ËIIAIIDEII flIEUWS
Het leger in de
zeventiende eeuw
bodiara
>Miiiiiiiiii|'{jfuuuiUii
Consumptieve
techniek
Piet Tamboer
verkocht zijn
laatste visjes...
Volleybal
Zeeuwse wandelingen
BöcKarji; verkoopt alleen
klasse-tapijten
Nieuws uit Zeeland
i^ Rust na 52 druicke jaren
3e blad
Vrijdag 22 maart 1974
No. 4273
C. KIEVIT ZN.
Centrale Verwarming
VOLLEYBAL
„SPARTA HYGIëA"
SPARTA GEEN MOEITE MET ZVC
FOTO/FILWI Foto en
I IR lil il ^"'^^^p^
Abonneert U op
„Eilanden-nieuws"
'k Heb hier voor mijn vele klanten
Echt nu niet zo'n leuk bericht
Want bij mij gaat vanaf heden
Nou voorgoed de winkel dicht
Jammer, maar ik moet gaan stoppen^
Voor mij echt geen kleinigheid.
Maar na twee en vijftig jaren,
vind ik, wordt het meer dan tijd
Velen zullen zeker zeggen
ja, na zoveel jaar praktijk,
is dit dan beslist geen schande,
dus geef ik hem dan ook gelijk.
't Viel niet mee om te besUssen,
het klantenaantal dat was groot,
die zeg ik dan van harte dank nu,
voor 't vertrouwen dat ik genoot.
'k Heb, „want ik had trouwe klanten",
't altijd met plezier gedaan,
en vandaar dan nogmaals dank, en
'k hoop dat het jullie goed zal gaan.
P. TAMBOER
Waterweg - Middelharnis
Twee jaar geleden heb ik een en an
jer geschreven over het jaar 1572 met
1 verhalen over Vlissingen en Veere,
Me zich vóór de Prins van Oranje ver
klaarden. En over 1672, het rampjaar
net oorlog tegen vier landen tegelijk.
Allemaal oorlogsgeschiedenis, mili
taire gebeurtenissen. Waar dus legers
aan te pas kwamen. Hoe zag zo'n leger
er uit, welke wapens gebruikten ze,
uit wat voor soldaten was het samen
gesteld? Vragen waarop ik in dit artikel
°vat nader wil ingaan.
Huursoldaten.
In de tijd van de 80-jarige oorlog
hadden de landen geen nationaal leger,
zoals ieder land dat tegenwoordig heeft.
Een land dat in oorlog geraakte huurde
soldaten bij het legertje van eigen land-
üenoten, dat men had samengesteld.
Deze huursoldaten kwamen uit haast
alle landen van West-Europa. Bij onze
Pigen soldaten huurden we nogal eens
Engelsen en Schotten. Ook Duitsers die
in elk land dienden waar men ze ge
bruiken kon. In de strijd onder Mau-
rits en Frederik Hendrik tegen Spanje
hadden we veel Franse huurtroepen.
Dat is geen wonder, ook Frankrijk was
een vijand van Spanje.
Een goede betaling was een voor
waarde om betrouwbare huursoldaten
te krijgen. De soldij was in die tijd on-
eeveer 10 gulden per maand. Daarbij
kregen ze vanzelf de kost. Een tussen
persoon (tegenwoordig zouden we zeg
gen een koppelbaas) zorgde ervoor dat
een bepaald land een zeker aantal sol
daten kreeg. Vaderlandsliefde was er
niet bij, wie het meeste bood kon ze
kriigen. Zo konden ze bijvoorbeeld het
ene jaar in Nederlandse dienst tegen
Spanje vechten eneen jaar later in
Spaanse dienst tegen ons land. Wie
het meeste betaalde kreeg ze!
U moet niet vergeten dat ze gemak
kelijk werkloos konden raken. Ze wer
den meestal gehuurd voor een veld
tocht, die in de zomer plaats vond.
