Weten waar
Abraham de
mosterd haalt....
Het was gisteren 1 juni 1978
vijftig jaar geleden, dat het eerste
nummer van „Eilanden-nieuws"
verscheen. Het tweemaal per week
verschijnende nieuwsblad, met als
ondertitel: Christelijk weekblad op
Gereformeerde grondslag voor de
Zuid Hollandse en Zeeuwse eiland
den", werd in 1928 bij de in 1924
opgerichte Drukkerij Gebrs, de
Waal aan het Zandpad te Middel-
harnis uitgegeven, waar nu de sa
lons voor huid- en haarverzorging
van de Fa. M. de Jager gevestigd
zijn. De firmanten waren, met on
dergetekende mee, M. de Waal (27
aprU 1968 op 65-jarige leeftijd
overleden te Doorn) en L. de Waal,
thans wonende Emmalaan 22 te
MiddeUiarnis.
De mannen van het
eerste uur
Mutaties
Andere huisvesting g
Goede verstandhouding
Bij de mijlpaal van I
vijftig jaar
Vrijdag 2 juni 1978.
„EILANDEN-NIEUWS"
Bladz. 5
Terugblik na 50 jaar
De oprichting van het blad geschied
de op aandrang van meerdere notahele
personen op het eiland, die de nood
zaak van een objectief christelijk ge
richt interkerkelijk Streekblad inzagen,
omdat de toenmaals verschijnende Maas
Scheldebode, onder hoofdredakteur-
schap van K. C. van Spronsen, alias Ru-
dolf van Reest, in zijn voorlichting de
godsdienstige instelling van de Flak-
keese bevolking op ergerlijke wijze he
kelde en vaak belachelijk maakte.
Wij herinneren ons nog de eerste be
sprekingen hierover met een groep per
sonen op ons kantoor aan het Zand
pad, met als wordvoerder de heer J.
W. van Houdt, hoofd van de Chr. School
te Herkingen, om de totstandkoming
van een nieuwsblad dat een andere
koers zou varen, te bewerkstelligen. Het
was midden in de crisisjaren en een zeer
riskante onderneming, te meer, omdat
„Eilanden-nieuws" zich naast de ge
noemde „Maas Scheldebode" en het
liberale blad „Onze EUanden", een be
staan moest zien te verwerven. Er heer
ste in die tijd grote werkloosheid; de
lonen waren laag, sociale uitkeringen
zoals thans waren er niet, zodat het toch
al zeer geringe abonnementsgeld door
de lezers bijna, niet kon worden betaald.
Om de concurrentie het hoofd te kun
nen bieden, moesten de advertenties
tegen dtimp-prijzen worden geworven.
Ware het niet, dat toen enige vrienden,
die sterke voorstanders waren van een
streekblad op grondslag van Gods
Woord en de belijdenisschriften onzer
vaderen, fineinciële steun hadden ver
leend, zou de uitgifte zeker moeten zijn
gestaakt. Met waardering gedenken wij
aan die spontane hulp, waardoor het
voortbestaan werd mogelijk gemaakt.
Onder auspiciën van de heer J. H.
Koppelaar te Zwijndrecht, werd in 1930
de Naamloze vennnootschap: N.V. Ei
landen-nieuws opgericht, waarvan hij
de eerste President Commissaris werd.
Ondergetekende, die vanaf het eerste
bestaan de leiding had van het blad,
werd directeur van de N.V. In 1931
kwam de heer J. H. Koppelaar Sr. spe
ciaal terwille ^an het voortbestaan van
„Eilanden-nieuws" naar MiddeUiarnis
en werd firmant van Drukkerij Gebrs.
de Waal. Hij is de stuwkracht geweest,
dat „Eilanden-nieuws" zich verder kon
ontplooien. Zijn doelbewuste leiding is
zowel voor de drukkerij als voor de
krant van grote waarde geweest. De
heer Koppelaar Sr. overleed op 68-ja
rige leeftijd d.d. 26 sept. 1961; de lei
ding van de drukkerij werd door zijn
zoon, de heer J. H. Koppelaar Jr. over
genomen. De laatste is thans eigenaar
van Drukkerij Gebrs. de Waal.
