EiiAHDEri niEuws
200 jaar U.S.A. (1)
ÜMÜBN
De telefoon is 100 jaar
Volleybal
-.aö^-^
3e blad
Vrijdag 19 maart 1976
No. 4473
Columbus ontdekt Amerika in 1492
Twee eeuwen later vestigen zich pas de blanken op de Ame
rikaanse Oostkust. Engelse invloed in de V.S. nog duidelijk
merkbaar.
Mannen van het eerste uur.
Amerika het nieuwe
werelddeel
Onafhankelijk
VAN WENNEKER
NIEUWE, HEKZIENE
EDITIE VAJV POCKET
„Het midden- en
kieinbedrijr'
IVIodesilow in
Dienstencentrum
Aarde verliest per
jaar ruim zes miljoen
hectare
landbouwgrond
PREDIKBEURTEN
De telefoon bestaat 100 jaar.
Dezer dagen een eeuw geleden, op
10 maart 1876, zei Alexander Gra
ham Bell, de uitvinder van de tele
foon:
„Mr. Watson, kunt u even ko
men? Ik heb uw hulp nodig". De
ze woorden zijn historisch gewor
den, niet in de eerste plaats omdat
ze werden gesproken dan wel om
dat 2e werden verstaan. Bell sprak
n.i. via de door hem na veel
proefnemingen vervaardigde
telefoon en zijn assistent Thomas
A. Watson, die zich in een andere
kamer bevond, ving zijn woorden
op.
Voor de rede van Boston verschijnen
enlkele soheipen. Zij zijn aScomsting van
Engeland. Boston is al de 3e Amerikaan
se harven, die door de schepen' wordt
aangedaan. De koopvaarders zijn al in
Philadelphia geweest en in New-Yoxtk.
Maar in de beide havens ikwam het niet
tot lossen van hun lading: balen thee.
De Amerikanen lusten deze Engelse
„Tea" niet. De sdhepen mogen daarom,
óók de haven van Boston niet binnen
varen. Dit alles is zeer tegen de zin van
de igouvemetir, die op zijn beurt weer
weigert de schepen naar Engeland te
rug te stxiren. Maar de tijd, dat de ko
lonisten zich neerleggen bij beslissingen!
uit het moederland is voorbij. Onder
leiding van een zeer actieve revolutio-
nair Samuel Adams weten enikele als
Indianen verklede, opstandelinigen, op de
schepen te komen. Zij werpen de voor
raad thee in zee.
Zo begon de Vrijheidsoorlog van de
Amerikaanse opstandelingen tegen de
koloniale mioigendheid, Engeland, met
een „Tea-party".
Engeland reageerde z«er fel op het
incident van Boston en trad streng op
tegen de koloniën in Nioord-Amerika.
In Londen vaardigde het Einigelse Par
lement, onder invloed vsn Ko^ning Ge
orge III, een aantal harde maatrege
len uit, idie onder de naam „Intolera
ble Acts" in de gesdhiedenis bekend
zullen blijven. De haven van Boston
zou voor straf igesloten worden totdat
de in het water gegooide thee was ver-
igoed. De igouveameiir van de staat Mas-
sadhusetts, de -Britse generaal 'Gage, die
voor de zekerheid alvast 4 regimenten
„Red Coats" liet aanruikken, m.oest voor
taan de leden van de vertegenwoordi
gende liohamen zélf benoemen. De gou
verneurs van alle staten kregen de be
voegdheid troepen binneni hun gebied
te legeren
De Amerikaanse kolonisten kwamen
te Philadelphia bijeen om de Britse
miaatragelen te bespreken. Tegenmaat
regelen werden mtgevaardigd. De „In-
toleraible Acts" werden scherp veroor
deeld als, onbeleefd,, onjuist, wreed en
ongrondwettelijk. Er werd intrekking
van deze wetten geëist. Verder werd be
sloten Britse waren te boycoten en de
handel met Brits-West Indië stop te
zetten, als Engeland niet tot een ver
gelijk wenïste te komen. Het Engelse
antwoord was: nog meer troepenzen
dingen. De Britse generaal Gage deed in
1775 een pogirug om Amerikaanse ■wa-r
pen- en amonunitie-opslaigiplaatsen tet li
quideren.
