iiAnoEti niEUWs
Nu iulpen kiezen
en planien
2074
L J. DE GnST
Wie zijn deze meisjes
I „DE ZOOM»
ORQelS m öe „qouöen öelta"
I IN DE TREIN
Zierikzee, Casihuiskerk
blad
Vrijdag 18 oktober 1968
No. 3730
INGEZONDEN
I (01870)
I De betere stomerij
Uw leverancier
(Gediplomeerd gasfitter)
Stationsweg 12 - Dirksland
Telefoon 228
Is er een betere tijd aan te geven dan
e herfst om aan tulpen te denken?
-gen, want in de herfst worden de bol-
er. van dit leliebloemig gewas aan de
oiider wordende aarde toevertrouwd,
n het voorjaar hoort men nogal eens
en uitroep van verbazing om niet te
eggen van jaloezie, over één of ande-
e tulpengroep in de tuin van de buur-
an.
Tulpen geven inderdaad een bijzon-
ere waarde aan de voorjaarstuin. In
e eerste plaats veroveren ze met hun
euren unsurpasseble het oog van de
Joemenliefhebber. In de tweede plaats
taat men hoe langer hoe meer stil bij
'e bloeiwijze van de bloem. Deze va-
jeert welhaast van de meest elegante
erschijning tot aan de ongelooflijke
ormen van het bizarre toe. De vraag
ijkt dan gerechtvaardigd of het nog
el een tulp is.
In de derde plaats zijn de meeste
ulpensoorten goede snijbloemen, wat
oor de teelt ook in het klein van gro-
e betekenis is.
Tulpen hebben verder nog meer waar-
e dan behalve hun schoonheid ons
aat zien. Dat is de economische waar-
e maar daar ga ik in dit artikeltje lie
er aan voorbij.
De vraag was, is er op heden een
etere tijd om aan tulpen te denken.
en is toch nog ver van de tijd dat
e te bewonderen zijnJa, maar het
s net als met veel dingen zo, zonder
oeite bereikt men niets.
Wie dan volgend jaar mooie tulpen
f zelfs exclusieve tulpen in zijn tuin
il hebben, zal nu moeten kiezen en
lanten.
Er zijn veel prijscouranten in omloop,
us kiezen zal wel gaan. Ik wil er ech-
er wel op wijzen dat niet alle firma's
ij het leveren van kwaliteit en soort-
-chtheid even goed zijn. Mijn ervaring
zonder meer slecht.
Soms lijkt het er op alsof de leve-
ancier denkt: „O, eer dat het voor-
'aar is, is men vergeten welke men
eeft besteld." Een garantiekaartje is
ij de koper later meestal verdwenen.
ok vraag ik me wel eens af, of er
oms analphabeten bij het personeel
erkzaam zijn. Hoe men het ook be-
"jkt, als natuur- of bloemenliefheb-
er valt het in zo'n geval bijzonder
"oeilijk te begrijpen, dat er met naam
n ras van de meest edele bloemsoor-
en wordt gesold.
Kies dus eerst de firma en pas dan
aakt men de bestelling op. Een voor-
elig prijsverschil is nog geen waar-
erg voor goede kwaliteit. Bestel in-
'en mogelijk met familieleden, buren
f vrienden tegelijkertijd, dat geeft eni-
e besparing.
Bij het kiezen van de firma kan ik
oeUijk de allerbeste aanwijzen. Het
redikaat „koninklijke kwekerij" is lan-
e tijd beslist een waarborg geweest
en men mag veronderstellen dat dit zo
blijft.
Bij het kiezen van de tulpensoort kan
ik natuurlijk niet helpen want smaken
verschillen. En dat is maar gelukkig.
Anders was het misschien wel bij de
enkele tulpen gebleven die in de zes
tiende eeuw als Tujntulp naar Europa
werden overgebracht.
De Tuintulp is niet tot een wUde
soort terug te brengen maar is uit de
cultuur in Turkse tuinen geïmporteerd.
Door kruising met de Tuintulp als
grondslag hebben Nederlandse kwekers
tal van tulpenrassen verkregen. Men
onderscheidt enkele en dubbele, vroege
en late, lage en hoge.
