Terugblik in het grijs verleden
De neergang van de visserij
van IMiddelharnis
PFAF
HET IS ZO VER
WaBrdGDOnnGII ter waarde van 15% van het bestede bedrag
extra aanbiedingen met direiit voordeei
39.75
49.75
21.95
1.98
Dames-Pantykousen
KINDER-MAILLOTS
r-7--------------------------------------r----------------------------------
BRUIDSKAMER
moderne BOETIEK
TELEURGESTELD...
(door HAN BOOMSMA)
RUIL ZE IN
W. RIKKEN N.V-
Woensdag 15 december a.s. wordt onze nieuwe moderne
Vanaf donderdag 16 december zijn wij weer voor U open.
iJt^fcWiUlICjl^^ ■■EllmLi^^lwlEi ontvangt U op alle aankopen tot 31 december a.s.
Deze waardebonnen blijven geldig tot 15 februari 1972.
De alom bekende ,,BUIJSSE" OVERALL
Nieuwe normale prijs nu 25,95
Door vroegtijdige inkoop
kunnen wij U deze
nu aanbieden
als openingsreklame voor
Doe nu uw voordeel
Alle maten
Nu één voordeelprijs
NU 2 stuks voor
Alle maten .....één p r ij s
NU VOOR 5i>95
S^onderdag 16 december a.s. 's avonds van 7 tot 9 uur gelegenheid tot bezichtiging van onze nieuwe zaak. GEEN KOOPAVOND.
V
Aparte modern ingerichte
met grote keus in BRUIDSJAPONNEN
in wit - lila en geel
met de nieuwste snufjes.
i
OOK VOOR X
t GRAMMOFOON- X
PLATEN
voordo.
modern» PFAFF
zlg-zag, lichtgewicht
Wij ruilen alle merken,in,;
ook vrcemdo f
aesHX^» OP mmm
X ------------------------------------
J. ZANDSTRA
sommelsdije;
ALS
BOVENDIEN
Op alle bekende MERK - MATRASSEN
NU 20% REDUKTIE
o.a.:
„VREDESTEIN" Polyether
2 zijdig doorgestikt
ca. 14 mm. dik
80 X190 van 125,00 nu 100,-
90 X 190 van 141,25 nu 113,-
120 X190 van 190,00 nu 153,-
130 X190 van 207,50 nu 166,-
De beroemde
„DKAKA-CEL" matrassen
80 X 190 van 140,00 nu 112,-
90 X190 van 160,00 nu 128,-
120 X190 van 215,00 nu 172,-
130 X190 van 235,00 nu 188,-
100% WOLLEN VAN
WIJK'S DEKENS
OPENINGS
- EEKLAME
1 pers.
150 X 220 vooi
2 pers.
190 X 240 VOOI
Verder
op alie woilen
en draion dekens
20% REDUKTIE
WEEKEND SHIRTS
Effen- en gedessineerde OVERHEMDEN
Normale prijzen 18,90 tot 22,90
EXTRA AANBIEDING
i:^^-,:.-.,:i
MIDDELHARNIS
Uniek voor Flakkee
Vs.
14 december 1971
„EILANDEN-NIEUWS"
Bladz. 1
s
e
foen de visajslag van Middelharnis
ill 1S5B opgeheven moest worden was
u visserij ten dode opgeschreven. Alle
jjgjporÉ op België werd na 1840 on-
felijfc gemaakt de Belgen eisten
100 'lo tot 300 "/o belasting op de
oJtondse vis naderhand werden de-
percentages geminderd. Daarbij
m, dat de sloepen van Middelhar-
2 -^weliswaar gebouwd naar de veel
mrdige /ranse chaloupes nog
rtt zo groot waren.
Ik ben eens wezen praten in Vlaar-
Jingen, waar een' prachtig museum van
lie zeevisserij is en wat vooral zo be
langrijk is, men vindt er een uitste
kende verzameling documentatie over
Je visserij, en een zeer voorkomend en
welwillend wetenschappelijk ambtenaar,
£g je als je vragen hebt wil hel
pen met ze op te lossen.
Wie niet bepaald in de papieren do-
oamentatiestukken wil duiken ziet er
een keur van modellen van allerlei
schepen, die in de loop der jaren ge
bruikt werden voor de zeevisserij
hetzij op haring, hetzij op kabeljauw en
schelvis enz. enz. Onder de verzameling
scheepsmodellen is o.a. een halfmodel
van de M.D. 4.
