EILAnDEfl niEUWS
Weer gouden
medaille voor vroege
riakkeese tulpen
Het eeuwenoude Damme
„JaFlakkee gelooft
wel in mijn kruiden"
Zeeuwse wandelingen
Kruidenkundige mevr. Tax:
KOLFF
ezen
Predikbeurten
Geref. Gemeenten
gtbiad
Vrijdag 3 december 1971
No, 4043
Nederlandse koeien
en varkens lekker
KOLFF Middelharnis
DAMMEN
DUBVENSPORT
Ettense veemarkt
Een koUektie bloeiende 5 graden tul
pen in maar liefst 10 variëteiten, eind
vorige week aangevoerd op de bloem
bollen vakbeurs te Hillegom is opnieuw
goed gebleken voor de toekenning van
een gouden medaille door de Kon. Alg.
Vereniging voor bloembollencultuur te
Haarlem. Met die vroege inzending ver
beterde de afdeling Goeree-Overflakkee
van genoemde Vereniging haar vroegte-
record van vorig jaar toen ze haar eer
ste tulpen op 7 december aanvoerde en
dat heette toen al extreem vroeg te zijn!
Ook vorig jaar werd die prestatie met
een gouden medaille gehonoreerd.
Vorig jaar waren, de meest doorge
winterde vakmensen uit de wereld van
de bloemboUenhandel nog verbaasd
over de prestatie van Flakkee maar nu
zijn ze verbijsterd over de gebleken
mogelijklieid waarin ze tot dusver niet
'hebben kunnen geloven. De man die dit
resultaat heeft weten te behalen, tuin-
bouwconsulent K. E. Schik, blijft er
nuchter onder, gewoon omdat hij vanaf
de eerste dag dat hij er aan begon in
liet welslagen van het experiment heeft
geloofd. De door hem geselecteerde bol
len die begin juni werden gerooid
(i.v.m. de gunstige klimatologische om
standigheden zo'n veertien dagen eer
der dan elders in den lande) kregen de
meest geschikte, in de laboratoria vast
gestelde temperatuurbehandeling ten
gevolge waarvan een bloemvervroeging
behaald kan worden. Een en ander
wordt nauwkeurig op een schema geno
teerd. De langste tijd blijven de bollen
bewaard in een temperatuur van 5
graden. Op 30 september, twee maanden
geleden, werden de bollen weer gepoot
en ziedaar het schone en kwalitatief uit
stekende resultaat; prachtige tulpen', in
10 soorten op 15 november. In 1968 luk
te dat op 16 december, in 1969 op 8
december en vorig jaar op 23 novem
ber en dan te bedenken dat het enkele
jaren geleden nog een kunst was rond
Kerstmis tulpen aan te voeren.
De moraal van dat ales is dat de
flakkeese tulpenknol toch wel heel bij
zondere kwaliteiten heeft en in de prak
tijk kan dat niet anders betekenen' dan
dat de belangstelling van de handel
er meer dan ooit naar uit zal gaan, de
kosten, c.q. het experiment gaan ook in
dezen voor de baat!
Een paar maanden geleden stond ik in
Damme voor het standbeeld van Jacob
van Maerlant, genoemd „de vader der
Dietsche dichteren algader". Een van
de grondleggers van ons Nederlands,
zijn werk is wel het belangrijkste uit de
Middeleeuwen, ook wat de omvang be
treft. In 1271 verscheen zijn Rijmbijbel,
dat is dus juist 7 eeuwen geleden en
daarom wU ik een artikel over hem
sclirijven. Het grootste deel van zijn
leven heeft hij in Damme gewoond,
waarschijnlijk is hij daar ook geboren
en nu gaan we eerst Damme bekijken.
Het ligt wel niet in Zeeland, we moe
ten eerst de grens over. Maar de grens
tussen de twee Benelux-landen betekent
tegenwoordig niet veel meer. Een streep
je op de landkaart, maar in de praktijk
bemerk je er niet veel van. Op de grote
weg van Sluis naar België behoeft de
auto nauwelijks te stoppen. Enkele ja
ren geleden heb ik eens naar Damme
gefietst langs het kanaal van Sluis naar
Brugge. Het Napoleonkanaal, op last
van de grote keizer gegraven, met zijn
gele plompen die op het water dreven,
met de prachtige lisdodden tussen de
wüvende rietpluimen aan de kant. Toen
heb ik nergens een grens ontdekt. In de
tijd van Jacob van Maerlant was er he
lemaal geen sprake van landsgrenzen.
