De St. Joris-doelen te Middelburg KmdeJAo'iM'it Zeeuwse wandelingen Voormalige kleuterschool te Sommelsdijk onder slopershamer KOLFF BUIJSSE Boekbespreking C ICIÊViT Zn. 1:^ KOLFF - Middelharnis «<s| Uw Modehuis In 186® gebouwd met „gunstig verleende subsidie" Centrale Verwarming Bladz. 2 „EILAND E-N-NIEUWS" Vrijdag 29 januari I9ii ■S' Joris - doelen vóór 1940. Op 25 januari is dit gebouw van de voormalige voetboogschutters officieel door minister Roolvinlt geopend. Het is al enkele weken geleden in gebruik ge nomen door het gewestelijk arbeidsbu reau en een paar inspecties van de volksgezondheid, zonder enig ceremo nieel. Nu heeft dan de officiële ope ning plaats gehad. Bij het bombardement van 17 mei 1940 werd het oude gebouw met de er naast staande huizen totaal verwoest. Een kwart eeuw lang was er op die plaats een mooi plantsoen. Nu heeft men het gebouw weer in dezelfde stijl opgetrokken, de voorgevel tenminste. De muurankers vormen zelfs het jaar 1582, toen het schuttershof werd ge bouwd op het terrein van het voorma lige klooster der Zwarte zusters. De schuttersgilden. Nu zijn er geen schutters meer, het gebouw diende vóór het bombardement als vergaderzaal en als plaats van sa menkomst van de sociëteit St. Joris, de opvolgers van de oude schutterij.. Hier oefenden de schutters van de voetboog, die St. Joris als schutsheer hadden, vechtend met de draak. Zijn beeld stond op de top van devoorgevel en een nieuw beeld is daar kort geleden neer gezet. Een voetboog was zwaar, de pees er van werd overgehaald door de voet in een beugel te zetten. Deze boog werd vooral gebruikt bij de belegering van steden en vestingen. De lichtere hand- boog deed meer dienst in 't open veld omdat hij gemakkelijker te hanteren is. De handboog zal dus wel het oudste schietgereedschap zijn, zoals het versje zegt van iemand die op jacht gaat naar wild: hij koos hiervoor de boog, die was hem licht om dragen, waarmee hij kost een pijl in hunne lenden jagen: want nauwelijks als men d' oog heeft levers op gericht, de boog voltrekt zijn werk, de pijl is uit 't gezicht". Ook het gUde van de handboogschut- ters in Middelburg had een eigen ge bouw met oefenterrein. Eerst in het centrum van de stad tussen de St. Jans straat en de Varkensmarkt. Maar toen door de toename van de handel de ha ven moest worden uitgebreid worden, moest men dit terrein verlaten. Men vestigde zich nu 1541) buiten de Seis- poort, waar men een eigen gebouw had met een grote tuin en een goede schiet- plaats om te oefenen. De ligging buiten de poort was echter allesbehalve veilig, vooral in die tijd toen de Spaanse sol daten alles wat los en vast was mee pikten. In 1578 kreeg men een nieuw gebouw in de stad: het lege Augustij ner klooster. Het heet nog altijd het Schuttershof en heeft de laatste tijd ge diend als vergaderplaats voor alle ver enigingen. Daarmee is men een paar St. Joris - doelen 17 mei 1940 verbrand. jaar geleden gestopt. Een gedeelte er van is ongeknapt en dient nu als dien stencentrum voor bejaarden. De twee zandstenen schuttersfiguren in de voor gevel zijn hier op het eind der vorige eeuw aangebracht., De schutspatroon is St. Sebastiaan, een edelman, tevens Ro meins officier, die in het geheim Chris ten was en door de keizer is ter dood gebracht. Toen het buskruit werd uitgevonden, kwam er een nieuw güde bij: dat der Colveniers of Edele Busse. Ongeveer 1610 kregen ze een nieuw gebouw aan het eind van de Langewiele. Het is kort geleden grondig gerestaureerd. Wedstrijden. Vroeger dienden de schutterijen om de stad te beschermen, het was een ste delijk legertje dat de muren en de poor ten moest bewaken. Het woord is waar schijnlijk niet