EILAIIDEn niEUWS
Mariekerke
nutsspurbunk
Sahara en Zuidpool onder één dak
Oranjekalender
is versohenen
Bestelbon
Klimaatatlas van
Nederland
ZBmèwm
I
i
I
I
a
a
3e blad
Vrijdag 20 oktober 1972
No. 4131!
SPAARBANK EN ALLE BANKZAKEN
VOOR GEZIN EN BEDRIJF
Voorstraat 36, Middelhamis
Bijk. Langeweg 15, Ooltgensplaat
Naam
Woonplaats
H
DAMMEN
SCHAKEN
WEERPRAATJE
BU Ford Keylen:
De naam zegt het al: een kerk die aan
Maria de moeder des Heren, was ge
wild i Een iieel oude kerk, die in oorkon
den van 1247 en 1271 werd genoemd de
Sinte Mariakerke. In de 18e eeuw is ze
afgebroken en later heeft men er veel
puin gevonden, ook wel beenderen van
mense°n en enkele munten. Rond de
kerk was de begraafplaats en vroeger
oa£ men de doden soms wat muntstuk
ken mee in het graf.
Het is een klein gehucht van om
streeks 20 huizen en boerderijen, tame
lijk onbekend en afgelegen.
Maar op 1 juli 1966 is er een samen
voeging van gemeenten op Walcheren
tot stand gekomen. De 19 oude gemeen
ten werden tot 8 nieuwe gebracht. Zo
werden de dorpen Aagtekerke, Grijps-
kerke en Meliskerke bij
elkaar gevoegd en ze kregen de nieuwe
naam Mariekerke. Een mooie promotie
dus wat de naam betreft: het onbete
kenend gehucht dat altijd bij de ge
meente Meliskerke behoord had, werd
nu de naam van een nieuwe gemeente
van bijna 3000 inwoners. Zelf mocht het
de oude naam niet meer houden, er staat
nu een bord: klein Mariekerke! Maar
op drie borden prijkt het onder de
naam van de drie vroegere gemeenten
met de nieuwe naam: gemeente Marie
kerke.
Eigenaardig dat men het altijd uit
spreekt met de klemtoon op de eerste
lettergreep: Mariekerke.
Hoe ik er toe kom om hierover te
schrijven? Wel, ik kreeg het onlangs
verschenen boekje in handen: „Marie
kerke in oude ansichten". Een uitgave
van de Europese bibliotheek te Zalt-
bommel, die al een paar honderd der
gelijke boekjes heeft gepubliceerd. Een
paar andere uit Zeeland heb ik vroeger
al eens besproken.
Dit boekje is samengesteld door de
heer J. J. Engelvaart, secretaris van de
nieuwe gemeente. Het is niet groot, er
zijn maar 38 kaarten opgenomen met
op de omslag een afbeelding van een
bekend persoon uit Aagtekerke in Wal-
chers costuum. Floor Maljers, die bijna
100 jaar oud in 1971 overleden is.
We gaan nu de ansichten bekijken, in
de alphabetische volgorde van de drie
dorpen. Het zijn er uit de eerste 30
jaar van deze eeuw.i Zelf geef ik van
deze dorpen enkele historische bijzon
derheden, die niet onder de kaarten
staan.
Aagtekerke.
Deze kerk is genoemd naar St. Aga
tha, een vrouw die in 251 op Sivilië
is gemarteld vanwege haar geloof en in
de gevangenis gestorven. Het wapen
van het dorp is een vrouwenbuste, die
deze Agatha wel zal moeten voorstellen.