Ieder jaar komen er weer nieuwe
bij. De beroemdste zijn misschien wel
de Darwintulpen. Er zijn echter ook an
dere soorten in de handel die afkom
stig zijn uit het Midd. Zee-gebied en
uit Voor- en Midden-Azië. Dat zijn
de z.g.n. botanische tulpen die men
eigenlijk in grotere getale op de ten
toonstellingen ziet (Keukenhof en West-
friese Flora).
Hoewel er hoog groeiende botanische
soorten verkrijgbaar zijn (b.v. Tulipa
Fosteriana en Tulpia Praestans) lenen
de botanische tulpen zich bijzonder
goed voor beplanting in de rotstuin.
De Tulpia Kaufmanniana, de vroeg-
bloeiende tulp is heel bekend. Deze
bloeit soms eind maart.
De bloei is overigens sterk afhan
kelijk van de standplaats Kaufman
niana „the first" heeft echter grote
concurrentie te verduren van haar zus
ter-soortgenoten K. Shakespeare, K.
Vivaldi, K. Joh. Strauss, K. Alfred
Cortot e.a.
Mooie muziek in mooie tulpen. Zou
Shakespeare hier nog eens gezegd heb
ben „what is in a name?' Vaak zijn
namen echter heel erg suggestief.
Bij de Tulpia Greigü b.v. treft men
een soort aan, genaamd Roodkapje. Het
is een prachtige nog nieuwe variëteit
welke terstond de aandacht trekt. Prijs
per bol ongeveer 30 et.
De Roodkapjes hebben bovendien
fraai getekend blad!
Laat kinderen deze bollen eens alle
maal zelf zetten en houd steeds van een
afstand een oogje in t zeU. In de lente
valt er dan dubbel plezier van te be
leven. Verder zijn nog de 'Fosteriana's
als botanische tulpen verkrijgbaar,
waarvan de fel scharlaken-oranje ge
tinte bloemen van Madame Lefeber
heel bekend is. Ik vind deze tulp wel
wat grof.
Na de Tulipa's komen de Enkele
vroege Tulpen aan de beurt. Deze zijn
ook niet langstelig. Twee bijzonder
mooie vertegenwoordigers hiervan zijn
Couleur Cardinal (de naam zegt van
de kleur reeds genoeg) en Generaal de
Wet. Gen. de Wet is prachtig oranje
van kleur en is welriekend. Dat laatste
mag men als kenmerk bij geen enkele
bloem veronachtzamen doch zeker niet
bij de tulp.
Wanneer er Enkele vroege Tulpen
zijn dan zullen er ook wel Dubbele
vroege Tulpen zijn en dat is ook het
geval. De meeste van deze soorten
kunnen ook worden geprepareerd voor
potcultuur maar de fermheid van Bo
nanza laat in dit verband verstek gaan.
Dubbele vroege Tulpen zijn ook niet
erg langstelig. Ook zijn er Dubbele pi-
oenbloemige Tulpen gekweekt, waar
van de hoogte varieert van 50 tot 60
cm. Zij bloeien iets later. Ook hier weer
toepasselijke namen bij hun verschij
ningsvorm (Eros, Uncle Tom).
Vervolgens komen de Mendeltulpen
aan de beurt. Mendel Tulpen bloeien
na de E.v.T. en vóór de Darwin Tulpen
en vullen dus de bloeitijd daardoor goed
aan.
De prijs hiervan bedraagt ongeveer
16 tot 18 et. per bol.
Tegelijkertijd met de Mendel Tul
pen kunnen de Trimumph Tulpen in
bloei staan. De Triumph's hebben een
stevige groeiwijze, maar blijven iets
lager dan de Darwin's.
Hun bloeitijd valt dus ook net vóór
de Darwin's. Wie wat kleur betreft van
mahonie houdt kiest hiervan de soort
Bandoeng.
Een fantasierijke bloeivorm hebben
de Parkiet of Papegaai Tulpen. De kel
ken zijn op grillige wijze gekanteld.
Natuurlijk zijn er de Black, Blue en
Red Parrot alsmede Orange Favourite
die net als Gen. de Wet heerlijk geurt
Van de Papegaai Tulpen lopen de prij
zen wel meer uiteen, 16 tot 26 et. per
bol.
