EIIAI1DEI1 I1IEUWS
Ooitgensplaat
kende geen pardon
voor vreemdelingen
De klok heit twaalf
Kalm aan bij
kruispunten
Dat kan alleen Toyota: zó veel auto voor
Dctie van Veilig Veriteer Nederland
-k Zandloper en zonnewijzer zwegen
3e 1}lad
Vrijdiag 13 januari 1978
No. 4657
Scriptie over vroeger bestuur:
GERO
alt^d voor iedereen
20% korting
X op alle komplete cassettes
X A. Vroegindeweij
Westdijk 46 Middelharnis
KAT- EN HONDSPEL
TOERISTISCH KORT
Uw huis verkopen?
TAIVIBOER
Praetliuus-nleuws
GOEDEREEDE
cockpit-dashboard - druktoetsradro - automatische 3-punts veiligheidsgordeis in kleur interieur
bekleding - volledig verstelbare bucketseats met afneembare, verstelbare hoofdsteunen - zonwerend
glas - intervalschakelaar ruitewissers - inhaalstand op richtingaanwijzerschakelaar - veiligheids-
binnenspiegel dag/nacht - achterruitverwarming - achteruitrijlampen - alarmknipperlichten - waar-
schuwingslichten handrem en remwerking - spoiler voor - sportvelgen met staalgordel-radiaalbanden
- matzwarte "boemerang" buitenspiegel - matzwarte ruitewissers - zijclignoteurs - kooikonstruktie -
PVC-schilden in voorspatborden - schijf remmen voor - rémbekrachtiger.- remdrukbegrenzer -
probleemloze 1200-motor - wisselstroomdynamo
Kom eens kijken in de siiowroom bij
DORPSWEG 38-34 SOMMELSDIJK TEL. 01870 - 4436
Voortaan, op iedere nieuwe Toyota 3 jaar garantie ongeacht aantal gereden km.
Het abonnement
1978 I
Dankbaarfieid
Uw iiuis verkopen?
TAIVIBOER
Om de inhoud van de scriptie, geti
teld „Ooitgensplaat, een ambachtsheer-
lijkheid tijdens de republiek" wat appe-
tijtelijker voor te schotelen, hebben we
naarstig gezocht naar wat passages die
op z'n minst een glimlach moeten ont
lokken. Overigens is dat niet de preten
tie van het werkstuk, gemaakt door dhr.
Hovy, verbonden aan het historisch se
minarium van de Universiteit te Am
sterdam, maar we hebben die passages
wel gevonden. Dat maakt de scriptie in
teressant voor meerderen dan alleen
maar de snuffelaars naar historische
wetenswaardigheden die desnoods gort-
droog mogen zijn. De scriptie bevindt
zich daar keurig tussenin, niet dor maar
het is anderzflds ook geen streekroman,
zü het dan ook dat die zich wel erg lang
geleden zou hebben afgespeeld
Materiaal voor zijn scriptie vond dhr.
Hovy goeddeels in het keurig gerubri
ceerde gemeentearchief van Ooltgens-
plat, toen nog geheten de Ambachts-
heerlijkheid St. Adolfsland. Dat geeft
een vrij nauwkeurig beeld vanaf het
eind van de 16e eeuw en uit dat beeld
distilleeort hij vnl. die informatie die be
trekking heeft op de inrichtiag en wer
king van het bestuur van Ooitgens
plaat. Daarin gaat het over de recht
spraak, de positie van de schout in heit
dorpsbestel, de betrekkingen met de
ambachtsheer, de landsoverheid en de
ruwaard en de samensteller heeft zich
ook verdiept in de vraag hoe het stond
met de autonomie van de ambachts-
heerlijkheid. „De scriptie wil een bij
drage leveren aan onze kennis van het
bestuur op het platteland tijdens de re
publiek" aldus dhr. Hovy. Zijn werk
stuk is 8,25 te verkrijgen via Post-
giro 13500 t.g.v. H 13873 van de Ge
meentegiro Amsterdam, t.n.v. Historisch
Seminarium, Herengracht 286 te Am
sterdam.
