Terugblik in het grijs verleden
De sloepen van Middelharnis
Wijzigingen
Renault 1972
modellen
JAC. HERMANS PRIJS-SLAG
IS EEN DUIDELIJKE ZAAK
WEEK IN-WEEK UIT
KNORR SOEPEN
WAAR GELD NOG WAARDE HEEFT
ALTIJD WEER DIE VASTE
LAGE PRIJ&SLAGPRIJZEN
(door HAN BOOMSMA)
(2)
In het Kerkstraatje te Sommelsdijk vindt U ons Streekmuseum. U moet
er toch beslist eens gaan kijken, er is heel wat bijeengebracht over de
geschiedenis, over de landbouw, en er is een speciale kamer, betrekking
hebbende op de schepen, de binnenvaart en de visserij. En daarenboven
nog een prachtig model van het admiraalschip van Michiel Adriaansz.
de Ruyter een pronkjuweel, waar heel veel musea jaloers op zijn en
het graag tentoon zouden stellen, zoals dit nu in Sommelsdijk is geschied.
Achter glas en slot staan er scheepsmodellen, de conservator heeft er
één uitgenomen, omdat ik deze wilde fotograferen in verband met de
serie artikelen over de visserij.
Dirksland
[APPELMOES
KOFFIE
SUIKER
KLONTJES
FRITESSAUS
SPEKSNIJ-
BONEN
HALVARINE
MAKREEL
WORSTJES
ZOEK MAAR UIT!
VOOR DEZE PRIJS KUNT U WAT ZAKJE«
EXTRA NEMEN
JAM
APPELSTROOP
TOP DROP
of STOPHOEST
KERSEN
DESSERT-
SAUS
Bladz. 2
„EILANDEN-NIEUWS"
Dinsdag 24 augustus 1971
Het is een vissloep van laten we
schatten iionderd jaar geleden. De
kop van het schip is stomp, de achter
steven is plat, het roer aangehangen.
Later zal de voorsteven smaller worden
en verdwijnt het platte achtersteven
voor een deksvergroting. Men noemt dit
een overhangende spiegel.
Ondertussen' is me een heel belangrijk
tboek ter inzage gegeven door een der
leden van de familie Groen In 1894,
verscheen te Haarlem, bij de uitgevers
H. D. Tjeenk Willink het boek, „De
grootvisserij op de Noordzee". De schrij
ver w^as A. Hoogendijk een lid van
de bekeride redersfamilie uit Vlaardin-
gen. Ik kreeg dit boek ter inzage, om
dat ik zat te zoeken, waar is nu toch
eigenlijk de werf 's Lands Welvaren,
dat door A. G. Ligthart in zijn boek
helemaal niet werd genoemd. Welnu,
de werven 's Lands Welvaren -bevonden
zich toch in Vlaardingeri, en in dit boek
staat de hele lijst van schepen, die daar
gebouwd zijn. Te beginnen in 1728,
wanneer voor A. Klaasse een buis wordt
gebouwd en eindigende in 1892, wan
neer ^voor J. P. de Mos (een Scheve-
ningsohe naam) een logger wordt ge
bouwd. In deze lange lijst van schepen
staat vermeld dat in 1819 voor A. Kwak
een chaloupe wordt gebouwd en de
tweede chaloupe in 1828 voor J. Slis.
In de crisisjaren van 18581864 werd
geen enkel schip gebouw^d, in 1865 laat
A. Hoogendijk een kocpvaardijhoeker
bouwen en in 1866 en 1867 A. E. Maas
3 loggers, in 1871 P. L. Slis Zoon een
sloep en in 1877 de zelfde Hiddelhamis-
se Reder nog een sloep! Dan wordt het
1886 als de firma Slis opnieuw een
schip op de werf laat bouwen namen
van andere Middelhamisse reders wor
den er niet in vermeld. Vermoedelijk
zijn deze schepen gebouwd op de werf
Peeman.
In dit 'boek wordt wat verteld over
de bouw van de chaloupschepen de
sloepen en de loggers. Voor de on
ingewijde is er geen verschü, de visser-
man zal zeggen, de logger is een schip,
speciaal voor de haringvisserij. Haring
wordt na het vangen gekaakt en in ton
nen ingezouten. Zoveel mogelijk scheeps
ruimte is beschikbaar voor die tonnen.