Intussen zijn de Darwin's dan toch
ook in bloei gekomen. De Tulpia's zijn
door een goed verzorger reeds van hun
zaaddozen ontdaan. Een belangrijk as
pect voor de instandhouding. Men kan
dan ook jaren achtereen op het oor
spronkelijk uitgekozen plekje in de
tuin, de tulpen weer in bloei zien ko
men. Tal van tulpensoorten overleef
den zelfs de ramp van 1 febr. 1953.
Maar we waren nu bij de Darwin's.
De Darwin Tulp is fors, ze hebben
grote, stevige bloemen. In maar wei
nig tuinen zullen ze ontbreken.
Tot het vormen van groepen voor
struikgewas of in de border, waar zij
lange tijd kleur en levendigheid bren
gen, zijn ze onontbeerlijk.
Men hoort wel eens de klacht dat ze
maar zo kort mooi zijn. Dat is niet he
lemaal waar, want wanneer de bloem-
stengels gaan rekken en de bloemknop
pen hun kleur wat gaan verraden.
M Ook voor overgordijnen
en tapijten.
e xrtsten van de week alweer gauw
ie net ventje was dat we vorige week
p^l^feerden. Mevr. Mourik-in 't Veld
,^*thuizen hielp ons aan de naam,
et bleek Bram Huibrechtse uit Ach-
"'f n te zijn. Haar zoontje Jan (7) ont-
ewe de foto van Bram het eerst, Bram
.:'P' s zaterdags en in de vakantie al-
a de vader van Jan die melkboer is.
rammetje Huibrechtse schijnt een lief
ÊMje te zijn die graag met andere kin
eren speelt. Mevr. Kroon-van Zanten
jeneens uit Achthuizen schreef: „lede-
week bekijk ik de foto die in Eilan-
den-nieuws staat maar ik dacht dat de
foto altijd wel uit een andere plaats
zou zijn". Mevr. Kroon schrijft dat
Bram woont op het adres Galathesedijk
128. Ook zij schrijft dat Bram de melk
boer helpt. Heel hartelijk dank weer
voor de leuke reacties, we vinden het
altijd prettig die te ontvangen.
Deze week fotografeerden we weer
twee meisjes terwijl ze eendjes voer
den. Wie zijn ze, kent u ze? Wanneer u
ons hun namen doorgeeft krijgen hun
ouders de originele foto thuis gestuurd.
boeit de tulp vanaf dat moment veel
meer. Bladstengels heeft een tulp niet
want de bladeren zijn, net als bij de
ui die ook leliebloemig is, zittend-
Bij koud voorjaarsweer duurt de
bloei langer. Dat viel dit jaar goed te
zien. De in april bloeiende soorten
pronkten heel wat korter dan de in
mei bloeiende. In mei was het veel
kouder.
De Darwin's zijn uitmuntende snij
bloemen. Ze komen in welhaast alle
bekende kleuren voor. Er zijn gele en
geel genuanceerde, er zijn rode en
donker rode, witte, mauve en lich li
la, er zijn purpere en donker paars-
blauwe, er zijn rose en donker rose
variëteiten en er is de zwartbruine va
riëteit Queen of Night. De koningin
dus van de nacht!
Een ware poëzie van kleur. Van de
zwartbruine kleur zijn er nog wel een
paar meer (Ace of Spades, Black Par-
rot, La Tulipe Noire) maar geen van
allen hébben het nog kunnen brengen
tot het echte zwart wat zo intens wordt
verlangd of door anderen voor onmo
gelijk wordt gehouden.
Wie weet komt er nog eens een ge
lukkige kweker. Die zal dan nog veel
meer met de geduksfaktor te maken
hebben gehad dan de voetbaltotoïst
met dertien goede in zijn eentje.
Alhoewel voor het kweken van een
nieuw' type of ras eerst neuwkeurig
en intensief zal moeten worden ge-
kruisd.
De Darwin's hebben voorts nog een
rijke familie. De familie van de Reu-
zenbloemige Darwin Hybride Tulpen.
Deze zijn ontstaan uit kruisingen tus
sen (uiteraard) Darwin Tulpen en Tuli
pa Fosteriana Red Emperor. Hiervan
is Apeldoorn een heel bekende soort
welke op Flakkee ook dit jaar veel is
gekweekt. Een andere Reuzenbloemige
Darwin Hybride is genaamd naar Pre
sident Kennedy, een magnifieke tulp
met grote bloem op sterke stengel. De
kleur is zacht geel, bronskleurig getint
(prijs 26 et. per bol).
