eiiahdeh niEUws
Terug
uit
Kenya
Wie is dit ventje
Kamerplanteii in
najaar en winter
Door de bril van Han en Rien Boonnsma
i
BUIJSSE
Juliana Regina 1988 is uit!
k STIJLGROEP i
f
3e blad
Vrijdag 27 september 1968
No. 3724
üiini:»
ZUIVERE HUID
PUROL en PUROL-poeder
it
Voor gashaarden
fa. P. KIEVIT Zn.
jUUmAMMHA i9m
UlV
Modehuis
De verkeersveiligheid
De ethiek van het verkeer
Gods bewarende hand
De verschillende ernstige verkeerson
gelukken, in onze streek en daarbuiten
vormden een trieste illustratie van de
kamerdebatten over de verkeersveilig
heid. Van méér dan één zijde is in de
kamer gewezen op de toegenomen ver
keersonveiligheid. Het schijnt zelfs zó
te zijn dat het verkeer als de voornaam
ste doodsoorzaak moet' worden be
schouwd. We zijn het er allemaal over
eens dat dit eigenlijk een onhoudbare
toestand is. Maar we verschillen in Ne
derland van mening over de oplossing
van dit probleem. De één zoekt het in
de richting van strengere straffen voor
verkeersovertredingen, die dan vooral
preventief zouden moeten werken, de
ander vindt dat er veel meer moet wor
den gedaan aan de wegen, de derde ziet
ernstige tekorten bij de rijscholen en de
opleiding voor het rijvaardigheidsexa-
men. Zo zouden we nog wel een poosje
kunnen doorgaan.
Natuurlijk zit er in al deze suggesties
een kern van waarheid. We kunnen niet
zeggen; Dit of dat is de enige oorzaak
van de vele verkeersongelukken. Al die
factoren samen maken het verkeer on
veilig. En wanneer, menselijkerwijze ge
sproken, al die oorzaken konden worden
weggenomen, dan zou het verkeer vol
maakt veilig zijn. Maar iedereen weet:
dat is een utopie, dat is onbereikbaar.
Dat vnl niet zeggen dat we er daarom
niets aan hoeven te doen. We zijn ver
plicht, met het oog op ons eigen leven
en met het oog op het leven van onze
naaste, te doen wat onze hand vindt om
te doen. En laten we dan maar gerust
in het klein beginnen, dat wil zeggen:
bij onszelf! Want het is veel gemakkelij
ker voorschriften samen te stellen voor
een ander dan zelf alle voorschriften
nauwkeurig in acht te nemen. Als we nu
eens heel gewoon begonnen met ons
strikt te houden aan de verkeersregels.
Bijvoorbeeld: geen 70 km rijden op een
weg waar de maximum-snelheid 50 is...
Bijvoorbeeld: niet nèt nog door een
oranje stoplicht lieen rijden. Enzovoorts,
enzovoorts. ledere verkeersdeelnemer
weet uit ervaring dat dit gemakkelijker
gezegd is dan gedaan. We kennen alle
maal die bepaalde situaties: net nog
even inhalen, in een ondeelbaar ogen
blik een beslissing nemen... Wie kan
met zekerheid zeggen dat die beslissing
altijd even juist is? Maar goed, als we
het eens probeerden, wat zou er dan al
veel gewonnen zijn!
Er zijn artikelen en zelfs boeken over
„de ethiek van het verkeer". Niemand
zegge dat dit een onbelangrijke zaak is!
Het is zelfs van groot belang dat we ons
inderdaad als heer (of als dame) in het
verkeer gedragen. Ook dat is een moei
lijke opgave... Wie heeft nog nooit,
wanneer hij een ander een opzettelijke
blunder zag begaan, dat beruchte ge
baar met de wijsvinger gemaakt? En
toch was er een ogenblik later voor
een ander geen reden om datzelfde ge
baar naar ons te maken? En als dat
niet gebeurde, waren we toen niet be
schaamd en hebben we toen niet plech
tig beloofd, het nooit meer te zullen
doen? Ons christen-zijn moet blijken,
niet alleen uit onze zondagse kerkgang,
maar ook'uit de wijze waarop we aan
het verkeer deelnemen. En ook in het
verkeer moet het te zien zijn dat we de
ander uitnemender achten dan onszelf...