Afb. 1 geeft de kerk te zien met er
Ned. Herv. Kerk, Grijpskerke.
tegenaan gebouwd de openbare school,
die vanaf 1905 als gemeentehuis dienst
deed. De kaart dateert uit 1917, toen
was het mobilisatie, er staan dan ook
enkele militairen op, die hier waren in
gekwartierd (ook op nr. 7). Evenals op
afb. 8 met de militaire keukenwagen op
het Dorpsplein bij de kerk. Daarop staan
ook 7 kleine meisjes in dracht, netjes
op een rij, ze willen ook graag op de
foto (ook op no. 3)
In de jaren van de kaarten droeg
iedereen het Zeeuws costuum, van klein
tot groot. Dat zien we ook op afd. 12,
een aantal leerlingen van de hervormde
diaconieschool in 1907. Alleen Gerrit
Overweg, de zoon van de hoofdonder
wijzer, is in burger (we hebben samen
op de Kweekschool gegaan).
Ook in de gemeenteraad (no. 4) is
alles Zeeuws, de burgemeester (J. de
Visser) incluis. Behalve dan de secreta
ris en zijn zoon, de kaart is van 1914,
In de kerk is een mooi grafmonument
van de ambachtsheer uit die tijd Hen
drik Thibaut, gehuwd met Isabella Por-
renaer (no., 2) Beide zijn in 1667 gestor
ven en^'liggen hier begraven, evenals
hun dochter Jacoba. Het is twee jaar
na hun dood gemaakt door de bekende
beeldhouwer Rombout Verhulst.
De tegenwoordige ambachtsheer is
jhr. van Rinschot. In 1951 heeft hij twee
beukenbomen op het Dorpsplein ge
plant, als bijdrage voor de vervanging
van de vele bomen die door de inundatie
van Walcheren (1944-'45) gestorven zijn.
Aan de kerkvoogdij droeg hij de wa
pens van zijn geslacht over, die ge
plaatst zijn op de leeuwen op de pilaren
van het kerkhek. In 1957 was men klaar
met de restauratie van de kerk, die iVs
jaar heeft geduurd.
Het grootste aantal inwoners van
Aagtekerke behoort tot de Geref. ge
meente. Op afb. 10 staat het oude kerk
gebouw, dat 2 jaar geleden vervangen
is door een nieuw op dezelfde plaats.
Grijpskerke.
In ieder dorp staat de kerk in het
midden (no. 13) met de Kerkring er
rond (no. 14 - 18). Het is een kerk, die
in verschillende eeuwen is opgebouwd.
De grote pastorie (no. 18) is verleden
jaar afgebroken. De mensen van tegen
woordig willen niet meer in zo'n bak
beest van een gebouw wonen, je kunt er
trouwens geen personeel voor krijgen
om alles behoorlijk te onderhouden.
Op Aagtekerke bestaat het dominees-
huis echter nog (no. 5)j
De Geref. Kerk (no. 19) is ook afge
broken met een nieuwe kerk op dezelf
de plaats, de predikant woont er niet
meer naast, maar in een nieuwe mo
derne woning. Op deze kaart is nog een
verenwagen te zien, -waarmee de boe
ren vroeger naar de Middelburgse markt
reden en op visite gingen. De travalje
(no. 16) waar de paarden werden besla
gen is er nu nog, maar wordt nog zel
den gebruikt. Door de mechanisatie in
de landbouw en het bezit van een auto
gaat het paard tot de uitstervende die
ren behoren. De JacobCatsstraat (no. 19)
herinnert aan het Munnikerhof, over
blijfsel van een buitenverblijf van de
Zeeuwse dichter (geen afb.).
Op de kaarten is de Zeeuwse kleder
dracht nog in ere. We zien het bij de
foto van de leerlingen van de Chr.
school in 1910 (no. 21), deze school was
in 1894 opgericht.
Zes meisjes bij de molen (no. 23) en
in de gemeenteraad zijn alleen de bur
gemeester en de secretaris in burger
(no. 25).
Bij Grijpskerke behoort ook Hoge-
lande met de ruïne (no. 13), het koor
van een vroegere Roomse kerk uit het
jaar 1189. Vermoedelijk is de rest van
de kerk tijdens het begin van de 80-
jarige oorlog verwoest. In 1910 is deze
ambachtsheerlijkheid voor 3.500,
verkocht aan de bankier P. W. Hoegen
uit Middelburg, die zich dus voortaan
Hoegen van Hogelande mocht noemen.