Verder zijn er de Rembrandt Tulpen
die als soort niet veel meer te zien is.
Toch lijkt het net alsof de grote Rem
brandt bij leven de bloemdekblaadjes
van deze tulp met een kwastje verf
een veeg heeft gegeven. Ze bloeien ook
in mei.
Nog verderop de lijst van tulpen
soorten staat de Meibloeiende of En
kele late Cottage Tulpen. Het is een
ras met grote, eivormige bloemen die
net als de Darwin's in de schitterend
ste kleuren bloeien.
Bij deze soort ook weer namen en
nog eens namen, maar toch ieder weer
met een eigen kleur-kenmerk. Bij het
kiezen van kleurcombinaties moet men
voorzichtig zijn. Het kopen van aan
geprezen selecties getuigt van weinig
eigen smaak. Combineren is niet zo
moeilijk. Iedereen weet toch wel dat
b.v. een rose bloeiende tulp het slecht
doet naast een orange-kleurige. Heel
mooi zijn daarentegen de combinaties
rose nabij zwartbruin. Ook kunnen
tulpen met andere bloemen worden
gecombineerd. Het grote Vergeetmij-
nietje tussen oranje, rose, rode, gele
of zelfs witte tulpen is een lust voor
het oog!
Ook een lust voor het oog is de Le-
liebloemige Tulp. Ik zou mogen schrij
ven een leliebloemige Leliebloemige,
want de tulp is zoals ik trouwens eer-
der in EUanden-nieuws heb mogen
vermelden: Leliebloemig.
Maar goed, dit is ook weer een tulp
die, laat ik zeggen de conventionele
vorm, verlaten heeft. De puntige bloem
blaadjes zijn heel sierlijk omgebogen
echter niet zo buitensporig lang ver
geleken bij de Tulipa Clusiana.
De Leliebloemige Tulpen worden ook
zo'n 60 cm lang wat ze tot een goede
snijbloem maakt. Ik heb eens een aan
tal van deze bijzondere mooie tulpen
mogen uitkiezen en bestellen maar
nooit meer bij die firma! Van de vijf
Leliebloemige Tulpen was er één bij
met het geëigende kenmerk. Tulpen
zijn zoals men ziet niet zo maar tul
pen.
Ik heb in dit artikeltje veel namen
gebruikt maar het staat nog in geen
verhouding van alle bestaande namen,
zodat ik daarvoor moeilijk excuus ,kan
aanbieden. Er is met de tulp nog veel
meer aan de hand.
Nieuw zijn de Trivolité Tulpen, een
zeer aparte aanwinst. Het zijn groot-
bloemige tulpen met franje rand aan
de bloembladeren. Deze zijn beslist nog
maar weinig vermeerderd, want de prijs
bedraagt 58 et. per bol!
De Frivolité Tulpen beschouw ik per
soonlijk als een terugval in de ont
wikkeling van de bizarre vormen. Ver
gelijk deze maar eens met de Papegaai
Tulpen.
Elk jaar komen er dus nieuwe soor
ten bij, maar er gaan ook wel oude
soorten verloren. Dat kan bijna niet
anders. Juist daar waar de tulp in
één van haar ondersoorten wordt be
dreigd, kan de mens een handje hel
pen. Stijlvolle gebouwen, molens e.d.
worden gerestaureerd, kunstw^erken van
eeuwen geleden geleefd hebbende kun
stenaars worden in musea geplaatst enz.
en zo las ik dat men in Zeeland de
flora in stand wil gaan houden of be
schermen van vooral ter plaatse schaar
ser wordende, wilde planten. Ook de
tulp verdient in dit opzicht aandacht.
Waarschijnlijk heb ik in ons gebied
de Bostulp weten te behouden. Het
voorkomen van deze tulpensoort in
Nederland berust vermoedelijk op ver
wildering uit cultuur in vroegere
eeuwen.
Op enkele plaatsen waar zij in het
wüd voorkomt (vooral op Friese stin-
sen) groeit zij in grote menigte maar
elk jaar op schitterende vsnjze bloeit.
