'II'
Wordt voormalig iemeentehuis van
St. flnnaland streekmuseum?
Na boeiend schippersbestaan naar de wal
%mdeAho-ê>kfB^
Boekbespreking
MIDDELHARNIS
'Spsii^ifc
BI
il'
Overweel en Struyk
Complete Woninginrichting
Melissant - Tel. 01877 - 1502
of 01879 - 721
KOLFF
K O L FF
Middelharnis
rv,!>(h ->
J" ri; A N D B N - N E t5
Vrijdag 6 oktober
1972,
Simon Polak, laatste beurtschipper
in Z.-W. Nederland, stopt ermee
Simoni Polak te Middelharnis heeft
van de vele beurtschippers die Goeree-
Overflakkee gekend heeft de str^d om
het bestaan het langst volgehouden,
maar ook voor hem de laatste „beurt"
in de verre omgeving is thans de tijd
gekomen zijn 123 ton metende „Maria"
voorgoed af te meren. Na een boeiend
schippersbestaan waarin „tot verzuipen»
toe" werd gevaren gaat de 59 jarige Po
lak het aan de wal proberen, „Maria"
gaat spoedig haar laats'te trieste gang
naar de sloper en dhr. Polak, zijn echt
genote en de meevarende zoon Leen ma
ken er geen geheim van dat hen dat
verdriet doet. „Vóór- en tegenslag, we
hebben het altijd samen verwerkt",
peinst dhr. Polak als hy aan de voorböc
jaren terugdenkt: „We moeten het maar
nuchter bekijken, er is hier op aarde
toch niets dat blijft bestaan?"
En dan te bedenken dat dhr. Polak
tijden heeft gekend dat hij bang wa.s
dat de telefoon nóg meer vracht aan
zou dienen die hij echt niet meer hebben
kon maar die, desnoods op de roef ge
stouwd, toch nog mee ging naar een van
de Rotterdamse havens. Het is niet zon
der trots dat hij terugziet op de jaren
waarin hij in z'n eentje 60 a SOVo van
het vrachtaanbod van en naar Middel
harnis voor zijn rekening nam: „met al
het goed dat ik vervoerd heb zou je ge
makkelijk het Haringvliet kunnen dem
pen", zegt dhr. Polak en dat lijkt
wanneer hij gaat vertellen nauwe
lijks overdreven.
i':
De „Maria" verlaat op een van haar
laatste reizen de haven van
Middelharnis.
Grote vloot.
Goeree-Overflakkee was tot aan het
begin van de zestiger jaren (in 1964
werd de Haringvlietbrug geopend) een
geïsoleerd eiland dat voor vrijwel alle
vervoer gebruik maakte van de beurt-
schepen waarvan dhr. Polak er maar
liefst 24 gekend heeft in de periode 1925-
1960. Elk dorp dat een haven bezat had
ook een of meerdere beurtschepen.
Middelharnis had er drie, evenals Oud-
dorp, de overige dorpen behalve Her
kingen en Stad aan 't Haringvliet die er
elk één hadden, kenden twee beurt
schepen en samen vormden ze een vloot
waarmee vrijwel alle levensbehoeften
van het eiland werden aangevoerd en
voornamelijk landbouwproducten en
ander vrachtgoed werden afgevoerd.
Het waren voornamelijk schepen van
70 a 80 ton maar de schuit van dhr. Po
lak ging dat met haar 123 ton ver te
boven.. Zijn vader had eerder ook al
durf getoond door in de twintiger jaren
een nieuw schip te laten bouwen en te
exploiteren totdat zoon Simon het be
drijf in 1947 overnam en al vanaf de
schoolbanken aan boord te zijn geweest.
Vader Polak (Sr.) was, gekomen uit het
Brabantse, in 1920 met de beurtvaart
begonnen toen hij het bedrijf van Roel
Smith uit Middelharnis over kon ne
men, maar het is ooik hem, vooral in de
barre crisisjaren lang niet altijd voor de
wind gegaan.