.Bij Lexington kwam het tot een ge
vecht. De Amerikaanse vrijheidsoorlog
was begonnen. De Amerikanen stelden
George Washin^gton als opperbevelhefo-
Iber aan. Wie was deze man? George
Washington was de zoon van een plan
ter uit Virginia, geboren in 1732 en in
de „French and Indian War" had hij
zich 'Ontpopt als een goed militair. Doch
een beroepsmilitair was hij allerminst.
Zijn leger was echter zo klein i soms
niet meer dan 2000 man en maximaal
16.000 man dat hij de zaak kon
overzien'. En hij had bekwaamheden, die
in een crisistijd van doorslaggevende
aard zijn; persoonlijke moed, inteigri-
teit, vasthoudenheid. Hij wist daardoor
zijn mannen vertrouwen in te 'boeze-
mien. Hij incasseerde nedesrlaigen met de
gedachte, „zolang mijn leger nog be
staat, is de zaak van ide 'opstand niet
verloren. In de eerste jaren van hun
bestaan hebben de Vepenigde Staten
'kunnen rekenen op een aantal bekwa
me leiders. John Adams^ Th'omas Jef
ferson, James Medison, Alexander Ha-
anilton, Jaimes Wilson en Benjamin
FrankUn, denkers, filosofen, maar oo'k
realisten en goede ibetstoiuiders. Voor
het eerst in de geschiedenis wer'd door
een aantal vrije 'mannen ideeën en on
derlinge, verschillen op waarlijik demo
cratische wjze besproken. De mannen
van het eerste uur, de „Foundin'g Fa-
thersi",
1492. Columbus ontdeW Amerika. En
bij „Amerika" 'denken we meteen aan
de „Verenigde Staten". Maar Coliimbus
landde heel wat zui'delijker op het
nieuwe werelddeel. Hij zette voet aan
wal op 'het eiland San Salvador, gele
gen in het Cari'bische zeegabied, met
een d-unne landstrook, omringd door
eilanden, dat de twee continenten: Noord
Ameri'ka en' Zuid Amerika venbindt.
De ontwikkeling van wat we nu de
„United States" noemen, begon ruim
een eeuw later, en wel in het ibegin van
'de 17e eeuw.
In die tijd stichtten de Engelsen in
Noord-Amerika een kolonie, die zij de
naam Virginia 'gaven, gelegen aan een
rivier, die zij de „James rivier" noem
den. Zij bou'wden een fort, diat zij de
naam Jamestown 'gaven. Niet alleen de
Engelsen, maar ook Nederlanders trok
ken naar No'ord-Amerika. Zij stichtten,
veel noordelijker dan de Engelse be
zittingen. Nieuw Amsterdam. Maar Ne
derland was te klein om zo'n groot land
als Amerika te bevolken' naast de 'ko
loniën 'die ons land al had in het Verre
Oosten.
In 1664 moest Pieter Stuyvesant de
hele Hollandse kolonie ovengeven aan
de Engelsen, die de Nederzetting de
naam New-York gaven. Dat wil zeker
niet Zoggen dat alle Nederlanders met
een uit Amerika verdwenen, maar met
'de Duitsers en Ziweden vormden zij toch
een minderheid. Het bleven voorname
lijk Engelsen, 'die zich in het nieuwe
werelddeel vestigden. De „Pilgrimfa-
thers", 'die pm. godsdienstige redeïjen
uit Engeland w aren! gevlucht, en in Ne
derland een heenkomen 'hadden igevon-
den, trokken met Myflower over de oce
aan en landden in 1629 op de ikust van
Massachusets. Er kwamen', na deze „eer
stelingen" steeds meer Engelsen in het
Oostelij'ke deel van Amerika te wonen.