's Winters waren de soldaten in hun
winterkwartieren, dan gebeurde er met
veel Wanneer er na de winter kans
was op een nieuwe veldtocht bleven de
soldaten in dienst. Maar uit zuinigheids-
overwegingen werden de gehuurde sol
daten ook wel na het zomerseizoen af
gedankt, dat leverde grote besparing
Wat moesten ze nu gaan doen? Ze
waren beroofd van hun broodwinning,
hun kost en hun soldij. En van hun
„bijverdiensten" in de vorm van buit.
Dat was in oorlogstijd een bron van
I inkomsten die soms aardig wat ople-
i verde. Het recht op buit werd in die
I tijd algemeen erkend. Van gesneuvelde
vijanden verkocht men de kleding en
wapenrusting. Had men krijgsgevan-
I genen gemaakt, dan kregen deze de
vrijheid door betaling van een losprijs
of door uitwisseling. Hoe hoger de
rang, hoe groter de losprijs.
Dikwijls hadden de huursoldaten nog
soldij te goed. Die werd lang niet altijd
regelmatig uitbetaald, soms waren ze
maanden achter. U herinnert zich mis
schien nog wel het jaartal 1576 met het
bijschrift „Spaanse furie". De Spaanse
soldaten hadden in lange tijd geen
soldij gehad en daarom gingen ze het
zelf halen in de vorm van plundering
o.a. van Antwerpen.
Zo deden afgedankte soldaten ook
dikwijls, ze gingen op roof uit, zolang
ze geen nieuwe dienst hadden. Vooral
de dun bevolkte streken hadden veel
te lijden van deze struikroverij.
De wapens.
Sommige soldaten hadden vrouw en
kinderen bij zich, die hen in de legertros
volgden. De vrouwen kookten het eten
en verzorgden hun mannen in geval
van ziekte of verwonding. Zo deden
ze dus goed werk. Wat niet gezegd kan
worden van de vrouwen van lichte ze
den, die eveneens het leger volgden.
Evenals een zwerm van kooplieden,
zwaardvegers, smeden, zoetelaars, mar
ketentsters, bakkers, slagers, herber
giers.
Een enkele maal hebben ook vrou
wen verkleed als mannen dapper mee
gevochten. Tot het uitkwam hanteer
den ze even flink de wapens als hun
mannelijke collega's.
Die wapens waren in vergelijking
met wat er tegenwoordig gefabriceerd
wordt erg primitief. U zult ze wel eens
gezien hebben, in elk museum zijn er
exemplaren van te vinden. Soms staan
er nog wel kanonnen buiten, b.v. in
Veere en in Vlissingen naast het stand
beeld van Michiel de Ruyter. Deze ka
nonnen hadden een geringe vuursnel-
heid: één schot per tien minuten on
geveer. Het laden was erg omslachtig:
wat kruit in de loop gieten, dit aan
stampen, een ronde gietijzeren bal in
de loop doen en dan met een lont dit
kruit doen ontbranden.
Na een paar uur schieten moest het
kanon een uur rusten om af te koelen.
Het waren zware gevaarten van een
paar duizend kilo, die niet gemakkelijk
te vervoeren waren. De draagwijdte
was niet groot, maar bij de belegering
van een stad bewezen ze goede dienst.
Dit was de artillerie. Het grootste ge
deelte van een leger bestond uit in
fanterie met ook nog wat ruiterij. De
gewone soldaten hadden muskettenen
geweren. Toen de bajonet werd inge
voerd, had men deze op het geweer
gemonteerd, een schiet- en steekwapen
en verdwenen de pieken.
De tucht in het leger was streng, zo
als trouwens de straffen in die tijd in
het algemeen niet mis waren. Zo lief
als tegenwoordig was men toen niet
voor iemand die wat verkeerds had
uitgevoerd.
Om bij het jaar 1672 te blijven, toen
de Fransen tot ver in ons land waren
opgerukt. De officier Pain et Vin had
de schans bij Nieuwerbrug moeten ver
dedigen, maar had de sterkte verlaten.
Door de krijgsraad was hij veroordeeld
tot levenslange gevangenisstraf, maar
prins Willem III wist het door te zetten
dat hij ter dood gebracht werd.
