iiAriDEn - rtiEUWs
Ie Bbdy te Middelburg
AMSTEL
99
Mmnm
Taptoe Delft 1973,
Zeeuwse wandelingen
voor dm twintigste keer
,Sterren!ioekje
pK-slMSprijzen
JACJHERMANS
ISKÖPtOPÉR
DEtAAfiSIE
FLEURIL km
LIf
BASTÖGNEK^KÈ^Sa
I\I3ACAR0NI
AJ.P.
ONVOORVU^RDEUJKE
KWAÜTËITSGARAritlE
PUDDING
If'I^IUïIHOENi
SNELAFWAS
blad
Dinsdag 24 juli 1973
No. 4206
DM IS PRIJS-SLAGJ
VASTE PRIJS-SLAG PRIJS
DAéÏN^D/lG UiT^WEEK IN-WEEKUJT
3PAKJES
PONDS PAK
FLES 0,6 LITER
500
GRAM
i:fï!8DiïS:i5STUKSi
VOORDEELKOFFER
ELEGANCE
pak
J^^g
waar geld nog waarde heeft
it
De geschiedenis van
de sterreniiunde
Fiets meest verkochte
duurzame
konsumptle-artikel
ere wijze,
"delde Ne-
t de moei
n alvorens
U behoeft
eren gaal
recept, be-
"ozé, een
fje dragon,
lookpoedei
strooiseltje
st een aai
bruilien.
'oegen. De
gedurende
mkeren, in
gen, Zet de
ats, doch
t een stufe-
n. Het 'bra-
wijze: aan
hete boter
sudderen,
lees malser
korter ge-
kunt u af-
arinade-
inee-eten,
nd ool< af-
rinkt u bij
ovenstaand
e kruiden
te bevelen,
oen en mei
krijgt dat
-ich gemak-
Algemeen wordt aangenoroen' dat de
ze abdij in 1222 a 1223 gesticht is. Dat
is juist 750 jaar geleden, daarom een
paar artikelen erover.
Van de oudste geschiedenis weten we
weinig, de bouwmeesters zijn onbekend.
Misschien bouwlieden uit het later zo
beleende geslacht Kelderman?
In bovengenoemd jaar gaf 'bisschop
Godebaldus van Utrecht opdracht aan
de reguliere kanunniken uit Vormezeele
naar Walcher ente gaan. Proost Albal-
dus was de eerste priester van dit nieu
we klooster, de oorsprong van de abdij.
Deze orde werd niet lang daarna ver
vangen door de Norbertijnen, genoemd
naar Norbertus, die de orde van Pre-
monstreit had gesticht. Daarom heten'
deze kloosterlingen ook wel Premon-
slratensers. Ze droegen witte pijen.
Van abt tot bisschop
Het hoofd van de orde, Walterus,
noemt zich abt: het klooster was een
later ook aan St. Nicolaas, de patroon
van schippers en kooplieden. Geen won
der, in het latere Middelburg had deze
stad zijn bloei aan deze mensen te
danken.
Toen was er ook welvaart in de ab
dij, die veel bezittingen op Walcheren'
had. Ook in Vlaanderen .bezat de Ab
dij grond, waarop in 1468 het stadje
Middelburg (bestaat nog) werd gebouwd,
In die tijd waren er op Walcheren 5
moederkerken: de Westmonster en
Noordmonster te IMiddelburg, de ker-
'ken van Souburg, Westkapelle en Oost-
kapelle. De laatste drie behoorden tot
de abdij van Middelburg. Het mooi ge
legen kasteel Westhoeve was het zo
merverblijf van de abt, terwijl de mon
niken het Munnücen hof bij Grijps-
kerke alg buitenverblijf hadden. Beide
bestaan nog.
De kloosterlingen' wisten de mooie
natuur en de genieting van het leven
Ic waarderen.
De abt was een voornaam man, hij
was lid van de Staten van Zeeland.
