Land woont een flinke groep biolo
gische boeren, In de pensions, Gasthöfe
en uiteraard ook op de vakantieboerde
rijen zijn natuurlijk alleen bio-eetwa-
ren te vinden.
In Leogang worden onder leiding van
een gids ook „geneeskrachtige kruiden
wandelingen" gemaakt, een kleine ont
dekkingsreis langs bomen, struiken en
planten die een soort huisapotheek kun
nen vormen voor genezing volgens de
wetten van moeder natuur.
Voor inkopen (melk, groenten, fruit
en aardappelen) kan men ook bij deze
aparte groep boeren terecht.
Nadere inlichtingen: Oostenrijks Ver
keersbureau in Amsterdam, Singel 464,
tel. 020 - 255933.
boomgaard aangelegd, die speciaal be
stemd is voor kinderen van vakantie
gangers.
Op de nationale feestdag (26 oktober)
worden jaarlijks nieuwe fruitboompjes
geplant. Er komt bij elk boompje een
naambord van het kind. Als het kind
zelf niet bij de naamgeving aanwezig
kan zijn, krijgt het van de VWeen foto
thuisgestuurd. De toekomstige appel-
oogst is voor de kinderen.
Nadere inlichtingen over deze nieuwe
leuke toeristische attracties: Fremden-
verkehrsverein, 8182 Puch bei Weiz,
Oostenrijk, tel. 0943 - 3177 - 244.
DIENSTEN HERV. GEMEENTEN OP
ZONDAG 20 JANUARI 1980
Tholen: 9.30 uur ds. L. Wüllschleger,
18.30 uur ds. J. Blom.
Poortvliet: 10 uur en 18 uur kand.
Veldman uit Leerbroek.
Scheri>enisse: 9.30 uur en 14.30 uur
ds. D. Budding.
St. Maartensdijk: 9.30 uur en 14.30
uur ds. J. G. van Loon.
Stavenisse: 10 uur en 18 uur kand.
D. Siebelink, Brakel.
St. Annaland: 10 uur en 18 uur ds.
M. D. Geuze.
Oud Vossemeer: lo uur en 18.30 uur
ds. Th. V. d. Heijden.
St. PhUipsland: 9.30 uur en 14.30
uur ds. A. Cysouw.
NIEUWERKERK
PREDIKBEURTEN VOOR ZONDAG 20
JANUARI 1980.
Ned. Herv. Kerk: 10 uur ds. Kolkert.
Geref. Kerk (N'kerk-O'land: 10 uur
ds. P. J. Moet, viering H.A.
5 uur ds. Moet (dankzegging H.A.
Geref. Gemeente: 10 en 3 uur lees-
dienst.
—Geref. Gemeente in Ned.: 9.45 en 3
uur leesdienst.
door Joh's Staal
12
Jakob was Rooms en hij had altijd
geleerd, dat de goede werken grote
verdienste hebben om ons zalig te ma
ken. En nu las hü hier: „Zo velen als er
uit de werken der wet zijn, die zijn on
der de vloek."
Dit bracht hem tot nadenken en hij
kon niet nalaten bij gelegenheid eens
aan Hendriks Vader te vragen, wat die
berg toch beduidde.
Dit trachtte deze hem op eenvoudige
wijze duidelijk te maken. Hij zei: „Die
berg beduidt de berg Sinaï, waar de Wet
gegeven is, en nu wil het zeggen, dat we
nooit zahg kunnen worden door de Wet
volkomen te onderhouden, want altoos
ontbreekt er nog wat, zelfs aan onze
beste werken. Ja, wat wij als goede
werken beschouwen, heeft voor God
volstrekt geen waarde, want Gods
Woord zegt: „Al onze gerechtigheden
zijn als een wegwerpelijk kleed."
Dat de berg overhelt en op Christen
zou vallen, wil zeggen, dat allen, die
door hun deugden wülen zalig worden,
in plaats van het leven de dood vinden.
Maar nu zegt God, dat Hij ons op een
andere wijze wü zalig maken en wel
door het geloof in de Heere Jezus
Christus, die voor ons de straf heeft ge
dragen en aan de eis der wet heeft vol
daan."
Als hij alleen was, dacht Jakob nog
dikwijls over deze woorden na. Wat was
hij toch vaak prat geweest op z'n goede
daden en zouden ze nu toch bij God
niets verdienen'
Maar hoe kwam Christen toch van
zijn pak af? Daarnaar was hij benieuwd
en hij las door tot hij kwam bij de
plaats, waar Christen het pak van de
schouders gleed.
Dat was bij het kruis en hij genoot
in de blijdschap van Christen toen de
ze begon te zingen:
„Dusver kwam ik met zond' belaan.
Én vond geen lichtenis.
Totdat ik aan deez' plaats kwam
aan,
Daar eindt mijn droefenis."
Toen verlangde hij, dat zijn zonden
ook zo alle eens mochten weggenomen
worden. Toen hij 's avonds zich neer
boog om als naar gewoonte zijn gebe
den te doen, riep hij de heiligen niet
aan, maar bad tot de Heere Christus,
die helpen kan in alle nood en hij sliep
tn met de gedurige herhaling in zijn
geest van dit vers, dat hem zozeer ge
troffen had:
„Gezegend kruis, gezegend graf!
Gezegend liever Hij,
Die zich zo willig overgaf
Aan kruis en graf voor mij."
Avond aan avond, zoveel de tijd toe
liet, las Jakob in het boekje van Bun-
yan. Hoe meer hij er in las, hoe meer
het hem aantrok. Door dit lezen werd
de geringe kennis, die hij nog slechts
had van de HeUige Schrift, veel ver
meerderd.