We moeten dus in het verkeer niet
alleen heer zijn, we moeten in het ver
keer vooral christen zijn. Met andere
woorden: niet altijd de schuld bij de
ander zoeken, maar allereerst en aller
meest bij onszelf. Als we maar niet den
ken dat wij, door onze houding en door
onze manier van rijden het risico kun
nen uitsluiten. Die mensen zijn er ook.
Dat versje van de 17de eeuwse dichter
Camphuijsen:
„Ach, waren alle mensen wijs
Én deden daarbij wel,
Deez' aarde waar een paradijs..."
is wel erg idealistischOok in het
verkeer blijkt dat wij en alle andere
mensen zondaren zijn en tot alle boos
heid geneigd. Die factor wordt al te veel
uitgeschalteld. We zijn haters van ons
zelf en haters van onze naaste, daarom
zetten we ons eigen leven en het leven
van een ander vaak op het spel. Daar
om is er juist in het verkeer zoveel zon
de tegen het zesde gebod. Daarom kun
nen we ook spreken van moorden op de
openbare weg.
Dat alles betreft nog maar de hori
zontale dimensie. Er is ook een vertica
le, die blijkbaar helemaal uit het oog
wordt verloren. Ik bedoel dit: al zouden
wij en alle andere mensen ons strikt
houden aan alle verkeersregels, al zou
den we nooit één verkeersfout maken,
dan nog is er geen garantie dat we on
gehavend uit het verkeer komen. Elke
dag hebben we, overal en altijd, maar
zeker in het verkeer, de bewarende
hand Gods over ons leven nodig. Wie
ziet dat altijd? Wie is zich dat ieder
'Ogenblik bewust? Wie vertrouwt niet op
zijn eigen ervaring, op zijn eigen rij
vaardigheid?
We zouden nooit achter het stuur mo
gen gaan zitten zonder het gebed om
bewaring. We zouden nooit achter het
stuur vandaan mogen komen zonder de
dankbaarheid voor die bewaring. Ik ben
ervan overtuigd dat dit de verkeersvei
ligheid in hoge mate zou bevorderen.
aat het meisje dat we vorige week in
e krant hadden nou Nicolette Admi-
aal uit Nieuwe Tonge zijn. Ze is 5 jaar
n woont Prinsessestraat 4 in Nieuwe
onge. Allemaal heel hartelijk dank
oor de leuke kaarten en briefjes die we
ntvingen. Vader en moeder Admiraal
chreven zelf ook een kaartje met de
ermelding dat Nicolette Simone hun
ongste dochtertje is. Opa en oma Ad-
iraal schreven een leuk briefje waarin
raat dat ze nadat Looij de krant had
ebracht al gauw de foto van hun
'^ifikind zagen. Opa en oma Admiraal,
krijgt van ons een leuke foto hoor!
lae van Oudenaaren uit Middelhar-
is wist ons ook de naam te vertellen en
e had gezien dat Nicolette in de Ko-
riginnelaan liep, dat wist ook mevr. L.
Verweij die zelf in de Koninginnelaan
woont, ze meende dat de auto op de
achtergrond van de Fa. Visbeen is maar
dat was misgeraden, het is de wagen
van een fruithandelaar uit Wolfaarts-
dijk. Dan was er ook nog een leuk
briefje van een vriendinnetje van Nico
lette, dat was Mar ja Driesse uit Middel-
harnis. Nogmaals, allen die de moeite
namen ons een berichtje te doen we
kijken er iedere week met spanning
naar uit hartelijk dank daarvoor.
Misschien kent u ook het ventje op bo
venstaande foto? Hij is druk in de weer
met een prachtige auto. Graag horen we
van onze lezers wie het is en misschien
weet u ook waar de foto werd genomen?
Tot volgende week dan maar weer!
uw adres
ZANDPAD 4-6 - Middelharnis
tegenover De Gruyter
Dat geeft niet de garantie van schade
loos rijden. Dat geeft een veel hogere
garantie: Die God bewaart is wèl be
waard. Dat sluit onze zorg en onze voor
zorg niet uit, maar juist in. En dat laat
ste element heb ik tevergeefs gezocht in
de kamerdebatten over het verkeer.
Ja, zegt iemand, je kunt overal de
Heere wel bijhalen. Met evenveel recht
nee, met veel méér recht kan ik
zeggen: Je kunt Hem overal wel buiten
sluiten
WAARNEMER.