De landsheer was in het klooster een
graag gezien gast, hij had altijd het
„logement van de graven van Zeeland"
tot zijn beschikking. Een van hen, de
bekende graaf Willem II (vader van
Floris V) heeft veel voor de abdij ge
daan. Kort vóór zijn dood heeft hij de
gebouwen vernieuwd en uitgebreid. Zo
als u weet sneuvelde hij in 1256 tegen'
de West-Friezen. Zijn zoon Floris V
heeft het lijk opgenomen. Na omzwer
ving van een paar eeuwen is het ten
slotte weer in de Abdij terechtgekomen.
In 1928 is het in de Koorkerk be
graven onder een eenvoudig zwaar ge
schonden monument. Boven de Gist-
poort heeft men in een nis een' beeld
van hen aangebracht, enkele jaren gele
den. Vóór de brand van 17 mei 1940
hingen er aan weerskanten van de
pi'eekstoel twee borden: voor Willem II
en voor zijn broer Floris de Voogd, zo
genoemd omdat hij voogd was over het
kleine zoontje van V>fillem II, Floris V.
Ook andere landsheren zijn hier ge
weest, o.a. Filips de Schone, die hier
de Gulden-Vliesridders bijeen riep, en
diens zoon Karel V enkele malen.
Een bisschop
In 1559 wei'den er 18 nieuwe bisdom
men ingesteld, onze heer Filips II meen
de daardoor de „nieuwe leer" beter te
kunnen bestrijden.
Middelburg kreeg ook een bisschop:
Nicolaas van den Burch of zoals hij
meestal genoemd wordt Nicolaas de
Castro, 58 jaar oud, die in 1561 door
Granvelle tot bisschop gewijd werd. Hij
heeft het oude klooster erg verfraaid en
uitgebreid.
De nieuwe bisschop heeft geen gemak
kelijke tijd meegemaakt. De troebelen
eri het verzet vooral tegen Alva werden
steeds ernstiger.
Op 22 augustus 1566 werden in de
„parochiekerk van den abdie" de beel
den gebroken, maar een totale plunde
ring en vernieling wist men te voorko
men. Deze kerk v/erd later Nieuwe
kerk genoemd, een naam .die het ge
bouw nog altijd draagt. Een andere ab
dijkerk is de Koorkerk, gebouwd op de
plaats van de eerste kloosterkapel.
Enkele jaren later (1572) slaan de
Geuzen het beleg voor Middelburg.
Vlissingen, Veere en het platteland heb
ben de zijde van de Prins gekozen', al
leen Middelburg ligt daar als een Spaans
eilandje te midden van vijanden.
Tijdens dit beleg (mei 1573) is de bis
schop gestorven. Ruim een half jaar
later moet Middelburg zich overgeven.
Op 22 februari 1574 verlaten de kloos
terlingen .de stad, ze mogen niet meer
meenemen dan hun habijt (kleding). Via
Terneuzen vertrekken: ze naar de St.
Michielsabdij te Antwerpen, waar hun
voorvaderen vandaan gekomen waren.
Tijdens het beleg waren er 11 monni
ken gestorven, de overgebleven 16 gaan
de stad uit.
De kerken worden gezuiverd en „be
kwaam gemaakt om daarin Go.ds Woord
te keren eri de gereformeerde religie te
exerceren."
Na de Hervorming
Op vrijdag 17 mei 1940 heeft het
Duitse bombardement een deel van
Middelburg verwoest.
Daar behoorden ook de Abdijgebou
wen met de twee kerken en de toren
bij.
Het was niet de eerste keer dat hier
brand uitbrak, door onvoorzichtigheid
van loodgieters of door het uitslaan van
de bliksem. Bij de grote brand van 1568
gingen volgens de kronekschrijver Rey-
gersberch verloren „die alderschoonste
bibliotheek en'de oudste" boecken van
heel Zeelandt". Hij voeght er bij:
„Maar die abdie is Aveder veel schoon-
der opghetimmert dan se te voren oyt
was."