Veelsoortige vracht.
De vracht die dhr. Polak door de ja
ren heeft vervoerd is haast te veelsoor
tig om op te noemen. Hij voorzag het
eiland van cement, steen, stro-matras-
sen hoef ijzers, de eerste benzine voor
de weinige auto's die er rondreden, le
vensmiddelen, vensterglas, flessen voor
de melkfabriek, drank voor de slijterij
en, tractoren ,en in kratten verpakte
comtoines engedurende dertig jaar
voerde hij elke korrel keukenzout aan
die op Flakkee werd gebruikt en er was
nog zoveel meer zoals b.v. meubelen die
zelfs zonder beschermende verpakking
zonder het geringste krasje werden af
geleverd. „En dat vertelt dhr. Polak
terwijl er soms zeeën als kerken ston
den". Omdat hij wind en stroming zo
goed de baas was had hij ook veel werk
op Tiengemeten dat door andere schip
pers maar liever Averd gemeden omdat
er door de stroming moeilijk binnen te
komen was.
Het was overigens niet altijd „stuk
goed" dat dhr. Polak te vervoeren kreeg
Meermalen heeft hij ook mensen ver
voerd die bij gebrek aan een zieken
huis op Flakkee met spoed naar Rot
terdam nvoesten worden gebracht. Dat
gebeurde dan 's avonds en 's nachts
maar het is de fam. Polak nooit teveel
geweest, temeer omdat alle patiënten
het er goed hebben afgebracht!
Concurrentie.
Eigenlijk heeft dhr. Polak het al vanaf
1935 mis zien gaan toen het uitoefenen
van de beurtvaart aan een vergunning
gebonden werd waardoor hij en ande
ren slechts in een beperkt gebied moch
ten opereren. Voor hem werd het Rot
terdam en Dordrecht en hij voelde het
als een beknotting omdat de „wilde
vaart" die tevoren vrijelijk beoefend
was meer perspectieven bood. Niette
min volgde er ondanks de concurren
tie van de tram, de veerboot en het op
komende vervoer per as, goede en zelfs
vette jaren waarin zelfs de Beurtschip-
persverj „Goeree-Overflakkee" w^erd
opgericht die aan de Rotterdamse Cool-
haven een „walhuisje" had waar vracht
voor het eiland kon ■worden aangeboden.
Vorig jaar werd het opgeheven. Naar
mate de vrachtauto het ging winnen
van het beurtschip liep het aanbod te
rug en dat werd voor dhr. Polak heel
goed merkbaar toen Goeree-Overflak
kee de beschikking kreeg over de veer
pont „Haringvliet" waardoor groot ge
rij Goeree-Overflakkee kon bereiken.
Moeilijk te vervoeren stukken als lange
ijzeren -balken die tot dusver alleen
nog maar per schip waren vervoerd
kwamen nu per as. Grote commissio
nairs van de overkant" stuurden hun
eigen vrachtwagens naar het eiland en
langzaam maar zeker werd voor de
beurtvaart de laatste ronde ingeluid
Dhr. Polak is zeker nog niet „knock
out" geraakt waarom hij zegt het nog
wel enkele jaren vol te kunnen houden.
Vader en zoon Polak die er niet langer brood in zagen.
Het besluit om te stoppen heeft hij ge
nomen i.v.m. de toekomst van zoon Leen
(30) die nu nog wel meevaart maar die
straks het bedrijf toch niet voort zou
kunnen zetten als er met personeel ge
varen zou moeten worden. Hoe eerder
zoon Leen in een andere baan terecht
komt hoe liever het vader Polak zal zijn.
Teleurgesteld.