Bij dit eerste zoeken naar documen
tatie kwam ik de mededeling tegen over
1835, dat er in Middelharnis één kiel-
schip was, en de andere chaloupes wa
ren platboomsloepen. Bij een volgend
bezoek zal het zeker nodig zijn wat
meer over die schepen te weten zien te
tomen. Er was helaas geen enkele te
kening van zulk een schip of een model
te vinden. Maar die mededeling wijst
tocli wel op de slechte toestand van on
ze iiaven, die een getijhaven was.
Dat betekende: dat de sloepen met
laag water met hun romp op de bodem
van de haven, op de modder of de bank
bleven rusten. Voor een schip is dat niet
zo bevorderlijk. De romp is ziwaar, de
masten en al wat aan boord is hebben
een groot gewicht en als de ballast nog
aan boord is, drukt dit allemaal mee.
Het enige kielsohlp moest een plaats
krijgen, waar het bij laag water niet om
kon vallen, ook al bleef het niet vlot.
Over de grootte van de vloot zijn er
zeker nadere gegevens op te diepen.
Jaarverslagen van de visserij van de
vorige eeuw berusten daar. Het is al
leen een kwestie van tijd, om die hon
derden verslagen door te worstelen om
nauwkeurig alle gegevens te vinden.
-^sn sluis
Een belangrijke verbetering was, dat
in 1865 de haven van Middelharnis door
een grote sluis met sluisdeuren van het
Haringvliet afgesloten kon worden. Men
kon het water in de haven hoog blijven
houden. De rederij P. L. SUs in Middel
harnis liet daarom blijkbaar al in 1874
een sloep bouwen van ruim 20 meter
lengte. De sloepen, die toen gebouwd
konden worden of aangekocht had
den grotere diepgang dan de oude sche
pen. Als jongen her.nneren we ons heel
goed, dat wanneer een sloep naar zee
ging er op het jaagpad van de West-
havendijk een tweetal paarden stond te
wachten om het schip, als het vrijge
maakt was van de wal, naar het haven
hoofd te trekken. De sluismeester ver
kreeg van te voren bericht, dat de sloep
of vaak sloepen uit zouden varen
en zette het water zo hoog mogelijk in
de haven. Soms stond het water op het
jaagpad. Maar dat was noodzakelijk,
omdat in de sluis op het havenhoofd
een dorpel zat. Daar moest het schip
vanwege zijn diepgang overheen ko
men. Na de schutting konden de paar
den niet veel meer doen, de Meneerse-
naren, die het schip met de bemanning
uitgeleide deden, trokken, als de wind
ongunstig was, het schip naar het einde
van de keiendam. Met de eb-stroom
mee zocht de schipper van de sloep de
weg naar zee. Meest ging het langs de
Hoornse hoofden, voorbij Hellevoetsluis
dan kwam een lastig stuk. In verband
met de grootte van de sloep, die niet zo
gemakkeijk kon prangen het vissers-
woord voor laveren in nauw vaarwa
ter, werd de toevucht genomen, dat een
paar vissers het bijbootje te water lie
ten en dit voor de sloep spanden. Dan
trachtten zij de sloep in de goede rich
ting te laten drijven met de ebstroom
naar zee. Nu is het wel niet zulk een
geweldig stuk varen, maar er zijn le
lijke banken bij Goedereede. Kwam er
goede wind, dan werden de zeilen ge
zet, men voer langs de Goereese en
Ouddorpse kust. Je had daar al vroeg
het strandpaviljoen van Bennemeer jr.
Bennemeer sr. was hofmeester op de
Middelharnisse boot, die naar Rotterda m
voer. Bennemeer jr. zou nooit vergeten
wetende dat een sloep uit Middel
harnis v/egvoer, met vlagsignalen de
vertrekkende sloep te groeten en bij te
rugkeren een vlaggewelkomst te geven.
Soms vertrok de sloep van het haven
hoofd en ging door het aardappelgat
dat is het water vlak langs de Flak-
keese wal, langs het Dirkslandse haven
hoofd, langs Stellendam naar zee.
Onze zeevissers hadden het niet ge
makkelijk om uit te varen, de Maas-
sluisse vissers en de schippers uit
Vlaardingen konden sleepboothulp ver
krijgen om naar zee te gaan o'f terug
kerende van de visgronden, deze hulp
inroepen. Dat moest ook wel, omdat
de Nieuwe Waterweg een druk vaar
water begon te worden van stoom-
schepen naar Rotterdam, en een aan
varing lang niet denkbeeldig was.