Met ere noemen wij hier de namen
van de eerste aandeelhouders, de heren
J. W. van Houdt te Herkingen, onze
eerste hoofdredakteur; J. van Kempen
te Herkingen, een van onze eerste com.-
missarissen; H. van Rosstim te MeHs-
sant, die tot kort voor zijn overlijden
Pres. Comm. is geweest; zijn broer Ja
cob van Rossum te Herkingen; M. van
der Baan te Mehssant, die later naar
Zeist vertrok; J. A. Struik, onder Som-
melsdijk, gem. Melissant en de firman
ten Drukkerij Gebrs. de Waal. Van de
ze aandeelhouders mag alleen onderge
tekende het 50-jarig bestaan van de
krant beleven, behalve dan zijn broer
L. de Waal, een van de mede-oprichters,
die zich echter zowel van de Drukkerij
als van „Eilanden-nieuws" terugtrok,
doordat hij de aanverwante Boekhandel
De Waal overnam en deee geheel zelf
standig ging ledden.
Bij het vertrek van de heer J. W.
van Houdt naar Rijssen, kwam het
hoof dredakteurschap aan ondergeteken
de. Toch bleef dhr. Van Houdt nog ja
ren een trouw artikelenschrijver voor
ons blad.
Om nog een paar vaste medewer
kers uit de eerste tijd te noemen, den
ken we met dankbaarheid aan de heer
A. van Eok, hoofd van de Herv. School
te Stellendam, die in 1931 Hervormd
medewerker werd aan ons blad. Zijn
zeer gedegen artikelen gaven een be
paald cachet aan onze krant. Hij be
handelde o.m. allerlei kerkelijke vraag
stukken van interne aard, zoals de in
voering van de nieuwe Kerkorde in de
Herv. Kerk, waarover hij ook een boek
heeft geschreven. Vooral stond hij op
de bres voor het ChristeUjk onderwijs.
Hij was de promotor van de school
stichtingen van de Herv. School te
Stellendam, de Groen van Prinsterer
school en de Chr. U.L.O. te Middelhar-
De heer Th. de Waal, een van de oprichters van ons blad, die van het be
gin af aan tot 1965 de leiding heeft gehad en als enige van de toenmalige
aandeelhouders van de N.V. Eilanden-nieuws, het vijftigjarig jubileum
mag beleven. Hij is thans 76 jaar oud en nog altijd directeur van de B.V.
Eilanden-nieuws. Al is hij niet meer in aktieve dienst, de interesse voor
onze kraift, is bij hem onveranderd gebleven. Wij hopen dat hij nog vele
jaren gespaard moge blijven, om van zijn adviezen en ervaring in het
Nieuwsbladwezen, gebruik te mogen maken.
nis, waarover toen veel strijd is ge-
w^eest. Gezien de verhoudingen op Goe
roe Overflakkee, waar de Hervormden
de meerderheid van uitmaken, werd
door zijn bijdragen ons blad mede in
dienst gesteld tot verbreiding van de
goed-gereformeerde beginselen op ker
kelijk en onderwijsgebied. Na zijn pen
sionering vertrok hij naar Den Haag
(waar hij nog woont) en heeft wegens
gevorderde leeftijd deze arbeid moeten
staken.
Al spoedig na het verschijnen wer
den nieuwe rubrieken ingevoerd o.m.
„Uit het Kijkvenster", waarmee de heer
A. J. Kersten te Rotterdam werd be
last, ledere week schreef hij een arti
keltje over allerlei onderwerpen die
zich voordeden op het kerkelijke, poli
tieke en maatschappelijke erf. Deze
rubriek is na zijn overlijden door
anderen voortgezet. Nog steeds geeft dit
wekelijks artikel dat door onze le
zers zeer wordt gewaardeerd! in een
bonte schakering van allerlei gebeur
tenissen „een blik op Kerk en samenle
ving", zoals nu de ondertitel van het
Kijkvenster luidt:
Een niet minder belangrijk medewer
ker was de heer Marinus Nijsse, die
bijna van het begin af het veelgelezen
„Kinderhoekje" heeft verzorgd. Hij
deed dit onder de schuilnaam „Oom
Ko". Zoals bij onze lezers bekend, heeft
hij tot verleden jaar met veel hef de voor
de kinderen dit werk gedaan, maar
moest dit door een ernstige ziekte aan
een ander overdragen. Door zijn raad
sels kregen de jongens en meisjes veel
Bijbelkennis en in zijn vertelUngen
wees hij hen steeds op het allemodig-
ste, namelijk God te leren kennen zoals
Hij gekend moet worden tot onze za
ligheid. Wy bidden onze vriend Nijsse,
die zich in zijn lijden geheel aan de
Heere mag overgeven, voor ziel en U-
chaam beide, Gods onmisbare zegen toe.