Nieuwe En'gelse -koloniën ontstonden:
Maryland, Pennsylvania, Connecticut,
Rhode Island. In 1775 woonden 2.500.000
immigranten! in deze 'gebieden.
In 'de di'verse koloniën ont'wikkelden
zidh. in ^de loop van de lYe eeuw een
3-tal tyri'en van samenleving.
'In het Noorden woondende strenge
Puritein'en met een sterke democrati
sche inslag en leven volgens strenge
Calvinistisch'e 'prtncipes. Het midden
was: veel meer cosmopolitisdh en ver-
draiaigzaimer, ook wel democratisch,
maar niet zo streng als in 'het Noorden.
Was Boston tjrpisdh het centrum van
menisen, di'é streng gelovig, wegens ver
volgingen elders, naar de nieuwe we
reld waren getrokken, New-York werd
een mengetooesje van Hollanders, Vla-
'mingen, Scan'dinaviërs, Duitsers, Itali
anen en Polen, een „simeltkroes 'der vol
ken".
In het Zuiden, beneden de zig. Ma-
son-Dixonlijn, ontwikkelden zich de
plantages, waar, vanaf 1619 af, negers
uit Afrika het werk deden en de blan
ken een 'eigen! aristocratie opbouwden
en een leven van cultuur en verfijning
leidden. Een luxueus leven waar 'de
prachtige plantershuizen overal in de
Zuidelijke Staten nu nog een overblijf
sel van zijn.
Ook het 'Onderwijs ontwiilckelde zich
in 'de koloniën. In 1636 werd in Har
vard de eerste Universiteit gesticht. In
1963 een tweede in Virginia, in Prin-
.cetown, 'genoemd naar King William,
en zijn vrouw Mary {onze Prins Wille'm
III). 1647 'werd in de staat Massachu
setts al de leerpHdht ingevoerd (in Ne-
derlanid zou het noig 2V2 eeuw duren
voor het zover •was).
Democratie was het kenmerk van 'de
koloniën. In Virginia was al in 1619
een adviserend lichaam gevormd en' O'Ok
in de andere koloniën werden bepaal
de vormen va'n zelfbestuur gecreëerd.
De AmerEkaanse koloniën kwamen
steeds meer op zichzelf te staan en
meer en meer gingen de kolonisten
zich Amerikanen vo'elen, ver van hun
geboorteland verwijderd. „Hier worden
mensen van alle natiën samengesmolten
tot een nieuw menseriras", zo schreef
een auteur in die tijd.
Europese tegenstellingen bestonden niet
meer, er was geen adel, er waren geen
rangen en stan-den
Stiefmoeder England
Het Amerikaanse bewustzijn en idea
lisme en tgevoel van eigenwaarde ont
wikkelden zich sterk. Hierbij werden
de 'kolonisten echter in toenemende ma
te door het moederland, Engeland, te-
igenlgewerkt, Britse wetten golden no'g
steeds in de Engelse overzeese gebie
den. En juist deze wetten moesten er
voor zorgen dat de „kolonie" het „moe
derland" niet zou overtreffen, niet op
handelsgeibjed, noch industrieel. Steeds
meer 'beperkende 'bepalin'gen brachten
de Amerikanen in een slechtere oon-
currentie-positie, terwijl de B'ritse han-
'del en industrie werden beschermd.
Ook waren de koloniën nog steeds be
lastingplichtig aan Engeland. Zo belast
te de „Townshendwet" in 1767 een
groot aantal verbruiksgoederen in de
Atlantische gebieden. Een goed geor
ganiseerde douanedient moest zorgen
voor 'de naleving van de wet. De kolo
nisten waarvan de kustbewone'rs
maar niet konden begrij'pen dat van zelf
gevangen vis accijns moest worden be-'
taal'd, reageerden tenslotte met een
boycot van Britse goederen. Dit leidde
wel tot intrekking van een 'deel van de
gehate wetten, maar Engeland stond er
financieel niet te 'best voor. Vooral de
Britse Oost-Indische Compagnie had
het im'oeilijk. De Britse regering pro
beerde 'de positie van deze, op Azië 'ge
richte, compagnie te verbeteren 'door de
monopolie voor de import van thee in
Amerika te versterken. Dit 'deed de
maat overlopen.