De samensteller heeft teruggezien op
de moemering (1380-1420) op de gorzen,
het darink-delven, de weervisserij die
toen al verboden werd om de visstand
te sparen en de bedijkingen waarvan de
eerste in 1483 gereed moeten zijn ge
weest. Wie dat allemaal interessant
vindt kan zich naar hartelust in deze
materie verdiepen, want dhr. Hovy
heeft er heel serieus werk van gemaakt
een zo getrouw mogelijk beeld te geven.
Interessant is het te lezen over o.m.
de werkzaamheden van de vroedvrouw,
maar denk niet dat dat van die lieverd
jes waren, „want", zegt de scriptie:
„meer dan eens wordt de vroedvrouw
wegens mishandeling of doodslag door
haar clientèle aangeklaagd. Het mens
had ook nog te waken tegen onderkrui
pers die haar vak wilden binnendringen.
Daar had trouwens ook de schoolmees
ter mee te kampen want sommige par
ticulieren hielden er een bij-schooltje
op na. Schout en schepenen bleken het
veelal roerend met elkaar eens te zijn.
Ze kwamen weinig tegenover elkaar
te staan wat de schrijver doet vermoe
den dat bij de schepenen het besef ver
tegenwoordiger van de ingezetenen te
zijn veelal moet hebben ontbroken.
Trouwens, de Schout kon altijd de hulp
van de Ambachtsheer inroepen en daar
stuurden de schepenen het kennelijk
liever niet op aan.
Ze moeten nogal vreedzaam zijn ge
weest, die van de Plaat. Belastingbeta-
len deden ze niet zo van harte en dat
kostte wel eens een ruit van een pach-
terhuis of de vrouw van de impostmees-
fer werd gedreigd in de haven te ver-
zeüen, maar daar bleef het dan ook bij.
Nadat het is gegaan over de armen
zorg en Kerkelijke Zaken voor lief
hebbers interessant om te lezen geeft
de samensteller een kijk op de Open
bare orde en veiligheid. De nachtwaker
komt daarin meermalen naar voren. Er
waren periodes dat de man zijn leven
niet zeker was en best eens kon worden
overvallen door het vijandeUjk gespuis
dat ook op de binnenwateren rond
zwierf en zich ook al voor Ooitgens
plaat had vertoond. De man had zijn
overbekende toon en dat moest hem
helpen als hij eens gepakt zou worden.
De belager zou dan van hem verlsingen
dat hij zijn roep zou vervolgen maar de
nachtwaker zou dan letterlijk een heel
andere toon aan moeten slaan. Zijn col
lega of de burgers zouden dan merken
dat er iets aan de hand was en zouden
maatregelen kunnen nemen om hem te
ontzetten
Van vreemdelingen in het dorp vond
men dat die de sociale rust zouden kun
nen verstoren. De landarbeiders klaag
den ook over de concurrentie die ze van
vreemdelingen hadden en er was een
radicale groep die verlangde dat de
boeren of de koppelbazen geen vreem
delingen meer in dienst zouden nemen
zolang er nog volk uit eigen gemeente
zonder werk zat. De burgers die 's zo
mers zonder werk zaten zouden 's win
ters ten laste van de armenkas komen,
zo werd gewaarschuwd.
De magistraat had overigens zo
zegt de scripitie een overduideUjke
voorkeiu- voor alleenstaande' seizoenar
beiders. Men was niet erg gebrand op
vreemdelingen, bedelaars ende landlo
pers die zich onder pretext en voorgeven
dat deselve comen omme des somers te
werken en tegens de winter oft wel met
het uytgaan van den ougst haer vertrekt
te nemen, met vrouw en kinderen in
Ooitgensplaat vestigden.