Toen behoorde heel deze streek tot aan
de Westerschelde tot het graafschap
Vlaanderenj
Groot door het Zwin.
Damme moet in één adem genoemd
Worden met Brugge en Sluis. In de tijd
van Jacob van Maerlant en de volgende
eeuw bloeiende handelssteden. Nergens
Waren grote lakenweverijen dan in
Vlaanderen, in Brugge was de grote
Wolmarkt van het westen.
Damme was de stad waar kooplieden
van alle bekende delen der wereld hun
kantoren hadden. Het bezat het stapel-
recht der Franse wijnen. Alle vreemde
woplui moesten op de hoogte zijn van
het tolreglement, dat het „Zeerecht van
Damme" werd genoemd.
Vanwaar deze grote welvaart?
Door het grote vaarwater het Zwin,
'^at bij Cadzand het land indrong en zich
voortzette tot vlak bij Brugge. Zo wer
den Damme en Sluis eigenlijk de voor-
bavens van Brugge.
Waarschijnlijk kent u de geschiedenis
Van het Zwin wel. Deze drukbevaren
zeearm is langzamerhand dichtgeslibd.
Verzand. Waar eens de koopvaarders
Zeilden vinden we nu vruchtbare pol
ders. Van het Zwin is tegenwoordig nog
«echts een klein stukje over tussen
1'^'^'''""^ en Knocke. Een schorrenland-
ichap vlak bij de zee, waar de grens
Van paaltjes - met - prikkeldraad dwars
aoorheen loopt. Het grootste gedeelte
Belgisch gebied, maar ongeveer een
'lilde gedeelte Nederlandse grond. Op
^6 verzanding van het Zwin volgde de
»mteruitgang van de Zwinsteden. Brug
ge neeft nauwelijks de helft van het
aantal inwoners uit zijn glorietijd. Dam-
"ïe IS een stil stadje, niet aan een grote
verkeersweg liggend en dus vergeten
door de voortrazende reizigers. Sluis
kreeg vóór de jongste oorlog en ook
nu weer nogal wat toeristen, En
gelsen en vooral Belgen, maar weinig
landgenoten. In 1944 heeft het bovendien
nog zijn grootste attractie, het mooie
stadhuis, tot puin zien schieten, nu is
het weer in dezelfde stijl opgebouwd.i
En St. Anna ter Muiden, vlak bij Sluis,
ligt vergeten aan de voet van zijn
stompe toren
De hond in Danune.
In Damme heb ik niet meer honden
gezien dan in andere plaatsen, wel meer
vette en vetwordende varkens in heel
deze streek. Maar toch heeft de hond er
een voorname plaats gekregen. Het wra-
pen van de stad heeft een hond, op het
stadhuistorentje wijst een hond waar de
wind vandaan komt en vroeger heette
het stadje eens Hondsdam.
Daar moet een eigenaardige honden
geschiedenis aan verbonden zijn: het
Zwin stroomde tot bij de wallen van
Brugge, maar ongeveer 5 km van deze
stad was er een groot gat in de dijk ge
slagen en het Zwin dreigde dit ganse
gebied te overstromen.
Onze graaf Ploris III stuurde hon
derden dijkwerkers, de meeste uit Zee
land, om de bres te dichten. Maar het
lukte niet, hoeveel moeite men ook deed.
Er moest een offer gebracht worden,
een levend offerdier moest in het gat
gegooid worden. Een heel gewone han-
In 1970 is er 298.838.300 küo Neder
lands vlees door de Westduitse bevol
king verorberd.
Het blijkt dat de Duitsers de Neder
landse koeien en varkens nog lekkerder
vinden dan die uit andere landen' (zon
der België en Luxemburg) die bij el
kaar 285.585.200 kilo naar West-Duits
land exploitereden.
