ÏIAflDEIIniEUWS
Bijna voorbiie 1975
stond in het telien
van de sciiolenliouw
Het kasteel
van Haamstede
Zeeuwse wandelingen
•■liiii
Vei^bod vervoer
kinderen voor
in auto's
Uien-
uitvoer
in novemiser
NIEUWJAEBS-WENSCH, by 't Uitcraen
van 't Jaei* onses Heeren MCMIXKV,
UHWED aangeboden door
UHWCS Courantier.
Ooii in de winter
hebben uw planten
voedsel nodig
Klokkenstoel - Toren
;--r
««emh«jJ
Dinsdag 30 december 1975
No. 4451 INGEZONDEN:
iAD GOEDEREEDE:
iO - 26441
rienden -
bEDIG
raat 7
J. Jansen I
oecembI
l2 dec.
Idtjk
leer
ONMENSELIJKE
BEHANDELING
Het kasteel van Haamstede.
Strackx luydt de M'Ok van Twaal het Oude Jaer weer uyt
Wy tuiirren. door het Raam, wij schouwen in 'et Donker
in 'de oneyndighej^, waeriti de Mensch zig waegt
getrokken door het verre, verre Stargeflonker.
Maer menigeen denkt aen die wyde Verten niet,
want zorgen méér naby, versombren de Gedagten
van veelen, die op Werck, Geluck of slegts een Kans op
zulckx, in dit Welvaerent Land nog immer wagten.
Maer 't schrickiyckst ist Geiweld, dat syn Triomfen viert,
't Geweld van Roof en Moord door anislycke Rabouwen.
Soms onder schoone Vaen van Vryheid en van Regt.
Waer is men veylich, en wie is nog te vertrouwen?
Toch leeven wy maer voort, verteerend vry en bly
met ryen glanzend Blik festoenend onse Straaiten.
Voort schoon van Jjyf en Huyd, voor Staatsie in ons Huys
probeert men dag aan dag ons 't Koopen aan te praeten.
En tegelyck syn wy soo lief deryck bezorgt
voor andere, veel minder welgedaene Lieden.
Wie voeit geen silte Traen int Menschenminnend Oog
bij 't 'dencken aen onderontwickelde Gebieden?
Terwyl in eygen Land nog soo veel is te doen
is aksie het Parool, voor d' allerveerste Landen.
Voor wat men Vryheid noejmt, en met Geweld bevegt,
loopt men schier daagelyckx met Borde in de hande.
Men kraeckt en men beset, ageert en protesteert.
Men is constant int Nieuws, daer asset om begonnen,
en loopt 'et daai eens eens mis, of met een Sisser af,
'dan moet daer ylings. weer iets anders op versonnen!
Wy leeven in, en veelen schynbaer van 't Conflict.
Nooyt vloogen wy elkaar soo heerlyck in de Haeren.
En nooyt was in ons land de invoer soo talryck
Hetsy Spaajool of Turck, Chinees of Marockkaen
en Ryks genooten uyt het verre Surinaemen.
't Sy dat se doen waer wy thans te beroerd voor syn
of slegts op goed Geluck en voor de Bystand kwaemen.
Soo isser altyd wat, imaer oock nog wel veel Goeds,
want ied're Dag die wy beleeven is gegeeven.
Benut 'daerom, o Mensch, TJw Tyd en duur Uw Uur,
en gééfopdat, met U, de meedemensch mag leeven.
De Beede, die van ouds door onse Koningin
werd uytgespro'oken moest helaes waerom? vervallen.
Maer My belet geen Mensch, dat ick Gods Zeegen wensch
opt Werck, 't Geluck, 't Gesin, het Welzyn van U allen!