Levende vis
De sloep was speciaal voor de vangst
van kabeljauw en schelvis. Omdat deze
vis levend op de vismarkt aangevoerd
moet worden, hadden de vissloeperi van
Middelharnis, Pemis en Zwartewaal een
visbun. Dat was, midden in het schip
een speciale ruimte, waarin getracht
werd de gewonde vissen levend te hou
den. Die bun stond door middel van
6 tot 1200 gaten van 1 duim in de
van het schip in verbinding -met het
zeewater, zodat de vis daarin kon blij
ven zwemmen. Kwam men thuis, dan
ging de vis levend naar de markt.
Wat bijzonder interessant is, is dat
de heer Hoogendijk de prijzen opgaf
van 1894. Als de kabeljauw ingezouten'
werd, was de marktprijs 30,per
ton. In zulk een ton zaten ongeveer
35 gezouten kabeljauwen. In die prijs
van 30 gulden was inbegrepen het bij
leveren van de ton en het zout.
Vs^anneer deze 35 kabeljauwen levend
ter markt gebracht konden worden, dan
brachten levende of ijskabeljauwen ge
middeld per stuk op 1,50. Dat is dus
52,50, zijnde f 22,50 meer. Maar nog
groter was het verschil als men leveri-
de schelvis kon binnen dragen. Een ton
gezouten schelvis bracht 8 gulden op.
In een ton gingen 300 schelvissen. Als
men deze levend, of in het ijs op de
markt bracht, dan was de handels
waarde 90,Pratende met onze
oude vissers over de bun, de kabel
jauw en de schelvis, die aangevoerd
werd werd me verteld, dat eens de sloep
in de haven van Middelharnis binnen
kwam met nog wat kabeljauwen: in de
bun. In IJmuiden was de vangst ge
lost, de bemanning bracht nog wat le
vende vis mee voor thuis. Men dacht dat
alle kabeljauwen uit de bun gevist wa
ren, de luiken gingen er op, het schip
werd in de haven vastgemeard voor de
winter-reparatie, en als het dan voor
jaar wordt, dan ontdekt men, dat er nog
3 kabeljauwen vergeten waren uit de
bun te halen. Ze zwommen nog in het
Meneerse havenwater niet vergiftigd
ze leefden, maar ze waren broodma-
ged, met recht, vel over graat.
De heer Hoogendijk vertelt ook
eens iets over de romp van de sloep
en logger. Gemiddeld was de diep
gang van de sloep IV2 voet groter dan
van de logger. De schepen waren van
2 duims eikenhout gebouwd over span
ten die 9 duim dik waren. De spanten
waren spantconstructie, die uit zeven
delen bestonden en het zaadhout,
de kielbalk was bij een logger 10
duim dik en 14 duim breed. Dat
kwam, omdat de bunconstructie een
zwaardere kielbalk noodzakelijk maak
te.
Hout, niet ideaal
Hout was zeker voor de scheepsbouw
geen ideaal bouwmateriaal. De questie
was, men had geen andere materiaal.
Maar hout krimpt, als het schip op
het droge staat, door het zeilen „werkt"
de huid, er trekken naden in, die ge
breeuwd moeten worden, en alle hou
ten schepen lekken op den duur. Ik
heb eens gelezen dat in de 19de eeuv/
meer dan 150 modellen gemaakt werden'
voor de Engelse admiraliteit van nieu
we soorten pompen, om het water maar
uit de schepen te houden. Het was heus
geen teken, dat een schip onzeewaardig
was, als het lekte, maar het was bar
onpleizierig, omdat vooral de koffie-
koker, de kèteltapper, de inbakker en
de kok de taak kregen om het water
uit het schip te pompen. Op pag. 74 van
zijn boek vertelt dan de heer Hoogen
dijk, waarom staal een veel beter mate
riaal is om schepen te bouwen, want:
„het bij houten schepen zo gevreesde
vuur werd aldus vermeden."
Ik heb getracht iets meer te weten
te komen wat dat „vuur" is, in mijn
oude zeilboeken wordt geschreven van
een bepaald rottingsproces, als het schip
niet door en door droog wordt gemaakt.
Een andere lezing is, dat ogenschijnlijk
heel gezond hout toch in zich een
„vuurbacil" kan hebben, die langzaam
uitgroeit. Wij hebben zelf het volgende
meegemaakt. Er was een plank kapot in
de kamer. Het was oorlogstijd, nieuw
hout was niet te verkrijgen. De tim
merman zegt: ik heb nog een fijn stukje
bout liggen zal ik die er maar inzet
ten. Maar een paar jaren later zakten
we opeens door de vloer heen, de hele
vloer bleek verzwamd te zijn, een ver-
zwamming, aangestoken door het ogen
schijnlijk gezonde stukje, dat in de
vloer 'gezet wordt.