Het militaire leven was een ruw be
drijf. Iemand klaagt bitter: „Waar hoort
men meer vloeken, zweren, vreten, zui
pen, hoereren, spelen, kijven, twisten,
dansen, springen, loze lichtvaardige
woorden, zottemij, godslastering, vrou
wenschending, onrechtvaardigheid als
in de huidige oorlogen."
Dat is geen gunstig rapport over het
leger van toen. Men verdedigt zich er
mee, dat zulke dingen in de oorlog geen
zonde zijn maar aan soldaten geoor
loofd. Het zijn toch geen nonnen uit
een klooster?
ledere oorlog brengt verruwing en
ellende mee, niet die uit de 17e eeuw
alleen, maar ook die van de laatste
jaren. We hebben het meegemaakt.
En hoe is het in de landen waar op 't
ogenblik nog gevochten wordt? Niet
veel beter helaas.
Middelburg
L. van Wallenburg
SOMMELSDIJK
Telefoon (01870) 26 09
Uitsluitend topkwaliteit wordt door Bocliara
verl<ocht. Tegen beslist lage prijzen.
Arab kussen
Avaroo
Sagèl
Malayer
Wis
68 X 61 cm 180,—
92 X 66 cm 385,—
123 X 77 cm 585,—
222 X 132 cm 1,485,—
334 X 216 cm
kost normaal 3.875,
LENTEPRIJS: ƒ2.735,—
Joh. de Wlttslraat 10-12 - Dordrecht - tel. 078-3426&.
Slechts 5 minuten van het slatibn
Volley balstanden by gewerkt t/m9.3.'74
Dames Promotieklasse
Spivo
Kangoeroes
Intermezzo
Volley '68
Spirit
Flits
Smash
Meteoor
Compri/D
Alexandria
Pendrecht
ZVC
Dames Ie klasse B
Tenaco
Animo
Asbiton/L
Intermezzo 2
TOP
Shell
Rindey's/E 2
Spivo 2
Pendrecht 2
G de L/RC 4
Kangoeroes 2
Spirit 2
Dames 3e klasse A
Kapasi
Data C/DVO
Spivo 3
Spirit 4
Vierpolders
Kapasi 2
Smit/SS
Ibis 2
Intermezzo 4
DDL 2
Bemisse 2
Dames 3e klasse D
Intermezzo 3
DDL
Ibis
Spirit 3
Vovero 2
Data C/DVO 2
Zuidland
Mevo 3
Spivo 4
Mevo 2
Heren Ie klasse A
Animo
G de L/RC 3
Smash
Torpedo 2
Meteoor
Set Up
Rovok
CVV 2
Lekkerkerk 2
Compri/D 3
Intermezzo
VCO
Heren 3e klasse E
Vierpolders
Intermezzo 2
Kangoeroes 2
Vovero
17—26
16—24
17—24
16—22
17—20
17—20
17—20
17—14
16—12
16— 8
17— 8
17— 2
16—27
17—27
17—26
16—20
17—19
17—16
17—16
17—16
17—15
17— 8
16— 6
16— 4
15—27
15—25
14—24
15—16
15—16
15—15
14^11
15— 7
14— 6
14— 5
12— 2
14—24
12—22
13—22
14—16
13—12
14— 9
12— 8
12— 5
12— 5
12— 1
17—33
17—27
17—24
16—19
16—18
16—16
17—15
17—14
17—12
17—11
16— 9
17— 2
Mevo
ApoUo
DDL
Data C/DVO 2
Bernisse
Volley 4
TOP 2
Heren 4e klasse D
Spirit 4
Intermezzo 3
Ibis 2
Kangoeroes 3
Bernisse 2
DFS
Vovero 2
Spivo 4
Vierpolders 2
Data C/DVO 4
Zuidland
Bemisse 3
Heren 4e klasse G
Ibis
Data C/DVO 3
Intermezzo 4
Mevo 2
WW 2
Spirit 5
Data C/DVO 5
Mevo 3
Spivo 5
DDL 2
Apollo 2
12—11
14—11
13—10
14— 8
12— 6
13— 3
O— O
16—32
14—23
17—23
16—21
17—21
17—20
16—16
16—15
17—11
17— 6
17— 5
16— 3
16—32
15—22
14—18
13—17
15—17
14—14
14—10
15—10
15—10
14— 3
15— 3
Zonder de zieke Mart Peeman heeft
Sparta in de enk te Rotterdam weinig
moeite gehad met ZVC. Al stonden de
heren snel op een 7-2 achterstand,
daarna kwam ZVC er niet meer aan te
pas. Met 8-15, 4-15 en 7-15 werd het
een 3-0 overwinning.