De vermenigvuldiging geschiedt door
bolletjes en... merkwaardigerwijs door
uitlopers a la Monbretia.
De Bostulp is overigens een prachti
ge, gele tulp. Haar stengel wordt 2-4
dm hoog en de top knikt vóór het
bloeien naar beneden. Wordt de Bos
tulp op Goefee en Overflakkee in tui
nen nog meer aangetroffen? Gaama
ontving ik hierop antwoord waarvoor
bij voorbaat hartelijk dank.
Misschien mag ik voor vele bloemen-
liefhebbers er nog op wijzen dat in de
tuin van het rusthuis „de Goede Ree"
een prachtige keuze aan tulpensoorten
elk jaar op schitterende wijze bloei.
Wie dus volgend jaar tulpen in eigen
tuin wU hebben moet nu bestellen en
planten. Dat planten kan tot heel laat
in de herfst nog gebeuren, hoewel de
vroegst bloeiende soorten ook het liefst
vroeg in de grond wiUen. Dat ziet m.en
aan de geelgroene, veelbelovende neu
zen die spoedig gaan uitlopen!
Met veel dank aan de redaktie.
D. Hoogzand
Sommelsdijk
WAAROM RESTAURANTS EEN
MOEILIJK BESTAAN LEIDEN
Een Londens restaurant heeft onder zijn
menu een notitie afgedrukt van de vol
gende inhoud.
„U draagt thans bij in de betaling van
de volgende belastingen, accijnzen, so
ciale heffingen en anderszins (volgt een
opgave van niet minder dan 24 wetten
en besluiten die op de een of andere
manier een last leggen op restaurateurs)
Van wat er dan overschiet betalen wij
onze leveranciers en verdere kosten en
op de een of andere manier slagen wij
er toch nog in, in het leven te blijven".
In Nederland is het nusschien niet zó
erg, maar toch(DIA)
SPECIALE SPIEGEL
VOORKOMT ONGELUKKEN
Een fabrikant in Belfast brengt een
apparaat in de handel, dat het mogelijk
maakt voor de bestuurder van een auto
bij het wegrijden de situatie onder en
achter zijn wagen v>raar te nemen. Het
kan aan de meeste lichte bestelwagens
en busjes worden bevestigd.
Als de bestuurder zijn plaats inneemt
zakt automatisch een spiegel van 45 bij
10 cm, die onder de motor is aange
bracht. Deze is zo gesteld dat de chauf
feur zowel onder als achter de wagen
kan zien. Spelende kinderen en huis
dieren, die zich onder dan wel achter
de wagen bevinden kan de bestuurder
aldus opmerken. In het bijzonder bij
het manoevreren vanuit een kleine par
keerruimte in drukke volksbuurten ge
beuren nogal eens ongelukken die door
deze speciale spiegel kunnen worden
voorkomen. Is de wagen eenmaal op de
rijweg, dan kan het appsiraat door mid
del van een pedaal worden geborgen in
een beschermende ruimte tussen de
vooi-wielen. (DIA)
„De Kleine Kerk, dus in vergelijking met de Monsterkerk genaamd,
draagt ook de naam van Gasthuiskerk, omdat het Gasthuis daaraan ge
legen en als mede samengevoegd is".
In oorsprong was de „Kleine Kerk" de Kapel van het St. Elisabethgast-
huis. (Het Gasthuis diende als bejaardentehuis, maar ook heeft men
er eenige Hokken om Krankzinnigen of die zig ongeregeld gedraagen, in
op te sluiten, die somtyds, naar de gelegenheid der zaaken, ook aan een
Blok gekluisterd worden". Ten dienste van het „wondhelersgilde" was er
een ontleedkamer met „beweegbaare Tafel, waar op de Lighaamen gelegd
en ontleed worden".)
De Gasthuiskapel, die uit de tweede helft van de 14e eeuw dateert, werd
vele malen verbouwd.
De ingrijpenste wijziging vond wel in 1651 plaats.
Aanvankelijk had het Kerkbestuur plannen om, door afsluiting van de
Koorruimte in de St. Lievens Monsterkerk, een derde Kerkgebouw te
stichten. Na lang beraad besloot men in 1651, de „Kleine Kerk" met een
galery te vergroten.
