EiiAriDEn - niEUWs
Overdenking
Jacob Cats
jaar in Middelburg
Coöp. Raiffeisenbank Ouddorp
üeeft de 22 miljoen vol
Zeeuwse wandelingen
2c blad
Vrijdag 16 maart 1973
No. 4171
HET
KIJKVENSTER
uit de
Heilige Schrift
Eau de cologne
baby's nu ook i
Nederland
C. KIEVIT Zn.
Centrale Verwarming
blik op kerk
en samenleving
Een beslagen bril?
De Gereformeerde Kerken
Enkele vragen
Van bevriende zijde zoals dat of
ficieel heet werd me een knipsel toe
gezonden uit'het „Centraal Weekblad"
van de Gereformeerde Kerken, waarin
commentaar werd geleverd op enkele
van mijn bijdragen. Helaas het is
immers een knipsel weet ik niet of
het van erg recente datum is, maar dat
doet er ook weinig toe. Wat er wèl toe
)et is dat zo'n stukje mij vla een om
weg moet bereiken. Wanneer ik iets
over een ander schrijf, vind ik het cor
rect, iemand dat geschrijf ook te doen
toezenden. Zo maak ik uit het genoem
de artikeltje op, dat Ds. A. W. Meeder
van Ooltgensplaat in een vorig num
mer van „Centraal Weekblad" óók al
vraagtekens heeft geplaatst bij mijn ge-
krabbel. Ik kan daarop niet meer in
gaan, omdat ik niet de kans heb gehad
van deze vraagtekens kennis te hemen.
Maar terzake. Bovengenoemd stukje
kwam voor onder 'het plaatselijk nieuws
van Middelharnis, zodat ik Ds. P. Schra-
vendeel verantwoordelijk mag achten
voor de inhoud.
Hi.i wijdt eerst enkele woorden aan
het plaatje boven mijn rubriek. Hij weet
iiif! 01 „de afbeelding op dit punt een
historisch betrouwbare weergave van
de v/aarnemer biedt", maar hij merkt
wel op dat ik in dat geval een hoog
voorhoofd heb, wat een teken kan zijn
van intelligentie. Verder constateert hij
dat de sponningen in het raam het uit
zicht wat belemmeren en dat ik een
bril draag, die uiteraard wel beslagen
kan zijn.
Ds. Schravendeel heeft kort na zijn
schrijven kunnen merken dat het door
hem gesignaleerde euvel verholpen is.
Ik sta niet meer voor een raam en ik
ben zelf bovendien, mèt of zonder bril,
onzichtbaar geworden. Of echter mijn
visie op de Gereformeerde Kerken hier
door veranderd is, is zeer de vraag.
Volgens Ds. Schravendeel heb ik na
melijk de Ger. Kerken onrecht aange
daan. Ik heb me laten ontvallen dat in
die kerken de vrijzinnigheid z'n intrede
'heeft gedaan. Kan hij dat tegenspreken?
Ik heb voorts beweerd dat er „zoveel
gladgestreken is, dat progressieven en
verontrusten elkaar formeel konden
vinden en naar buiten de eenheid van
et belijden konden bewaren". Is dat
óók onjuist, sinds Prof. Kuitert zijn uit
leg van het v/oord „dubbelzinnig" heeft
gegeven?
Hoever de richtingen binnen de Ge
reformeerde Kerken al uiteen gegaan
zijn, is wel duidelijk uit het artikel van
A. J. Klei in „Trouw/Kwartet" van za
terdag 10 maart. Deze scribent ziet 'het
naast en tegenover elkaar organiseren
van kerkdiensten al als een legitieme
zaak! En dat in een kerk die zich er tot
voor kort op beroemen kon, dat het
voor een Gereformeerde geen verschil
maakte of hij kerkte in Groningen, in
Zwolle of in Maastridht.1 Overal werd
immers precies dezelfde prediking ge
bracht? Kom daar nu eens om! Ik zeg
dat niet uit leedvermaak, maar ik con
stateer gewoon de feiten
Aan het eind van zijn artikeltje legt
ds. Schravendeel mij enkele vragen
voor. De eerste vraag luidt: „Sinds wan
neer kan men in kringen van de Geref.