De voor j.l. zaterdag vastgestelde wed
strijd van dames 2 ging niet door, daar
de tegenstander zich uit de competitie
terugtrok.
A.s. zaterdag spelen zowel de dames i
als de heren tegen Jong Pendrecht,
vooral voor de heren is dit een be
langrijke wedstrijd, omdat ze zich niet
kunnen veroorloven om in deze fase
van de competitie punten te gaan ver
liezen. Jong Pendrecht, dat een zwakke
start had, heeft de laatste wedstrijden
opmerkelijke resultaten behaald.
Programma:
14.00 uur: Heren Sparta-Jong Pendr. 3;
14.00 uur: Dames 1 Sparta-Jong Pen-
drecht4
15.30 uur: Dames 2 Sparta -CVV 2.
THOLEN
Bejaardenmiddagen De plaatse
lijke vrouwenraad houdt maandag 25
maart in hotel Hof van Holland een
dia-middag voor de bejaarden van het
eiland Tholen. De heer Geuze uit
Poortvliet zal vertellen over zijn reis
naar Kenya.
Op 3 april zullen kinderen in gebouw
Haestinge te St. Maartensdijk voor de
bejaarden een musical opvoeren.
Geen belaingstelling voor DS '70
Het Tweede Kamerlid mr. K. A. Keu-
ning en de lijstaanvoerder van de pro
vinciale satenverkiezingen, de heer J.
Weber, waren vrijdagavond naar hotel
Zeeland gekomen om met belangstel
lenden te spreken. Er bleek echter geen
publieke belangstelling voor te zijn.
Pastoor Rijsloo met emeritaat
Na 40 jaar het priesterambt te hebben
vervuld, waarvan 16 jaar in Tholen,
gaat pastoor G. J. T. A. Rijsloo op 1
juni a.s. met emeritaat.
Bijdrage Kanaalschap. De ge
meenteraad is maandag akkoord ge
gaan aan het Kanaalschap De Eendracht
een bijdrage te verlenen van ƒ33355,35.
Men had gerekend, dat het ministerie
van CRM ƒ98.250,— subsidie zou ver
lenen. Dat ging niet door, het werd
maar ƒ50.000,— zodat de gemeente
Tholen zelf zijn bijdrage moest ver
dubbelen. „Een lelijke tegenvaller" al
dus de voorzitter.
INGEZONDEN.
Nieuwe opleiding voor jongens
en meisjes
De keuken is doorgaans het domein
van de vrouw. Maar juist in de be
drij f skeukens van restaurants en der
gelijke, is het de kok die de pollepel
zwaait.
Het bedienen van de gasten gebeurt
zowel door zwartgerokte obers als door
vlotte meisjes in een leuk japonnetje
Jongens of meisjes, die weten wat
bedienen is, die niet denken dat „au
bain Marie" een kinderbadje is en bo
vendien kans zien om verse kadetjes
en warme appelbollen uit de oven te
goochelen, zijn gewoon het droombeeld
van elke horeca-exploitant. Ook in al
lerlei verzorgingstehuizen, kantines en
aan boord van schepen, zijn dergelijke
krachten een enorme aanwinst.
Een vreemde zaak dan ook, dat het
zo lang heeft moeten duren voor er een
opleiding kwam, die dit allemaal mo
gelijk maakte.
In Den Briel, aan de Technische
Scholengemeenschap, is het nu zover
Daar start met ingang van de nieuwe
cursus de opleiding „consumptieve
technieken". Tijdens deze opleiding
wordt les gegeven in brood- en banket-
bakken, serveren en de koksvakken.