Dhr, Polak bekijkt het laatste hoofd
stuk weliswaar nuchter maar het heeft
hem toch ook teleurgesteld. Hoe goed
was het immers dagelijks de vrijheid en
het avontuur te mogen genieten. In de
oorlog, bij de inname van Rotterdam
en het ontzettende bombardement vlo
gen de kogels door de stuurhut en moest'
er gevochten worden om het schip van
inbeslagname te redden. Direct na de
watersnoodramp in 1953 was hij met een
Een tafereel dat voorgoed
verdwenen is, het laden van
een beurtschip.
schuit vol droge levensmiddelen
in Middelharnis. Dagen en nachten is er
hard gewerkt maar het gaf voldoening,
Soms ging het boven de lichamelijke
vermogens maar de dokter kwam wei
eens aan een leeg bed want er moesi
gevaren worden! En gevaren werd er, bij
mist en ontij, bij mooi weer en bij „zee
ën als kerken".
De „Maria", het dappere beurtschip
dat het altijd zo voor'treffelyk heeft go
daan gaat na een leven van bijna een
halve eeuw waarvan ze ruim twintig
jaar bezit was van dhr* Polak naar de
sloper. Jarenlang is ze in de haven van
Middelharnis de laatste vertegenwoor
digster van de eens zo bloeiende be
roepsvaart geweest. Nu liggen er vele
tientallen plezierjachten die uitzwerven
over het Haringvliet waar de Deltawer
ken de getijbewegingen hebben gestopt,
De vaart is dood, leve de vaart de
„Maria" gaat eervol af
Beste meisjes en jongens!
Er is weer een nieuwe maand aange
broken, en zoals het vanzelf spreekt,
komt er weer een stelletje raadsels in
deze maand. In oktober zullen dat er
vier zijn, dus niet vijf zoals in septem
ber. Deze week komt het eerste
OKTOBERRAADSEL 1
1.
XXXXXXXX
2.
X
3.
X
4.
X
5.
X
6.
X
7.
X
8.
X
1. Tijd waarin we nu leven. 2. Plaats
aan de Noordzee met grote vissershaven.
3. Stad die in één adem genoemd wordt
met Jona. 4. Openingen in de netten. 5.
De eerste mens. 6. Zangstem. 7. Heden,
op het ogenblik. 8.i Letter.
De kruisjeslijn, schuin naar 'beneden,
laat het woord zien, dat gevraagd wordt
bij nummer 1.
Jullie hebben al lang gemerkt, dat
het eerste raadsel van oktober niet
moeilijk is. Dus aan de slag allemaal!
OPLOSSINGEN
I Eva Ismaël Silo Thummim
Nebukadnezar Immanuël
Edomieten Tabor Maria Eli
Elisa Rafidim Duisternis
Abiram Nazireër Hofni
Elimelech Titus Gerizim
Elia Ela Nehemia Uz
Gad Egypte Zedekia Ezau
Terah Izebel Sem
Eis(t niet meer dan hetgeen u gezet is.
II Wierook Iddo Ezeohiël Zil-
pa Amazia Aaron Izak
Tubal Zippora Achan Lystre
Obadja Othniël Gethiet
Syrië Thisbiet Elon Nicode-
mus. Wie zaait zal oogsten.
III Scherpenisse Ierland Nijmegen
Tien-Gemeenten Amsterdam
Noordoostpolder Noord-Bra-
bant Alkmaar Peel Arnhem
Rotterdam Overflakkee
Colijnsplaat Haamstede Italië
Eendracht.
Sint - Annaparochie
IV H
s E m
s a R o n
s a f F i r a
hoeksteen
HERFSTMAAND
tromMelen
a b s A 1 o m
d i A n a
o N s
D
V Issaschar
misschien
luisteren
kluisters
vergissen
organiste
gevonnist
zomerhuis
Dat zijn dan de oplossingen van de
raadsels van september.
Op het ogenblik als ik dit schrijf, zijn
de brieven nog niet in mijn bezit. Ik
moest door omstandigheden een beetje
vóór werken. Ik geef dan nu nog een
zogenaamde bladvulling.