BOEKBESPREKING
Bij uitgeverij en drukkerij HoUandia
N.V. te Baarn is de nieuwste uitgave
van het prachtig geïllustreerde „Juliana
Regina" weer verschenen. In vele ge
zinnen in ons gelukkig nog koningsge-
zinde land is de Kon. Familie via dit
boekwerkje een dagelijkse gast. „Juliana
Regina geeft een jaarlijks overzicht, in
woord en beeld, van de gebeurtenissen
rond het Koninklijk Gezin. Ook de
nieuwste uitgave is gesierd met prach
tige foto's waarbij de hoogtepunten, zo
als de doop van Prins Willem Alexander
extra fotografische aandacht kregen. De
foto's werden o.a. betrokken van A.N.P.-
foto, Anefo, Prins Claus, foto Hasewin-
kel, F. J. Lammers, N.F.P., R.V.D. en fo
topersbureau 't Sticht. Ook werd weer
de volle medewerking verkregen van
het Particulier Secretariaat van H.M.
de Koningin en Z.K.H. de Prins. Terecht
zegt de samensteller: „Juliana Regina is
een werki van historische waarde (er
zijn al 20 delen verschenen) dat het
hart verkwikt van allen die zich met
liefde rondom ons Vorstenhuis scharen".
De prijs is gering, het kost slechts 3,75.
HUMOR UIT DE KINDERMOND
Liever protestant
Jantje (6 jaar) komt opgetogen thuis
van een Roode Kruisdemonstratie. Hij
raakt er niet over uitgepraat. Opa luis
tert met aandacht en zegt dan tot Jan:
„Nu ga jij later vast en zeker ook bij
het Roode Kruis?"
Jantje: Nee hoor, ik blijf maar pro
testant.
Nu de activiteiten in de tuin terug
lopen kunt u weer wat meer tijd be
steden aan de kamerplanten.
Vooral in het najaar verdienen de
planten Uw aandacht ten volle. In dit
seizoen zetten diverse insekten als luis
en witte vlieg hun eitjes af op de onder
kant van de bladeren en op de takjes.
Bij de behaaglijke temperatuur in de
kamer 's winters komen de insekten uit
de eitjes. Deze jonge insekten voeden
zich met de sappen uit de plant en kun
nen zo verschillende ziekten overbren
gen, zoals bijv. de ziekte van Viren.
Uitermate gevoelig voor aantasting
door insekten zijn bijv. Geranium, Hi
biscus, Hedera, Gloxinia en Cineraria.
De veiligste en meest afdoende methode
om kamei^lanten te vrijwaren van in
sekten is het gebruik van een Orga-
Fleur spuitbus. Eén druk op de knop, de
nevel verstuift over de plant en de in
sekten hebben geen enkele kans meer.
Zodra de insekten zijn verdwenen
fleurt do plant weer op, herkrijgt een
gezonde glans en groeit door.
De bloemen ontwikkelen zich beter en
kunnen onbeschadigd tot volle bloei ko
men. De Orga-Fleur spuitbus heeft de
volgende voordelen;
steeds direct voor gebruik gereed.
men behoeft het middel niet aan
te raken.
veilig voor mens en dier.
Voorkom aantasting van uw potplan
ten! Spuit op niet minder dan 30 cm
van de plant.
Het overdadig bespuiten van planten
of geopende bloemen, die veel gevoeli
ger zijn, dient te worden vermeden.
Hul de plant slechts in een fijne nevel
en spuit van onder naar boven.
Na de bespuiting blijft op de plant een
onzichtbare neerslag van het insekten-
dodend middel achter. Let U vooral ook
op de onderkant van de bladeren. Hier
bevinden zich meestal de meeste insek
ten. Indien de plant sterk aangetast is,
deze dan tijdelijk apart zetten.
N.B.: Aangezien eitjes op ongeregelde
tijden afgezet worden en dus ook op
verschillende tijdstippen uitkomen is het
nuttig de bespuiting één of tweemaal
om de 10 dagen te herhalen.
II
Kenya is een vrij groot land. Met zijn
582.000 vierkante kilometer oppervlakte
is het ongeveer 17 maal zo groot als
Nederland. Geschat wordt, dat er tussen
de 9 en 10 millioen mensen wonen,
waarvan ongeveer 9 millioen Afrikanen
zullen zijn. Deze naam Afrikaan komt
ter vervanging van het woord en de be
titeling: neger. De mensen in Kenya zeg
gen, „wij zijn Afrikanen, wij zijn de
oer-bevolking van Afrika. Negers zijn
de donkergekleurde mensen in Amerika,
die afkomstig zijn van de geïmporteerde
slaven in de vorige eeuwen". Als men
hen negers zou noemen voelen zij zich
vernederd.