De totale opleiding duurt net als die
van alle andere bij het beroepsonder
wijs, vier jaar. Het eerste jaar is een
„brugjaar" waarin de leerlingen naast
de vakken die ze al kenden van het ba
sisonderwijs, kennis maken met vele
vormen van handvaardigheid. Het
tweede leerjaar bestaat uit „algemene
technieken" waarbij wordt geëxperi
menteerd en gewerkt met de meest
uiteenlopende soorten materialen.
In het derde en vierde leerjaar wordt
de eigenlijke vakopleiding gegeven
waarbij de leerlingen dus achter het
fornuis en de bakkersoven komen te
staan en ook leren serveren.
Tot de eerste klas kunnen worden
toegelaten alle leerlingen, die met goed
gevolg een basisschool hebben doorlo
pen.
Leerlingen die enkele jaren mavo
hebben gevolgd of aan een andere school
voor beroepsonderwijs de eerste twee
klassen met goed gevolg zijn doorgeko
men, kunnen rechtstreeks in het derde
leerjaar worden geplaatst. Zowel van
de zijde van jongens als meisjes wordt
voor deze nieuwe opleiding goede be
langstelling verwacht.
■Alieïn voor u getekend
IfnilIM door CORK
Kleurendia's moet
u goed belichten. Een
(al of niet ingebouwde)
belichtingsmeter is daarbij
dan ook eigenlijk onmisbaar.
STAD AAN T HARINGVLIET
Onze vroegere dorpsgenoot, de heer
J. G. Arensman, theol. student te Kam
pen, heeft een toezegging van beroep
(bij acclamatie) ontvangen van de Ge-
ref. Kerk te Kamperland (Noord Be
veland).
De heer Arensman heeft dit beroep
aangenomen en is voornemens zich
juni a.s. met zijn gezin te Kamperland
te vestigen.
12—22
15—21
14—20
13—14
Dichtbij-opnamen
verlevendigen uw
film. Maar u moet
dat dichtbij-filmen
toch ook weer
niet overdrijven!
Bewaar uw.kleurenfilms zo koel moge
lijk. Hoge temperaturen hebben een
nadelige in-
vloed op de
beeld-
■■'■r--jo-^i-fj» u -^miy kwaliteit.
V.V.D. AFDELING OOSTFLAKKEE
Kandidatenlijst voor de verkiezing van
de leden van de raad der gemeente
Oostflakkee.
1. P. C. H. Noordermeer, Achthuizen(40)
2. Mevr. J. J. v. d. Boogert-v. d. Mast,
Den Bommel (28).
3. Jac. V. Nieuwenhuyzen, Ooltgens-
plaat (37)
4. J. A. de Wit, Achthuizen (38)
5.P. C. J. J. G. Doedens, Oude Tonge
(52)
6. P. H. V. d. Ree, Ooltgensplaat (30)
7. J. C. A. V. d. Doel, Oude Tonge (39)
8. Mevr. J. Wijnhoff-Lokker, Oude
Tonge (30)
9. P. Franzen, Oude Tonge (60)
10. L. Kosten (61)
POORTVLIET
Subsidie voor Verhage De ge
meenteraad ging akkoord met het voor
stel om aan de heer L. Verhage een
voorlopige subsidie te verlenen van
13722,30 voor de restauratie van de
molens te Oud Vossemeer en St. Anna-
land. De totale kosten bedragen 45740,-
's Nachts ging hij vissen, 's morgens leurde hij ze uit, s middags bakte
hii weer nieuwe voorraad en 's avonds ruimde hij de boel opzo is
V shindélaar Piet Tamboer uit Middelharnis 67 geworden. Hijzelf, zijn
vrouw en de dokter vinden nu dat hij aan wat rust toe is en de sneW'ch-
Tende vishandelaar heeft daarom het moeilijkste beslmt uit zijn leven
moeten nemen; na 52 jaar „in de vis" zal hij dezer d»g«n f« ^^^eldeu^
definitief sluiten. Piet schroomt niet om te bekennen dat dat besluit hem
diep verdrietig maakt-----
Hij was tenslotte nog maar 9 toen hij al met een mand vis en garelen
de huizen langs trok. „Als ik wat verkocht moesten de mensen zelf maar
uUrekenen wit ze më schuldig waren want daar zag ik zelf nog geen
kans vTor" herinnert hij zich uit zijn prille jeugd. Vader Leen Tamboer
was visser'op de loggers van Maassluis en Vlaardingen maar dat leverde
te wISg op om alll monden te vullen. Hij besloot dan ook zomers te
gaan varen en 's winters vis te verkopen. Zoon Piet gmg volgens goed
Jeteuik in die dagen naar de drukkerij maar daar hield h« het maar een
iaar uit om vervolgens een half aar koeiewachter te worden. In die
baantjes dacht hij terug aan het - toch nog - betere leven achter de vis-
mand en toen hij 15 was begon hij weer in vis te handelen.