Het streven van alle medewerkers is
altijd geweest en dikwijls bij veel
tegenkanting een goed geredigeerd
Christelijk Streekblad te brengen, waar
bij steeds voor ogen stond de leizers al
het gebeuren in het licht van Gods
Woord en Wet te laten zien. In de af
gelopen vijftig jaar zijn velen van hen
ons door de dood ontvallen; we geden
ken hen met dankbaarheid. Anderen
hebben nu hun plaatsen ingenomen, die
in hun voorlichting eveneens op de bo
dem van Schrift en Belijdenis staan.
Het Woord Gods op alle terrein van het
leven kan toch alleen het bindend ele
ment in onze samenleving zijn.
Dankbaar zijn we ook het kantoor-
en drukkerij-personeel, die al die ja
ren hun beste krachten aan ons blad
„Eilanden-nieuws" hebben gegeven. Het
is een uitstekend werkteam; er zijn er
bij die reeds meer dan 25, ja zelfs meer
dan 45 jaar aan het vervaardigen van
ons blad hebben meegewerkt. De ad
ministratie, de expeditie, de bezorgers
van de krant, ze zijn allen even be
langrijk. Het zijn onmisbare schakels,
waarvan er in het raderwerk van de
krant die altijd en altijd weer op
tijd moet zijn niet één kan worden
gemist. Hulde aan allen die zich er
een halve eeuw lang met veel ambitie
voor hebben ingezet!
Begrijpelijk hebben in de halve eeuw
die achter ons ligt allerlei mutaties en
veranderingen plaats gehad. Es is een
gaan en komen geweest van het per
soneel, al kan over het algemeen wor
den gezegd, dat er in al die jaren wei
nig verloop onder hen is geweest.
Persoonlijk hebben wij in 1966 onze
dagelijkse actieve arbeid aan de krant
wegens een hartinfarct m.oeten neer
leggen, al zijn we tot op heden als di
recteur van de B.V. „Eilanden-nieuws"
aangebleven. De leiding van ons blad
berust nu in handen van de heer A. J.
Grinwis, die reeds in 1962 aan Eilanden-
nieuws zijn journalistike loopbaan be
gon. Hij heeft bijzondere feeling voor
zijn werk en is bovendien een uitste
kend persfotograaf. Tweemaal per week
zorgt hij er voor, dat onze leres een
fris geschreven en goed verzorgd
nieuwsblad op tafel krijgen.
Men moet over deze taak niet zo
gering denken. Onze krant is een vriend
en huisgenoot van duizenden lezers,
een raadgever, een vraagbaak, en nioet
vooral betrouwbaar zijn in de bericht
geving. „Het stond in de krant
hoort men vaak in gesprekken, met an
dere woorden, dan is het waar. En het
moet ook „waar" zijn. Geen sensatie,
maar in alle opzichten objectief. Jour
nalistieke arbeid is een zeer aantrek
kelijke bezigheid, al eist het van dag
tot dag de volle inzet van de persoon.
Van een acht-urige werkdag is geen
sprake, soms komt men diep in de nacht
thuis van besprekingen of vergaderin
gen. En dan maar jagen om da kopie
voor de zetterij op tijd gereed te krij
gen! Gebemrt er in de nacht een ern
stig ongeluk, of is er een grote brand,
dan rinkelt de telefoon en enkele mi
nuten later start de gereedstaande auto
naar de plaats van het onheil.
Wij hebben al eens m.eer geschreven
dat de pers in het algemeen óók de
regionale pers de publieke opinie
meestal een paar stappen voor is. Een
oordeel over bepaalde zaken of om
standigheden wordt al gegeven, éér het
publiek er aan toe is om er over na te
denken. De krant helpt in vele geval
len de pubheke opinie vormen. Er zitten
echter nog meer facetten aan vast. De
leiding van de krant moet ook alle in
zendingen die binnen komen op zijn
mérites weten te beoordelen; ze dienen
bij opname in overeenstemming te zijn
met de strekking van het blad. In een
Chr. Streekblad als het onze kan nu
eenmaal niet alles worden opgenomen.