In 1723 werd het zelfs verboden om
„van buyten incomende" gezinnen te
huisvesten. Schout en 2 schepenen gin
gen periodiek de huizen langs om te
controleren of dat verbod niet overtre
den werd. Vreemde gezinnen die wer
den aangetroffen moesten binnen twee a
drie dagen de jurisdictie verlaten, of
wel bij de Kerk aankloppen om een ga
rantieverklaring dat ze zo nodig op ker-
keUjke ondersteuning mochten rekenen.
Die laatste mogeiykheld stond overi
gens alleen open voor die gezinnen
waarvan de vader nog in leven was.
Vrouwen met kinderen werden zonder
pardon uit de jurisdictie gezet. Hetzelf
de gebeurde ook met alleenstaande
vrouwen en zeker als zij zwanger wa
ren. Vry gezellen zelfs als zfl een kind
bij een getrouwde inwoonster hadden
verwekt hadden meer kansen
Vergissen we ons erin dat het er in
het Ooitgensplaat van nu wat beschaaf
der toegaat?
In „Elseviers Weekblad" lazen we een
vermakelijk stukje over de altijd du
rende strijd tussen kat en hond of hond
en kat zo u het noemen wil.
Voor honden- en kattenliefhebbers
onder onze lezers(essen) is de uitspraak
van de kantonrechter misschien leer
zaam.
RECHTEN VAN HET DIER
Kattenliefhebbers opgelet! In de strijd
tussen uw poezelige huisdier en zijn be
lager, de moordlustige hond, geldt niet
meer onverkort het recht van de sterk
ste. Het gebeurde in een buitenwijk van
het anders zo rustige plaatsje Emmen.
Een hond belaagde een kat, de kat
vluchtte, maar werd dan toch door het
ondier gegrepen. En flink ook, zoals
bleek uit de rekening van de dierenarts:
„Voor het oplappen van uw kat 505,
Over te maken op rekening..."
De eigenaar van de kat, hoezeer ook
met zijn huisgenoot verknocht, vond dat
te gek worden, en diende bij de kanton
rechter een schadevordering in tegen
de eigenaar van de bijtgrage hond.
Argument van de bezitter van de
hapklare kat: Mijn lieveUng moet vrij
en ongestoord kunnen rondlopen in de
plantsoentjes van de gemeente die be
horen tot het woonerf van mijn woning;
dat ze ook behoren tot heït woonerf van
de eigenaar van de hond, doet er niet
toe.
De kantonrechter overwoog echter in
zijn vonnis, dat die vrijheid niet bestaat,
als de kat zich begeeft op het territoir
van een hond. Dan krijgt de kat moei
lijkheden met de hond, die zijn territoir
bewaakt, aldus de dierpsychologisch
kennelijk goed onderlegde rechter.
Om te weten te komen hoe alles pre
cies in zijn werk was gegaan, bezocht hij
in hoogst eigen persoon de plek van het
onheil. En wat bleek? De moordpoging
had zich afgespeeld in een plantsoen aan
de overzijde van de weg, een plantsoen
waar volgens de Emmense politiever
ordening honden aUeen maar aange-
hjnd mogen komen.
De baas van de hond, aldus de kan
tonrechter in naam van de Koningin,
had ervoor moeten zorgen dat zijn beest
op eigen erf bleef. Maar, zo voegde hij
eraan toe, daar staat tegenover dat het
algemeen bekend is, dat zeer veel hon
den zich zodanig plegen te gedragen, dat
geen kat voor hen veilig is. En als een
kat zich In een openbaar plantsoen be
geeft, loopt hij het risico, dat hij of zij
een ongewenste confrontatie met een
hond beleeft.
En dat betekent in dit geval, dat de
kat het risico toch zelf een beetje heeft
gezocht. Daarom dient de schuld gelij
kelijk over de eigenaren van kat en
hond verdeeld te worden. De honde-
baas moest dus de helft van de nota van
de dierenarts betalen. Hij zal wel ge
dacht hebben: „Had mijn hond die rot-
kat maar helemaal doodgebeten, dat
waa een stuk goedkoper geweest". (E.W.)