De Duitsers schijnen ook steeds dik
kere schnitzeltjes op him borden te de
poneren: in 1970 werd in totaal
674.329.000 kilo aan vlees geïmporteerd
tegen 1969 met 581.254.300 kilo. Van dit
totaal omzet neemt Nederland bijna
50°/o voor zijn rekening.
voor veilige verzekeringen en
lage premies.
Bijzonder snelle »2hjul«-
afwikkeling.
Zeer scherpe tarieven voor
autoverzekeringen en
na 1 jaar schadevrij rijden
reeds 20°/» korting.
Financieringen.
VOORSTRAAT S6
TELEFOON (01870) 2012
Bijna een eeuw assurantie-
agenten.
deling in die oude tijden vol bijgeloof. AI
enkele dagen liep daar bij het werk een
vreemde hond huUend rond, het beest
was niet te verjagen. Nu greep men het
jankende dier beet, gooide het in het
dijkgat en vanaf dat ogenblik ging het
met het diohtmaken ervan voorspoedig.
Vandaar de naam Hondsdam die
men aan die plaats gaf. Heel wat dijk
werkers bleven hier wonen en er ont
stond een dorpje dat uitgroeide tot een
stad. Men liet de hond uit de naam weg
en sprak eenvoudig van „de Dam". Het
is een flinke stad geworden: Damme, dat
reeds in 1180 stadsrechten kreeg, hon
derd jaar voordat Jacob van Maerlant
er woonde.
Oude monumenten.
Hoog boven de oude huisjes van Dam
me verheft zich de monumentale kerk.
Een gedeelte ervan is nog een ruïne,
veroorzaakt door een brand in de Fran
se tijd, die ook de spits van de toren in
vlammen deed opgaan. Maar het gedeel
te waarin de diensten gehouden worden
ziet er prachtig uitj Een halve eeuw ge
leden heeft men het pleisterwerk van
de muren afgehaald, zodat nu de bak
stenen te voorschijn zijn gekomen.
Toen ik er deze zomer was, waren
de deuren gesloten. Vreemd voor een
Roomse kerk, die altijd open staat. Bij
navraag vertelde men me dat men dit
deed omdat er door bezoekers nogal
eens wat vernield en gestolen wordt. Ook
andere kerken (Hulst b.v.) durft men
tegenwoordig niet onbeheerd open laten.
Een vorige keer ging er een mank kos-
teresje met anderhalf oog met ons mee
en vertelde allerlei bijzonderheden.
Terwijl ze een stroom van jaartallen
over onze hoofden uitgooit, piekte ze met
haar stokske naar het oude orgel, naar
een beroemd kruisbeeld, naar biecht
stoelen met snijwerk en oude grafzerken.
Alles heel oud, van twaalf- en dertien
honderd zoveel.
Vlak bij de kerk staat een groot ge
bouwencomplex: het St. Janshospitaal,
waar de oude mannen en vrouwen van
Damme hun laatste levensjaren slijten.
Sommage gedeelten van dit gebouw da
teren uit lang vervlogen tijden, toen
Damme nog een bloeiende handelsstad
was, ter bescherming omgeven door
sterke wallen, nu voor een deel afgegra
ven.
Het stadhuis is gebouwd in 1464, toen
de handelsbloei al aan het afnemen
was. Met zes beelden in de voorgevel,
aan weerskanten van het overdekte bor
des drie. We zien hier o.ia. Philips van
de Elzas, die stadsrechten aan de plaats
gaf, Margaretha van Vlaanderen, Karel
de Stoute.
Rond het marktplein een paar win
keltjes en veel cafe's en restaurants,
waarvan een met de typische naam
„Lamme Goedzak".
En dan staat op het marktplein vóór
het stadhuis een standbeeld van Jacob
van Maerlant, de grote dichter, over wie
ik in een volgend artikel iets wü ver
tellen.
Middelburg.
L. van Wallenburg.
Het stadhuis van Damme.
„Kruidenkundige en psychologe", staat
er op een glimmend metalen plaatje op
de deur van het geriefelijke huisje,
Groene Kruisweg 5 te Herldingen, be
woond door de heer en mevrouw Tax.
Dat „kruidenkundige" wekt associaties
op met sprookjesfiguren die in een bor
relende pot kruiden mengen en met het
aldus verkregen brouwseltje geheim
zinnige dingen kiuinen doen. Lichtelijk
op onze hoede hebben we eens bij mevr.