(Nadruk verboden)
WENSEN VOOR HET
NIEUWE JAAR
e chr. ta
ondag 301
iciheid vaii
it. Dita
van Es
iteen vooi
huis te S
ntegreerde
kee; de o]
te Stellei
«pend. -
et Waterstil
rgadei-ing i
.eer tegen i
leigroting Ui
het kcwieii
minder
en. Hi
Itrator, was
i expositie
Iboek „te h
18 dec. - a
|W. V. d. M
de Ohr. 6
De hoM
tiamis - Sol
en petitie s
landtekeninj
■opinieuw in!
1 calé's weer
IVer. Vergai
vergader!
laiït tegen e
icentratie 8
Trajis
verliiden i"
-E.Mie»
jaar oud;
dec. één a
Issers roerJ
ioteriiigsm»'
Il5—19 dec. i
ppers zich i
öens tong we
spoedde
een bijz»
[ons vorig mimmer maakten we
Lgin met het raadsverslag van de
fcdering van donderdag 18 dec.
frstaand laten we het vervolg vol-
lomdat het betreffende verslag te
I was om in één nummer opgenomen
brden.
[ontstond enige discussie over de
Dop van een perceel toouwigrond aan
tictitinig Vér. gebouw te Goederee-
toor de Stichting van haar nieuwe
ngingsgebouw in het bestemmings-
Nieuwe Oostdijk". Aan de orde
leen voorstel om tot verkoop over
lan van het voor de ibouw van dit
juw benodigde perceel, t.w. 900 m2
j in totaal 54.000,f—Het bijlbe-
Lde parkeerterrein zou dan kunnen
Ben aangelegd door de gemeente,
lezien dit terrein ook van openbaar
£g was te achten. Ter financiering
Ideze kosten zou alsdan een beroep
hen worden gedaan op het fonds
£iitbreiding, terwijl de thans be
ien koopsom door de stichting kan
Ben voldaan uit de opbrengst van
Ibestaande verenigingsgebouw aan
Pieterstraat.
Jhoewel de heer G. Tanis (P.C.P.)
ftegen het besluit van 20 ïiovember
bad uitges proken, kon betrokkene
todh verenigen -met het gedane
stel van ib. en w. inzake grondver-
jiders laig idit ten! ■aanzien van de he-
|K. Grinwis, T. van Daim en A. Hu-
j (SGP). Deze persomen hadden zich
[eens tegen het vorige raadsbesluit
.aard en op igrond Mervan wensten
venmin medewerking te verlenen
[deze igrondtransactie.
Bulldozer
olgens ontlokte het voorstel tot
luur van het pand Torenslop 2 aan
leer J. BruBgeman (VVD) 'de opmer-
dat iiet anno 1975 niet juist is, dat
gemeentebestuur nog medewerking
eent aan beschikbaarstelling van
imiiimte, welke iiiet voor -dit doel
iiikt is. Het geheel is niet meer dan
krot en goed genoeg voor de bull-
i'. Spreker wenste aan deze prac-
niet mee te werken,
e voorzitter kon de heer Brugge-
1 door erop te wijzen, dat het hier
»ft het verhiiren van een schuur-
behorende bij een wonirag, die aan
particulier in eigendoim toebehoort.
woning is verhuurd aan mej.
ippers. Spreker wees erop, dat het
ist geen aanbevelirig verdient om
door de heer Bruggeiman gestelde
lureuze maatregel in de practijk te
5gen, niet alleen vanwege het feit,
het betreffende pandje naigenoeg
bereifcbaair zou zijn voor een bull-
ir, tei-wijl bovehdien in belangrij-
mate dient te worden gewezen op
ncgelijkheid tot restauratie van der-
jke panden, eventueel >met toeken-
S van de zgn. reihabilitatie-suibsidie.
iet voorstel van fo. en \v. haalde toch
eindstreep, zij het dat de heren
imggeman en W. 't Mannetje (Vis-
i'belangen) zidh hiertegen uitspra-
^loerobad
llGING
?ION"
lec.