afgeleid van schieten maar van schutten (schut hoede, be scherming). In tijd van gevaar moesten ze ook de graaf helpen, voorzien van hun „ghereetschap ende ghetouwe". Toen deze beschutting niet meer no dig was, werden het schietverenigingen. Hun oefenterrein waren de doelen of schuttershoven. Maandelijks werden ze door de „kna- pe" opgeroepen om de maandschoten te houden. Wie niet kwam moest boete betalen. Die maandelijkse schietoefe ning was voor de Schutters een feest dag, want na afloop werd er een maal tijd gehouden, waarbij ook hun vrou wen aanwezig mochten zijn. Deze maal tijd werd ook wel de „hammen" ge noemd, omdat ham de hoofdschotel was. Verder kon men zich oefenen zo dik wijls men wilde. Vloeken en 't gebrui ken van onfatsoenlijke taal was bij de ze oefeningen streng verboden. Nog groter feest was de opschote, het jaarlijkse schietfeest.j Dan kwam men bij elkaar om naar de papegaai te schie ten, die op een hoge paal was geplaatst. De houten vogel met mooie pluimen op gesierd kon draaien op een spil en het was niet gemakkelijk om hem er af te schieten. Wie het gelukte hem te doen neertuimelen was de koning van het feest. Deed hij het drie jaar achter el kaar dan kreeg hy de titel van schut terskeizer. De landsheer schaamde zich niet met boog en pijlkoker op het schietfeest te komen om mee te kampen om de ko ningstitel. Zelfs vorstinnen schoten soms mee. Volgens het verhaal heeft Jacob a van Beieren op een wedstrijd in Goes de vogel afgeschoten en werd dus schutterskoningin. Dit koningsschieten was niet enkel een feest voor de schutterij, het was een volksfeest waaraan iedereen meedeed. Vóór de Hervorming werd met een plechtige mis in de kapel van het gilde het feest ingezet. Na afloop werd dan een solemnele mis gecelebreerd „om God den Heere te loven van dat alle zaken wel gegaan zijn". Nog luisterijker dan het papegaai- schieten waren de landjuwelen, waar bij de schutterijen uit het ganse land samenkwamen, soms wel meer dan veertig. Bij deze wedstrijden waren de uitgeloofde prijzen meestal van zilver: bekers, wijnkannen, schalen, lepels e.d. Soms ook wel een vette os of enige kannen wijn, gewoonlijk geschonken door het stadsbestuur. Daarbij werden ook prijzen uitgeloofd voor het schoon ste inkomen welk güde het mooist gekleed was), het verste komen wie de verste reis gemaakt had) en het tal rijkste opkomen hoe groot de club was). Bij deze feesten behoorden nu een maal de overvloedige maaltijden, waar van de schilder Van der Helst er met kunstenaarshand een paar vereeuwigd heeft. De schrijver J. ter Gouw zegt in „Volksvermaken" het volgende erover: „De schuttersmaaltijden waren een ver maak voor velen« 't Was kermis in de schutterszaal, kermis in de keuken en voor de deur. En op de straat voor de poort krioelde het van schobberdebonk- lopers, die wachtten op hetgeen naar buiten zou worden gebracht. Telkens als dit gebeurde vielen mannen, wijven en jongens er als wilden op aan en scheur den elkaar de kluif j es uit de mond, tot geen gering vermaak der honderden toeschouwers". 's Avonds werd het feest besloten met een danspartij of vuurwerk: het bran den van pektonnen. De bekende „Nacht wacht" van Rembrand is een groep schutters die op wacht gaan. Op 't ogenblik zijn er in Zeeland maar weinig schuttersverenigingen meer, die zich nog bezig houden met schieten. We moeten ze zoeken in Zeeuws-Vlaanderen (hoofdzakelijk het oostelijk deel) en op enkele dorpen van Zuid-Beveland. Middelburg. L. van Wallenburg. voor veilige verzekeringen en lage premies. Bijzonder snelle schade afwikkeling. Zeer soherpe tarieven voor autoverzekeringen en na 1 jaar schadevrij rijden reeds 20''/o