Tax aangeklopt en het is allemaal nogal
meegevallen^ Mevr. Tax, een allervrien
delijkste vrouw die met haar kennis van
genezende kruiden graag de mensen van
dienst wil zijn en die daarom heel boos
is op iemand als de „kruidendokter" van
de IVIoosdiJk die door zijn kwalijke prak
tijken het eerzame beroep geen dienst
bewezen heeft.
„Gelooft het flakkeese publiek in de
aanwending van kruiden tegen kwalen
en kwaaltjes?", hebben we mevr. Tax
gevraagd en ze heeft daar met een over
tuigd „ja" op geantwoord:
„In het begin waren de flakkeese men
sen wat schuchter en stonden ze er wat
vreemd tegenover maar dat ging al
spoedig beter naarmate mijn patiënten
hun ervaringen gingen doorvertellen".
„De kennis van al die kruiden komt
je niet zomaar aanwaaien?"
„Mijn grootvader was Katholiek en
hij had nogal wat familieleden in het
klooster", vertelt mevr. Tax: „die had
den ontzettend veel kermis van de krui
den en mijn grootvader heeft daar veel
van opgestoken, van hem zijn er nog re
cepten bewaard gebleven".
„Hoe komt u aan de kruiden?"
„Ons klimaat is niet geschikt om ze
zelf te kweken en dan dat spuiten met
chemische middelen dat ze maar niet
kunnen laten. Mijn krxdden komen mt
Zwitserland, uit de Balkan en uit India.
Je zou ze zelf niet kunnen kweken om
dat ze allemaal hun eigen behandeling
vragen, de een moet geplukt worden met
de morgendauw er nog op en een ander
kruid weer na zonsondergang".
„Kunt U uw patiënten onder een be
paalde categorie rangschikken?"
„Nee, ik heb patiënten uit Ouddorp en
van het gehele eiland, van allerlei gods
dienst, Hervormden, Gereformeerden,
Christelijk Gereformeerden. Als ze bij
me komen vraag ik wel of ze onder
doktersbehandeling zijn en meestal is
dat het geval. De allopatische middelen
van de dokters doen mijn middelen geen
kwaad en ook andersom is dat niet het
geval. Daarom vind ik het jammer dat
ik geen contact heb met de doktoren van
het eiland, zoals dat in Rotterdam mo
gelijk was. Ik onderken wel eens een
ziekte in een vroeg stadium waar ik zelf
niets aan kan doen en toch kan ik dan
de dokter niet inlichten omdat er geen
contact is".
„Hebt of doet u iets geheimzinnigs?"
„Och er zijn mensen die denken dat
kruidenkunde iets met hekserij te doen
zou hebben", en ,daar moet ze hartelijk
om lachen. „Wel houd ik bij de behan
deling van een patiët rekening met de
astrologie. Als ik iemand met een maag
zweer bij me krijg en hij of zij is een
Kreeft dan weet ik met een gevoelsmens
te doen te hebben, waaruit die maag
zweer dan te verklaren is. „Ik magneti
seer ook
Hier leek het gesprek beëindigd te
moeten worden, rond het magnetisme
heerst een bepaalde mystiek en als chris
tenen geloven we evenmin in de astrolo
gie j
„Ik bemerkte al jong dat ik kon mag
netiseren en er zijn tal van voorbeelden
van spontane genezingen en ik geloof
niet dat die kracht, zoals sommigen wil
len beweren, uit de duivel voortkomt
want zou de duivel mensen willen ge
nezen? Nee, in Marcus 16 18 staat van
Christus geschreven: op kranken zullen
zij de handen leggen en zij zullen ge
zond worden. In een boek las ik: „als de
liefde in u is dan kunt U waarlijk ge
nezen, daarom bid ik om die liefde en
ik bid ook voor mijn patiënten
ja üc ben gelovig.
(N.B.In dit interview dat we in over
leg met „Waarnemer" plaatsen wordt de
astrologie genoemd. Genoemde mede
werker hoopt in zijn volgende bijdragen
zijn mening over deze „wetenschap" en
wellicht ook over het magnetiseren
weer te geven, Redactie.)