Er moet wel eens wat worden afgewe
zen, óók op adevertentiegebied. De re-
daktie moet een eigen opinie hebben
over diverse zaken, ook al weet zij, dat
niet alle lezers het er mee eens zijn. Dat
hoeft ook niet. De abonnees en dat
zijn er van allerled richting en schake
ring kennen het standpunt van de
krant en we weten uit ervaring, dat
dit over het algemeen wordt gewaar
deerd.
Die waardering blijkt ook uit de vele
adverteerders, die de pubUciteitswaarde
van ons blad hoog aanslaan. Adver
tenties zijn de schakel tussen koper en
verkoper, die in een regionaal blad als
het onze grif worden gelezen. Adver
tenties behoren ook tot het nieuws g
het nieuws udt de zakenwereld over g
alles wat er te koop is. Belangrijk is
daarbij dat het aantal abonnees van jaar J
tot jaar nog toeneemt en in het 50-ja-
rig bestaan van „EUanden-nieuws" nog
nooit zo hoog is geweest. Bovendien kan
onze krant een écht familieblad worden g
genoemd, gezien de talrijke famiUebe- m
richten van geboorte, verloving, huwe-
lijk, jubilea en overlijden, die in ieder g
nummer voorkomen.
Door uitbreiding van de drukkerij g
Wera het gebouwencomplex aan het
Zandpad te Mlddelhamis te klein. An- g
dere machines werden aangeschaft en
daarvoor was geen plaats. Ook de kan- g
toorruimte Uet veel te wensen over. Het
voormalige Hervormide Weeshuis met
bijbehorende grond, Langeweg 13 te
Sommelsdijk werd aangekocht en ge
heel voor het gestelde doel verbouwd.
Aan de voorzijde bevinden zich de kan
toren van Drukkerij Gebrs. de Waal,
waar tevens het redaktie- en admini
stratie-kantoor van „Eilanden-nieuws"
is ondergebracht. Het gebouw werd op
17 augustus 1955 in gebruik genomen.
We gaan hier maar niet in op de vele
veranderingen van drukprocedé's die
zich in de loop van een halve eeuw voor
het vervaardigen van een krant hebben
voorgedaan. Op dit gebied zitten we in
een evolutie-tijdperk. Om daarin bij te
blijven brengt veel financiële zorgen. g
Met alle medewerkers, corresponden- g
ten en agenten is de verstandhouding g
van zeer vriendschappelijke aard. We
hopen dat dit in de toekomst zo mag
blijven. De steun die wij van hen en g
ook van de bezorgers steeds hebben s
ontvangen is voor ons blad van zeer
grote waarde. g
Met de plaatselijke overheidsperso- g
nen, met de politie en allerlei andere
instellingen, is de verhouding uitste- g
kend. Vaak worden wij als pers in ver- g
schillende aangelegenheden over actu- g
ele zaken óók al zijn-ze niet direct g
voor publicatie bestemd tevoren in- g
gelicht, om een goed georiënteerd oor-
deel te kunnen geven. Dit getuigt dus g
wel van vertrouwen.