Bond de Vrije Universiteit uit.Kuypers
dagen als vestiging van rechtzinnigheid
waarderen?" Ik vind die vraag weinig
terzake, want ik ben niet verantwoorde
lijk voor de gedachten die leven binnen
de Ger. Bond. Maar dat de V.U. binnen
de Bond, en bijvoorbeeld 'binnen de Chr.
Ger. Kerken en de Ger. Gemeenten
nooit zo erg populair geweest is, is een
feit. Hoe dat komt? Ik vrees vanwege
haar anti-bevindelijke en anti-mystieke
instelling, om dan maar te zwijgen van
de wijze waarop de V.U. tot stand is ge
komen
Een andere vraag: „Zou de Hervorm
de Synode in staat zijn tot zulk een in
houdelijke eenheid van belijden over de
zondeval van de mens te komen?" Wéér
moet ik zeggen: De Herv. Synode is hier
niet in het geding. Maar hoe erg het
ook is, daar ontkent men in elk geval
het tegenover elkaar bestaan van recht
zinnigheid en vrijzinnigheid niet
Een derde vraag: „Hoeveel vrijzinni
gen zouden deze besluiten van de Ge-
reformieerde Synode met hun handte
kening willen bekrachtigen?" Dat weet
ik niet. Wèl weet ik dat er, èn in de
Herv. Kerk èn in de Geref. Kerken,
véél meer vrijzinnigen zijn in de prak
tijk dan mensen die zich ook vrijzinnig
zouden willen noemen.
Daarmee is tegelijk de vierde vraag
beantwoord: Zouden de Gereformeer
den wel zo vrijzinnig zijn als men in de
Hervormde kring zo graag en zo ge
makkelijk gelooft?"
Ik dacht wel, dat er zoveel zijn. Al
leen ik dacht niet dat dat in andere
kringen zo graag en zo gemakkelijk ge
loofd wordt.i Ieder die de kerk ter harte
gaat, zal dat toch niet graag zien dat
het fundament van apostelen en profe
ten wordt losgelaten
Een laatste vraag: „Komt de rechte
bevinding van de Catechismus niet uit
bij de viering van het Avondmaal?" Die
vraag begrijp ik niet zo goedWant
volgens de Catechismus zal men niet tot
het Avondmaal laten komen die zich
met hun laelijdenis en leven als ongelo
vige en goddeloze mensen aanstellen.
En wanneer dan een Geref. predikant
onlangs moest klagen dat vele van zijn
Avondmaalgangers maar vier keer per
jaar in de kerk komen, óf hoogstens één
keer per zondag, en dat andere Avond
maalgangers 's morgens aan de Dis des
Verbonds zitten en 's middags in het
zwembad of op het voetbalveld, dan
vraag ik me wel af: Is dat de rechte 'be
vinding van de Catechismus?
Nogmaals, iK zeg deze dingen met
pijnEn ik beweer niet dat het er
gens anders beter is. Maar laten we dan
in elk geval onze pretenties opgeven!
WAARNEMER.
THOLEN
Woningbouw. De woningstichting
Beter Wonen en de Stichting Eiland
Tholen zijn voornemens dit jaar te be
ginnen met de bouw van 76 woningwet
woningen ,en 44 bejaardenwoningen in
St. Maartensdijk en Oud-Vossemeer.
Vrijzinnig Hervormde Vrouwenver
eniging. De Vrijzinnig Herv. Vrouwen
ver, houdt op 20 maart in het gebouw
van de Protestantenbond een speciale
avond ten bate van het dr. Albert
Schweitzer-ziekenhuis te Lambarene.
DE SLAPENDE KERK
„En Hij kvi^am tot de discipelen
en vond hen slapende".
(Matth. 26 40 a)
De Heere Jezus is opgestaan om Zijn
gebed te onderbreken en naar Zijn dis
cipelen om te zien.