Uitslagen en standen damverenigtng
Denk en Zet te Sommelsdijk-Middelhar-
nls van maandag 29 november.
Afd. I:
K. Vis A. Verolme 11
J. Smalheer J. Dekker 0—2
L. Bruggeman B. Vis O2
A. Knape C. Polder 1—1
Afd. II:
A. V. d. Sluijs-H. Groenendijk 11
J. Lodder M. v. Lente 11
C. Zoon G. Knöps 1—1
W. V. Dongen B. Roetman 11
A, Krijgsman H. Holt 11
Afd. IV:
S. Vis D. V. d. Vlugt 1—1
Joh. Bakker H. Schellevis 0—2
C. Vreeswijk G. Noteboom 11
G. Vinke M. Koert 2-0
Voor de Flakkeese damibond werd ge
speeld Da en Z. III Mellssant II,
uitslag 155.
Standen bijgewerkt t.m. 29 nov.
Afd. I:
gesp. pt.
1 B. Vis
10—17
2 K. Vis
9—15
3 J. Smalheer
99
4 J. Dekker
9— 9
5 A. Knape
9— 9
6 I. Koese
9— 8
7 C. Polder
10— 8
8 L. Bruggeman
9— 6
9 A. Verolme
9— 6
10 F. Noordijik
9— 5
Afd. II:
1 H. Groenendijk
9—11
2 B. Roetman
10—11
3 W. v. Dongen
10—11
4 C. Zoon
9—10
5 J. Lodder
9—10
6 A. Krijgsman
10—10
7 iM. V. Lente
9— 9
8 A. V. d. Sluijs
9— 8
9 G. Knöps
9— 7
10. H. Holt
10— 7
Afd. III:
1 B. Bijdevaate
10—13
2 L. V. d. Stad
10—12
3 H. Verolme
9^10
4 J. V. Mlerloo
10—10
5 A. Jonge jan
7— 9
6 A. V. Gulik
10— 9
7 M. Breeman
10— 9
8 I. Mackloet
9— 7
9 F. Vis
8— 6
10 J. Verbiest
9— 6
Afd. IV:
1 J. V. d. Ouden
10—18
2 H. Schellevis
11—17
3 M. Koert
1 12—14
4 M. Melissant
11—13
5 D. V. d. Vlugt
10—10
6 G. Vlnke
12-10
7 S. Vis
8— 9
8 G. Noteboom
11— 8
9 C. Vreeswijk
11— 5
10 Joh. Bakker
10— 2
Jan Smit slaagde gelijk
Getschool door broer Gerrit begon
Jan Smit te Stellendam in 1966 aan de
opbouw van een duivenstam. Late jon
gen van vriend Bert van Es het Jan-
sen-v. d. Wegensoort vormderi de
basis waarop werd begonnen. Twee
Dirkslandse duiven, één van voornoem
de gekoppeld aan een Pullesduivin van
verenjgingsvoorzitter Dirk Hameete,
vormden een kweekkopel dat terstond
goede vliegers aan de lopend band
gaf. De „395977" werd een geweldenaar,
de „425531" deed er niet voor onder en
de „1240899" was dit jaar de beste duif
met o.a. een 1ste van Duffel. De kweek
uit deze drie doffers lukte opnieuw,
want uit de ,,31" kwam de „1240828" een
duif die dit jaar 9e Orleans en 2e
Tours w^erd, beide pinjzen op zeer zware
vluchten. En uit de „77" kwam de
„1240829" vorig jaar de allerbeste duif
van de FCC. Die „29" keerde dit jaar
van Orleans niet terug, doch kwam in
schijnlijk heeft hij zijn ware liefde el
ders gevonden, want bij de scheiding
der geslachten, ging hij er merkwaar
digerwijze opnieuw voorgoed vandoor.
De „77" en de moeder, een Catrijsse-
duivin, zijn echter nog op het hok, zo
dat Smit er nog vele zo hoopt te kwe
ken.
Bij de jonge duiven, die ook weer
goed kwamen, was vooral de „1033079"
■met vijf prijzen een uitblinker.
Zelden zal een liefhebber zo direct
slagen, maar Smit had goed bestudeerd
waar de goede zaten en hoe er mee te
spelen.