1975
illegange
Peemian
enendij'k
J Mauri k
ISmit
Pion 2
1975
jj de bahandeling van de toegrotings
ligingen stelde ide heer G. G. Re^us,
het aanbeveling verdiende bij de
sassing van de gedragslijn tot extra-
wrijving op diverse kapitaalsuitga-
om op de uitgaven van het zwem-
eveneeris versterkt af te schrijven.
fe suggestie door wethouder Visser
iifaan v/erd overgenomen). Wethou-
VissEt stelde, dat het hem erom
Bnnen -vvas, dat bij verkoop van de
■"den in de Molenpolder uit de op-
t van deze verkoop een bijdra-
fflu worden verleend in de kosten
het ïwemibad teneinde de grond
en voor het ziwemibad ineens te 'kun-
afschrijven.
voorzitter was van mening, dat
versteri;t afschrijven op kapitaals-
saven "en aanzien van objecten, die
in rtcploitaie zijn, niet juist is,
öfide te vooilkomen, dat een verte
ld beeld in de lastenverdelinig te ver-
Igen.
'f heer G. G. Reus was van mening,
en w. wel wat karig de gedachte
Versnelde afschrijving hebtoen toe-
'st. Spreker was van mening, dat
een dergelijk groot overschot op
ïm. rekening aan dit facet in i-ui-/
roaitj aandacht had bunnen wor-
test eed.
Terugblik
'^'let sJot van de vengadering meen-
(.e vooviitter, dat het alleszins aan-
f 'eling verdiende een kort overzicht
Sfven Tan hetgeen in de afgelopen
(Ie iandadht heeft gehad van het
'Kntsbestuur. In 1975 zijn veel be-
l^ike zaken aan de orde geweest.
««r meende in dit opzicht de ooms
5 te moeten bedanlten voor de in-
*S bij vJe voorbereiding van de di-
door de raad te nemen toeslissin-
li werd de klacht vernoemen,
^l"n „weleens onder de papieren
»iyen M-erd", doch dan kwam dat
«at nie.T
ities vr- -1.
ïet jaa
jluijs
.uispel
duidelijk uitvoerige infor-
1975 stond duidelijk in het
n van de scholenbcmw. In dit jaar
r_ti Voor dit doel .en voor andere on-
L';^'JS2akon sen totaal wegens kreidie-
j swaaniü van plm. 1.500.000,—, ter-
l'^,.^">^'""i)and met de reeds in uitvoe-
15 lijnde werken bij het 'begin van
'UI dit jaar in totaal voor het on-
(kapitaalsuitgaven) werd uit
gegeven een bedrag van plm.
2.500.000,—.
Ten aanzien van de soholerubouw^ kon het
volgende overzioht worden verstrekt.
Gereedgekomen: 1. nic'uwe 0.1. school
te Goedereede; 2. nieuwe bijzondere
Kleuterschool te Stellendam (NH-
Kl. school); 3. nieuwe ni.a.v.o-school te
Stellendam; 4. gerestaureerde o.l. school
te Stellendam en nieuwbouw openbare
kleuterschool (geïntegreerde sohool voor
basisonderwijs); 5. gemeenschapsruimte
en 13e leslokaal voor bijzondere lagere
school te Ouddorp;
Opigeridht in voorbereidinig: 2 open
bare kleuterscholen te Ouddorp en Stel
lendam; soholenoornplex vo'or openba
re basisschool te Ouddorp naibij par
keerterrein.
Op het gebied van de rioleringswer
ken kon spreker wijzen op het volgen
de: uitbreiding riolering nabij de woon
kern Ouddorp. Krediet in totaal
4.565.000,—.
'Het werk Eal half maart 1976 toe-
steksklaar zijn.
Er werden' ettelijk bestemmingsplan
nen vastgesteld, gronden aanigekodht en
bouwrij'P gemaakt.
'O.m. werd besloten tot de stichting
een nieuw verenigingsgebouw te Goe-
dereede. (Bijdrage in jaarlij-ks exploi
tatie-tekort te verwachten van 54,000,-
En voor 'herstelwerfczaamheiden aan
het verenigingsgebouw te Ouddorp werd
beschikbaar 'gesteld een bedrag van
54.000,—.