Zijn zoon heeft in 1965 de ruïne laten
restaureren en er een dak op aange
bracht.
Ook hoort bij Grijpskerke het gehucht
Een uitgave in kfeuren
van Pro Juventute. De op
brengst komt ten bate van
het kind dat extra zorg
nodig heeft.
Adres
v^enst toezending van
a(aantal) Oranjekalen-
ders 1973 met Nederlands
calendarium en/of
b(aantal) Oranjekaten-
ders 1973 met viertalig calen
darium: Engels, Frans, Duits en
Spaans.
Beide soorten a f.4,75
(verzendkosten f.1,25 extra).
Postgiro 517400
Kalenderactie Pro Juventute
Postbus 7101 - Amsterdam
Telefoon (020) 790949
Dam- en Schaakvereniging
„Ontspanning" te Ouddorp
Uitslagen 9 oktober 1972:
Afdebng I:
P. van Dam KI. Tanig 0—2
K. Tanis J. Moerkerk 0—2
K. Westhoeve L.i Moerkerk O2
Atdellng II:
J. de Jong R. Verhage O2
A. de Boer G. van Dam 0—2
H. Tanis L. Grinwis 2-0
P. van Wijk K. Akershoek 0—2
Uitslagen 16 oktober 1972:
Afdeling I:
L. Moerkerk J, Visbeen 0—2
J. Moerkerk K. Westhoeve 1—1
KI. Tanis A. Meijer 2O
G. Tanis P. van Dam 11
Afdeling II:
R. Verhage G. van Dam 11
L. Grinwis Pj van Wijk O2
C. Akershoek H. Tanis 2O
J. de Jong C. Mierop 1—1
T. Tanis A. de Boer afgebr.
1/2—Va
1—0
1/2—Va
1—0
Uitslagen 9 oktober 1972;
Afdeling I:
M. Breen H. W. van Seters
M. Broer-Pikaart - J. Grinwis
Kr. van der Wende L. Koese
Afdeling II:
Th. Orgers B. van Ours -
A. Bezuijen Kr. Hameeteman 1O
Kr. de Jong P,, Westhoeve 1O
Uitslagen 16 oktober 1972:
Afdeling I:
J. Soeteman M. Breen afgebr.
J. Grinwis L. Koese VaVa
Afdeling II:
Kr. Hameeteman J. Heeringa VaVa
E. Santifort Th. Orgers 0—1
Kr. de Jong A. Bezuijen afgebr.
R. van Splunder P. Westhoeve O1
Buttinge (no. 24), waar vroeger ook een
kerkje stond. Nog niet zo lang geleden
is het laatste stukje muur ervan opge
ruimd.
De burgemeester van de nieuwe ge
meente Mariekerke woont op Grijpsker
ke. Het is de heer Boender, die nog
maar een paar weken geleden hierheen
gekomen is.
Meliskerlie.
Wie een scheve toren wil zien, be
hoeft niet een reis te maken naar het
bekende Pisa in Italië. Op Meliskerke
kun je ook terecht, de 24 m hoge toren
helt 85 cm naar de straatzij de. Maar
volgens deskundigen is het niet gevaar
lijk er dichtbij te lopen.
De oudste kerk van ongeveer 1200
was gewijd aan de H. Odolphus, dat
was een priester uit de tijd vanWilli-
brord en Bonifatius, die veel in Fries
land gepredikt heeft.
Op de kaarten zien we de kerk alleen
maar uit de verte (no's 30, 32, 35). Op
laatstgenoemde kaart (no. 35) staat er
ook de pastorie bij, nu bewoond door
dierenarts Oldenkamp, en enkele solda
ten uit de mobilisatie 1914-1918. De
hervormde gemeente is de kleinste van
het dorp en heeft samen met Biggeker-
ke een predikant.