korting. Financieringen. VOORSTRAAT 36 TELEFOON (01870) 20 12 By na een eeuw assurantie agenten. „IWeÈr dan Overwinnaars" door ds. G. H. Kersten. Uitgave N.V. Uitgevenij „De Banier" te Utrecht. Van de N.V. Uitgeverij „De Banier", thans gevestigd Brigittenstraat 1, Post bus 2330, Telef. (030) 17938 te Utrecht ontvingen wij ter bespreking de derde druk van het bekende werk van ds. G. H. Kersten: „Meer dan overwinnaars". Dit boek handelt over de geloofsbelijde nissen zoals wij die beschreven vinden in Hebreeën 11. Het zijn korte medita ties over iedere tekst uit dit hoofdstuk, waarin gevraagd wordt van de wolk der getuigen, die wij rondom ons heb ben. De zoon van de auteur, de vroeg overleden predikant ds. J. W. Kersten, heeft er een voorwoord in geschreven, waarin de inhoud duidelijk wordt weer gegeven, die wij ook volkomen onder schrijven. Hij zegt daarin o.m.: „de ver handeling der geloofshelden uit Hebr. 11 Is kostelijk; de geestelijke leringen zijn klaar en eenvoudig; zij zijn alle daarop gericht, dat de levendgemaak- ten niet rusten voor en aleer zij hun roeping en verkiezing hebben vastge maakt in de kennis van Christus; de vermaningen zijn ernstig, ook aan het opkomende geslacht, om zich te oefe nen in de leer der godzaligheid; de wij ze waarop de historiën der geloofshel den zijn behandeld is zó aantrekkelijk en begrijpelijk, dat jong en oud het werk met graagte zullen ter hand ne men; de stijl is sober en strak, zo wij dat van de schrijver gewoon zijn. Van hem gold het bekende woord: „Een voud is het kenmerk van het ware". Wy behoeven hieraan niets toe te voegen, met bovenstaande zinsneden is het werk juist getekend. Van harte aanbevolen. Dat er een derde druk van verscheen bewijst wel, dat het leerzame werk wèl gewild is. Het kan besteld worden bij boven genoemd adres rechtstreeks of by de boekhandel. Fi-aai gebonden, goed pa pier, duideUjke leesletter. De prijs is 15,60, wat dit boek ten volle waard is. Th. d. W. Beste meisjes en jongens! In dit kinderhoekje wordt het laatste raadsel voor de maand januari ge plaatst. Jullie weten dan meteen dat het inzenden is. De meisjes en jongens, die al lang meedoen, weiin precies wat dit betekent, maar voor de nieuwelin gen is het niet zo duidehjk. Ik zal het dan nog een keer zeggen: nu wordt het laatste januariraadsel in dit hoekje ge zet en dan mogen de oplossingen van de raadsels uit januari ingezonden wor den. Zodoende hebben jullie maar eens per maand te schryven. Dat is niet zo'n zwaar werk natuurlijk. Hier is dan JANUARIRAADSEL 4 X X X yi 1. 2. 3. 4. 5. XXXXXXXXX 6. X 7. X 8. X 9. X 1. Letter. 2. Moeder van Juda. 3. Eerste hogepriester. 4. Zoon van Jakob.i 5. De stad des groten konings. 6. Vader der gelovigen. 7. Metgezel van Paulus. 8. Aantal vrijsteden in Israël. 9. Letter. Wat gevraagd wordt by 5, moet ook te lezen staan op de kruisjesiyn van boven naar beneden. CORRESPONDENTIE Henk van R. Melissant. Slecht kan ik nu ook weer niet zeggen, maar er is wel een onvoldoende bij voor taal, en een mager cijfertje voor rekenen. Maar als jy nog enkele maanden de tanden op elkaar zet en je mouwen opstroopt, dan zal het wel gaan, denk ik. Goed op letten en maar één ding tegelyk doen; daar moet je aan denken. Ria P. Vlaardingen. Ik heb wel be grepen dat het kerstfeest van de zon dagschool goed is geslaagd, zoals men dat dan noemt. En ben je nog naar oma geweest in de vakantie? Met je zus is het maar erg aangekomen.. Het had er ger kunnen zyn, maar dat is een schra le troost. Jammer dat het haar schuld was; nu kon ze by al de narigheid en pyn nog betalen ook,i Johan L. St. Philipsland. Je briefje stond nog in het teken van de vakan ties, maar die zyn nu weer al