De „Tea Party" was een afsluiting van
een tij'dperk van Engelse „bemoedering".
Hat verlO'Op van de strij'd werd 'ge-
'kenmerkt door militaire onkunde van
beide 'kanten. Er werd met afwisse
lend succes gevochten'. Ge-neraal Gage
beschikte over lO.OOO man aan troepen
en ter beveiliging van Boston trachtte
hij de rond 'de stad gelegen heuvels te
bezetten. De kolonisten waren hem.
echter net even te vlug af en 'bezetten
o.a. 'de Bumker-HiH. Hoewel Gage aan-
vankeUj'k 'de heuvel wist te veroveren
zij het dan ten kostte van veel verlie
zen moesten de Engelsen zich tenslot
te toch inschepen en in 1776 marcheer-
'den! 'de Amerikanen Boston binnen.
In 1776 rukte een Engels leger onder
bevel van generaal 'Howe naar de hoo'f d
stad van Ame'rika Philadelphia op en
veroverde de stad. Maar bij Sarato'ga
moesten in okt. van .datzelfde jaar 5800
Engelsen zich aan de kolonisten over
geven. Inmi'ddels ontving Amerika hulp
van buiten. Frankrijk koos de zijde van
de opstandelingen en later verklaarde
Spanje aan Engeland de oorlog. En in
1780 voegde oo'k ons land zich 'bij de
'bond'genoten van Amerika. In 1788 won
nen de Enigelsen de slag 'bij Monm'O'Uth,
maar in 1780 behaalden de Amerikanen
bij King's in Zuid-Carolina de over
winning en in 1781 viel de beslissende
slag bij Yorktown. Het gelukte Was
hington om, met steun van 'de Franse
vloot, de Engelsen volledig in te slui
ten. Engeland begon te beseffen' dat
Amerika niet meer voor 'het Britse im
perium te veroveren was. In septeanber
1783 werd de vrede van Parijs getekend.
13 Staten, die op 4 juli 1776 'de onaf-
kelijikheidsverklaring ondertekenden,
waren nü werkelijk vrij. 13 „Stars and
Stripes" sierden de Ameri'kaanse vlag.
Eén ster en een streep voor elke staat:
New Hampshire, Massachusetts, New
York, Rhode Island, Pensylvania, Ma
ryland, Delaware, Virgjni'a, North Ca-
rolana, South Carolina en Georgia.
Nadruk verboden
Intermezzo H.V.S. 3—0
In een nog 'geen uur 'durend© wed
strijd heeft het eerste herenteam van
Intermezzo j.l. zaterdag een knaptje
3!—O averwi'Miing op het Rotterdamse
H.V.S. behaald. Intermezzo startte fa
natiek en H.V.S. zag zioh 'binnen 3 mi
nuten al 'gen'Oodzaakt de uitstekende
scheidsrechter Nobels een! time-out te
■vragen. Ook na deze time-out ging In
termezzo door 'en .de gasten mo'esten
hid'pelo'os toezien 'hoe Intermezzo free
wheelde naar 15-1. In 'de 2e set maak
te Durk Visser zijn entree bij Intermez
zo, maar het tempo uit de eerste set
bleek niet te handhaven. H.V.S. dat
zijn kans schoon zag p'rofiteerde onmid
dellijk. Na t.o.'s bij 7-10 en' 9-12 leek het
erop dat de set verloren zou gaan, maar
de uiliblinkende Joop van Rumpt redde
zijn team: 18-16. De derde set leverde
weinig problemen op. voor 'de gastheren,
die de strijd volledig controleerden: IS
IS winst.