Om nog een ongeluksjaar te noemen:
In 1712 is de abdij ,,tot beneden toe uit
gebrand, blijvende alleen het holle
steenwerk over".
Er was daar dus altijd wel wat te
timmeren en te metselen en wat er ver
der nog te doen was.
Tegenwoordig is er een stichting Mo-
numeritenzorg, maar in vroeger eeuwen
werkte en repareerde men vaak zonder
zich iets van de bijpassende stijl aan te
trel-il-cen. Of men brak gewoon of wat
men versleten en lelijk vond.
Nog in de vorige eeuw, ongeveer 150
jaar geleden, ging men barbaars te
werk. Een deel van het gebouw werd
gebruikt als stal en koetshuis voor de
goeverneur van de koning en de gang
die te smal was voor het vervoer werd
eenvoudig weggebroken'. Wegens water
overlast werd een kelder met aarde
dichtgegooid en een gedeelte ervan als
beerput igebruikt.
De architect J. A. Fredericks heeft
vanaf 1880 ongeveer 30 jaar besteed aan
een verantwoorde restauratie van de
Abdijgebouwen, waarover hij klaagde:
„Sommige verbouwingen uit het verle
den zijn erger dan brand en beelden
storm". (1886-—1910).
Na de verwoesting van 17 mei 1840
heeft men eert prachtig Abdijcomplex
teruggekregen. Dat gaan we de volgen
de keer eens bekijken.
Dit artikel was reeds geschreven, toen
in het gebouw van het Rijksarchief te
Middelburg een zomertentoonstelling
over Abdij werd ingericht, die nog tot
1 september gratis te bezichtigen is. Er
zijn veel oude oorkonden te zien, com
pleet met zegels van de Abdij. De abt
van Middelburg was een machtig man,
hij was ook dijkgraaf van Walcheren
isri bij het geheime huwelijk van Jacoba
van Beieren met Frank van Borssele
Kosteel Westhoeue, zomerverblijf van de büsschop.
Een van de Abdijpoorten (gistpoort)
Middelburg
Lange Jan mei 1940.
trad hij op als getuige.
Oude afbeeldingen van de Abdijge
bouwen zijn er te zien, ook tegels, schoe
nen, benen schaatsen, een smeltkroes,
die bij het graafwerk in 1961 te voor
schijn zijn gebracht.
Een handgeschreven koorboek uit de
15e of 16e eeuw (bijna zo groot als een
statenbijbel) is een kostbaar boekwerk,
even'als enkele mooie exemplaren van
koorbreviers. Met genoegen heb ik een
middag op deze tentoonstelling door
gebracht.
Middelburg.
L. van Wallenburg.
GEEN-StTGEEN^M"
FAMILIE3AAL
GOLDEN-WONDER
ftaiinf^ naturel
250GRAM GEMALEN
N vacuum
.verpakt
p.fles
0,6 Itr.
SINAASof
'FRAMBOOS
[elders 62 per pakje I
GROOT PAK AA
JJLO^
PAREINchoco of vanille
ÖNDANKë(;ALLÉ GESCHREEUW^
"v. t;.;: tiNBÉTWiSf :.'"'*'- '--
::-■ [- iSvÈN BövÉNtiiEN- )i
DAT IS PRIJS-SLAG!
Ipipakjë"
SMAKEN'
OF
inhoud: 1600 gram AftVV
SPUITBUS 180.Z.
Het zilveren regeringsjubileum van
Koningin Juliana, he't zestigjarig be
staan van de Koninklijke Luchtmacht
en het vierde lustrum van de Taptoe
Delft: dat zijn de drie thema's waarop
Taptoe Delft 1973 is gebaseerd. Van 24
augustus tot en met 1 september wordt
de kleurrijke militaireshow voor de
twintigste maial in successie gepresen
teerd op de Delftse Markt. Dit jaar on
der leiding van de directeur van de
Kapel van de Koninklijke Luchtmacht,
majoor H. F. W. van Diepenbeek.