een hele tijd voorbij. Nu is het hard werken voor iedereen, behalve voor de luiaards. Maar deze zullen ook ge scheurde kleren dragen, zegt de wyze Salomo. Het wil zeggen, dat daar niet veel van terecht zal komen. Doe je best maar, waar je ook bent. Sjaan H, Ouddorp. Het is eigenlijk al veel te laat, maar toch nog gefeliciteerd met je verjaardag, zyn oma en opa nog geweest? Gelukkig dat je niet zo laat van school kvram. Hoe gaat het met opa's maag? Ja, dat gebeurt nogal eens, dat de kranten worden weggegooid. Moeders zien niet graag rommel. Je moet er dus als de kippen by zyn om je raadsels in veiligheid te brengen. Arja van R. Zeist. Een vakantie van twee weken en een paar dagen mag je wel meetellen.i Dat zo'n vakantie vlug om is, dat is een andere zaak. zyn jul lie nog naar Flakkee geweest op de vierde? Heb je het vierde raadsel niet kunnen vinden? Dat is óók wat! Het kon toch niet weggelopen zyn als een hond, hè? Jacobien de J. Middelburg. Dan sta je er goed op, als je een brief uit Lisse kan schrijven! Dan is het een teken dat de school je niet roept en dat je kan doen wat je wil, ook by öma en opa, als het tenminste niet te bont gaat; je weet dat wel. En die vakantie was zo echt winters! Fijn, hoor! En nu maar werken, hè? Maar dat mag niet ver waarloosd worden. Rietje J. Eendenpoelweg, Kruiningen. Als ik met punten en cijfers moest wer ken, dan zouden de jongeren nooit aan bod komen. De knapsten zouden met de prijzen gaan schuiven en dat veel ke ren op een jaar. Ik kyk naar het werk of het met zorg is gemaakt, en ik Iet ook of de kinderen geregeld meedoen. Wat was het druk op de bruiloft van Ineke! Waar woont ze? Alie K. Zeist. Je raadsel heeft al een plaats gekregen, hè? En nog hartehjk gefeliciteerd met je verjaardag, hoor! De intree van de dominee is ondertus sen al geschied. Het zal wel druk ge weest zyn. Zo lang hebben jullie niet zonder moeten zitten, als je kijkt naar andere gemeenten. Jannie van R. Zeist. Kon jy het raad sel ook niet vinden? Jullie hebben toch echt wel gezocht? In de vakantie kan de zaak wel eens in het honderd lopen natuuriyk.1 Ik snap goed, dat het half december een drukke dag is geworden. Gelukkig dat opa en oma er ook nog by konden zyn.. Liesbeth de J. Middelburg. Kinderen, die geregeld met de auto reizen, vin den een reis met de trein geweldig. Dat zal ook wel zo by julUe geweest zyn. Moest de terugreis ook weer per trein? Het gemakkeiykst is allemaal bij elkaar in de auto, maar dat gaat altyd niet. Ook moet er rekening gehouden wor den met de wegen in de winter. Rinus G. Krabbendijke. Op rekenen en taal dan nog maar goed je best doen. Ben je daar al aan bezig, om goed op te letten? Dan kunnen de cyfers een beet je omhoog komen. Waren er twintig mensen in huis in Scherpenisse? Dan konden jullie elkander haast niet ver staan. Of moesten de kinderen maar zo veel mogeiyk naar buiten? Greetje van L. Nieuwe-Tonge. Zou oma graag een prijsje willen hebben? Dat is goed, maar dan zal ze haar werk in moeten zenden. Je rapport is goed. Noggefeliciteerd met je verjaardag, al is het wel wat lang geleden. Wilden de kinderen op school iets uit je zakje heb ben? Margreet van B. Middelbiu-g. Heb je weer al een orgelboek uit? Ik geloof dat het nogal voorspoedig gaat met het spelen. Heb je die Kerstsuite nog on der de knie gekregen? Sneeuw is heel mooi, maar lastig voor het verkeer, en als er gestrooid wordt, is de schoonheid vlug vergaan. Wy zitten nog steeds in de winter, dus kan er nog van alles ge beuren. Eric G. Krabbendijke. Toen je schreef, verlangde je naar sneeuw. En die is ook gekomen. Jullie dorp zal ook wel wit- gesneeuwd zyn. Had je een onvoldoen de voor aardrykskunde? Vind