We zouden toch wel mogen verwach
ten dat ze daar staan, met ingehouden
adem, om Hem gade te slaan in Zijn
diepe zielesmart. Hebben Jacobus en Jo
hannes niet gezegd: „De drinkbeker
kunnen wij wel drinken"? Heeft Petrus
niet gezegd: „Al moest ik ook met U
sterven"?
En daar liggen ze dan nu
Och, menselijk gezien is het ook wel
verklaarbaar. Dag en nacht in de weer
geweest, op den duur kun je je ogen niet
meer open houden.; Je moet maar eens
een paar nachten niet uit de kleren zijn
geweest, hijvoorbeeld een paar nachten
gewaakt hebben bij een stervende. Je
houdt het niet uit, je ogen vallen van
zelf dicht, al zou je ze nóg zo graag
open houden.
Zo heeft Jezus het Zelf ook gezegd:
„De geest is wel gewillig, maar het
vlees is zwak".
Maar al is het dan verklaarbaar, het
is ook verschrikkelijk!
In Bethel zei Jacob: „De Heere is aan
deze plaats en ik heb het niet gevveten"
Maar hier kan Christus zeggen: „De
duivel is aan deze plaats en Ik wéét
het". De discipelen eOhter weten 'het
niet ze slapen!
Eens hebben ze het de Heere kwalijk
genomen dat Hij sliep. Toen de storm
raasde over het meer van Galilea, toen
Hij daar zo vredig lag te slapen op een
kussen. Toen hebben ze Hem wakker
geschud, en geprikkeld gevraagd: „Hee
re, bekommert Gij U er niet om, dat wij
vergaan?"
Maar nu HIJ vergaat onder de last
van de toorn van God, nu bekommeren
zij zich daar helemaal niet om. Zij sla
pen!
De vijanden slapen niet. De bende is
al in aantocht, met Judas aan het hoofd.
Straks zullen ze de hof binnenkomen
om Hem gevangen te nemen, om Hem
te binden. En in dit ontzettende uur,
terwijl de machten der duisternis op Je
zus vallen, slapen zij die Hem het naast
staan: Zijn discipelen.
Hier gaat het woord van de profeet
in vervulling: „Ik zag toe en er was
niemand die hielp, Ik ontzette Mij en er
was niemand die ondersteunde
Daarom heeft Mijn arm Mij heil be
schikt".
Ja Petrus en Jacobus en Johannes, we
moeten het leren dat er van óns niet de
minste verwachting is. Dat we verlost
moeten worden door Hem Die de pers
alléén getreden heeft.
Discipelen en discipelinnen van Chris
tus, als we naar deze drie slapende jon
geren kijken, dan leren we onze hoog
moed af en dan raken we ons gevoel van
eigenwaarde kwijt. Terwijl de Borg
worstelt om onze zaligheid slapen wij...
We kunnen alleen maar verlost wor
den om Zijnentwil, want in óns was er
niets dat erom vroeg.
En nu kijken we maar niet langer
meer naar die slapende discipelen. Op
'hen zijn we zó uitgekeken.
Laten we maar kijken naar Hem Die
v/akker gebleven is. Die hen liefgehad
heeft tot het einde. En Die ook doorge
gaan is tot het einde.i
Want nu zou het toch geen wonder
zijn, als Hij zou zeggen: „Slaap maar
door, slaap maar op de rand van de
afgrond, nu ga Ik wel terug naar de
heerlijkheid van Mijn Vader. Met zulke
mensen als jullie zijn is tóch niets te
beginnen. Voor zulke mensen ga Ik de
dood niet in".
Maar Hij zegt het niet, want Hij moet
de beker leegdrinken tot de laatste
druppel toe.
En zó geeft Hij 'het Zijn beminden
het is schande dat wij het zeggen moe
ten als in de slaap
Bent u wakker? Nee, in de kerk slaapt
u niet. Dat is ook iets verschrikkelijks,
slapen terwijl ons het oordeel des doods
wordt aangezegd, of slapen terwijl ons
vergeving der zonden, eeuwig leven
wordt aangeboden.