U moet die modellen van die vissloe-
'pen eens goed bekijken, denken, dat op
zulk een' schip van en hoogste 20 meter
lengte 13 mannen moesten leven. De
verhalen van onze vissers komen in deze
serie. Ik wil dit artikel eindigen m-et
een herinnering van de oud-schipper
Kees Koster, toen hij nog geen vol
matroos was. Hij voer toen op een schip
als de M.D. 4, dus een platte achter
steven. Het was rauw weer en de ge
woonte (manier noemde men dit) was:
dat als de kok het eten: gekookt had,
dan werd dit naar boven gebracht op
het dek. Daar werd het middagmaal ver
deeld, ieder kreeg zijn portie in houten
bakken. Het menu voor dien dag was,
rijst. De jonge kok had het allemaal
klaar gemaakt, en toen de rijst gaar
was moest Kees met de rijst naar boven
toe, voor de verdeling. Als dan de rijst
verdeeld was, ging de schipper met de
matrozen in het vooronder de wron-
gele waarin ze sliepen, en waar de
grote kolenkachel stond, waarop de
rijst gekookt werd en waarop ook vis
werd gebakken, en daar aten ze hun
middagmaal. De „jongens" aten' niet in
het vooronder, die aten aan dek. Naar
onze opvatting een barbaarse gewoonte!
Kees met zijn rijst naar boven, en net
als hij boven is, roept de matroos aan
het roer, bergen, er komt een zee over.
Dat was het teken, tracht een lijn te
pakken te krijgen, dat je niet wegge
spoeld werd. Kees moest dus uit lijfs
behoud de rijst loslaten, greep haastig
een lijn, kon die niet houden. Hij was
in oliegoed, dacht niets anders, dan dat
hij over boord was gespoeld, tot het
water door de spuigaten weggestroomd
was. Toen' bleek hij helemaal in de hoek
te liggen van het achterschip.
Het eerste wat men vroeg, benen we
er nog allemaal. Ja, ze waren er geluk
kig nog allemaal. Maar de rijst was voor
de schelvissen en kabeljauwen. Men kon
Kees waarlijk geen verwijt maken, dat
de rijst verloren w^as gegaan. De fout
zat bij de schipper die rekening had
moeten houden met het slechte weer en
had moeten zeggen', opdienen in het
voor-onder. Maar zo was het niet, de
rijst was verd-wenen.
De zeevader van Kees want ieder
koffiekoker of „jongen" had een zee
vader, die op hem lette, constateerde,
dat Kees drijfnat was. Kees had nog
droog goed in zijn olie-kledingzak. „Uut-
kleede", was het advies. Kees voldeed
aan dat bevel. En na ruim zestig jaren,
als hij me die geschiedenis vertelt, moet
hij zelf er nog om glimlachen: een
haop riest zat in mijn hemd en onder
broek.
Het liep allemaal goed af. Ik heb heel
wat vissersverhalen aangehoord en ge
noteerd op de bandrecorder. Hun leven
als jongen was hard, hun leven later,
als bemanningsleden van Nederlandse
schepen op een koopvaardij van 1940
1945 mogelijk nog harder. De levensfi-
losopfie van Hein Groen, 88 jaar: lezen
wij: er is geen ene vissersman, die de
dood niet 4 maal in de ogen heeft ge
keken
Bromfiets-nieuws
NEDERLAND HEEFT DE GROOTSTE
BROMFIETSDICHTHEID
Nederland heeft veruit de grootste
bromfietsdichtheid. Begin 1971 was er
een bromfiets per 6,5 Nederlanders be
schikbaar. Op de tweede plaats komt
Frankrijk met 1 8,5, terwijl voor Oos
tenrijk een cijfer van 1 15 kan worden
berekend. In België is de bromfiets niet
zo populair als in Nederland en Frank
rijk; iedere 24ste Belg heeft een brom
mer. De bromfietsdichtheid in Italië is
met 1 25 hieraan praktisch gelijk.