Onder de bewoners, naast de Afrika
nen van Kenya zijn het merendeel men
sen, afkomstig uit India; de Pakistani en
de Indiërs. Voor een klein gedeelte
Europeanen, vooral Engelsen, dan Ara
bieren en andere niet bij name genoem
de wereldbevolkingsgroepen.
De Indiërs en Pakistani hebben zich
vooral bezig gehouden met de handel en
de industrie. Van ouds-her zijn zij de
zakenlieden geweest, zij hebben „han
del" geroken in dit werelddeel, en zij
begonnen met winkels te openen, niet
alleen in de grote steden, doch ook op
het platteland. De oorspronkelijke be
woners van Kenya voelden zich niet
aangetrokken tot dit bedrijf, zij waren
landbouwers die in hun tuintjes in
het swahili genoemd; de shamba's
werken. Niet al te veel, zo net voldoen
de om te blijven leven. De India-mensen
werkten harder en langer, zij verkregen
de gehele distribuerende handel, dus de
winkelstand in handen. Je vindt hen
overal, in de kleine dorpen. Als wij
dorst hadden, en drinken wilden koch
ten wij bij een India-man Coca-Cola of
vruchtenlimonade. Als een man of
vrouw uit Kenya wat kopen wil, kle
ding of wat ook, gaan zij naar de India-
winkelier. Men heeft er nu heel veel
kritiek op, dat deze maatschappij zo
gegroeid is, maar de mens in Kenya
heeft zich de kaas van het brood laten
eten.
Men is nu begonnen om te trachten
deze groep mensen uit Kenya weg te
werken. Sedert 1962 is een nieuwe wet
in werking. Aangenomen is deze nog
niet in het parlement, maar waar men
mee begonnen is is de bepaling, dat het
alle, niet-Afrikaanders in Kenya, ver
boden is zonder werkvergunning er te
werken. Alle niet-Afrikaanders moeten
bovendien een verblijfsvergunning
hebben. Er staat een mogelijkheid open,
om burger van Kenya te worden: er zijn
veel India-mensen, die in Kenya gebo
ren zijn en naturalisatie hebben aange
vraagd, doch ze wachten al jaren op dit
bewijs dat in feite inhoudt, dat zij zou
den mogen blijven. Doch dat bewijs
komt niet af, de regering houdt de men
sen aan het lijntje en ze kunTien elk
ogenblik bevel krijgen te moeten ver
trekken.
Er zijn al heel wat mensen, die het
wachten moe, Kenya verlaten. De beste
monteurs en ik geef nu weer, wat de
vrijwilligers van Nederland zeggen, die
met deze toestand goed op de hoogte
zijn zijn de India-monteurs. Maar ze
gaan allemaal weg de garages, waar
zij hun auto's moeten laten repareren
hebben geen goede monteurs meer.
Daar de wegen in Kenya vaak slecht
zijn, de afstanden, die automobielen en
autobussen moeten rijden zijn heel lang,
zijn er veel reparaties aan het rijdend
materieel nodig. Men tracht dit pro
bleem op te lossen door de opleiding
van Kenya-jongelui op de technische
scholen tot automonteur. Er is veel ani
mo voor die opleiding. Een Nederlander,
van het vrijwilligerscorps is momenteel
leraar aan een technische school in Nai
robi en vertelde me: er zijn 1200 leer
lingen op deze school.
Het probleem is nu, zullen deze jon
gelui snel genoeg zich auto-minded voe
len. Zullen ze snel genoeg zoveel tech
nisch gevoel verkrijgen om de repara
ties bij motoren goed te kunnen uitvoe
ren. Na een gedegen opleiding op een
technische school is vooral een' verdere
vakopleiding in een garage van groot
nut. En juist dat laatste wordt het pro
bleem, nu de vakbekwame India-mon
teurs vertrekken moeten.
Er komt meteen een ander vraagstuk
naar voren. Wij Europeanen moe
ten geen denkfout maken door de stel
ling te verkondigen, dat de Afrikanen
geen handel of techniek zouden kunnen
leren, omdat zij het nog niet doen. De
Nederlandse vrijwilliger, die veel met
Afrikaanders omgaan oordelen, dat deze
mensen net zoveel intellect hebben om
te leren als wij. Doch eeuwen lang is
deze mens nooit voorgehouden, dat je
om goed te kunnen leven, je je handen
moet gebruiken of je hersens.