DeUSA-Railpas is wat duurder ge
worden. Een netkaart voor 14 dagen
(alleen verkrijgbaar voor niet-Ameri-
kanen) kost nu 185, een abonnement
voor 21 dagen kost 250 en voor 30 da
gen 295. De USA-Railpas in Neder
land te koop bij Holland International
en de reisbureaus is geldig op aUe
treinen van de Amtrak en de Southern
Lines.
De Poolse toeristenorganisatie Orbis
wil tot 1980 10 nieuwe hotels in ge
bruik nemen. Nu beheert deze staats
onderneming 42 hotels. In juni a.s. wordt
ter gelegenheid van de grote beurs in
Poznan het eerste hotel van de nieuwe
reeks geopend. Het Orbis-hotel in Poz
nan telt 870 bedden in 425 kamers en
appartementen.
Het vakantiecentrum Holm in de
Oostzeebadplaats Schönberg (ten oos-
en van Kiel) heeft de primeur van een
vakantie-autorijschool. Tijdens een va
kantie van 14 dagen' kan onder leiding
van erkende instructeurs het auto-rij
bewijs worden gehaald. Dat kost DM
910,inclusief onderdak in apparte
menten met keuken, bad, toilet, televi
sie en gratis gebruik van het zwembad.
De snelste oversteek met een ver
keersvliegtuig over de Atlantische
Oceaan is onlangs gemaakt door een
„Concorde" van British Airways. De af
stand Barbados - Londen werd afgelegd
in 3 uur en 42 minuten. Dat was een re-
cordverbetering met 17 minuten. Een
„Boeing 747" heeft voor dezelfde afstand
7 uur en 55 minuten nodig.
SOMMELSDIJK:
Dinsdag 17 januari gaan we praten
over „opvoeding", onder leiding van
Annemarie Noordzij en Dita Vermeulen,
die zich met opvoedkunde bezig houden.
Onder andere de volgende onderwerpen
zuUen aan de orde komen:
Waarom voeden we kinderen op?
Wat willen we met opvoeding
bereiken?
Hoelang gaan wij door m. opvoeden?
Hoe en wanneer leren wij onze
kinderen bepaalde dingen?
Iedereen is van harte welkom in „iit
Praethuus" in de Doelen, St. Jorisdoel-
straat 32, Sommelsdijk.
Het begint om haU twee, de toegang
is gratis en de prijs van de koffie is 75
cent.
Spreekuren Gezinsverzorging
Elke dag, van maandag t.m. vrijdag
wordt door de leidster van de Gezins
verzorging, Mevr. J. W. Ravenek-Lub-
berding .spreekuur gehouden, in het
kantoor Hoge Pad 2, 's morgens van 9
tot 10 uur.
Lies van der Velde
Prijzen incl. BTW af depot Spijkenisse. Wijzigingen in prijs en uitvoering voorbelnouden
Er is een periode geweest, waarin men
de tijd niet zo nauwkeurig kon aflezen
als vijf, vier, drie, twee, één seconde
van nu. Er was toen ook nog niet
zo'n behoefte aan om de tijd met preci
sie te meten. Omdat er voldoende van
was, nam men het niet zo nauw. Het
begrip tijd is geld kende men nog niet.
Toch hadden de oude Egyptenaren al
een tijdmeting, die zij met een groot
woord „wateruurwerk" noemden. Het
bestond uit een kom met een gaatje in
de bodem. Hierdoor liep het water, waar
mee de kom was gevuld, weg. Dat duur
de dus een bepaalde tijd, maar erg zui
ver was het niet. Er w^aren ook olielam
pen bekend, die als tijdaanwijzer dien
den. Op het glazen oliereservoir was een
schaalverdeling aangebracht, die het
mogelijk maakte de tijd af te lezen naar
de hoeveelheid olie, die was verbrand.
Nauwkeuriger was de tijdmeting met de
zandloper, maar een nadeel was, dat
men hem al weer zo gauw moet om
draaien. Bijvoorbeeld om het hall uur
werd het glas gekeerd. Drie maal acht
glazen. Dat geldt nu nog bij het wacht
lopen op schepen. Eveneens uit de
scheepvaart stammen de koperen tijd-
ringen. Het aflezen van de tijd daarvan
was lang niet gemakkelijk. Dat ging
door middel van een bepaalde lichtin
val door drie gaatjes.