De bouwactiviteiten stonden evenmin
stil.
32 woningen zij'n in aanbouw, 97 wo-
'ningen ilcwamen gereed en er 'bestaan
bo'uwplannienf voor 137 woningen.
Visserij
Weliswaar is de ornzet van 30,000,000
toereikt in 1975, doch de vooruitzichten
'geven nog weinig 'gelegenheid tot op
timisme. Het gemeentebestuur zal de
nodige medewerking verlenen toij zich
voordoende problemen, o.a. in de finan
ciële sector.
Bevolkingsgroei: 1 januari 1975 8898
personen, verm. 1 januari 1976 9070,
verm. groei 172 personen.
Geachte redactie.
Hierbij wil ik u verzoeken het vol
gende stukje te plaatsen. Bij voorbaat
mijn hartelijke dank.
Onlangs bereikte mij een in-triest
voorval, wat pijnlijk illustreert wat we
tegenwoordig aan 'het doen zijn.
Juist nu er voor je 'gezorgd wordt
van 'de wieg tot het 'graf, verliezen we
de ibelangrij'kste aspecten uit het oog,
n.l. doodgewone mensslij'kheid. Door
alles W'at er om ons 'heen gebeurt zul
len wij, eiland-'bewoners, een's te meer
moeten beseffen hoezeer wij elkander
noidig hebben. Hoevelen 'beseffen dit nu
alles gericht schijnt te zijn op onper-
soonlijk'heid waarvan mij een voorval
ter ore kwam, dat 'dat, helaas uitdruk
kelijk illustreert.
Stelt u zich voor, een echtpaar, waar
van 'de vrouw zwaar invalide is. De
'man die ondanks alles toch in staat is
vo'or beiden te zorgen in 'hun aange
paste flatje.
Door 'de meer dan 20 jaar, welke de
man zidh inspant voor zijn invalide
vrouw 'kom-t deze plots te overlijden.
Kunt u zich de vertwijfeling voorstellen
van de vrouw,'die zich plots 'haar stoiun
en toeverlaat ziet ontno'men met wie zij
het juist de laatste jaren zo goed had
d'oor het 'bezit van hun 'aangepaste flatje
en omdat de man nu tijd heeft gekre
gen zijn vrouw in haar invaliden-wa
gen overal te brengen waar het moge
lijk was. Welnu, deze vrourw die nau
welijks de schok heeft verwerkt, wordt
'dan vrijwel direct na het overlijden va'n
haar man 'geconfro'nteerd met de meest
onroenselijke behandeling welke er
denkbaar is.
IVIen' stuurt ihaar een vrouw, die mee
deelt dat deze invalide vrouw haar aan
gepaste flatje moet verlaten, daar ze
nu geen eohtpaar 'meer vormt en de
'hulp die zij beho'sift ondanks enkele
tientallen medebewoners niet aanwezig
is. Morgen, aldus de vrouwelijke bode,
komen zij van de flat, om 'de' zaak te re-
geleri.
U zult ibegrijpen welk een uitwerking
dit ap die «ngelutokige "vrouw gehad
moet hebben.'
Dooh 'haar redders in <deae waren
mensen die 'zich een 'geao'nde flakkee-
se moraal hebtoen aangeleerd.
De burgemeester met zijn 'vrouw die
op rouwlbezoek, 'dit ter ore kwamen 'heb-
'ben daar onimi'ddellijk en dan oo'k
stand a pede een stokje voor gesto'berï en
in samenwerking met de huisarts een
regeling getro'ffen dat de invalide
vro'uw in haar 'flatje blijft (ze 'kan n.l.
zidh zelf behelpen) en voor verdere ver
zorging werd geziO'iigd.
