Slag in het Slaak
De Kleistee te Ouddorp krUgt dit jaar
bestemming als Natuurreservaat
M.O.VAN1923
^BOLINDA
bruids-
bouquet
fa. Korteweg
Zeeuwse wandelingen
praktijkdiploma boekhouden
m.b.a.-s.p.d.-accountant a.c.
boekhouden m.o.
taaie, sterke huid
zeer hoge produktie
goede bewaarui
BOEKBESPROONG
een vim kweekprodukt
Kftdz.3
Uw huis verkopen?
TAMBOER
L. van Wallenburg.
piiuiiiiiiuiiiiiiiiiiiuuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiimio^^
I AUTOWASSEN
I EEN PROBLEEM?
I auto-wasserette
I JAC. DE GAST
m
1 instructief plaatsoen
2 bloemenwei
3 herbouw
4 natuurpad
a. duingrasland
b. akkers
c. wallen
Uw huis verkopen?
TAMBOER
CURSUSSEN
PRAKTIJKDIPLOMA
Voor de
mooiste dag
van uw leven,
het mooiste
gemaakt door
ZANDPAD 68 - MIDDELHABNIS - TELEFOON 2828
W\j prepareren uw bruidsbouquet op kleur
achter glas in schilderyvorm.
.^ILANDEN-NIEUWS"
Vrijdag 6 januari 1978.
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat
geheel ten dienste van de lezer die er
kosteloos gebruik van kan maken. Uw
vragen op velerlei gebied kunt u sturen
aan: Redactie Eilanden-nieuws, postbus
S, Middelhamia, met in de linkerboven
hoek „Yragen-rubriek" varmeld. De
vragen worden door deskundigen ba-
antwoord en zuUen binnen enkele we
ken na de inaending compleet met ant
woord In deze rubriek worden gepubli-
••erd.
SERING SNOEIEN
Hoe moet ik mijn seiingenboom
snoeien?
Antwoord: De seringen bloeien op het
overjarige hout en niet op nieuwe
scheuten. Als u er teveel van het oude
hout uithaalt, bloeit de boom niet of
nauwelijks. Daarom is het 't beste, een
sering niet te snoeien. Hoogstens kunt u
een enkele tak wegnemen die niet mooi
uitgroeide, teveel Ucht wegneemt voor
de andere, of te hoog opgaat. Is een
te lang gerekt en kaal van onderen, dan
moet u zo'n sering wel toppen, zodat hij
niet hoger uitgroeit maar de breedte in
gaat.
OUD KERKBOEK
Van mijn grootvader erfde ik een
kerkboek met Nieuw Testament, Psal
men en 192 gezangen. Daar Uc zelf al 74
jaar oud ben moet het dus wèl oud zijn.
Hoe oud?
Antwoord: Dat staat duidelijk In de
lange uiteenzetting op het titelblad: 5
augustus 1818. In dat jaar zal uw boek
gedrukt zijn. Dat kon, omdat de Alge
mene Synode der Nederlandsche Herv.
Kerk in dat jaar de uitgave van psal
men (niet die van Datheen maar die van
1777) en de gezangen (welker aantal ge
durig werd uitgebreid) op te dragen aan
de Nederlandsche Bijlsel-Compagnle. In
1836 werd dat nog eens door de synode
bekrachtigd en op 9 juU 1867 werd aUes
ingetrokken en was iedereen vrij, te
drukken wat hij wilde.
Auteursrecht bestond immers tóch al
lang niet meer op enige berijming, al
thans toen! De genoemde cle bediende
zich van een drukker en een uitgever die
in Haarlem en Amsterdam woonden
(Enschede en Brandt) en dus viel de uit
gifte onder het Provinciaal Kerkbestuur
van Noord-HoUand. Hiermee is uw
vraag beantwoord. Zo'n oud kerkboek
heeft, als het gaaf is, natuurlijk wel
waarde. Voor wie de geschiedenis van
het kerkelijke Ued in ons land bestu
deert is het een enkel steentje uit een
bont mozaïek. Want al vóór 1900 zijn er
de meest uiteenlopende uitgaven ge
weest en ook Datheen werd herdrukt tot
in onze tijd toe.