Het grootste aantal leden heeft de
Geref. Gemeente. De oude kerk midden
in het land (no. 37) zou nu veel te klein
zijn. Ze is in 1928 gesloopt en vervangen
door een nieuw gebouw in de Valken
burgstraat, met ernaast een pastorie en
een schoolgebouw.
Ook de Geref. Kerk („de ronde ker
ke") met pastorie (no. 27) bestaat niet
meer, is enkele jaren geleden vervangen
door nieuwbouw.
Een mooie kaart is no. 29: het Noord
einde met de toren op de achtergrond
en wel twintig vrouwen en kinderen,
die met hun liefste gezicht naar de fo
tograaf kijken om er zo voordelig mo
gelijk op te staan.
Ook hiep ontbreekt de schoolfoto niet
(no. 38). Toen was er nog een open
bare school. Veel kinderen bezochten
vroeger zo'n school, waar gebeden
werd en psalmen gezongen en uit de
bijbel verteld.1 Bovenmeester de Zeeuw
en onderwijzer Brandes flankeren de on
geveer 40 kinderen, waarvan er maar
een stuk of vijf op z'n burgers zijn.
Alle namen staan er onder, zoals dat
ook het geval is bij de schoolfoto's uit
de andere dorpen. Ik lees drie keer de
naam Brandes, burgerkinderen van de
onderwijzer, vermoed ik.
Hier op Meliskerke staat het gemeen
tehuis van de drie samengevoegde dor
pen. En het spookt er niet meer rond
de Brouwpit, zoals in de tijd van de
„paeremeester" (veearts) De Plaa, die
toveren kon. Maar dat is ook al hon
derd jaar geleden.
De bijgevoegde fotokaarten (van ieder
dorp één) zijn van de laatste jaren.
Middelburg.
L. van Wallenburg.
Aagtelcerke, Interieur Ned. Hervj Kerk.
(van onze weerkundige medewerker)
Sinds kort is verkrijgbaar via de
Staatsuitgeverij Den Haag „De Klimaat
atlas van Nederland", een belangrijke
publikatie van het K.N.M.I. Dit naslag
werk 130,is zeer aantrekkelijk voor
landbouwbedrijven, weeramateurs en
diverse instanties. Er is nu een atlas
waaruit men een schat van gegevens
kan putten, zoals bijv. van de vele kaar
tjes op elke pagina van 26 x 40 cm. zijn
bijzonder kleurrijk en overzichtelijk
uitgevoerd. Achterin bevindt zich een
uitvoerige in het Nederlands en Engels
gestelde toelichting.
Naar aanleiding van een in 1958 ge
geven aanbeveling van de Wereld Me
teorologische Organisatie (WMO) aan
de leden-landen om volgens bepaalde
richtlijnen een samenvatting van klima
tologische gegevens in de vorm van
kaarten te publiceren als grondslag voor
een wereldklimatologie, werd het sa
menstellen van een klimaatatlas van
Nederland door het K.N.M.I. in studie
genomen.
Een werkgroep kwam tot de conclu
sie, dat in de atlas, naast de door de
WMO aanbevolen kaarten, tevens kaar
ten dienden te worden opgenomen wel
ke ook aan de behoeften van landbouw
kundigen, stedebouwkundigen etc. tege
moet zouden kom.en. Door het WMO
werd aanbevolen als uitgangspunt ge
middelden van 1931-1960 te nemen.
In een aantal gevallen moest worden
volstaan met afwijkende, meestal kor
tere reeksen.
De „weerwandel" van oktober.