je het geen mooi vak? Of ben je vergeten de plaatsen te Ieren, toen je ze moest op zeggen? Misschien leren ze tegenwoor dig geen plaatsen meer zoals vroeger. Jan de B. Geldermalsen. Is het loge ren by je vriend nog doorgegaan, en omgekeerd ook? Dat zullen jullie be paald prettig gevonden hebben. „De roep van het oerwoud" is juist een boek voor jou, is het niet? Heb je nog wat kunnen bemachtigen met de wirikel- week-pry svraag? Jan G. Krabbendgke.1 Had je nog on voldoendes? Dan weet je nu op welke vakken je je best moet doen; op alle maal natuurlijk, maar op die zwakke plekjes byzonder. Wat hebben jullie al len een prachtig kaartje gestuurd. Het ene was nog mooier dan het andere, of anders gezegd: ik weet niet welk kaartje het raooiste was. Jan D. Stad aan 't Haringvliet. Neen, toen je schreef was het ongeluk nog niet gebeurd. Nu zie je eens hoe spoe dig we in grote droefheid kunnen ge raken, en hoe snel ons leven kan wor den afgesneden. Dan is er een lege plaats UI de familie gekomen, die nooit meer wordt vervuld. Teunie de B. Geldermalsen. Wat kan jij al een leuk briefje schrijven! Kan jy al op dat mooie orgel, zonder te trappen, spelen? Leer het maar goed, nu je nog jong bent. Het zal wel ge zellig geweest zyn by jullie, met oom en tante en het vriendje van Anton! Kan je het boek al lezen? Corrie G. Krabbendyke. Wat heb jy een prachtig cadeau gekregen voor je verjaardag! Vonden ze het in Scherpe nisse ook mooi? Het was wl een groot verschil in de kerk te Scherpenisse of in die by jullie! Zongen ze allemaal mooi in Yerseke? Dat mag ik wel ho ren; dan hebben ze allen hun best ge daan. En hoe is het by jullie gegaan op 7 januari? Anton de B. Geldermialsen. Dus je kan al aardig spelen op het nieuwe or gel? Gaat het ook al een beetje met de pedalen? Dat valt niet mee, hè? Thuis leek het kerstfeest wel een beetje op dat in schooL Je zou dus naar de mavo kunnen, en wat zal je nog nemen? Henk G. Krabbendyke. Waar komt het hert vandaan, dat tussen de scha pen van oom Jan loopt? Of is het van hemzelf misschien? Als het een vreemd dier is, zal het na de koude weer wel zyn vertrokken. Waren het niet zulke belangryke vakken, waar je een onvol doende voor hebt? "Toch zou ik proberen er ook een passend cyfer voor te halen. Allemaal. Er moeten nog een paar 'brieven bUj ven liggen tot volgende week Dan hoop ik die een beurt te geven. Denkt er aan: inzenden! Met vriendehjke groeten, OOM KO. BIJZONDERE POSTZEGEL NEDERLAND (VOLKSTELLING 1971) Ter gelegenheid van de veertiende al gemene volkstelling in Nederland zal van 16 februari t.e.m. 13 maart 1971 en zoveel langer als de voorraad strekt een byzondere postzegel van 15 cent zonder toeslag op alle Nederlandse post- inrichtingen verkrygbaar zyn.. De voorstelling op de zegel, welke in purper is uitgevoerd, is een beeld, waar in elementen voorkomen, ontleend aan de volkstellingponskaart. Byzondere tekst: „Veertiende volks telling 1971". Het ontwerp werd verzorgd door de dienst Esthetische Vormgeving van de Centrale Directie van de Nederlandse P.T.T. C RCNI'NGÉN NATUURLIJK BIJ MIDDELHARNIS De voonnalige kleuterschool aan de St. Joris Doelstraat, in 1860 gebouwd „met gunstig verleende subsidie van Z. Mi den Koning Willem I alsook den Provinciale Staten van Zuid Holland", is ten prooi gevallen aan de slopersha mer. Het gebouwtje, dat door woning inrichting van Zielst werd aangekocht gaat ruimte maken voor een nieuw be- drüfspand. Onderstaand iets uit de in teressante geschiedenis van het dorps schooltje dat dankzij de invoering van de z.g. Fröbel-inethode toch op een zeer behoorlijk niveau stond. Het gebouw werd in 1860 direct als bewaarschool gebouwd ter