WENGé HOUT
In onze wengèhouten tafel zitten
vochtplekken en wel in het blad. Hoe
kan ik die wegwerken? Wengé-olie en
teakolie helpen niet.
Antwoord: Vocht, dus water, geeft in
deze blanke houtsoort altijd omzettin
gen die niet meer te verhelpen zijn. U
kunt kiezen uit twee oplossingen. De
eerste Is: het hele blad met water be
handelen, zodat overal soortgelijke
plekken ontstaan. U kunt dan zeggen
dat u opzettelijk een bepaald patroon in
het hout hebt aangebracht. Maar omdat
u al met olies hebt gewerkt zult u dit
niet zo gemakkeüjk meer voor elkaar
krijgen. U zou het hout n.l. eerst met
een middel moeten behandelen waarin
olies oplossen. Daarom raden wij u aan,
een vlakschuurmachlne te lenen en het
hele blad vlak af te schuren. U kunt dan
proberen de vlekken weg te krijgen.
Lukt dat niet dan is in elk geval het
vethoudende laagje hout verwijderd en
kunt u de eerst genoemde werkwijze
toepassen.
SCHIMJVIEL IN KELDER
Wij hebben een droge kelder en tóch
komt er steeds een soort schimmel m
voor, waarvan wij u hierbij wat toezen
den. Wat is er tegen te doen?
Antwoord: Om deze schimmelplant te
determineren zouden wij hem uit de
toegezonden sporen moeten kweken en
dat kan erg lang gaan duren. Schim.-
mels groeien op allerlei materiaal, maar
wij nemen aan dat deze op hout groeit.
Dan komt er tóch vocht uit de grond en
Wat er in Zeeland gebeurd is gedu
rende de eerste jaren van de 80-jarige
oorlog, daarvan weten we heel wat. Na
Den Briel op 1 aprU 1572 kozen enkele
dagen later Vlissingen („Op april zes
verloor Alva zijn fles) en Veere de zijde
van de Prins. Middelburg bleef Spaans,
maar Is na een belegering van ruim IV2
jaar door de Geuzen ingenomen. Heel
Walcheren vrij van Spaanse druk. En
kele jaren later volgden de overige de
len van Zeeland.
We weten er alles van.
Maar dan komt er een leemte In onze
kennis over de strijd der Zeeuwen tegen
Spanje. Het is maar een vermoeden,
omdat ik afga van mijn eigen kennis
over de latere gebeurtenissen, die lang
zo groot niet is als in die eerste oorlogs
jaren. Daarom wil ik in dit artikel iets
vertellen over de slag in het Slaak op
12 september 1631. Een belangrijke ge
beurtenis, die in de meeste geschiedenis
boeken niet genoemd wordt.
De Spaanse vloot.
In Antwerpen maakten de Spanjaar
den grote toebereidselen tot een tocht
naar Zeeland. Het was hun eigenlijk te
doen om Ooltgensplaat op Flakkee, waar
ze een sterkte wilden bouwen. Dan
moesten ze dus dwars door Zeeland. Ze
hadden een vloot van 38 grote schepen,
18 kleinere en veel platboomde vaartui-
gen( pleyten werden ze genoemd), die
bijzonder geschikt waren voor ondiepe
plaatsen. De streek rond Reimerswaal
bijvoorbeeld, die onder water gelopen
was en waar het oude stadje als een
eilandje boven het waiter uitstak. Er wa
ren 1250 schepelingen aan boord en 4000
soldaten en natuurlijk het nodige ge
schut. Per bul had de paus zijn zegen
toegestuurd.
De admiraal heette Boy, hij was af
komstig uit Yerseke, zal dus de toestand
van de Zeeuwse wateren wel gekend
hebben. Aan het hoofd van de soldaten
stond Jan van Nassau. Dat klinkt u
misschien wat vreemd in de oren. Daar
om moet Ik iets van deze man vertellen.
Zijn grootvader was de bekende Jan
van Nassau, broer van prins Willem,
stadhouder van Gelderland, de man die
de Unie van Utrecht tot stand gebracht
heeft. Om te kunnen onderscheiden wel
genoemd Jan de Oude.