Taptoe Delft 1973 kent, in het kader
van de gekozen thema's, verscheidene
hoogtepunten. Een uniek hoogtepunt zal
onder enige twijfel worden gevormd
door het optreden van leden van het
Koninklijk Staldepartement in dert Haag.
Onder leiding van de koetsier-majoor
Van der Touw zullen twaalf beroeps
ruiters van het Koninklijk Staldeparte
ment een hippisch nummer verzorgen.
De ruiters zullen zijn gekleed in lan-
siersuniformen van omstreeks 1847, de
regering.speriode van Koning Willem II.
Ze zullen voorts uitgerust zijn met
van vaantjes voorziene lansen, en lan-
sierssabels uit dezelfde periode. Lansen
en sabels zijn origineel en zijn geleend
van het Legermuseum te Leiden.
Door het presenteren van dit hippisch
nummer in de Taptoe Delft wordt een
hartewens van velen gehonoreerd.
Onder het motto De Garde presenteert
zich, zullen tamboers en hoornblazers
der Garde Grenadiers en der Garde Ja
gers zich presenteren in uniformen uit
1829, het oprichtingsjaar van beide re
gimenten.
De uniformen' uit dat jaar vormden de
basis voor de huidige ceremoniële uni
formen van de Koninklijke Militaire Ka
pel .die in 1948 als geschenk van het
Nederlandse volk werden aangeboden,
ze werden voor het eerst gedragen tij
dens de inhuldiging van Hare Maje
steit Koningin Juliana.
Ter gelegenheid van de herdenking
van het zilveren regeringsjubileum van
de Koningin in Taptoe Delft, zal de
Amsterdamse Politie Kapel onder lei
ding van inspecteur K. F. Kokelaar, aan
de twintigste Taptoe meewerken. De
Amsterdamse Politie Kapel zette in
1948 ook luister bij aan de plechtigheden
ter gelegenheid van de inhuldiging.
Ook een buitenlands mUitair muziek
korps neemt dit jaar weer deel aan
de Taptoe Delft. Waren het in 1971 de
Canadezen en in 1972 de Zweden, dit
jaar komen de buitenlandse gasten uit
Noorwegen.
Deelgenomen zal worden door de H.M.
Kongens Garde.
Getracht is om een korps van het
Royal Sugsex Regiment te doen' deel
nemen. Koningin Juliana as namelijk
ere-kolonel van het Royal Sussex Re
giment. Dit regiment is echter kortge
leden opgenomen in het Queens Regi
ment.
Poging om, in het kader van het zes-
Luchtmacht, de Central Band van .de
Royal Air Force een plaats te geven in
het progromma van de Taptoe Delft
mislukten, omdat bedoelde band reeds
elders verplichtingen had aangegaan.
De intrada, openingsnummer van de
Taptoe Delft, zal dit jaar grootser van
opzet zijn dan voorheen het geval was.
'Gebruik zal wor.deri gemaakt van
meer deelnemers en alle transen van
de toren van de Nieuwe Kerk zullen
dit keer worden benut.
De (zilveren) Nationale Reserve krijgt
in Taptoe Delft 1973 ook een actief aan
deel.
De Nationale Reserve, die zal aantre
den met vaandelwacht, zal dit keer de
vlag presenteren.
Taptoe Delft 1973 zal tien uitvoerin
gen beleven inclusief de generale repe
titie op donderdag 23 augustus en de
middaguitvoering op woen'sdag 29 au
gustus, evenals voorgaande jaren is er
op zondag geen uitvoering.
De tribunes bieden per voorstelling
plaats aan 5700 belangstellenden. De
toegangsprijzen zijn vergeleken bij het
vorige jaar niet verhoogd!