Intermezzo 3 - Spirit 2 1-3
Even gloorde 'de hoop voor „'dames
drie' zaterdag in de olympiahal: -dat waS'
na de 15-11 overwinning in de Ie set in
de wedstrijd tegen Spirit uit Baren-
drecht. Na een 9-3 voorsprong van In
termezzo na'men de gasten een 10-11
voorsprong Coach Koos Arensman wist
zijn team echter zo te motiveren 'dat de
ze set toch werd 'binnengeslee.pt. De
tweede set pakte Spirit met weinig
moeite: 9-15. Intermezzo 'wildö wel,
maar was helaas niet in staat iets uit
te richten tegen het .goede aanvalsspel
van de gasten, die O'Ok 'de derde set
pakten met 4-15. In de vierde set bood
Intermezzo weinig tegenstand m.eer. Na
de toch hoopvolle 6-2 voorsprong kwam
Spirit terug en won de laatste set met
8-15. De positie in de 2e kl'asse is ech
ter uiterst bedenkelij'k .geworden voor
Intermezzo 3.
Intermezzo 2 - Intermezzo 1: 0-3
'De meisjes adspiranten van Inter
mezzo speelden zaterdag tegen eikaar
voor de competitie. In de eerste set lie.p
Intermezzo 1 uit tot 1-8 en won met
3-15. De 2e set was veel spannender
omdat Intermezzo 1 de tegenstander
overschatte, en za kon het .gebeuren dat
Intermezzo 2 lange tij'd ©en voorsprong
'had, maar op het beslissende moment
kwam Intermezzo 1 terug: 13-15. De 3e
set was toen nog slechts een formaliteit
4-15. Deze 0-3 overwinning versterkte
de koppositie van Intermezzo, dat 'goe
de 'kans heeft kampioen te worden.
'De AMRO bank 'hee'ft een nieuwe en
herziene editie uitgegeven van de poc-
'ket „Het Midden- en Kleinlbedrijf". Al
in de eerste druk werd uitvoerig in-
'gegaan op -de flnancieringsmogeUjkhe-
'den voor het midden- en 'kleinbedrijf
en het verzekeren van 'bedrijfsrisico's.
De herziene versie 'bevat ©en aantal
belangrijke uitbreidingen in .de teikst,
te weten:
de belangrijkste organisaties (met
adreshjst) voor het midderi- en
kleinlbedrijf worden 'vermeld;
—I een hoofdstuk over kengetallen is
toegevoegd. Nadat eerst de belang
rijkste kengetallen vo'or de 'detail
handel zijn .behandeld worden prak
tijkvoorbeelden gegeven;
het 'dagelijks financieel beheer van
de andememinig wordt besöhreven
in een nieuw toe'gevoegd hoofd
stuk.
Door 'deze uitbreidingen geeft de poc
ket „Het Midden- en Kleinbedrijf" nu
een kompleet overzicht van .alle finan
ciële aspekten van de bedrijfsvoering.
Het boekje is ko'Steloos verkrijgbaar bij
de AMRO bank, afdeling Beroeps- en
Bedrijfskredi'eten, Postbus 1220 te Am
sterdam, telefoon 020 - 284490.
MIDD'ELHARNIS
A.s. dinsdag 23 maart wordt m
het Dienstencentrum weer een MODE
SHOW gehouden.
Medeweridng wordt verleend door de
ürma FABERT, aanvang 19.30 u\ir.
U 'bent allen hartelij'k welkom,.
Indien u slecht ter been bent 'kunt u
het Dienstencentrum bellen voor ver
voer. Telefoon 3366.
'De waardevoüe .grondlaag die het
voedsel voor de wereldbevolking moet
voortbrengen wordt in toenemende ma
te vernietigd of in kwaliteit vermin
derd 'deskundi'gen berek'enen dat
ieder jaar het equivalent van zes tot
zemen! miljoen hectare bouwigrond ver
loren gaat. De verliezen zijn het grootst
geweest in de afgelopen anderhalve
'eeuw. In totaal moet al zo'n twee mil
jard hectare zijn verdwenen, wat meer
is dan het oppervlak van alle voor land
'bouw geschikte .grond 'op 'de hele we
reld dat ongeveer anderhalf miljard
hectare igroot is..