Laten we de gegevens in deze atlas
over de maand oktober eens samen gaan
bekijken. Misschien trappen we een
open deur in, wanneer we zeggen dat in
oktober de grootste gemiddelde wind
snelheid (7 meter per seconde) voor
komt in de kop van Noord-Holland en
het zuidoosten van Texel. Het Marsdiep
is een echt tochtgat! Zuid-Limburg
komt met een windsnelheid-gemiddelde
van 4 meter achter aan in dit rijtje. De
meest voorkomende windrichting in ons
land in oktober is zuid tot zuid-zuid-
westv
Een element dat iets over het klimaat
zegt. Overdag is de gemiddelde maxi
mum'dag-temperatuur in de smalle zo
ne in Zuid-Limburg het hoogst met 14,5
gr. C, terwijl dit eveneens voor weste-
lijk-Brabant geldt. Het koudst met een
maxima van 13 graden C. is het in deze
maand op het IJsselmeer, de Wadden
zee en de kustgebieden van Friesland en
Groningen.
De laagst gemiddelde dagelijkse mi
nimum temperatuur is weggelegd voor
Drente en Overijsel (lager dan 6 graden)
het warmst is het aan de Zeeuwse kust
en op de Waddenzee tussen Den Helder
en Harlingen (9 gr. C.)
De eerste vorstdag in het najaar kan
vallen tussen 30 oktober in het Oosten
van het land tot ca. 20 november in de
kustgebieden. De meeste zon in oktober
is weggelegd voor Zeeland en het uiter
ste zuiden van Noord-Brabant en Zuid-
Limburg (100 tot 105 uur); het somberst
is het in het noord-oosten van ons land
dat maar 85 tot 90 zonuren telt. Ten
slotte en wij hopen dat het u nog
niet duizelt van al die cijfers de
langdurigste mist (zicht minder dan 1000
meter) gemiddeld per jaar, doet zich
voor in en rondom Arnhem en Gronin
gen; en dichte mist (zicht kleiner dan
200 meter) in Maastricht.
Buiten is het smoorheet. Op de ther
mometer is het 28 graden, in de scha
duw. De technici vegen faet zweet van
hun voorhoofd. Op hun testprogramma
staat vandaag een startproef met de
Ford Granada bij de kille temperatuur
van dertig graden onder nul.
Slechts enkele stappen van hen van
daan bevindt zich de „Zuidpool" Door
de glazen wand kunnen ze de ij slaag op
de ramen van de testwagen zien.
De testruimte kan midden in de zo
mer slechts met wollen trui, met bont-
gevoerde jassen en dikke handschoe
nen betreden worden. De „Zuidpool" is
een twaalf bij drie meter grote ruimte
in het zg. temperatuur-kanaal van het
Ontwikkelingscentrum van Ford in
Keulen-Merkenich. Onafhankelijk van
de temperatuur buiten kuimen daar
zuidpool-toestanden worden geschapen
en wel tot vijftig graden onder nul. Bij
de tests rijden de auto's op een rollende
proefstand alsof het op de weg is. Wan
neer dat nodig is, kunnen er stormen
met een snelheid van maximaal 220 ki
lometer per uur worden ontketend..
Maar deze „Zuidpool" kan, wanneer dat
nodig is, binnen een dag óók in een
.Sahara" worden veranderd. De kunst
matig opgewekte hitte stijgt tot zestig
graden Celsius. Grote infrarode lampen
imiteren verblindend zonlicht. Het tem-
peratuurkanaal dient hoofdzakelijk voor
het beproeven van auto's en hun be
langrijkste onderdelen over de meest
uiteenlopende klimatologische omstan
digheden. Het bespaart de technici de
verre reis naar het hoge noorden of het
warme zuiden.
Het bestaat eigenlijk uit twee wind
tunnels (één ervan is uitgerust met air
conditioning), die beiden rollende proef-
standen hebben, een „aanzuigkanaal" en
een reusachtige koelmachine.
Het kanaal wordt vanuit een centrale
controle-kamer bediend. De installatie
is vrijwel geheel geautomatiseerd en
stelt de technici in staat de vereiste
test-gegevens in de korst mogelijke tijd
af te lezen.
Testrijders heeft men tijdens de tests
niet nodig omdat men de acceleratie en
de vertraging van de auto (met uitzon
dering van het schakelen) vanuit de
controlekamer kan regelen.