toepassing van deze Fröbel-methode. Een en an der op initiatief van de toenmalige Sommelsdykse burgemeestersvrouw Elise van Calcar. Elise van Calcar was de Nederlandse voorvechtster van de Fröbel-methode. Als oorzaak van de stichting van de school te Sommelsdyk heeft zy zelf ge schreven: „Ik wenschte niets vuriger dan in myn vaderland in die richting (Frö bel) te mogen werken en begon in myn huis aan de Leur by Breda ter stond met een groepje kinderen uit mijne omgeving de proef te nemen. Op grooter schaal kon ik dat later doen te Sommelsdyk, toen myn echt genoot daar tot burgemeester was benoemd en ik vond aanleiding in het ongeval dat vóór myn deur plaatsgreep: een driejarig kindje werd overreden omdat het zonder toezicht was. Ik huurde een lokaal tje en liet van eenige afgekeurde schoolbanken van de gemeente kleine bankjes en tafeltjes maken en verzamelde daar eenige kleintjes om te spelen onder leiding van een schrander weesmeisje, dat veel aan leg had en dagehjks van mij les kreeg. Dat slaagde zóó goed, dat het my gelukte door samenwerking van eenige kindervrienden een stuk grond te koopen en daar een eenvou dig gebouw op te zetten, bestaande uit twee luchtige vertrekken met openslaande glasdeuren naar den tuin." Bedoelde grond wordt dus in de toe komst na het slopen van de Som- melsdijkse Fröbelschool (want op die naam kan het gebouw met recht prat gaan) de basis van het bedryf van de heer Van Zielst. Goede relaties. Elise van Calcar had goede connecties met de toenmalige leidslieden. Het ge volg daarvan is geweest dat Sommels dyk zijn voor die tyd moderne school kon bouwen met geldelyke steun van de toenmalige Koning Willem. (Daaraan herinnert een van de beide gevelstenen die overigens eigendom van de ge meente blyven.) Het Koninklyk Huis dient in zulke gevallen toestemming voor de verkoop te geven In 1864 beschrijft Elise van Calcar iii een overzicht van 50 door haar in op dracht van Minister Thorbecke bezoch te bewaarscholen de Sommelsdijkse school als volgt: jaar van stichting: 1860 bestuur: vereeniging, gesubsidieerd gebouw: nieuw aantal vertrekken: 2 ruimte in de leerzaal: zeer goed speelzaal: ruim speelplaats: goed lucht in de school: voldoende licht: zeer goed afscheiding der klassen: voldoende bergplaats der kleeding: in speelzaal privaat: zeer goed tafels: zeer goed banken: met leuning aantal kinderen: 70 stand: gemengd schoolgeld: 10 cents toestand: opgewekt leerstof: Fröbel methode hoofdonderwyzeres: Reyerkerk geschiktheid: vrij goed opleiding: Sommelsdyk leèftyd: jeugdig aantal helpsters: 2 schooltyd: 9-12, 2-4 leeftyd: 2-6 Het echtpaar Van Calcar-Schiotline bewoonde het huis, hetwelk thans eigendom is van de heer Zandstra (Voorstraat A 3)< Burgemeester Calcai was van 1859 tot 1863 burgemeester van Sommelsdqk. Het aangrenzende pandje, eigendom van de heer Bienefelt vormde vroeger de „achteruit" van het huis Voorstraat 42 (vroeger bewoond door de beleende koopman Mozes de Haas, welke in 194' te Rotterdam zichzelf het leven benai» in verband met de Duitse inval). Voorstraat 42 kwam in handen van de heer Joppe, welke het huisje aan rechtsvoorganger van de heer Bienefel' (de schoenhandelaar Keyzer) verkocht; de heer Joppe bedong echter voor zich zelf een recht van uitpad in de vorm van een erfdienstbaarheid. Voor Fla''' kee een normale aangelegenheid. Wanneer de heer Van Zielst he' pandje naast de Fröbelschool van heer Bienefelt zou kunnen kopen, ka» hy daarna met de rechtsopvolger van heer Joppe (pottenbakker Schoonbee' gaan babbelen over de afkoop van erfdienstbaarheid. SOIVIMELSDIJK Telefoon (01870) 2609

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 1971 | | pagina 6