Deze cijfersi ontleend aan het ver
slag over het tiende internationale con
gres van .de deskundigen die zich be
zig houden met de landbouwgrond, 'ge
ven aan van hoe igroot belang het is
ïnethoden te ontwikikelen waardoor de
ze verlieaen ibeperOd; kiiinnen blijven. Dit
houdt o.m. in het bestrijden van ero
sie, maar evenzeer het ontwikkelen van
irrigatiesystemen en! 'het verbeteren van
landbouwmethoden. Van 'dit laatste
hangt trouwens zeer veel af: 'd© 'ge'mid-
delde opbrengst per hectare aan rijst
'Cn tarwe, bijvo'onbeeld; is over de 'hele
wereld slechts tien to't dertien procent
van wat in 'de hoogst ontwikkelde land
bouwgebieden van Europa, Amerika en
Azië wordt geproduceerd. De Unesco,
en de Voeidsel- en Landbouwonganisa-
tie der VN, FAO, hebben ten behoeve
van het wetenschappelijke werk op dit
gebied .samengowerkt, om te komen tot
een grondkaart van de hele wereld die
nu haar voltooiin'g nadert. Deze kaar-
tenverzameling werd op het con'gres
van 'Uitermate .groot 'belang igeacht, om
dat ze 'de eenheid in systematiek en no-
m'enclatuur brengt, -die voorwaarde is
voor ©en internationale laanpak van de
grondprotolemen.
ZONDAG 21 MAART
NIEUWBRKBRK Herv. Kerk 10 uur 'ds
W. J. Kolkert -Ger. Kerk 'N'kerk-
'O'land 10 en 3 u-ur cand. J. D. W. Eer-
'beeken, Den Haag Ger. •Gesral 10 en
3 uur lezen Ger. 'Gem. in Ned.
9.45 en 3.30 uur lezen.
OOSTERLAND Herv. Kerk 10 uur ds.
M. C. van der 'Meer en 6 uur ds. R.
P. IJtsma uit Middelburg (Jeugd-
'dienst) Ger. Kerk, gezamenlijke
'diensten miet de keife van Nieuwer-
kerk in d© kerk aldaar 'Ger. -Gem.
10, 2.30 en 6,30 uur lezen Oud Ger.
Gem. 9.30, 2.30 en 6.30 uur ds. A. van
der Meer.
ST. i®fNALAND Herv. Kerk 10 uur
©erw. heer J. Bmtelaar van Rotter
dam en uur eerw. heer V-an Capel-
1© van Krimpen aan 'de IJssel Ger.
Gem, 9.30, 2 en 6 uur lezen Geref.
Gem. in Ned. 9.45, 2.15 en 6.15 uur
lezen.
HERKINGEN
Verzilvering Vakantiéhonnen. Op
woensdag 24 .maart, .des avonds 'Van 6.30
u-ur tot 9 uur is er gelegenheid tot het
inleveren van vakantiebonnen van de
Bouwnijverheid (Voorjaarsverzilvering)
ten huize van Joh. Bazen, Scharloodijk
alhier.
iNIEUWERKERK.
Extra kerkdienst. Op maandag
avond, aanvang half acht, 22 .maart a.s.
zal er in de 'Ger. 'Gem. te Nieuwerkeik
een .extra kerkdienst worden gehouden.
Voorganger ds. J. van Vliet te Aagte
kerke.
ST. AiNNALANiD
Extra kerkdienst. Voor de Geref.
'Gemeente in Nederland te. St. Annaland
hoopt D.V. .oip dinsdag 23 maart a.s.
des avonds om 19.15 uur (kwart over
zeven) voor tei gaan in 'de Dienst des
Woords ds. F. Mallan van Vlaardingen.
Opbrengst collecte. De in de Ned.