Er zijn mensen die hun genadetijd
verslapen, in de kerk of op iiun bed.
Maar al zou u uw ogen open hebben,
moet u dan toch niet zeggen: „Ik ben
niet 'beter dan deze drie discipelen, ik
he'b geen belang bij mijn eeuwige zalig
heid
Moet de Heere het niet van ons zeg
gen: ,,Er zijn onder u vele zwakken en
kranken, en velen slapen"?
En zelfs als u wakker geschud bent
uit uw doodslaap, kunt u dan één uur
met Mem waken? Kan er dan iets van
u bij?
Nee, w^ant Hij heeft Zijn strijd alléén
doorworsteld. Zó alleen kan Hij onze
Redder, onze Zaligmaker zijn.
Als er iets van ons hij moest, al was
het m_aar vijf minuten wakker blijven,
dan was het voor eeuwig verloren.
Maar omdat Hij wakker gebleven is,
mag Zijn Kerk het zingen: „Ik lag en
sliep gerust". Want de Herder Israels,
de geslagen 'Herder der schapen, slaapt
of sluimert niet. En Hij waarschuwt
Zijn schapen: „Waakt en bidt, opdat gij
niet in verzoeking komt".
„Want die slapen, slapen des nacht en
die dronken zijn, zijn des nac'hts dron
ken. En God heeft ons niet gesteld tot
toorn, maar tot verkrijging der zalig
heid door onze Jezus Christus, Die voor
ons gestorven is, opdat we, hetzij we
waken, hetzij we slapen, samen met
Hem leven zouden".
Ridderkerk.
W. van Gorsel.
„Ik zat meest onverzeld
omtrent een stUle heerd",
klaagde de eenzame Middelburgse advo
caat na het vertrek van De Moucheron.
Geen wonder dat hij gezelschap zocht:
„Hierop liet ik het oog,
ook mijn gedachten dwalen.
Waar ik een hupse vrouw
voor mij zou mogen halen".
Een zoekende ziel speurt overall Zelfs
de jongedoohters in het bedehuis zijn
daar niet veilig voor keurende en kie
zende jongensogen. In de dagen van
Cats was het ook al zo.
In de kerk.
„Ik kwam te Middelburg
eens in de Franse kerk.
En daar ontstond in mij
een wonder zeldzaam werk.
Ik zag de jonge maagd,
terwijl ik hoorde preken,
En straks is in mijn hart
een minnebrand ontsteken.
Zij docht mij wonder schoon
en uitermate zoet.
Dies voelde ik als een vuur
tot in mijn innig bloed".
Hij Informeerde waar ze woonde,
schreef haar „een hupse minnebrief"
met een afspraakje erbij, dat hij haar
's avonds na etenstijd voor haar deur
zou opwachten. Wat een vreugde toen
de deur openging ,en ze naar hem toe
kwam:
„Mij docht dat voor mijn ziel
de hemel open ging".
Deze hemel is echter maar kort open
geweest, want de zoete liefdesdroom
werd wreed verstoord. Een vriend van
hem, aan wie 'hij zijn 'blijdschap be
kend maakte, ontried hem. sterk verder
te gaan met deze minnehandel, want
Le coöp. Raiffeisenbank (de Rabo-
(h J'®^^' J-'- zaterdagmorgen aan-
e it besteed aan het bereiken van de
- KJjjoen gulden aan ingelegde spaar-
bedrag werd op 23 febr. ge-
i;">i=erd door een storting door de zee-
visser dhr. P. Osseweijer.
p ^_f, voorz. van het Banfcbestuur, dhr.
Q'^^^^'Silhoeve was het die dhr. en mevr.
^/^^-eweijer zaterdagmorgen ten kantore,
"e kring van het bestuur verwel
komde. „Wij zijn er altijd bijzonder blij
mee wanneer er weer een miljoen blijkt
te zijn volgestort", zo verklaarde dhr.