Het was het begin van een rusteloos bestaan! Om tramgeld uit te sparen
üetst^ Tamboer^ dagelijks naar Stellendam om met een vracht van som
100 kilo vTs terug te komen. Voor hij 's morgens op stap g^g had hi
's nachts al gevist met het kruisnet of had hij de fuiken al gelicht. Naast
verse vis - die bij gebrek aan koelruimte maar een dag bewaard kon
worden - verkocht hij ook zoutevis, 3 pond voor een kwartje en bokkm-
fa^r'Lr T^boer hfi'evènmin stilgezeten en in .1939 kocht hij een
winkel aan de Waterweg van waaruit hij met kar en hit zijn vis verkocht.
Zoon ptet had zich een bakfiets aangeschaft, maar alle inspanmngen
■werden maar matig gehohoreerd. Pas na de oorlog leefde de handel weer
warop TntkTnamliet Tamboer - die na zijn huwelijk in '43 een aantal
'iaren in de Pr. Hendrikstraat had gewoond - de zaak over.
i De winkel liep toen nog niet zo goed maar daar kwam verandermg in
toen de mensen storm liepen op de gebakken vis die dhr Tamboer met
honderden kilo's tegelijk produceerde, 's Morgens heel vroeg, op weg
tJ-naar de boot klopten de pendelaars al bij hem aan en 's avonds heel laat
Tren het late feestgangers die om een hartig visje kwamen. Dhr Tam
boer schat in de voorbije 23 zelfstandige jaren zo'n 250.000 kg vis te he o
ben gebakken...! Toen hij een aantal jaren geleden wegens luchtgebrek
m het ziekenhuis belandde was mevr. Tamboer zo verstandig om de hele
Lak-apparatuur te laten slopen. Het assortiment werd destijds aangevuld
met kaas en hengelsportartikelen en door die uitbreiding zat er een re-
"eiyk goede boterham in. „Ik heb nooit te klagen gehad maar ik moest
er wel altijd zijn en ik heb nooit kans gehad 's avonds een goeie broek
aan te doen'" vertelt dhr Tamboer.
Een hoofdstuk apart is de rijmelarij waarmee hij zijn handel aan de man
bracht Schrijf maar gerust in de krant dat die advertenties het gewel
de goed hebben gedaan..." „liemand heeft me eens verzekerd - vertelt
dhr Tamboer - dat 'ie alleen Donald Duck en mijn rijmpjes las. Er
schijnt ook een emigrant te zijn die aan zijn moeder schreef toen ze hem
n Canada zou komen bezoeken: „...vergeet "i^t stokvis van Piet Tam
boer mee te brengen...! Nu is Piet Tamboer uitverkocht. Samen met
zijn vrouw heeft hij hard gewerkt en samen zijn ze dankbaar dat ze nu
vaS de rust mogen gaan genieten. Bijna had dhr Tamboer zijn winkel en
woning verkoclTt mlar hij heeft zich ter elfder ure teruggetrokken het
Ilukj^ Middelharnis waar hij geboren en getogen is kan hij met zomaar
gaan verlaten...