Soms sdhaam ik mij de naam ,,fla'k-
keeër" te moeten delen met onmense
lijke figuren als boven maar ik ben
m-achtig trots op „overkanters" die
zich goed flakkeeër betonen te zijn en
'dat predikaat dan ook 'dubbel en dwars
verdienen.
'G. G. V. d. S., Sommelsdijk.
Tweeduizend jaar 'geleden, toen het
grote Romeinse rijk over Europa heer
site, was dez,e duinstreek van Söhouwen
reeds beiwoond. Opgravi'ngen van Ro
meinse munten en getaruiksivoorwerpen
'hebben dit bewezen. Zo was 'het trou
wens ook op Walcheren en in Zeeuws-
Vlaanderen, waar bij Aardeniburg veel
overblijfsels uit die tijd uit de 'grond
zijn 'gehaald. Wat achter de duinen lag,
'dat was toen! een ontoewo'onbaar igebied
van 'kerken en moerassen. Omstreeks
het jaar 1000 hebtoen er waarschijnlijk
wel wat mensen 'gewoond, in die tij'd zijn
de vluchtheuvels opgeworpen. Het is
best m'O'gelijk dat toen ook op Schouwen
de Noormannen geweest zijn, op Wal
cheren in ieder geval wel.
Iets later 'ontmoeten we er het oud
ste geslacht van Haamstede en is ook
het 'kasteel gebouwd. Niet dat van nu,
van het O'udste 'kasteel is niets meer
overigöbleven. Het was trouwens heel
eenvoudig: een donjon of vierkante
woontoren. IVlet onider 'de grote ridder
zaal eeni kelder en daaPboven één of
twee verdiepingen.
Oude geslachten
Het oudste igeslacht is in 1226 uitge
storven. De eerste heer was Costien,
een SöhO'Uwse verbastering van Chris-
tiaan, de achternaam Kostense komt
nog voor op Schouwen. Dan vervalt
Haamstede aam, de heren van Zierik-
zee, die zich in 't vervolg heren van
Haamstede en Renesse mogen noemjen.
Hun heerschappij heeft nog geen eeuw
geduurd, in 1295 sterft ook dit geslacht
uit. Meer 'bekend is daarna Witte, de
bastaardzoon van Floris V. Door zijn
halfbroer, de echte zo'on van Floris V
en ook 'dienls' opvolger, 'graaf Jan I wordt
Witte beleend 'met Haamstede (1299).
Onder 'deze naam is hij vooral bekend
in 'het jaar 1304. 'De eeuwen-durende
strijd tussen Holland en Vlaanderen om
het bezit van Zeeland toewester Schel
de (Walcheren en de Bevelanden) was
in dat jaar zo succesvol voor de Vla
mingen, dat ze tot bij Haarlem wisten
door te 'dringen. Daar bij het Manpad
werden ze door Witte van Haamstede
verslagen en teru'ggedreven. De Vla
mingen 'höbfoen toen ook Zierikzee be
legerd en O'P 'de GO'UWe is een twee
daagse zeeslag geleverd.
Witte van Haamstede was getrouwd
met Agnes van der Sluis, uit het stam-
huis' van Heusden. Daarom was zijn
r';Sk
|El;SI*W;l;|:|pSi
Kinderen onder 12 jaar mogen vanaf
1 januari niet meer op de voorste zit
plaatsen van een auto worden vervoerd.
Er is een uitzondering voor kinderen
tussen 6 en 12 jaar die een heupgordel
dragen. Zij mogen wel voorin de auto
zitten'. Het is voortaan ook niet meer
toegestaan, dat een Idnd op, schoot zit
'bij een passagier die op de voorbank
zit.
Deze nieuwe regels ter beveiliging van
jonge autopassagiers ziin op'genomen in
'het Reglement Verkeersreigels en Ver
keerstekens. Zij zijn een vervolg op de
reeds enkele maanden geleden ingevoer
de draaigplicht van autO'gordels voor
pers'O'nen die voorin de auto zitten.