Dat sleepboothulp nodig was blijkt
wel uit het verhaal van het vergaan
van de sloep Bedachtzaamheid uit
Middelharnis met schipper Gerrit
Langbroek in 1890. De Bedachtzaam
heid voer naar zee, laverend in de
Nieuwe Waterweg toen het schip werd
aangevaren door een Batavierboot,, die
opstoomde naar Rotterdam. Volgens
de regels te water moet een stoom
schip wijken voor een laverend zeil
schip, de Batavierboot heejt dit niet
gedaan, een aanvaring volgde de
Bedachtzaamheid zonk en ging verlo
ren. De gezagvoerder van de Bata
vierboot werd schuldig verklaard en
de geleden schade werd vergoed.
De reders van Middelharnis hebben
de visserij commercieel bekeken. Een
vlssloep bracht wel eens vis hier aan,
maar het werd usance, dat de vissloepen
hun vangst eerst in Nieuwediep, en
wanneer later de haven en vooral de
visafslag van IJmuiden in gebruik ge
nomen wordt, dan is IJmuiden de eigen
lijke thuis- en vertrekhaven van de
Middelharnisse vissersvloot in het vis-
seizoen. Alleen in de winter, als de
schepen terug kwamen voor de jaar
lijkse schoonmaakbeurt, kwamen ze in
Middelharnis. Dan was het een ple
zierig gegons van bedrijvigheid lang het
Vmgerling. Als zo'n schip binnenkwam
ging je met je schoolkameraadjes
zoons van vissers mee aan boord,
je bezag de wrongels het vooron
der met de slaapplaatsen, je at de
overgebleven harde sloepenkaak als
grootste lekkernij. Maar vis voor de
grote verkoop kwam hier bijna niet
aan, die bleef in IJmuiden. Wanneer een
schip in IJmuiden binnenviel, gingen
na een paar reizen de hele bemanning
met de trein naar Vlaardingen, nam de
Middelharnisse boot naar huis, om na
een kort verlof naar het schip terug te
keren.
Visseizoen was vaarseizoen.
In Vlaardingen vond ik een notitie
over 1887 van de sloepen van Middel
harnis gemerkt M.D. met de cijfers, 1,
2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 28 behoorden tot de
rederij P. L. Slis en Zoon. De schepen
met de letters M.D. en cijfers 9, 10, 11,
12, 13, 14, 15, 16, 17, 18 en 32 waren van
de rederij Kolff en Zoon. Beide firma's
hadden dus 9 sloepen. Wij vonden die
vloot, zo omstreeks 1910, die later tot 20
uitgebreid werd, altijd machtig groot als
kind. Doch in de statistiek van 1892
staat vermeld, dat Vlaardingen 5 sloe
pen en' 89 haringloggers bezat. Maas
sluis 74 loggers en 3 sloepen, Schiedam
4 loggers, Scheveningen 36 loggers, 1
sloep en 219 bomschuiten, Katwijk 2
loggers en 70 bomschuiten, Noordwijk 1
logger en 17 bomschuiten, Amsterdam
6 loggers. Totaal 212 haringloggers en 19
vissloepen. Geen vermelding in deze
statiestiek van de 18 sloepen uit Mid
delharnis en van een onbekertd aantal
sloepen uit Pemis, of mogelijk andere
plaatsen.
Jaren geleden schreef een oud Me-
neersenaar in Eilandennieuws een serie
artikelen over vissen, visserij en Mid
delharnis. In zeer gemoedelijke toon
schreef A. Faase al die artikelen, die
gebundeld in een boek Zee en Eiland
werd uitgegeven. Flakkee is meermalen'
onderwerp geweest van schrijvers, die
niet altijd in hun verhaal Flakkee recht
hebben doen wedervaren. Maar dat
boek van Faasse is een eerlijk en uit
stekend boek, hij vertelt in een gezel
lige trant over zijn geboortedorp, die
hij na de watersnood van 1953 opnieuw
bezocht en wat sahrok van alle veran
deringen.
Ik neem er eens een klein brokje van
zijn vele verhalen over, het is het ge
deelte, dat hij vertelt dat de rederij
Slis twee Belgische sloepen overnam.
Het waren grote schepen, weet hij te
vertellen, maar in de volksmond waren
de schepen niet gezien. Ze waren ver
vloekt verklaard, omdat de Belgen zo
vloekten.
De geschiedenissen met die sloepen
hebben plaats gemaakt,voor Faasse zelf
naar zee ging. Doch in de wrongele
van de schepen, waar hij op gevaren
heeft, zijn hem de verhalen glashelder
verteld. Belde schepen zijn vergaan.
Het eerste verhaal was over de Ave-
nir die omgedoopt werd in de Toe
komst. Schipper Arie de Waard scheen
een gelukkige reis in 1896 te hebben
gehad, het schip had een igrote vangst
aan zoutevis, en imen was op weg naar
Middelharnis waar altijd nog wel
wat zoutevis binnengebracht werd, die
de reder van hier uit zou verkopen.