In het boek „Uit de mond der kinde
ren" van Willem Enzinck las ik het
volgende:
UITNODIGING
TOT KRAAMVISITE
Lea uit de derde klas lagere school
heeft een zusje gekregen en vertelt de
andere morgen opgewonden het grote
nieuws aan haar ondeiTvijzer, die op het
platteland waar ze woont geen onper
soonlijke „meneer" is zoals in de grote
stad, maar nog met „meester" wordt
aangesproken.
En is het een lief zusje? vraagt mees
ter belangstellend.
Ja, het heeft een heel groot rond bol-
letje. Haar gezichtje is helemaal vuur
rood en ze heeft al een boel haar op het
hoofd!
En waar is je zusje nu?
In het ziekenhuis met moeder. We
zijn er gisteravond naar toe geweest en
u moet ook gauw eens komen kijken,
meester!
Daar kun je van op aan, hoor, dat
zal ik zeker doen, want ik wil dat zusje
van jeu wel eens met mijn eigen ogen
zien.
Wanneer komt u dan, meester?
Morgen?
Nou, dat lijkt me nog een beetje te
vroeg, Lea,i Als je zusje en je moeder
weer thuis zijn uit het ziekenhuis, dan
kom ik eens kijken.
Maar u kunt gerust naar het zieken
huis komen, morgen!
Nee, nee. Lea. Laat ik dat nou niet
doen, dat is heus te druk voor moeder.
Maar moeder is zo gezond als een vis,
meester!
Nee, Lea, we wachten tot je zusje en
je moeder weer bij jullie thuis zijn.
Lea's door peenhaarslierten omlijste
gezichtje vertoont even een duidelijke
pruilmond. Dan spant het zich opeens
door een vastberadenheid, waarmee ze
alle aarzeling van meester en zijn mo
gelijke verborgen motieven uit de weg
meent te kunnen ruimen:
Nou, u kunt anders gerust komen,
morgen. Het is heus écht niet besmette
lijk!
En dat is dan genoeg voor deze week.
De volgende week hoop ik aan jullie
brieven te beginnen.
Allemaal de hartelijke groeten van
OOM KO.
De plannen om in het voormalige ge
meentehuis aan de Bierenstraat in St.
Annaland een Thools streekmuseum te
vestigen, nemen steeds vastere vormen
aan. Op 1 september j.l. is een werk
groep opgericht onder voorzitterschap
van wethouder Abr. J. Scherpenisse
(wethouder van culturele zaken) die de
plannen nader gaat uitwerken^ Het doel,
van deze werkgroep is voorwerpen, die
op het streekgebied en het streekeigene
betrekking hebben, die aangeven hoe
het vroeger op Tholen toeging, te red
den, opdat niet alles verdwijnt in het
niet of in handen van opkopers komt.
Op een bijeenkomst van de werkgroeii
in de burgemeesterskamer van het voor
malige raadhuis werd besloten op 22
november a.s. een bespreking te houden
met de directeur van het Zeeuws Mu
seum uit Middelburg, dr. Van Dalen, en
één van zijn medewerksters. Tot die
datum wordt geprobeerd alvast zoveel
mogelijk materiaal in Sint-Annaland te
krijgen. Behalve de verschillende ver
trekken, heeft het gemeentebestuur ook
de zolder ter beschikking gekregen. De
voorwerpen, die dhr. P. Jasperse uit St.
Maartensdijk momenteel in het voor
malige raadhuis van Scherpenisse en
op de secretariekamer van het gemeen
tehuis in St. Maartensdijk heeft onder
gebracht, worden naar St. Annaland
vervoerd.
De werkgroep bestaat uit mevrouw
M. J. Renes-van Geer en mej. M. W.
Blaes en dhr. Bern. van Gils uit Tholen,
ir.. M. A. Geuze uit Poortvliet, de heren
P. Jasperse en A. Kloet uit St. Maar
tensdijk, de heren A. J. Smits en C. van
Beveren uit Stavenisse, mevr. M. Mol-
Geluk en dhr. J. T. Dekker uit St. An
naland en dhr. J. J. van Beveren uit
Oud-Vossemeer.