Daanbij gold de uitzo'ndering dat per
sonen kleiner dan 1,50 meter geen gor
del hoefden te dragen. Voor kinderen,
die meestal kleiner zijn dan 1,50 meter,
was de draagplioht dus niet van toe
passing.
'De nieuwe regeling voor 'kinderen
igeidt vo'Or alle auto's, dus ook voor
bmtenlandse auto's die in ons land rij
den.
In de :maand november
zijn naar on-
derstaande landen
de 'vol'
gend hoeveel-
'heden uien uitgevoerd:
West-Duitsland
14.641 ton
België
2.248
Engeland
6.988
Ierland
22
Frankrijk
2.874
'Noorwegen
21
Zwaden
275
Denemarken
178
Luxemb'Uiig
7
Zwitserland'
23
West-Indië
957
Midden-Af rika
3.751
Gibraltar
3
Indonasië
10
JoegO'slavië
313
Maleisë
1.101
Portugal
10
Spanje
5
Thailand
127
IJsland
15
Totaal
33.469 ton
DEN BOMMEL
De ikinderzegelverkoo'P heeft een
'bedrag opgebracht van 691,Door
de 5e en 6e klassers van de Christe
lijke school 't K'omp'as'.
Voor De Prins Wille'm Alexander-
'h'Oeve werden kalenders verkocht door
de 'klassen 4, 5 en 6. Opbrengst 491,—.
Ook werd er tussendoor voor de dié-
renlbeseherminig gecollecteerd, opbrengst
130,—. Allen: hartelijk dank.
wapen hetzelfde als dat van Holland
(een rode leeuw op een 'gouden schild)
en van Heusden (een zilveren rad, dat
op 'de schouder van de leeuw lag).
Zijn nako'melingen kragen te maken
met de Hoekse en Kabeljauwse twis
ten. Zij sonden 'aan 'de kant van de
Hoeksen, zoals trouwenis geheel Schou
wen. Dat is verkeerd voor hen afgelo
pen. In 1426 had er bij Brouweersha-
ven een zeeslag plaats. De derde man
van Jacolba van Beieren (ook Hoe'ks),
humphrey van Glocester, ibad uit En-
igeland wat troepen igestuurd om haar te
helpen in de strijd tegen haar neef, de
Kabeljauwse graaf Filips van Bourgon-
dië. 'Het leger van Jacoba wordt ver
slagen, ook sneuvelen Floris van Haam
stede, zijn 'broer Raas en zijn zwager
Jan van Hodehpijl.
In 1454 wordt ihet na-geslaeht van
Witte van Haamstede uit 'het 'kasteel
verwijderd. Door deizelfde Filips (de
Goede), die deze toezittinigen 'geeft aan
zijn (gunstgenoot Lodewijk van Brugge,
heer van Gruuthuse. Deze was ge
trouwd met Margaretha van Biorssele
van der Veere, een Kabeljauwse tak
van het machtige Zeeuwse igeslaoht van
Borssele. In 1461 wordt hij tot ridder
van het Gulden Vlies geslagen, twee jaar
later stelt FiUps hem aan als zijn stad
houder van Holland, Zeeland en West-
Friesland. In 1474 benoemt Filips hem
tot toaanderheer.
Zijn 'kleinzoon René van Gruuthuse
viert in 1525 op uitbundige wijze de
overwinning bij Pavia van onze lands
heer Karel V 'op diens vijand Frans I
van Frankrijk. Hoe het gekomen is we
ten we niet, maar er ontstaat torand
en het kasteel van Haamstede torandt
.geheel uit.