West'hoeve het „feestelijke tintje" dat
aan de bijeenkomst was gegeven. In 1972
was tweemaal een miljoen volgestort
maar dhr.. Westhoeve geloofde voor 1973
een nog optimistischer verwachting te
mogen hebben. Over de groei van de
Bank kon dhr. Westhoeve dan ook bij
zonder tevreden zijn evenals over het
daarmee gedemonstreerde vertrouwen
in de Bank. De voorz. die i.v.m. zijn
leeftijd binnen afzienbare tijd zijn func
tie zal neerleggen hoopte dat de groei en
de bloei van de Bank, die i.v.m. de fusie
tussen de Raiffeisentoanken eri Boeren
leenbanken voortaan Rabo-bank, zal
heten, zich zal voortzetten. Als dank
voor het aandeel dat de spaarder daarin
heeft overhandigde d'hr. Westhoeve dhr.
Osseweijer een enveloppe met inhoud
terwijl mevr. Osseweijer een fijne taart
kreeg toegestopt.
„De vader van het dier,
dat in uw zinnen speelt,
Is hier ter beurs veracht
en bankeroet gespeeld".
Het zou slecht zijn voor zijn zaken en
voor zijn repiitatie als 'hij een dergelijk
meisje trouwde.
Ofschoon hij „tot deze maagd ten
hoogste wel genegen" was, schijnt de
liefde toch niet erg diep gezeten te
hebben.
„Maar ziet, het ongeluk,
haar vader overkomen.
Heeft voor mij 't enenmiaal
de liefde weggenomen".
Kort daarop vertrok ze naar Amster
dam, waardoor ook deze geschiedenis
weer tot het verleden 'behoorde.
Getrouwd.
In 1605 vond hij onverwachts de be
geerte van zijn hart, een rijk mooi meis
je, bijna 2 jaar jonger dan hijzelf. Ze
heette Elisabeth van Valkeri'burg, was
geboortig uit Antwerpen, maar woonde
nu met haar ouders in Amsterdam. Hoe
'hij haar leerde kennen weten we niet.
Heel vroom zegt hij:
„Baar ik het niet en zocht
en niet en had gedacht,
Werd mij een lieve vrouw
van Gode toegebracht".
Het was ook een godvrezende vrouw:
Maar Godes heilig Woord,
;als meest bij haar geprezen,
Dat was ze bovenal genegen
om te lezen".
Zij was het die hem tot de kerk
bracht, waarvan hij in 1607 lidmaat
werd.i In 1619 werd 'hij tot ouderling ge
kozen, juist in de tijd toen in Dordrecht
de bekende synode gehouden werd, die
Grijpskerke, Kasteel Jacob Oats
een beslissing moest nemen in de gods
dienstige geschillen. Vermoedelij'k is hij
in de kerkeraad weinig op de voorgrond
getreden, want in de notulen wordt zijn
naam. maar een enkele keer genoemd.
Jacob Cats was een orthodox man,
maar gematigd tegenover anders den
kenden, geen dweper of partijman. In
die tijd was o.a. de bekende ds. WHlem
Teellinok (eveneens een oud studie
vriend uit Leiden) predikant te Middel
burg. De zwager van Cats, mr. Fatariaen
de Vliet, getrouwd met Suzanna van
Valkenburg, zat tegelijk met hem in de
kerkeraad als diaken.
In de Noordstraat.
Het schijnt een gelukkig huwelijk ge
weest te zijn. Cats spreekt met veel
waardering en grote liefde over zijn
jonge vrouw:
ze was een weerde vrouw.
Een grondstuk van het huis,
een spiegel van de trouw,
Een vrouw van sneeg vernuft
en geestig in manieren.
Ze kon een huisgezin
naar rechte eis bestieren".
Munnikenhof te Grijpskerke
(zomerverblijf van Cats)
Dat huisgezin was tamelijk groot ge
worden, wanneer alle kinderen in le
ven gebleven waren.
„We hebben zaad geteeld,
miaar ach, mijn tere vruchten
Die zag ik henen gaan
en in het duister vluchten.
Ook menig jong gewas
en kwam niet aan de dag,
Zodat het nooit de zon
en min zijn ouders zag".