Herv. Kerk te St. Annaland gehouden
collecte- ten bate van de slachtoffers
van de aardbevingsramp in Guatemala
heeft ruim 2900,— opgebracht.
BeU was hoogleraar in de spraak-
fysiologie in Boston. Zijn wetenschap
pelijke arbeid was o.o.rsp.ronkelijk ge
richt op het ontwerpen van een sy
steem voor- overdracht van méér tele
grammen 'Over één elektrische geleiding
(met morsetefcens).
Hij trachtte dat te bereiken door
middel van versahillende frequenties
(toonhoogten). Vandaar dat de eerste
telefoon de benaming „klanktelegraaf"
kreeg.
Enik©le weken voor zijn telefonisch
verzoek aan Watson .deponeerde Bell de
besdhrijving en! tek-enlngien van zijn uit
vinding bij het Amerikaanse Patent
bureau. Zijin instrument was toen ech
ter nog niet bedrijfsvraaridig. Op de
zelfde dag als Bell 'het was op 14 fe
bruari 1876 'deponeerde ©en andere
onderzoeker, Elisha Gray, ook tekenin
gen en beschrijving van een telefoon bij
hetzelfde patentbureau. Hij was echter
twee uw later dan Bell, .die sindsdien
als officiële uitvinder van de telefoon
te 'boek staat.
Behalve Bell hebben veel andeie on
derzoekers een bijdrage geleverd aan
het vervolm'aken van de telefoon, zoals
de Duitse natuurkundige Reis, de En
gelsman Hugihes en d© Amerikaan Edi
son.
'Een vrij nauwkeurig© omschrij'ving
van d© werking van de telefoon was al
in 1852 gegeven door de Fransm'an
Bourseul (sous-inspecteur van de tele
graaf). Hij sprak als .eerste ide gedachte
uit het gesproken woord langs elek
trische weg over te brengen.
Hij schreef: „Stel, dat men voor een'
'beweeglijk plaatje spreekt, dat buig
zaam genoieg is om geen enkele trilUn'g
der stam verloren te laten gaan, en dat
dit plaatje 'beurtelings ©en galvanische
stroom 'C^ent en sluit, dan 'kan men op
grote afstand ©en ander plaatje hebben,
dat in dezelfde tij.d .deaelfde trillingen
volbrengt".
(De uitvinding van de telefoon zat om
20 te zeggen „in de lucht".
iBell .demonstreerde de telefoon voor
het eerst in het openlbaar op de Wereld
tentoonstelling te Pihüa'delphia in jurd
1876. De lüeavre ulitvinding trok daar
niet veel belangstelling van het pu
bliek de igrote terfcpleiste'is w^aren za
ken als 'drukpersen! en locomotieven.
Op een zondajg de tentoonstelling
was gesloten voor het publiek kwam
een jwcy ibestaande uit vooraansteande
wetenschapsmensen bij elkaar om d©
nieuwe inzendingen te beoordelen. De
demonstra'tie van Bell maakte' een die
pe indruk op de juryleden,
Bell, 'die als spraakleraar over een ge
schoolde en welluidende stem beschikte,
droeg de monoloog „to be or not te 'be"
uit Shakespeares „Hamlet" voor. De
juryleden standen aan de andere kant
van de lijn, 'Op ©en afstand van 200 me
ter, en' rei'kten elkaar de ontvanger
over.
Vol 'verbazing herhaalden zij brok
stukken uit de 'monoloog die zij zojuist
hadden beluisterd. Zij lieten zich niet
d© kans ontnemien zelf een paar woor
den te spre'ken. Bell's vinding wetd
'door de juryleden O'nderscheiden met de
gouden medaille.
Van een zakelijke toepassing van de'
telefoon was voor het eerst sprake in
1877 in Boston bij de Holmes Burglar
Alarm Company. Dat was een central©
post waarop een aantal banken was
aangesloten. Als er een overval of ©en
inbraak was kon de centrale post 'via
de telefoon wonden gewaarschuwd.