Na de brand
In 'dieeelfde eeuw toree'kt de 80-jari-
'ge 'oortlog uit. In 1591 verkoopt Catharina
van Griet'huse de heerlijkheid Haam
stede aam twee zwagers, 'die 'beiden bur
gemeester van Zierikzee zijn. Het zijn
Johan Anth'onisse 'de Jonge en Joost
Bwou'dse Teelinck. Hun heerschappij'
heelt maar kort geduiurid. Want in 1608
zien we er een andere amtoachtsheer,
die van de verwaarloosde en uitge-
'brande ruïne weer een bewoonbaar
'kasteel maakt. Het is Jaoo'b van den
Eynde, officier in het leger van prins
Maurits. Het 12-jarig bestand is op
'komst (1609), van den Eynde heeft dan
geen werk meer als militair. Hij trouvs^t
in 'dat jaar en wordt kasteelheer op
een mooi (gerestaureerd kasteel. Daar
heelt hij in het Latijn een ikro'niek van
Zeeland geschreven onder de naam
E3m'dinus, van zijn naam een Latijnse
vorm gemaakt, zoals veel igaleerderi in
die tijd deden. De eerste 60 bladzijden
van 'de ibekende kroniek van Smalle-
ganige zijn een vertaling van de kroniek
van Eyndius. In 1614 is hij aan de tering
'gestorven zonder kinderen na te laten.
Later zien we nog de regentenge-
slaohten 'de Witte en Mogge als 'heren
van Ha'amstede.
In 1850 komt het 'kasteel aan Comelis
van 'der Lek de Clercq, in 1811 'geboren
te Stavenisse, notaris te Zierikzee. Hy
was 'getrouwd met jonkvr. Schuurbe-
que B'oeye, een 'bekende naam op Schou
wen. Tot nu toe is deze heerlijikheid in
dit 'geslacht gebleven. Ze toeschouweni
het slot als een buitenverblijf in 'de zo
mer en in 'de jaohttijd.
Van 1963 tot 1973 is het .gerestaureerd.
Middellbupg.
L. van Wallentourg,
De eerste de beste
Er is een tijd geweest, dat men het
meten van de tijd niet zo nauw nam.
Er was immers genoeg. Men had alle
tijd en wat deed het er toe, of men een
„wateruurwerk" vergat te vullen. Zo
noemde men in de grijze oudheid een
kom met een 'gaatje er in, waardoor
een' bepaalde hoeveelheid water in een
min of meer zuiver vastgestelde tijd
wegliep.
Dat kon trouwens ook gebeuren bij
de olie lampjes. Hier gal een schaal
verdeling op een .glazen bolletje aan
hoeveel olie was verbrand, en men wist
dan hoeveel tijd was verstreken.
Nee, dan waren zonnewijzers en zand
loper al heel wat nauwkeuriger.
Het was wel een 'kwestie van keren,
meest één keer per half uur.
De zandloper is al eeuwen lang het
symbool bij de jaarwisseling.
Nieuwjaarswensen' zijn al heel oud,
de nieuwjaarskaart was al in de vijf
tiende eeuw bekend. Maar de wens
mocht nog zo'n meesterstukje zijn van
vormgeving, de eerste wens had vol
gens 'de overlevering de meeste over
tuigingskracht.
En nóg haasten we ons, de eerste te
zijn, iemand die ons na aan het hart
ligt, veel heil en zegen te wensen wan
neer, zoals Oonstantijn Huygens 'het in
eeii 'gedicht zegt
Het oude jaer is omm':
Wat vleyen sich de mensohen
m.et mallen overvloedt
van onverstandigh wenschen
Wenscht 'boven allen wensch
Te leven int nieuw jaer
Of elcken dagh Uw eerst'
En elck' uw' leste waer'.
Met de laatste dag van het jaar ko
men de heilwensen los, niet altijd ge-
dnikt, maar ook in natura, gezongen
door kinderen, die van huis tot huis,
van erf tot erf trokken en als beloning
voor hun goede wens een lekkernij Ver
wachten.
Dat blijkt wel uit het volgende versje.
„Geluksalig Nijjaar!
'n Keukske veur mi 'j .klaar
'n Slokske der 'bie.
Das goed veur mi".
Hoe dan ook, de tijd schrijdt voort.