Nu we bij de mijlpaal gekomen zijn g
van het vijftigjarig bestaan van ons g
blad, mag het ons een wonder heten, g
dat we bij alle moeite en zorg die er in
die halve eeuw is doorgemaakt, dit ju-
bileum mogen herdenken. Niet het minst
voor schrijver dezes, die dit als een van
de oprichters nog mag beleven. Vele
nieuwsbladen in ons land zijn verdwe- g
nen, vele andere zijn gefuseerd en als
lokale editie gekoppeld aan een of an-
der dagblad. Door Gods goedheid mogen g
wij als enigst tweemaal per week ver-
schijnend nieuwsblad in dit gewest, nog g
zelfstandig bhjven voortbestaan. De g
Heere heeft er Zijn zegen niet aan wil- g
len onthouden. Als we terugdenken aan
de bange tijd van de Tweede Wereld- g
oorlog, aan de verwoestingen van de
verschrikkelijke ramp van 1 febr. 1953 g
die zoveel slachtoffers eiste, mochten g
wij de economische gevolgen daarvan m
te boven komen. Alle roem van onze g
zijde en van eigen kunnen is daarbij m
uitgesloten. In het bewustzijn dat alles s
vol gebrek is geweest en met veel te- g
kortkomingen, kunnen wij alleen maar g
zeggen: „hulpe van God verkregen heb-
bende, staan wij tot op deze dag". De g
lof en de eer komt alleen Hem. toe, die g
ons en alle medewerkers de bekwaam- g
heid gaf en de lust heeft geschonken g
om. dit werk te mogen doen. g
Wat de toekomst brengen zal weten g
wij niet. Wij leven in een ontkerstende g
tijd, in een tijd van terreur en totale
ontwrichting. Een tijd van algemeen
verval, waarin Gods Woord en Zijn g
dienst bijna geen waarde meer schijnt
te hebben. Nog mogen wij de banier
der Waarheid in ons blad opheffen, al g
vragen we ons wel eens af, gezien de g
donkerheid van de tijden, hoe lang g
nog? In het nieuw ingetreden tijdperk g
blijft het echter onder alle «tnstandig-
heden noodzaak de identiteit van ons
blad te bewaren en daarnaast de com- g
mimicatie- en informatie-fixhktie in
ons verspreidingsgebied te blijven ver- g
vullen. g
Daartoe geve de Heere alle medewer- g
kenden dat zij met opgewektheid de hun
opgelegde taak mogen blijven voort- s
zetten, kon het zijn ter ere Gods en tot g
heil van onze lezers.
TH. DE WAAL. 1
Wanneer een jubilaris wordt toegesproken gebeurt dat nogal eens op
rijm. Wij frutselden zelf een felicitatiewoordje in elkaar (het zou ontvan
gen kunnen zijn van een wel erg enthousiaste lezer), louter bestaand uit
gezegden waarvan ieder zich wel eens de herkomst zal hebben afgevraagd.
We hebben dat zo goed mogelijk uitgevist en ziehier allereerst de wat
plechtstatige gelukwens om vervolgens kennis van de „diepere betekenis"
ervan te nemen.
Beste jubUaris,
S Als „feestvarken" weet U nu waar „Abraham de mosterd haalt", maar
1 U bent er de man (krant) niet naar nu voortaan maar „op uw lauweren
g te rusten". Nee, u zult als vanouds „de hand aan de ploeg slaan" en u
weer „het vuur uit de sloffen lopen". Achter de echt belangrijke zaken
S aan en ook gebeurtenissen van „veel geschreeuw en weinig wol". Leg bij
evt tegenslagen ,Jiet hoofd niet in de schoot". Wij „steken u graag een
hart onder de riem" en hopen Uw wederwaardigheden als vanouds ge-
g trouw te volgen.
Een van de Intertypes waarop dageUjks
de copy wordt gezet.
Wat bet allemaal betekent:
HIJ HEEFT ABRAHAM GEZIEN hij is boven de 50 jaar. Ontleend aan
het bijbelverhaal naar Johannes VII 57. De Joden zeggen daarin tot
Jezus „Gij hebt nog geen vijftig jaren en hebt gij Abraham gezien?"
Naar aanleiding van dit bijbelwoord maken bepaalde bakkers koeken
van manspersonen die Abraham zouden voorstellen en op een 50ste
verjaardag worden gegeven.
FEESTVARKEN doet denken aan de tijd dat dieren werden geofferd
en wordt nu schertsend gezegd van personen die zich moeten laten
welgevallen dat zij het middelpunt van een feestje zijn, ook al is dat
tegen hun zin.
HIJ WEET WAAR ABRAHAM DE MOSTERD HAALT hij is op de
hoogte, hij weet het fijne van de zaak, hij heeft het (fabrieks)geheim
ontdekt. In het algemeen uitgegroeid tot: hij is bij de pinken. Men
heeft vroeger aangenomen, dat het woord mosterd een verbastering
moest zijn van het oude woord mutsaard (in het middelnederlands
mutsaert). Dit betekende takkenbos en ook wel een opgestapelde hoop
hout, met name een brandstapel. Volgens latere vorsers is er geen en
kel verband tussen de ons bekende Abraham en takkenbossen of
brandstapels. Het moet een gewone jongen zijn geweest die toevaUig
Abraham heette en die om een boodschap gestuurd werd, aldus Stoett
en ook v. d. Laan in hun spreekwoordenboeken. Erg bevredigen doet
die „verklaring" niet.