De avondvoorstellingen beginnen om
negen uur en de middaguitvoering om
half drie.
fV
De Babyloniërs geloofden dat de ge
hele aardbol door een reusachtige
gracht werd omsloten. Achter de gracht
verhieven zich bergen die de hemelbol
droegen:. Ook de Egyptenaren hadden
deze voorstelling, alleen lag bij hen
Egypte midden op de aardgchijf. De oude
Grieken accepteerden ook deze voor
stelling. In de tijd van Homerus, onge
veer de negende eeuw voor Chr., had-
.den zij de gracht die de aarde omspoel
de vervangen door een stroom de „Oke-
anos". De Egyptenaren geloofden ver
der nog dat de zon iedere nacht in een
-boot werd geladen en over de water-
gracht, die de bodem van de wereld
omsloot, rond de aarde werd gevaren.
De Griekse geleerde Anaximander
lachte om deze ideeën. Hij zei: „De he
melbol draait imet de sterren daar aan
vast. De aarde is en blijft naar mijn
mening wat wij steeds dachten een
schijf. Deze is echter niet door een wa
tergracht omgeven, ze zit niet vast, maar
zweeft vrij in het midden van de he
melbol". Anaximander oogste echter
geen bijval, maar hoongelach, Zijn
ideeën waren te revolutionair om aan
vaard te worden. Alleen Thales, zijn
oude vriend, geloofde hem. Zij werden
bespot en uitgelachen. Dit maakte voor
al Thales een eenzaam man. Pas in de
laatste jaren van zijn leven vond hij vol
doening omdat een jonge man zich voor
zijn ideeën inzette. Dit wag Pythagoras.
Met Pytragoras, wiens geboorte- en
sterfatdatum we niet precies weten,
komen we bij het hoofdstuk „De eerste
echte inzichten". Ongeveer 530 voor Chr.
reisde hij naar Zuid-Italië waar hij een
groep leerlingen' om zich heen verza
melde. Hij kwam daar in contact met
Thales en Anaximander's ideeën. Py-
thogoras interesseerde zich wel zeker
voor de denkbeelden van Anaximander.
Maar omdat de gehele bevolking deze
ideeën waanzinnig vond, verliet hij Mi-
lete en ging naar Zuid-Italië. Daar
stroomden, uit alle hoeken van de we
reld, leerlingen naar hem toe. Wie wer
kelijk een leerling van Pythagoras
wenste te worden rnoest als een asceet
(Zich onthouden van weelde en genoe
gens) gaan levert. Zo vormden de vol
gelingen van Pythagoras een gemeen
schap van mannen, die zich volledig
aan de wetenschap over gaven. Pytha
goras was de meester, zijn woord was
wet. Het leven van deze Pythagoriërs
leverde de wetenschap zeer veel op.
Uit deze groep is ook de stelling a2 -f-
b2 c2 voort gekomen. In tegenstel
ling tot Anaximander vonden ze uit,
dat de aarde een bol was en dat deze
bol om zijn eigen as draaide, zodat het
opkomen en het ondergaan van de ster
ren slechts schijn was. Ook veronder
stelden ze dat de aarde rond de zon
draaide, maar uit angst voor acties van
critici noemden ze de zon het Midden-
vuur". Omdat het bestaan van dit Mid-
denvuur zich niet bewijzen liet werden
ook de andere Hypothesen van de py
thagoriërs als twijfelachtig aangeno
men. Toch is het wereldbeeld van Py
thagoras de voorloper geweest van het
beroemde wereldbeeld van Copernicus.