Zijn vader heette ook Jan, de Mid
delste genoemd. Hij is twee keer ge
trouwd geweest en liet 26 kinderen na.
Een van hen was de Jan uit dit artikel,
de Jongere of Jongste genoemd, geboren
In 1583.
Na zijn studie en zijn daarop volgende
reizen kwam hij in dienst van de Prins.
Later werd hij rooms, maar bleef toch
nog tn onze dienst. Toen hij trouwde
met de r.k. Ernestine de Ligne uit de
zuidelijke Nederlanden, ging hij over in
Spaanse dienst en moest dus vechten
tegen zijn familieleden.
Marinus Hollaer.
Dat was de bevelhebber van onze
vloot. Een dapi>er man, die reeds tijdens
Parma tegen de Spanjaarden gevochten
had. Vermoedelijk is hij tn Vlissingen
geboren, daar is hij in ieder geval be
graven.
In 1607 vocht hjj onder Jacob van
Heemskerk (die toen sneuvelde) tegen
de Spaanse vloot bij Gibraltar. Daar ge
lukte het hem het admiraalschip te en
teren en te vernielen.
Nu gaat hij zich meten met de Spaan
se schepen in Zeeland. Deze zijn de
Schelde afgevaren, zijn de Oosterschelde
opgezeild en bevinden zich in de buurt
van St. Philipsland, in het Slaak. Niet
zover dus van hun doel Ooltgensplaat.
Daar heeft in de avond van 12 sep
tember 1631 een verbitterde strijd plaats
gehad. Toit twee keer toe worden de
Zeeuwen teruggeslagen. Maar iedere
keer vaUen ze opnieuw aan. Tegen mid
dernacht komt er uitkomst doorde
mist. De zeer dllike nevel brengt de vij
anden tn paniek, ze zien hun kameraden
niet meer en weten niet wie vriend of
vijand is. Bovendien raken in het on
diepe Slaak verscheidene schepen aan
de grond. Met als gevolg dat de verwar
ring nog groter wordt.
Sommigen proberen wadend en zwem
mend het land te bereiken. Enkelen ge
lukt dat, velen verdrinken.
Als het licht wordt, geven de meesten
zich over. Zo worden er veel krijgsge
vangenen gemaakt en rijke buit behaald.
En de spanning is gebroken. Die was
groot onder de bevolking van Noord-
Zeeland. Een schrijver zegt ervan: „De
Zeeuwse eilanden waren vol vrees. De
boerenv an het platteland vluchtten weg
De lieden in Zierikzee welke plaats
zonder garnizoen was wierpen hun
bruggen af". Weldra werden er aller
wegen dankstonden gehouden ter ere
van Hem, die ons grondgebied beveiligd
had.
De onzen vonden het wel jammer, dait
ze de aanvoerder van de troepen Jan
van Nassau (Jan de Jongste) niet te pak
ken hadden kunnen krijgen.
Wat was er met hem gebeurd? Het ad
miraalschip was na het invallen van de
mist aan de grond gelopen, het volk
was van boord gegaan en graaf Jan had
hun voorbeeld gevolgd. Hij had kans
gezien te ontsnappen. Een paar dagen
later treffen we hem weer aan tn het
Spaanse leger.
De Deventer dichter Revius heeft er
een hekeldicht van 11 coupletten over
gemaakt. Hier volgt er een:
„Ik moet rijden, ik moet jagen
Om naar Grave Jan te vragen,
Die óf levendig óf dood
Werd gemlsset uit zijn vloot.
Hoort toch, hoort, gij goede lulden!
Kunt gij het mij niet beduiden?
Heb je niet vernomen van
De verloren Graaf Johan!"
Van de admiraal Marinus Hollaar ho
ren we later niet meer. Dat is geen won
der, want na deze zeeslag op het Slaak
hebben er in de Zeeuwse wateren wei
nig gevechten van belang plaats gehad.
In 1648 werd er vrede met Spanje ge
sloten. In 1842 werd een polder bij Oud-
Vossemeer op Tholen Ingedijkt en naar
hem genoemd: de HoUaere-polder.