„Deese Gaanderij, zijnde het voorste gedeelte der Kerk, is van Blaauw
Arduin deftig opgemaakt; zij vertoond in 't midden haarer Voorzijde het
Wapen der Stad en het jaartal' waarin zij gestigt is".
Het geheel rust dus op hardstenen pilaren (Arduin) zodat voor het Kerk
gebouw, een overkapte ruimte ontstond, die voor Beursgebouw was be
stemd. Gelijktijdig met deze verbouw, werd het Kerkinterieur van Ton
gewelven voorzien. (Bij de restauratie, van 1950-'58, werden deze gewel
ven weer in de oorspronkelijke blauwe kleur geschilderd.)
In 1847 bouwde de fa. Stulling-Maarschalkerweerd, uit Utrecht, een orgel
in de Gasthuiskerk. Dit had als dispositie:
Manuaal: Prestant 8. (disc.) - Holpijp 8. - Viola di Gamba 8. - Octaaf 4. -
Fluit 4. - Woudfluit 2. - Dulciaan 8.
PedaaL" aangehangen. Systeem: mechanisch.
In 1887 leverde L. van Dam en Zn. een nieuw orgel met als'dispositie:
Manuaal: Bourdon 16. - Prestant 8. - Holpijp 8. Quintadeen 8. - Viola 8.
- Octaaf 4. - Roerfluit 4. - Octaaf 2. - Cornet 3-4 sterk (vanaf c 1) -
Mixtuur 2-3 sterk - Trompet 8. (verdeeld in bas en discant.)
Manuaal 2.: Fluit Dolce 8. - Viola di Gamba 8. - Salicional 8. - Fluit
traverse 4. - Salicet 4. - Quint 3. - Gemhoorn 2. - Dulciaal 8.
Pedaal: aangehangen. Systeem: mechanisch.
In opdracht van het Rampenfonds, bouwde de Deense orgelmaker Mar-
cussen, in 1964, het nu in de Gasthuiskerk aanwezige orgel.
De dispositie luidt:
Hovedvaerk.
Principal 8.
Rörflöjte 8.
Octav 4.
Spidsflöjte 4.
Octav 2.
Mixtur 5-6 koi'.
Trompet 8.
Rygpositiv.
Gedakt 8.
Principal 4.
Gedakt Plöjte
Gemshorn 2.
Nasat l^h
Sesquialtera 2
Scharf 4 kor.
Krumhorn 8.
Pedal.
Subbas 16.
Principal 8.
Fagot 16.
Skalmeje 4.
kor. (van af g kl.)
Koppelingen: H-R. P-H. P-R.
Tremulant op het Rugwerk.
Manuaalomvang: C - f 3.
Pedaalomvang: C - f 1.
Systeem: mechanisch.
De orgelkassen zijn, geheel vrijstaand, op de zuidgalery van het Kerkge
bouw geplaatst. De speeltafel heeft manualen met donkere onder en
lichte boventoetsen. De registertrekkers zijn links en rechts van de lesse
naar en klavieren, aangebracht. De orgelkassen zijn rood geschilderd.
Het Hoofdwerkfront bestaat uit een hogere driekante toren en twee,
eveneens driekante, zijtorens. De vlakke velden tussen de zijtorens en de
middentoren, worden door een spitse middenkolom doorbroken.
Het front van het Rugwerk wordt gevormd door twee driekantige zij-
torens en een vlak veld dat eveneens met een spitse middenkolom is
verlevendigd. Voor de frontpijpen werd, in het bovendeel van de kassen,
versierend rasterwerk aangebracht.
Bas Wijnands.
In daverende wagens neergezeten,
vervliet het vredig landschap voor mijn oog.
Wij moeten al wat achter is vergeten,
al wat ons deerde door de waan die loog.
Wij wilden trots het groots heelal doormeten
en wisten niet dat schone droom bedroog.
Wij daalden weer en in ons is het weten,
dat wij te aards zijn voor het schoon omhoog.
En in de weiden langs de stalen baan
herkauwen koeien tot de laatste slag,
als zij de wei voorgoed zijn uitgegaan.
Wat eens bestond en wat mijn oog ook zag,
het blijde leven en de loze waan,
verdwijnt aan d' einder op de jongste dag.
M. Nijsse.