In 1607 werd de eersteling Johannes
geboren, die op 11 jarige leeftijd gestor
ven is. Verder zijn er nog 2 jongens en
2 meisjes geboren, die kort na de ge
boorte gestorven zijn of sledhts een paar
jaar oud geworden zijn.
Toen Cats in 1623 Middelburg verliet,
had hij van zijn zeven kinderen nog
slechts 2 dochters over: Anna, geboren
in 1609, later getrouwd met Cornells
van Aerssen, heer van Wernhout, die
drossaart van Breda was.
Elisabeth werd ge'boren in 1618 en is
gehuwd met Cornells Musch, heer van
Waalsdorp, griffier van de Algemene
Staten.
Het is aan de 14 kinderen van deze
twee dochters, dat hij zijn auto-biogra-
p'hie „Twee en tachtigjarig leven" heeft
opgedragen. Hieruit is m deze serie ar
tikelen een en ander geciteerd.
Op het Munnikenhof.
Behalve het huis in de Noordstraat
'had Cats een buitenverblijf te Grijps
kerke: 'het Munnikenhof, de vroegere
zomerresidentie van de mindere geeste-
lij'ken der Middelburgse abdij. Nog een
gedeelte bestaat ervan en wordt op het
ogenblik gerestaureerd.
„Ik had een buitenhuis,
niet verre van de stad.
Daar ik en mijn gezin
een vwjl in stilte zat".
Gelukkige dagen werden hier doorge
bracht temidden van de vruchtbare
Walcherse landerijen.
„Ik las, ik dichtte, ik schreef,
ik maakte zinnebeelden,
Terwijl mijn kleine jeugd
omtrent de bomen speelden".
Verscheidene grote gediohten ver
schenen in zijn Middelburgse tijd, zoals:
Maagdenplioht, Zinne- en minnebeel
den. Zelf strijd. Toneel der mannelijke
achtbaarheid. En we 'kunnen gerust
aannemen, dat een deel hiervan is ont
staan op zijn zomerverblijf.
Ook zijn groot werk van 800 bladzij
den: „Het Houwelijck" werd nog in
Middelburg uitgegeven (1625), toen Cats
deze stad reeds voorgoed verlaten had.
Het grootste deel ervan zal wel op Wal
cheren gemaakt zijn.
Middelburg.
L. van WallenJburg.
Zwitsal introduceert een heel verras
send artikel: baby-cologne.
Het is een voor Nederland geheel
nieuw en onbekend babyverzorgingsar-
tikel, dat elders in Europa echter al
sinds lang en op grote schaal wordt
toegepast. In België bijvoorbeeld maakt
42 "/o van de moeders bij de babyver
zorging gebruik van eau de cologne, al
naar behoefte een- of meermalen per
dag, op de kleertjes, armpjes of op an
dere plaatsen. Naar het zuiden toe
neemt in Europa de populariteit van ge
parfumeerde baby-artikelen als deze
zelfs nog sterk toe.
Nu dus ook in eigen' land geïntrodu
ceerd, door Zwitsal, de gerenommeerde
producent van verzorginsartikelen voor
de baby. In eerste instantie is de eau
de cologne bedoeld als cadeauartikel,
om weg te geven aan jonge moeders
de stijlvolle verpakking is er dan ook
naar.
En wat betreft de originele baby
cologne zelf; deze is met grote zorg
samengesteld, met een uitgekiende par
fumering. Hij geeft de baby een heel
prettige en ook frisse geur.
Belangrijk is dat het alcoholgehalte
speciaal is afgestemd op de gevoelige
babyhiud, waardoor irritatie wordt
voorkomen. Daarbij komt dat de nieuw-
SOMMELSDUK
Telefoon (01870) 26 09
we baby-cologne geen vlekken veroor
zaakt. Het kan dus rustig op de kleer
tjes werden gebracht.
De baby-cologne is sinds kort ver
krijgbaar in flacons van 180 cc. bij vrij
wel alle drogisten in Nederland, en ook
in 'België, tegen de prijs van 8,95.
Een heel klein beetje zorgt al voor
een aangename, frisse geur.