Een jaar later werd in New Haven
(Connecticut) de ©erste echte telefoon
centrale geopend. Op d© centrale waren
21 abonnees aangesloten. In Nederland
had Amsterdam in 1881 de primeur dank
zij de Nederlandse Bell Telephone Maat
schappij. Op het Amsterdamse net wa
ren aanvankehjik 49 abonnees aange- -
sloten.
De capaciteit van de eerste centrales
was vrij klein.
De verbindin'gen tussen de aibonnees
werden tot stand gebracht via het toet
senbord van de telefonist(e) in de cen
trale. In de beginjaren van de telefo
nie was het 'bedienen van de centrale
vaak een bijbaantje, verricht door de
plaatselij'k© .kapper of 'kruidenier.
Maar in de grote steden ontstonden
grotere oentrales waar het "werk vaak
werd verricht door tientallen telefonis
tes. De wijze waarop via de centrale de
contacten tussen de gespreks. partners
tot .stan'd 'kwam'en is jarenlan'g nagenoeg
'hetzelfde gablev-en. Zodra 'de aibonnee
aan de han'dgenerator (slinger) van zijn
toestel draaide 'kreeg .de telefoniste in
dé oentrale .een signaal. De telefoniste
vroeg aan de oproep'ende abonnee met
welk nummer hij .doorverb'onden wilde
worden en! bracht de verbinding tot
stand do'or het insteken van ©en kUnk
op bet taibleau,
Pas later, to'en de telefoontoestellen
met een kiesschijf werden uitgerust, kon
de abocnne© zelf de verbinding tot stand
'brengen. Dat maakte de wag vrij voor
■de automatische oentrale en de automa
tisering van het telefoonnet.
In 1962 was de automatisering in O'ns
land voltooid.
Nedorland was daarmee (na Zwitser-
lan'd) het tweede land ter wereld met
een automatisch telefoonnet, waarbij
iedere aangesloten© zonder tussenkomst
van .©en telefoniste kan spreken met el
ke andere aibonnee.
Een nieuw tijdperk in de telefoontech-
niek brak .aan .met de 'komst van door
computers 'bestuurde telefooncentrales.
Deze zijn in staat het verkeer veel snel
ler te verwerken dan de bestaande,
elektromechanlsch© installaties. Het
toestel van .de abonnees die op deze
centrales zij.n aangesloten' is uitgerust
met 'druktoe'tsen, waarmee de verbin
ding sneller tot stand kan worden ge
bracht.
Het druktoetstoestel 'geeft in de tóe
komst ook mogelijkheden voor aanvul
lend© diensten van de PTT, waarmee
onlangs in Leidschendam een proef is
'genomen.
.Deze extra diensten om'vatten o.a.:
©en -wekdienst, waaitoij de telefoon
als weikker -W'ordt 'göbruikt (de abon
nee moet de oentrale dan d.m..v.
©en cijfercode instrueren)
I'een systeem van verkort 'kiezen^
waaPbij de 20 belangrijkste n'um-
mers met slechts enkele cijfers kun
nen worden „gadru'kt"
nu'mmeiheiihalin'g, waarbij de abon
nee een numnier dat ingespre'k is
d.m.v. een oode kan herhalen.
De stonmachtige ontwikkeling van de
telefoon wordt wel geïllustreerd door
d© igroei van het aantal telefoontoestel
len in Amsterdam: in 95 jaar van 50
tot 500000 nummers. De nummercapa-
citeit in Nederland is 3,8 miljoen.
Ter gelegenheid van het 100-jarig
bestaan van .de telefoon zal in het Ne
derlandse Postmuseum (Zeestraat 82,
's-'Gravenhage) ©en tentoonstelling 'wor
den gehouden onder de naam „Hon
derd jaar telefoon, van 1876 tot 1976".
De openingsdatum is gepland op 14
april 1976.
Een qvAsi antieke telefoon op het gebruik waarvan de PTT niet zo gesteld is.