Afgezien van die gebeurtenissen waar
bij de tijd schijnt stil te staan „vlood
weer een jaarkring heen. met al zijn
'blijde 'dagen, met al zijn leed en druk,
met al zijn heil en vreugd.
Vondel beschreef het in een van zijn
gedichten weer anders.
„Laet 'het kostelijcks van al
U niet roeckeloos ontslippen
Dat is de tijd, die snel gaat glippen
Zonder dat 'hij keeren zal."
Veel oude nieuwjaarswensen herinne
ren aan het samenvallen met de Ker
kelijke jaarwisseling, die duurt van
Kerstmis tot en met Drie Koningen,
In zeer oude nieuwjaarsliedjes en'
wensen werd vaak gesproken over
Christus' lijden en op een nieuwjaars-
koekijzer beeldde men de Drie Konin
genstoet al.
Uit 'het wel of niet rijzen van het deeg
van de nieuwjaarskoek kon men afle
zen of 'het een 'goed jaar zou worden
of niet.
Veel wensen hadden een godsdien
stig karakter.
„Die 'het jaar begint
met lust en is gezint
om zich tot God te wenden
Dan zal het in vrede enden".
Maar ook voor-Christelijke symboliek
is met de nieuwjaarwens verweven.
Alle slechte invloeden moeten ver
dwijnen, vervliegen, verluchtlgen met
de klanken van klok en .hoorn, maar ook
zonneraderen en levensbanen kwamen
in de afbeeldingen voor.
Een ander aspect van de nieuwjaars
wens was die van- de bijverdienste voor
al in de 17e eeuw in zwang. Oo'k toen
al waren de feestdagen dure dagen en'
stegen de prijzen. Aan de wensen was
wel zeer veel zorg besteed, 'het waren
prachtige houtsneden of -gravures.
Ieder jaar als met de laatste slag
van 12 het jaar voorgoed 'de verleden
tijd is ingebeierd 'geldt weer
„Komt burgers, komt allen terstond.
Het nieuwjaar is ingetrede.
Ik wens U op deez vaste grond
Veel 'heil, geluk en zege".
Het is 'Opmerkelijk, dat vooral in de
wintermaanden, in tegenstelling tot het
voorjacU" en de zomer, de planten voor
wat voeding betreft dikwijls worden
vergeten.
'Men dienkt 'dat in de winter de ka
merplanten geen voeding nO'dig hebben
omdat 'het irusttij-d is en de groei dan
ëtil staat. Dit .geldt echter alleen voor
sommige kame'rplanten zoals to.v. de
cactus.
Anderei plahten, .zoals toijvoorbeeld
wintePbloeiende planten als Cyclamen,
Azalea, Begoni'a, Kalanchoë, etc. hebben
dan juist veel behoefte aan voeding.
Ditzelfde geldt 'VOOr praktisch alle blad-
.planten (Fious, Philodendron, Hedera
etc), wat in feite tropische planten zijn
en :geen rustperiode kennen'.
Plantenvoedsel moet zuiver zijn en
volledig .oplossen, zoals b.v. bij Pokon
het Igeval is.
'Het .moet een hoge voedselkoncen-
tratie bevalen, waardoor het voordelig
wordt in het gebruik.
Het bemesten met een goed planten
voedsel is goedkoop, het resultaat is al
tijd igoed: mo'Oie planten en veel bloe
men.
'NIE0WEKKERK
Nu ide nieuwe toren te Nieuwerkerk
vrijwel klaar is, is imen 'oofc begonnen
met het klaar 'maken van het terrein
rondom te toren.
Zo is, nu .o.ak de klokfcesto.el, welke
30 jiaar lang de oude torenklO'k heeft
.geheitbergd 'gesloo'pt en verwijderd. Nu
'heteft dus de oude klok een nieuwe
plaats gekregen in de toren. Inmiddels
zijn 'Ook aan de toren 3 wij'zerplaten
aanigeibracht en alle stellingen verwij
derd.