Zijn zoon Jan was kapitein in staats^
dienst en is in 1646 gesneuveld, juist een
paar jaar voor de vrede.
Een andere Hollaer, Cornells, heeft
als kapitein onder De Ruyter gediend.
Middelburg..
Hoeft helemaal niet!
g Wij hebben nu een
M Automobielbedr^f
S Korteweegje 41 - 43
1 DIRKSLAND
IIWNIllllUUIilIIUIIillllllilllllllllUllllillllllllllUllllllllllllllllllllllllilllIIIIIUIIIIM
via de steen in het hout. Er bestaan ech
ter vele schimmelwerende middelen,
die u kunt kopen bij een drogist of in
een tuincentrum en soms bij een verf-
winkel. Daarmee spuit u de kelder goed
in en wellicht moet u dan een paar da
gen luchten. Daarna is het voor jaren
gedaan met elke schimmelvorming, be
halve op voorwerpen die u na de be
spuiting naar binnen brengt.
SPIEGEL OPHANGEN
Ik heb een mooie passplegel weg
moeten doen omdat „het weer" erin zat.
Hoe moet ik nu de nieuwe aan de muur
bevestigen, zodat er niet opnieuw iets
mee gebeurt?
Antwoord: „Het weer" wU zeggen, dat
het weerkaatsend vermogen plaatselijk
afneemt, doordat de reflecterende laag
aan de achterzijde van het glas loslaat.
Dit kan gebeuren bij een slechte kwali
teit spiegel, maar ook als er vocht in het
spel is. Daarom is het 't beste, de nieu
we passplegel zodanig aan de wand te
bevestigen, dat er een ruimte van ten
minste één centimeter bUjft. De aanwe
zige lucht kan dan circuleren en zorgt
ervoor, dat er geen vocht uit de muur
tegen de weerkaatsende laag van uw
spiegel komt. Overigens moet u wel
zorgdragen voor een niet te hoog rela
tief vochtgehalte van de lucht in ka
mers met spiegels, o.a. door daar veel te
luchten bij droog weer indien deze ver
trekken niet verwarmd worden.
TITULATUUR
Bij het adresseren van kerstkaarten
moest ik weer allerlei aanschrijftltels
uit mijn agenda enz. opdiepen. In de
postadressen lees ik vaak alleen „De
heer" en op sommige adresbandjes al
léén een naam zonder meer. Kan ik dat
ook gaan doen?
Antwoord: Dat kan. Op adresbandjes
stond vroeger wel „s.s.t.t." dat wü zeg
gen: behoudens titels en waardigheden,
maar dat vergeet men nu wel eens. U
mag gerust schrijven „De heer
precies zoals men vroeger altijd schreef
„MevrouwWant een vrouw met
academische titel moest het meesten
tijds stellen zónder al die franje die bij
mannen wel noodzakelijk werd geacht!
Omdat wij in onze tijd niet meer zo hoog
opzien tegen adellijke figuren, de mees
te ministers niet meer met excellentie
worden aangesproken en wij boven een
brief aan de koningin als aanhef „Me
vrouw", mogen zetten, is er alles voor
te zeggen om die hele verouderde titu
latuur overboord te gooien. Maar het
gaat er vaak om, wie u aanschrijft en
wat u bereiken wiltUit een oog
punt van wellevendheid, takt of louter
zakelijke redenen kan het wel eens aan
beveling verdienen voor bepaalde brie
ven toch die ouderwetse aanschrijfvorm
te gebruiken. Maar uw studerende zoon
moet u beslist geen „Weledelgeboren
heer" gaan noemen, ook al staat de stu
dent daarmee in dat (verouderde) lijstje.
WIE VAN DE 2
Ik heb een jongen van mijn leeftijd
ontmoet en die wil dat ik met hem
trouw, maar ik kan ook bij een weduw
naar in huls komen, die 3 schatten van
kinderen heeft en die ik graag verder
zou grootbrengen. Ze wUlen me graag
als 2de moeder, maar hij wil dan niet
(her)trouwen. Wat moet ik doen?