Pijnlijk ward hij getroffen door wat
hij las van de Pausreus, die zovelen
wreed ter dood gebracht had. Het war-
relde hem vaak door het hoofd. Hy was
toch nog Rooms, al was er inwendig
in hem iets, dat zich gebonden begon te
gevoelen aan de Heüige Schrift. Maar
als hij aan de vervolging in Frankrkijk
dacht, die hij vroeger had goedgekeurd,
dan kwam er angst in z'n ziel. Die Hu
genoten, die daar vei^olgd werden, wa
ren mensen, die in de Bijbel lazen, en
was dat niet de lamp van de pelgrim?
Verdienden Hendrik en zijn Vader,
meester Batelaan en juffrouw Verburg
de galeien? Hij durfde er niet met de
pastoor over te spreken, want die zou
hem verdenken van ketterij.
Toen Jakob het boekje uitgelezen had
en hij Christen en Hoop had zien ingaan
in de hemelstad, dacht hij: „Was ik
daar ook maar bij!"
Hij kon niet nalaten het laatste ge
deelte nog eens te lezen en overluid las
hij:
„Zoals nu de poorten open gingen, om
deze mannen in te laten, zag ik hen
achterna, en ziet! de stad blonk gelijk
de zon, de straten waren van goud, en
op dezelfde wandelden er velen met
kronen op hunnen hoofden en palmtak
ken in hunne handen, hebbende gouden
harpen om daarmede lof te zingen.
Daar waren er ook, die vleugelen
hadden en zij antwoordden de een de
ander en dat zonder enig ophouden,
zeggende: „Heilig, heilig, heilig is de
Heere!" En daarna werden de poorten
gesloten."
Jakob hield op, de tranen sprongen
uit zijn ogen en hij riep uit: „O, mocht
ik daar eenmaal komen, maar hoe kan
ik dat? O, als ik een pelgrim moet zijn,
moet ik de lamp van de pelgrim hebben
en de Kerk verbiedt dat." Toen steeg
uit zijn hart een gebed op tot God, dat
Die hem de weg zou wijzen.
„Hé, Jakob, loop niet zo hard, ik kan
je haast niet inhalen. Waar moet je
naar toe?"
„Ik moet naar de pastoor toe. Loop je
zover met me mee?"
„Je hebt nu toch geen lering?"
„Neen, 'k ga hem de groeten van Va
der brengen en bedanken voor 't onder
wijs, want ik moet hier weg."
„Wat is dat nu, moet je hier weg en
daar heb je nog helemaal niks van ge
zegd."
„Dat zal wel waar zijn, ik wist het
zelf niet. Maar 'k heb een brief van Va
der gehad, dat het tijd werd, dat ik op
't kantoor kwam en nu is gisteren me
neer Armant hier geweest om er over te
spreken en ik moet over een week al
weg."
„Dat spijt me geweldig."
„Ja, ik was ook wel graag nog een
poosje hier gebleven, maar altijd blijven
dat gaat toch niet, want ik moet in Rot
terdam de handel leren en dan moet ik
toch ook weer naar Frankrijk terug.
't Spijt me wel, dat ik weg moet, maar
ik geloof toch, dat Vader gelijk heeft
om me naar Rotterdam te laten verhui
zen.'
„Maar weet je dan nu al, waar je
komt te wonen?"
„Meneer Armant heeft een kosthuis
voor me opgezocht. Ik ben er natuurlijJ<
helemaal onbekend, 't Is vervelend,
weer bij vreemde mensen te komen.
Met juffrouw Verburg ben ik nu al zo
goed bekend."
„Ja, maar dat was in 't eerst nog
vreemder, want toen kende je nog geen
Hollands." a]
„Daar hebben we gisteren samen nog
om zitten lachen. Wat deed ik toen gek,
toen ik daar pas was. Die goeie juffrouw
wou me maar van ales geven, maar ik
begreep er niets van, en dan begon ik
weer Frans te praten en dan keek ze
zo wanhopig. Als ik er aan denk, moet
ik nog lachen."
„Je komt toch nog wel bij ons, voor
dat je weggaat?"
„Natuurlijk doe ik dat. Ik ga overal
ge'n dag zeggen bij die mensen, die me
zoveel vriendschap bewezen hebben,
maar bij jullie kom ik vooral Cela va
sans dire (dat spreekt vanzelf), zouden
ze bij ons zeggen."
„Weet je wat je doen moet? Als je in
Rotterdam bent, dan moet je ons eens
een brief schrijven. Die kan je wel aan
de vrachtrijder meegeven of aan de
schipper, en anders neem je maar een
turf en maakt er een pakje van aan ons
adres. Dat gaat heel gemakkelijk."
(Misschien denkt er wel een van de
lezers: waarom zou hij niet liever de
brief op de post doen? Dat zal ik vertel
len. Het postwezen was toen nog slecht
geregeld. Alles ging over Amsterdam,
waar de postmeesters er reusachtig aan
verdienden. Postzegels waren er niet,
maar als men een brief kreeg, moest
men dikwijls veel geld betalen.
Onder Stadhouder Willem IV is er al
een hele verbetering gekomen. Maar
dat zou toch nog een halve eeuw duren.
Pakjes gaf men veel mee met trek
schuiten en vrachtrijders. Als men nu
alleen een brief mee te geven had, pak
te men soms een turf in en deed de brief
er bij, dan was het net een pakje. Men
was er altijd zekerder van, dat het pakje
overkwam dan een brief, die zo licht
verloren kon gaan.) wordt vervolgd