Doch in het Goereese Gat sloeg het
noodlot toe, het schip stootte lek, en
wel zo lek, dat het door de bemanning
verlaten moest worden. Schipper Arie
de Waard wilde het schip niet verla
ten, al drong de bemanning er op aan,
en hij is met zijn schip ten onder ge
gaan.
Het tweede schip was de Pionier. Dit
gebeurde in het voorjaar van 1899. Het
werd aangevaren door een grote bark
zeilschip met soms drie of vier masten
en veel zeilen. De bemanning van de
Pionier dacht meteen, dat het schip zou
vergaan, sprong in eerste reactie over
naar de bark. Doch drie vissers Jan de
Man, Aren de Koning en Leen'dert de
Koning misten de sprong en verdron
ken. Stuurman Laurens van Gelder
raakte bekneld tussen bark en sloep,
werd zwaar gewond en stierf aan zijn
verwondingen. Hij werd in Noorwegen
begraven.
Faasse vertelt in zijn boek uitvoerig
over de vele ongelukken, waarbij Mid
delharnisse vissers verdronken. Het is
een lange lijst. De duitsers hebben een'
spreekwoord, waarvan we de betekenis
goed kunnen begrijpen: Seefahrt ist Not.
Een spreekwoord, dat moeilijk te verta
len is, of dit zou moeten met een vrije
vertaling te geven, op zee zijn vele ge
varen voor de zeelieden.
De visserij zou het te Middelharnis
zelve moeilijk kunnen bolwerken, hoe
vakbekwaam de mensen ook waren. Het
duurde te lang voor men van Middel
harnis uitvarend op de visgronden was.
Vanuit IJmuiden was het zeker een dag
korter varen, de vissers maakten vis-
reizen van 12 tot 14 dagen. Dan geldt
natuurlijk hoe korter de reis naar de
visgronden hoe beter het economisch is.
Twee dagen heen varen, twee dagen te
rug, dat betekent, dat men ten hoogste
10 dagen kon v_ssen op kabeljauw. En
als het in die tijd nog eens slecht weer
was, zodat men niet kon vissen, dan
moest de terugreis aanvaard worden
met weinig vangst, weinig besomming.
De vissers hadden groot belang bij een
goede besomming hun deel was l/17de
immers van de opbrengst. En als in het
visseizoen veel slecht weer voorkwam,
dan betekende dit lage besomming, ar
moede thuis, en er is in die jaren heel
veel grote armoede geleden
OVER UW
ZIG-ZAG NAAIMACHINE
NAAIMACHINEHinS
Kertttmenstv. 17 - VeL (nS4e-S»f«
BON: Vow gratis folders zenden
aan Pfaff antwoordnummer 102,
Bergen op Zooom.
Naam:
Adres:
Plaats:
KOMMF^T^niJK
OOLTGENSPLAAT
Kerstzangdiienst in Herv. Kerk. Za
terdag 18 december a.s. des nam. 7.30
uur zal in de Hervormde Kerk een
kerstzangdienst gehouden worden waar
aan zullen medewerken: Chr. Gem.
Zangvereniging „Jubilate" en het Chr.
Kinderkoor „Jubilate"; Adrie Stam
(Dubbeldam) solo; Jan Both (Ede) orgel;
B. van Zijll (Middelharnis) orgel; Ds. A.
W. v. d. Plas, declamatie, Ds., A. W.
Meeder, meditatie, het geheel o.I.v. di
rigent C. C. van den Heuvel. Er is een
afwisselend programma samengesteld
met samenzang, solozang Adrie Stam
met aan het orgel Jan Both, het gemeng
de koor zal een Kerstcantate uitvoeren,
getiteld „Osanna in Excelsis" met koor,
declamatie, solo, duetten en orgel. Alle
belangstellenden zijn hartelijk welkom.
Kerstfeest bejaarden. Het kerstfeest
voor de bejaarden van Ooltgensplaat en
Langstraat zal gehouden worden op
woensdag 22 december a.s. in „Elthato".
Om 4 uur worden de gasten verwacht
voor een broodmaaltijd. Zij die alleen de
avondsamenkomst willen bijwonen wor
den om 6.30 uur verwacht. Afhalen per
auto is mogelijk, maar dan gaarne een
berichtje naar een der dames van het
bejaardencomité „Elthato",, Voor deel
name aan de broodmaaltijd is opgave
ook gewenst en nodig.
kledingzaak geopend!
i.
1
i