Duitsland en Zweden komen ver ach
teraan met resp.i 1 55 en 1 60, terwijl
in Engeland waar voor de bromfiets
dezelfde wettelijke bepalingen gelden
als voor de motorfiets maar één op
iedere honderd inwoners een brommer
heeft.
NOG WEINIG GELUIDSMETERS
IN GEBRUIK
De maximum geluidsstericte van een
bromfiets mag op de weg niet meer zijn
dan 77 dB A. Aan deze norm voldoen
alle in Nederland nieuw verkochte
brommers zonder meer, omdat ze bij de
typekeuring niet meer mogen produce
ren dan 73 decibel A. Omdat er wanneer
de bromfiets in gebruik is in verschil
lende onderdelen (ketting, wielophan
ging) slijtage optreedt, is de gebruiks
norm iets hoger gesteld dan de keu
ringsnorm.
Helaas komt het in de praktijk voor
dat bromfietsers aan hun vervoermid
del knoeien en zo de maximum, snelheid
dan wel de maximum geluidsproduktie
opvoeren. Om te kunnen beoordelen of
het geluid inderdaad harder is dan is
voorgeschreven, moet de politie dit ge
luid kunnen meten. Een beoordeling op
het gehoor alleen vormt voor de rech
ter nu eenmaal geen wettelijk bewijs.
Onlangs is nu gebleken dat de politie in
ons land slechts over een zeer beperkt
aantal geluidsmeetapparaten beschikt,
zodat niet alle overtreders van de ter
zake geldende bepalingen gemakkelijk
bekeurd kunnen worden.
Het Tweede Kamerlid mevrouw Ve-
der-Smit (V.V.D.) heeft over deze zaak
vragen gesteld aan de minister van Ver
keer en Waterstaat. Uit het antwoord
van minister Drees blijkt, dat de rijks-
en gemeentepolitie tezamen over onge
veer tien meetapparaten beschikt. Dr.
Drees voegt hieraan toe, dat thans
wordt nagegaan of niet een voorschrift
kan worden opgesteld dat meer prak
tisch bruikbaar is.
VALHELMEN VOORLOPIG
NIET VERPLICHT
Om verwarring te voorkomen, wijst de
R.A.I. erop, dat het dragen van bro-m-
fietshelmen voorlopig niet verplicht zal
worden. Weliswaar heeft de minister
raad op vrijdag 30 juli j.l. het dragen in
beginsel verplicht gesteld, doch daarbij
in tegenstelling tot andersluidende
berichten niet vastgesteld dat deze
verplichting binnenkort zou worden in
gevoerd.
Letterlijk staat in de verklaring van
de minister-president: „De verplichting
om een helm te dragen wordt pas van
kracht, als iedere bromfietsberijder zich
een goedgekeurde helm heeft kunnen
aanschaffen. Men wü op grond van
studies, verricht door de S.W.O.V., zo
snel mogelijk keuringseisen voor een
lichte, goedkope en doelmatige brom
fietshelm bekendmaken". De S.W.O.V.
heeft echter, zo is de R.A.I. gebleken,
de studie terzake nog niet afgerond.
Wanneer dit wel is geschied, zullen nog
keuringseisen moeten worden opgesteld.
Pas dan kan met de produktie van
goedgekeurde helmen worden begonnen.
De feitelijke invoering van de ver
plichting tot het dragen van bromfiets
helmen kan, naar de mening van de
R.A.I.i, dan ook op kor'te termijn niet
verwacht worden.
BROMFIETSEN HUREN IN
DUITSLAND
Nu de bromfiets met name de Mofa
waarvoor geen rijbewijs is vereist in
Duitsland weer aan belangstelling wint,
zijn enige ondernemers op het idee ge
komen ook bromfietsen te gaan verhu
ren. Deze zomer is een aantal benzine-
tankstations van huurbromfietsen voor
zien. Bij deze tankstations kan men voor
DM 8 een Mofa voor 24 uur huren. Of
als men 40 km/u •vUl rijden en over het
benodigde rijbewijs beschikt een Moped
I voor DM 10. Het is gebleken dat veel
Duitsers door het huren van een brom-
I fiets voor de eerste maal als berijder
met dit vervoermiddel hebben kennis
gemaakt. Een aantal van hen was zo
enthousiast, dat ze er met een maar een
gekocht hebben.
Regeling voor het zelf brengen van
vuilnis. De bestaande vuilnisbelt aan de
Herkingse Zeedijk zal met ingang van
woensdag 1 september 1971 worden ge
sloten, er mag dan op geen enkele wijze
meer vuil -worden gebracht en gestort.