De geleerden Plato, (427—347 v. Chr.),
Aristoteles (384—322 v. Chr.), en Eudo-
xus {408—355 v. Chr.) deden na Pytha-
igoras van zich spreken. Hoewel Plato
en! Aristoteles nog steeds tot de voor
treffelijke geesten uit de geschiedenis
der mensheid worden gerekend, moeten
we erkennen dat zij op het gebied van
de astronomie zeker geen geweldenaars
waren. Zij riepen de grote vorderin
gen, gemaakt door eerder besproken
personen, een droevig halt toe. Plato
en Aristoteles die m kringen van ge
leerden de toon aangaven waren erg
verwaand. Ze versmaadden de waarne
ming van de sterrenhemel, die in hun
ogen een zaak voor domkoppen en beu
zelaars was en ze verlieten zich ge
heel op de wijsgerige gedachtengang
van hun eigen vernuft. De ideeën die
zij over het geheel haddeö waren totaal
verkeerd, maar ze gingen er vanuit dat
de wereld zich .maar had aan te passen
aan de denkbeelden die zij maakten.
Plato was ervan overtuigd dat de
kosmos volmaakt moest zijn. Volmaakt
was volgens hem alleen de vorm van
een cirkel, van een bol. Daaruit con
cludeerde hij dat de aarde, het heelal
en alle sterren de zuivere vorm van
kogels moest hebben. Hun banen moes
ten cirkelvormig zijn. Ook Eudoxus, die
wel meer aandacht aan de natuurlijke
waarnemingen' besteedde, maar uitging
van de standpunten van Aristoteles kon
de ontstante impasse niet doorbreken.
De tijd van grote ontdekkingen op het
gebied der astronomie was in Grieken
land definitief voorbij,
(Woï'dt vervolgd)
Amateur-sterrenwacht
„Neil Armstrong".
OUDDORP
Bejaarden op reis. Het is bijna weer
zover, we hopen D.V. op donderdag 16
augustus a.s. ons jaarlijks reisje te ma
ken. Waarheen blijft nog een verrassing
tot in de bus, maar we hopen dat U er
weer net zoveel van genieten zult als
voorgaande jaren!
We vertrekken weer precies 8 uur
van het Verenigingsgebouw en' de be
woners van de „Vliedberg" kunnen weer
voor de deur instappen, dus zorgt dat U
kwart voor 8 reisvaardig ben.
Een ieder die boven 65 jaar is en nog
met ons mee wil, moet zich uiterlijk
6 augustus opgeven bij ondergetekende.
Kosten 25,—.
Degene die een suikervrij of zout
loos diëët hebben moeten dit beslist
even door middel van eert briefje in de
brievenbus bij mij, ook uïterlijü 6 aug.
doorgeven.
Nog even vermelden dat zoals altijd
lunch, diner, koffie, enz. alles bij de
prijs Inbegrepen is!
Graag tot ziens, naar wij hopen op
een zonnige dag en zon in het hart.
Namens het comité,
Zr. E. V. d. Starre,
Wilhelminaweg 19,
Ouddorp (Z.H.)
De fiets is in ons land waarschijnlijk
het meest verkochte duurzame kon-
sumptie-artikel. Dat mag worden afge
leid uit de verkoopcijfers. In 1972 wer
den in Nederland bijna 1,1 miljoen fiet
sen verkocht en dat was voor het ze
vende jaar in suksessie een' nieuw re-
kord. De hausse begon in 1967 toen voor
het eerst meer dan 600.000 fietsen een
koper vonden. Vorig jaar kocht iedere
dertiende 'Nederlander een nieuwe fiets.
Opmerkelijk hierbij is dat het aantal
fietsenfabrieken in ons land sterk is te
ruggelopen; van tweeentwintig in 1960
tot negen in het afgelopen jaar, terwijl
ook het aantal fietsenhandelaren' op
vallend verminderde. Het aandeel van
de Nederlandse merken op de binnen
landse markt 'bedroeg vorig jaar 62,2%
terwijl de export van Nederlandse fiet
sen van ruim 71.000 in 1971 steeg tot
ruim 165.000 in 1972. Het is de ver
wachting dat ook dit jaar weer een zeer
groot aantal fietsen in Nederland zal
worden verkocht.