Het hok is prima, met goede verluch
ting, juiste rantsoenering en uitgekien
de spelmethode zorgen voor de rest.
Veel belang wordt geacht aan vitami
nen, groen voer en schoon drinkwater.
Bij winterdag gaat naturelvloerdek in
het hok tot aan de koppeling half fe
bruari.
Op de fond kan Smit nog wat moei
lijk mee, hiervoor heeft hij nu wat Aar
den-duiven aangeschaft. Dat blijft nog
even proberen, maar de jaarlingen uit
de goede kweekkoppels zullen er op de
midfond in 1972 vast weer hard tegen
aan gaan.
.Op de veemarkt van 1 december 1971
werden aangevoerd 75 runderen, 6 st.
kleinivee en 4 paarden.
Het aanbod van runderen was groter,
de handel minder vlot en de prijzen
nauwelijks prijshoudend.
Het aanbod vsm slachtvee was matig
met willige handel en de prijzen vrijwel
onveranderd.
Prijzen: melk- en kalfkoeien 1100—
1600; guste koeien 900—1250; kalfvaar-
zen 1050—1400; pinken' 600—850; gras
kalveren 275600; paarden 900—1200;
vetta koeien 4,005,20 per kilo ge
slacht.
Bij 't openslaan van 't Boek der Boeken
Gedenk, o Christen, dag aan dag.
Dat wie dit Woord wü onderzoeken
Geen eigen licht vertrouwen mag.
Geen mensenwijsheid kan hier baten.
Geen vlijtig' arbeid hier volstaan.
All' eigenwijsheid dient verlaten:
Een ander oog moet opengaan!
Vóórdat g' u dan begeeft tot lezen,
Val, Christen, val uw God te voet.
En dat een heilig, heilzaam vrezen
Zich meester raaak' van uw gemoed.
Vraag, eer gij verder gaat, een zegen:
Vraag ogen, oren en een hart!
En Jezus Zelve koom' u tegen
In dit Zijn Woord, bij vreugd en smart.
ISAAC DA COSTA.
ZONDAG 5 DECEMBER
BIEIZELINGE 9.30 en 6 uur ds. C. Mo
lenaar en 2 uur lezen.
BORSSELE 9.30, 2 en 6 uur ds. N. W.
Sohreuder.
's-GRAVENPOLDER 9.30 uur (H.A.) en
6 uur ds. Vogelaar en 2 uur lezen.
GOES 9.30, 2 en 6 uur lezen.
HOEDEKENSKERKE 9.30, 2 en 6 uur
lezen.
KAMPERLAND 10 en 5 uur lezen.
KRABBENDIJKE 9.30, 2 en 6 uur ds. W.
Hage.
KRUININGEN 9.30, 2 en 6 uur student
Bac.
NIEUWDORP 9.30, 2 ert 6 uur lezen.
NISSE 9.30, 2 en 6 uur lezen.
RILLA^ND BATH 9.30, 2 en 6 uur lezen.
WAARDE 9.30, 2 en 6 uur lezen.
WEMELDINGE 10 en 4.30 uur lezen,
WOLFAARTSDIJK 9.30, 2 en 6 uur
lezen.
YERSEKE 9.30 en 6.30 uur ds. v. d.
Poel en 2.30 uur lezen.
COLIJNSPLAAT 10 en 5 uur lezen.
KORTGENE 10, 2.30 en 6 uur lezen'.
Walcheren:
AAGTEKERKE 9.30 en 7 uur ds. van
Vliet en 2 uur lezen.
iMIDDELBURG Centrum 9.30, 2 en 6.30
uur lezen. Zuid 7 uur ds. Snoep.
MELISKERKE 9.30 en 2.30 uur ds.
Weststra te.
OOSTKAPELLE 10 en 2.30 uur lezen.
VLISSINGEN 9.30 (Lanoystraat) en 4.30
uur (Joh. kerk) ds. A. Snoep.
WESTKAPELLE 9.30, 2 en 6 uur lezen.
ZOUTELANDE 9.30 en 2.30 uur lezen.
AXEL 10 ert 3 uur lezen.
TERNEUZEN 10 en 3 uur lezen.