Genoemde werkgroep hoopt dat de
Thoolse bevolking haar medewerking
zal verlenen door voorwerpen ter be
schikking te stellen aan het streekmu
seum. Men denkt aan oude gebruiks
voorwerpen uit de landbouw en visserij,
oud aardewerk, klederdrachten, oud ge
reedschap, haakmutsjes, oude prenten en
schilderijen enz. De werkgroep wil voor
komen, dat b.v. een oude vlag van een
muziekgezelschap tussen de rollen
raakt, zoals onlangs gebeurde. Als er
goede steun komt, dan kan straks met
des te meer genoegen aan de eigen be
volking en aan de toeristen worden ge
toond, hoe het vroeger op het eiland
Tholen toeging. Ook denkt deze werk
groep aan de mogelijkheid van wisse
lende tentoonstellingen in het streek
museum, b.v. van de schedelverzame
ling van oud-burgemeester W. Baas,
schilderijen enz. De gedachten gaan ook
uit naar een rechtsvorm voor het streek
museum, waarbij de Stichting mogelijk
het beste zal zijn om te zorgen dat de
voorwerpen eigendom van de Thoolse
gemeenschap blijven. Particulieren
kunnen eventuele voorwerpen aan de
Stichting schenken of in bruikleen af
geven. Ook verzamelaars zouden hier
een goede mogelijkheid geboden worden,
om b.v. één en ander op een te houden
tentoonstelling te presenteren. Hier
schuilen vele en velerlei mogelijkheden!
Scheurkalender „Honingdroppels
1973". Uitgeverij J. J. Groen
Zoon N.V. te Leiden.
De „Honingdroppel - dagkalender" is
in duizenden christelijke gezinnen een
begrip geworden. Het is reeds de 90ste
jaargang, dus dat zegt wel wat! De
voorkant biedt goede kost, voor elke
dag een tekst met korte verklaring en
de achterzijde kortere en langere verha
len. Het schild van de kalender geeft
een beeld van het „Groene kerkje" te
voor veilige verzekeringen en
lage premies.
Bijzonder snelle schade
afwikkeling.
Zeer scherpe tarieven voor
autoverzekeringen en
na 1 jaar schadevrij rijden
reeds 20»/o korting.
Financieringen.
VOORSTRAAT 36
TELEFOON (01870) 2012
Bijna een eeuw assurantie-
agenten.
Oegstgeest., De prijs is 5,50. Bestel tij
dig bij uw boekhandelaar. De kalender
is ook in boekvorm verkrijgbaar en
kost dan 5,90. Gemakkelijk voor da
gelijks gebruik en mooi om te bewaren.
Van dezelfde uitgeefster verscheen
weer het Bijbels dagboek 1973 „VOOB
HART EN HUIS" (6e jaargang) voor
iedere dag een stukje met een verlila-
ring van de betreffende tekst. De schrij
vers zijn van verschillende kerkelijk
richting n.l. predikanten van de Gerei-
Bond, Chr. Geref. en Geref. Gemeenten.
Het is fraai uitgevoerd, geïllustreerd en
kost slechts 4,65. Mooi voor een ge
schenk aan zieken en bejaarden!
Verder is van dezelfde uitgeefster
verschenen: DE KORENBLOEM door
W. Schippers. Het verhaal speelt zich ai
rondom een Korenmolen. Er is ook liö'
de in het spel en misgunning. Zeer boei
end. Fraai gebonden 4,25.
BOER ZONDER LAND is een "ooA
van de bekende schrijver Hugo Kn|S^
mans, van wie thans ook een vervolo
verhaal in ons blad loopt. Eeri aanoe-
van onze lezers weet welk een fijne ver
veling is hiervoor overbodig, want leae
haaltrant de schrijver heeft. Boeken me-
een goede moraal, voor jong en cud.