Antwoord: Trouwen met die jongen
van jouw leeftijd en dan als gehuwde
kinderverzorgster overdag in betrek
king gaan bij die weduwnaar tegen het
normale week- of maandloon. De kin
deren worden dan prima verzorgd en de
weduwnaar behoeft niet te trouwen. Hij
kan 's avonds zeU zijn kinderen naar
bed brengen.
VERHITTINGSLAMP
Er moet een soort looplamp bestaan,
waarmee je gemakkeUjker oude verfla
gen kunt wegbranden. Ik heb er ver
geefs naar gevraagd in verschUlende
verfzaken. Waar is die lamp te koop? En
wat is het stroomverbruik?
Antwoord: U kunt zo'n toortslamp
kopen in een aantal doe-het-zelf-zaken
en gereedschapswinkel^. De prijs ligt
rond de 130,— excl. b.t.w. De lamp
geeft een hitte af van ca. 425 graden op
12,5 cm afstand en verbruikt zo'n 600
Watt. Importeur is Verbion B.V., post
bus 65 te Winschoten.
DIEPVRIES
Ik heb 't Idee dat m'n eieren bedor
ven zijn na het invriezen. Heb ik iets
verkeerd gedaan? Ze waren 4 min. ge
kookt.
Antwoord: Gekookte eieren zijn niet
geschikt om in te vriezen, net zo min als
rauwe sla, mayonaise, gekookte aard
appelen, slaatjes, allerlei gerechten die
met melk of gelatine bereid zijn, bleek
selderij, komkommer, radijs e.d. U
schrijft ook, dat u uw verse eieren in de
normale koelkast bewaart. Dat ik ook
niet best voor de eieren. Een gewone
keukenkast is beter. U behoeft niet zo
bang te zijn, dat er kuikens uitkomen,
want onze eeteieren zijn niet bevrucht.
STERKTEREGEUNG
Als ik radio- of grammofoonmuziek
opneem met mijn nieuwe cassettedeck,
stel ik de geluidssterkte zodanig af dat
de wijzers van de stereo-metertjes op
dat deck niet op het rode gedeelte ko
men. Toch blijkt bij het afspelen dat
het geluid vervormd is en toen we een
proef namen met een andere recorder
sloegen daar de wijzers bij het afspelen
door het rood heen. Wat te doen?
Antwoord: Die signaal-sterktemeters
en vu-meters worden in de regel niet, of
niet nauwkeurig genoeg, geijkt. Dat 10-
<'A
De Stichting Het Zuidhollands Land
schap gaat dit jaar uitvoering geven
aan het beheersplan over het Kleistee-
gebied. Het 7 ha grote terrein zal dienst
baar worden gemaakt aan de natuur-
beschermingseducatie; planten en die
ren zullen er zo uitbimdig mogelijk tot
ontwikkeling mogen komen.
„Het plan beoogt de aanwezige le
vensgemeenschappen door een passend
beheer zich zo rijk en gedifferentieerd
mogelijk te doen ontwikkelen zo
wordt gezegd zodat alle vegetatie-
typen die er zich manifesteren met de
daarin levende dieren zo uitbundig mo
gelijk tot ontwikkeling komen".
Er zal in het gebied een natuurpad
worden aangelegd dat door natuurlief
hebbers begaan zal mogen worden. Er
komt een instructief plantsoen (met
kleine naambordjes bij de verschillende
plantensoorten) en een bloemenwei.
Voorts zal het pad voeren door een
stuk duingrasland, akkers en wallen.
Het Kleisteegebled eigendom van
de Watermy WMZ is daarmee welis
waar veilig gesteld voor het natuurbe
houd, maar de zorg van de Stichting Het
Zuidhollands Landschap strekt verder.
Er wordt van die zijde dan ook aange
drongen op een „bezinning op de toe
komst van de hele kop van Goeree" en
het schurvelingengebied als belangrijk
onderdeel daarvan. Het verloren gaan
van dat gebied zou een zeer grote ver
arming van o.a. de vogel- en vUnder-
fauna tot gevolg hebben, aldus de Stich
ting.
VrqwiUigers.