De zonnewijzer echter werd met zeer
grote nauwkeurigheid ontwikkeld en op
den duur was het niet aUeen mogelijk
de tijd bij zonUcbt af te lezen via
schaduwlijn op een tijdschaal werd het
draaien van de aarde om de zon aan
gegeven maar kon men ook aan de
stand van de sterren de datum aflezen.
Er zijn zakzonnewijzers van prachtig
bewerkt ivoor, met kompas en datum
aanwijzing bewaard gebleven. Zeer lang
heeft de zonnewijzer stand gehouden,
zelfs nog toen de klokken al waren uit
gevonden. De opmars van de tandwie-
len en gewichten was echter niet te
stuiten.
Het probleem bij die eerste klokken
was, dat men nog niet wist hoe de
spanning van de veer te regelen. Er was
nog geen bert^rouwbare gangregulator
van het échappement.
In een slingeruurwerk is het échappe
ment het gedeelte van het werk dat de
beweging van de veer regelt en op de
slinger overbrengt. De tik van dit in ge
lijke momenten verdelen wordt veroor
zaakt door het stuiten van de lepels van
de spil op de tanden van het schakelrad.
Het was Christiaan Huygens, die in 1657
de toepassing van de slinger als gang-
regulator had uitgevonden. ZeLE ver
vaardigde hij geen klokken, maar hij
gaf uurwerkmakers het recht van zijn
vinding gebruik te maken. Een beroem
de uurwerkmaker was Samuel Coster
uit Haarlem. In twee van zijn Haagse
klokjes is onder de signatuur van de
maker dit privilege gegraveerd. Die
Haagse klokjes waren de allereerste
met een slinger. In een rijtuighorloge,
gevat in een zilveren kast, met een zil
veren wijzerplaat, één enkel uurwijzer
en spillegang, staan in de kast en het
deksel de portretten van Coster en zoon
met de signatuur.
Door de technische verbeteringen van
de metaalbewerking kon de klokken-
makerij tot grote bloei komen. Maar
reeds in de tweede helft van de lede
eeuw waren er in Friesland al „groot
uurwerckmaeckers". Het ging hier om
de torenklokken, die overal trouwens de
oudste uurwerken waren, waaraan de
smid nog te pas was gekomen. Zo'n in
een toren aangebrachte klok noemde
men „oerlament" of ook wel „hoerloy",
verbasteringen van het woord horloge.
Zodra het donker was, had men echter
niet veel meer aan de wijzerplaat met
bovendien nog maar één wijzer. Zolang
er nog geen slagwerk was, riep de nacht
waker van de torentrans de tijd af.
Het principe van tandraderen en ge
wichten werd toegepast op de kamer-
klokken. Zij waren nog kostbaar speel
goed voor koningen en prinsen, ver
vaardigd van edele houtsoorten, inge
legd met schildpad, met speelwerk, da
tum en maanstand. En al die klokken
tikten: de oudste Zaanse stoeltjesklok
met de koperen uurwerken, wijzerplaat
van zwart fluweel met zilveren cijfer-
ring, de spreuk „Nu elck sijn sin", of
„Pas je niet op mij. So pas ik niet op
dij"; de klokken uit de Friese uurwerk
industrie, die eveneens een grote bloei
heeft gekend; de Friese staartklokken,
de kostbare schippertjes, bruikbaar in
roefjes van schepen. Het gaande werk
van dit klokje had een rad meer, waar
door het mogelijk was de slinger sterk
in te korten. ledere klok, of het nu een
Limburgse, Luikse of Larense was, had
zijn eigen karakteristiek. Zoveel stre
ken, zoveel stijlen, zoveel verschillen
als tussen een marmeren Franse pen
dule uit de romantische tijd en een con-
soleklok in BouUe stijl, maar één ding
hadden ze gemeen: ze gaven de tijd aan.