Per gelijke datum zal de nieuwe vuil
nisstortplaats langs de haven bij het Sas
van Dirksland, in de Zuiderdieppolder
in gebruik genomen worden.
Voor diegenen' die zelf vuil storten
wordt hiertoe gelegenheid geboden op
elke woen'sdag- en zaterdagmorgen van
9.30 uur tot 11.30 uur.
Er mag alleen huis- en tuinvuil ge
stort worden, dus geen tarra, bomen,
boomstronken, puin, beton e.d.
In de 1972 uitvoeringen van de Re
nault personenauto's zijn verschillende
detailverbeteringen aangebracht. Alleen
de Renault 6-1100 TL onderging enkele
belangrijke wijzigingen.
De Renault 6-1100 TL die in novem
ber 1970 op de Nederlandse markt ver
scheen en waarvoor een zeer grote be
langstelling bestaat, krijgt in de 1972
uitvoering o.m. een electrisch verwarm
de achteri-uit en in verband hiermee een
wisselstroomdynamo.
Alle Renaults worden in de fabriek
behandeld volgens de Tectyl - ML -
methode.
De detailverbeteringen aan de Renault
4 hebben vooral betrekking op de pas
sieve veiUgheid. Zo is het voorste ge
deelte van het platform-ohassis ver
sterkt en zijn de bevestigingspunten
van de veiligheidsgordels verbeterd.
Een ruimere pedaalopstelling en de
mogelij'kheid om de voorstoelen over
een grotere afstand te verstellen verho
gen het bedienings- en zitcomfort, met
name van de bestuurder.
Ook de Renault 6 modellen hebben
een verbeterd type glijrail voor de voor-
Stoelen, waardoor ook langere bestuur
ders en passagiers voldoende verstelmo-
gelijkheden hebbenj
In de 850 modellen wordt nu ook het
stuurwiel van de 1100 gemonteerd met
een beveiligd middengedeelte van
schok-absorberend materiaal.
De Renault 6-1100 krijgt niet alleen
de electrisch verwarmde achterruit en
de daarmee samenhangende wissel
stroomdynamo, maar bovendien een
grotere bandenmaat, waardoor de weg-
liggingskarakteristiek gunstig beïnvloed
wordt.
In verband hiermee zijn de kroon- en
pignonwiel verhouding en de reducties
van de 2e- en 3e versnelling gewijzigd.
De Renault 12 is vrijwel ongewijzigd;
de 1972 uitvoering kreeg een andere
claxon en een verbeterde vloerbedek
king.
Ook het uitgebreide gamma op basis
van de Renault 16, dat uit 7 verschillen-
grote pot
van goudrelnetten
normale prijs-BS-
'n bestseller
't volle pond
500 gram
normale prijsJBAS-
kilopak
snel oplosbaar
normale prijs J58-
handig emmertje
(inh.0,75ltr.)'
met veel eigeel
normale prijs J72'
tuinders glorie
bij ons per pot
normale prijs 55
voor uw slanke lijn!
kuipje BELLA
zuiver plantaardig
normale prijs-S8-
200 gramsblik
GEISHA
hele moot
normale prijs-6S-
blik UNOX
PICK UPS
inh. 120 gram
normale prijs449-
TOMATEN- KIPPE-6R0ENTE- GROENTE/KIPPE-
ASPER6ES- OSSESTAART- OF CHAMPIGNONSOEP
pot ie soort HUISHOUD
aardbeien-anènas-
kersen abrikozen
enframb./bessen
normale prijs42&
grote beker (450 gr)
RINSE
voor stapels
boterhammen
^normale prijs -75-
wat betaalt u elders?
I rollen
RED BAND
grote pot
COROOS
op zware siroop
normale prijs 469^
flesje TEO
5 smaken
normale prijs-69-
de modellen bestaat, blijft vrijwel on
gewijzigd in produktie. De modellen 16
L en 16 TL worden voorzien van een
dagteller, terv/ijl het dashboard is ver
vaardigd van schokdempend materiaal.
Een gewijzigde pedaalopstelling en
verbeterde ankerpunten voor do veJ'»'^
heidsgordels tonen aan, dat Renault a»
deze succesvolle modellen ook tot in
kleinste details aandacht, blijft bpstede'|-
Op alle Renault typen zijn de zijcuê
noteurs vervallen.