Vooralsnog ontbreekt een functionaris
die het Kleisteegebled gaat verzorgen,
maar de Stichting zal trachten daarin
te voorzien. Vrijwillige verzorgers zijn
overigens van harte welkom. „Er is
veel te doen en we komen handen te
kort" zo lezen we In de publicatie. Wie
zich daartoe geroepen voelt kan zich
aanmelden vla dhr. Mastenbroek, se
cretaris van de Flakkeese afdeUng van
het I.V.N., tel. 01870 - 49 53.
de gedeelte op de schaalverdeling is bij
benadering het gebied, waarin een ap
paraat de tonen kan vervormen. Die
vervorming kan echter ook iets later of
zoals In uw geval éérder optreden.
U moet aan de hand van proefopnamen
zelf de grens precies vaststellen en
voortaan onder die waarde bhjven. Ook
moet u afstemmen op de luidste passa
ges en niet willekeurig bij de aanvang.
U kunt in het algemeen beter iets te
zacht opnemen dan precies tegen de
grens van de mogelijke vervorming.
SUPERVOETEN
Ik kwam in een handleiding de maat
aanduiding superficial feet tegen, wat
zijn dat voor voeten en hoe reken ik ze
om in ónze maten?
Antwoord: Een superficial foot is de
naam voor een inhoud van één vier
kante Engelse voet op 1 Engelse duim
dikte. Als wij het goed uitgerekend
hebben komt 423,75 Sft. op één kubieke
meter en Is 1000 superficial feet 2,36 m^.
WITTE RAND
Hoe krijg ik de witte aanslag uit tan-
depoetsglazen?
Antwoord: Door een scheutje azijn in
die glazen te gieten en ze zo een uurtje
te laten staan. Daarna gewoon omwas-
sen en uitspoelen, en meteen droogwrij-
ven.
„stemmen uit Geneve" en „Stem
men uit Wittenberg" uitgaven
van De Greformeerde Bibliotheek
te Goudriaan (Z.-H.).
Nu de preken over Job van Calvijn
beëindigd zijn, vinden we in „Stemmen
van Geneve", no. 42, december 1977 het
begin van een nieuwe serie preken van
deze grote Hervormer. Ze zijn vroeger
door ds. Jan Martini, in leven predikant
te Tholen, tilt het Frans vertaald en in
ons land maar weinig bekend. Eerst
volgt een voorbericht voor de uitgave
van 1598, daarna een predikatie over de
Godheid van Christus, een tweede over
zijn geboorte en twee lijdenspredikaties
uit Mattheüs 26. Zij ademen dezelfde
geest als de vorige. Deze weldoorwroch-
te predikaties bevelen we zeer ter le
zing aan.
De bimdel „Stemmen uit Wittenberg"
no. 33, is een voortzetting van de Ca
techismus van dr. H. F. Köhlbrugge in
vragen en antwoorden. Omdat deze Ca
techismus dezelfde grondslag heeft als
de werken van Luther en andere Refor
matoren, is deze zeer nuttige uitlegging
opgenomen in de Wittenbergse Stem
men. Deze bundels verschijnen éénmaal
per kwartaal; de abonnementsprijs is
4,per aflevering. Er wordt goede kost
in geboden, het is lectuur die we in vele
gezinnen wensen.
D.
Th. d. W.
OUDDORP
„Damvereniging Denk en Zet"
Uitslag verloting. De winnende nr's
zijn: 1059, 1091, 1095, 1109, 1197, 1220,
1249, 1302, 1315, 1317, 1354, 1373, 1407,
1768 en 1881. De prijzen zullen worden
thuisbezorgd.
in januari/februari 1978
aanvang nieuwe en
herhalingscursussen voor:
prospectus en inlichtingen bij:
K.J.A..v.d. Broel<, Jonl<er Fransstraat 67c, Rotterdam-3001Tel. 010-137526,
b.g.g. 01807-12930.
Mevr. H.T.I^i^. v.d. Maarel, Karperdaal 53, Den Haag-2035. Tel. 070-234459.
J. van Berkel, Bosscheweg 125, Tilburg-4405. Tel. 013-421719.
B;A. de Reyer, Delbergen 24, Breda-4304. Tel. 076-651774.
Mevr. C. van Noppen-Plak, Hulsbosakker 33, Eindhoven. Tel. 040-419157.