Zoals wij reeds hebben medege- g
deeld, is het abonnementsgeld s
voor het jaar 1978 vastgesteld
op 32,—. I
U kunt dit bedrag overschrijven g
op onze postrekening nr. 16 79 30 g
of overmaken via de RABO bank s
te ]\ïiddelhamis (nr. 3420.01.108). M
Dit bespaart U 1,20 incasso- s
kosten en geloop aan uw deur!
Vriendelijk dank voor uw mede- g
werking. 3
EILANDEN - NIEUWS
afd. abonnementen.
Matthew Henry, de bekende bjjbel-
kommentator, was niet alleen een groot
geleerde maar ook een oprecht gelovige.
Op een dag werd hij beroofd van zijn
beurs. Die avond schreef hij in zijn dag
boek: Laat ik dankbaar wezen.
Ten eerste: omdat ik nooit eerder
bestolen ben.
Ten tweede: omdat hij mijn beurs
pakte, maar me niet het leven
beneim.
Ten derde: ofschoon hij alles nam wat
ik bezat, het niet veel was.
Ten vierde: dat ik de bestolene was
en niet de steler.
Kruispunten vormen nog steeds de
ernstigste black spots iti het verkeer.
Vandaar dat Veilig Verkeer Nederland
woensdag 11 januari, opnieuw is ge
start met een voorlichtingsactie, die on-,
der het moto „Hoe hard rijdt u nu?" de
weggebruikers er vooral op wijst dat
het met te hoge snelheid naderen van
een kruispunt een uiterst riskante zaak
is. Samen met het geen voorrang geven
is het te snel naderen een belangrijke
oorzaak van de vele ongevallen op
kruispimten.
Uit de ongevalsstatistieken blijkt, dat
bijna de helft van alle verkeersonge
lukken in ons land gebeurt op kruis
pimten.
In 1975 was het 22.805 keer raak op
kruispimten. Van die aanrijdingen wa
ren er 684 met dodelijke afloop.
„AFSTORMEN"
In het kader van de VVN-actie, die
tot half maart duurt, worden overal in
het land en natuurlijk vooral langs
de wegen met Isruispunten zo'n 30.000
affiches en raambiljetten met de tekst
„Hoe hard rijdt u nu?" en „Rijdt u wel
eens te hard?" opgehangen.
Spots op radio en televisie wijzen er
in de campagneperiode indringend op
dat het op kruispunten „afstormen",
waardoor vaak niet meer bijtijds kan
worden gestopt, een levensgevaarlijke
zaak is voor de bestuurder zelf en voor
zijn medeweggebruikers.
Te hard rijden hoeft bepaald niet per
se boven de toegestane maximumsnel
heid van 50 km per uur te liggen. Er
zijn omstandigheden dat aanpassing van
de snelheid onder de 50 km noodzake
lijk is. Op een kruispunt bijv. bepaalt
niet de wet de exacte snelheid, maar de
situatie ter plaatse, die vaak onover
zichtelijk is.
ONDERSCHAT
Overigens zal men het niet alleen op
een smal, door de bebouwing weinig uit
zicht biedend kruispunt kahn aan moe
ten doen, ook bij ruimere kruisingen zal
gas teruggenomen dienen te worden.
Uit de praktijk blijkt dat daar vaak
beoordelingsfouten worden gemaakt.
Vooral op deze plaatsen worden af
standen en eigen en andermans snelheid
onderschat. Als er dan moet worden ge
remd redt men 't niet meer
OVERAL
Gedurende de eerste drie maanden
van dit jaar wijst Veilig Verkeer Ne
derland automobilisten, motoirijders en
bromfietsers er op overal de snelheids
meter goed in de gaten te houden.
De WN-actie „Hoe hard rijdt u nu?"
wordt gevoerd in samenwerking met de
Centrale Politie Verkeerscommissie
(CPVC) en de Verkeerscommissie Open
baar Ministerie (VCOM).