OP ZIJN LAUWEREN RUSTEN uitrusten na vermoeiende of eervolle
arbeid, zich tevreden stellen met het bereikte, zich niet druk meer ma
ken omdat het wel genoeg is of omdat men het zat is. Dit gezegde komt
uit het Ifrijgsleven, de veldheer, soldaat of officier die ontslag neemt
uit de krijgsdienst omdat hij er genoeg van heeft nadat hij in een veld
slag geridderd is. Wie na het omhangen van een lauwerkrans er voor
taan zijn gemak van neemt. (Dit is dus geen erg positieve uiting voor
een bedrijf dat juist verder wil strijden - RED.)
DE HAND AAN DE PLOEG SLAAN beginnen met een karwei. Bijbel
se uitdrukking, ontleend aan Lukas IX 62 waarin wij lezen „Niemand
die zijn hand aan de ploeg slaat, en ziet naar hetgeen achter is, is be
kwaam tot het koninkrijk Gods". Ook hier klinkt een negatief geluid
door, dat men er goed aan doet eindeüjk eens de handen arbeid te ver
schaffen en de ploeg aan het werk te zetten, resp. niet langer achterom
te zien.
ZICH HET VUUR UIT DE SLOFFEN LOPEN de uiterste moeite doen,
en dan in de regel voor een ander, met name iets proberen te bereiken
dat niet zo gemakkelijk te verwezenlijken is voor iemand die in nood
zit. Het komt van 't denkbeeld dat je zo hard zou kunnen lopen, dat de
vonken van de schoenen af spatten. Er wordt bij gedacht: dat doe je
niet voor iedereen
VEEL GESCHREEUW EN WEINIG WOL Dit is maar een gedeelte van
de volledige „zei-spreuk". Veel geschreeuw en weinig wol, zei de dui
vel die een varken schoor. Dit gezegde wordt gebruikt als iemand veel
drukte maakt over een zaak die weinig betekent, moord en brand
schreeuwt over een onbetekenend ongelukje, of luidkeels kermt van
pijn over een heel klein wondje. Het gedeelte van de spreuk met de
duivel als woordvoerder is vaak weggelaten omdat een bijgeloof wil,
dat het noemen van die naam ongeluk zou brengen.
HIJ HEEFT HET HOOFD IN DE SCHOOT GELEGD hy heeft zijn ver
zet opgegeven, hij spartelt niet langer tegen. Afkomstig van een vorm
van overgave: het hoofd in de schoot (op de knieën) van de vijand leg
gen die dan kon doen wat hem beliefde, zelfs zo hij dat wenste dat
hoofd (doen) afhakken. Het laat overeenkomsten zien met het bijbel
verhaal over Simson en Delila: „Toen deed zij hem slapen op haar
knieën en riep een man en liet hem de zeven haarlokken van zijn hoofd
afscherenen zijn kracht week van hem" (zie Richteren XVI 19).
Zeer negatief oordeel over een moedeloze.
IEMAND EEN HART ONDER DE RIEM STEKEN iemand weer moed
geven of inspreken. Bij de oude soldatenuitrusting behoorde een schuin
over de borst lopende riem. Als een krijgsman geen hart had, moest
hem eerst moed ingesproken worden, voor hij een opdracht dorst uit
voeren of ten aanval wilde gaan. Er is vaak ten onrechte gedacht, dat
men iemands hart tegen afzakken moest behoeden door een riem on
der het hart te laten dragen en dan werd er gezegd „Een riem onder
het hart steken", maar dat steken geeft al aan, dat het hart wordt be
doeld en dat dit dan onder de riem ontbrak. Er is ook een vorser ge-
wepst die de verklaring op heel ander terrein zocht en aan de riemen
van een roeiboot of galei dacht. Die boten hadden eerst geen dollen en
de riemen draaiden in een holte. Als die holte te ver uitsleet, moest
men er een nieuw hart inzetten. Ook dan werd er een hart onder de
riem gestoken.