Het kardinale punt zal zijn in de toe
komst deze Afrikaander bij te brengen,
dat men harder zal moeten werken, om
beter te kunnen leven, en meer ontwik
keling zal moeten verkrijgen, om tot
grotere welvaart te komen.
Toen wij op die vrijdagmorgen om
half zes in Nairobi aankwamen, stonden
er en er kwamen er steeds meer bij
mensen uit India, die Kenya gingen
verlaten. Deze uittocht is al lang bezig;
waarheen deze mensen gaan weet ik
niet. Ze zijn niet welkom in Engeland
of in hun moederland India. Maar ver
trekken doen zij en nemen hun geld
mee hetgeen ook al weer een verar
ming van Kenya is. ledere vertrekkende
man betekent voor Kenya verlies van
belastinggeld, dat er vrij hoog is.
We komen er toe vanzelfsprekend
Kenya van het verleden te bekijken. In
1498 landde Vasca da Gama de Por-
tugeese wereld-omzeiler hier in dit ge
bied. De Portugezen hebben toen han
delsposten op de kust gehad. Deze Por
tugezen werden verdreven door de Ara
bieren en rond 1740 was het contact
Kenya met Portugal afgelopen. De Ara
bieren waren handelaars, hun voor
naamste handelswaar was ivoor en
slaven. In de vorige eeuw komt er meer
belangstelling voor Kenya. Er is een
Duits-Oost-Afrika Compagnie opgericht,
met het doel in deze streken katoen te
gaan verbouwen. Dat gedeelte van
Oost-Afrika werd toen verdeeld in een
Duitse invloedssfeer en een Engelse in
vloedssfeer. De leiding van die Duitse
Ost-Afrika Compagnie schijnt het vrij
bont te hebben gemaakt. Er waren goe-
vemeurs en leiders, die meer aan het
welzijn van hun eigen portemormaie
dachten, dan aan een goed bestuur.
De Duitse regering heeft toen het be
wind van de Duitse Oost-Afrika onder
neming overgenomen, in 1891 werd het
land, dat onder Duitse invloed was, ver
deeld in 21 districten het werd dus in
feite een Duitse kolonie. De Afrikanen
hebben dat niet genomen, in 1905 barst
te de bom los. De Duitse regering had
niets in de gaten. Tovenaars en medi
cijnmannen hadden de Afrikanen mede
gedeeld, dat zij bij een aanval, onkwets
baar zouden zijn, de kogels van de Duit
sers zouden in regen veranderen.
De Duitse kolonisten werden prak
tisch allen vermoord. De Duitse rege
ring nam het niet, de „opstand" werd
neergeslagen en men schat dat 110.000
Afrikanen bij die oorlogshandelingen
o.a. door hongerdood zijn omgekomen
Na 1914 is de Duitse invloed er geheel
verdwenen.
De Engelsen hebben niet veel lust ge
had om in Kenya een bestuur te ves
tigen. Er was een Engelse Oost-Afrika
Compagnie, die in 1887 van de sultan
van Zanzibar een strook van 16 km ver
kreeg om zich daar te vestigen. Een jaar
later werd dat omgezet in een Charte
red Compagnie hetgeen betekende, dat
de firma van de Engelse regering sou-
vereine bestuursrechten verkreeg. Het
klinkt allemaal wat vreemd voor ons,
maar de bedoeling was zeer nobel. De
Arabieren dreven grote slavenhandel en
door deze maatregel wilden de Engel
sen een einde maken aan de slavenhan
del. De Arabieren gingen „op slaven-
vangst". Door deze Engelse maatregel
was de bevolking van Kenya, die blijk
baar zelf niets tegen slavenhandel kon
doen tegen deze wantoestand, zeer ge
baat.
Er kwam wat anders bij, de opko
mende handel vroeg om een spoorweg
verbinding van de kust van de stad
Mombassa naar het Victoria-meer. De
Engelsen hebben die toen aangelegd. Er
was een keuze tussen normaal spoor
breedte of smalspoor. Om practische
redenen men kan n.l. dan de bochten
met smal spoor korter maken dan met
normaal spoor, en of financieële rede
nen werd smalspoor gekozen, zodat nog
altijd een smalspoorverbinding is van
de kust naar het 800 km verder gelegen
Kisumu aan het Victoriameer.
In 1899 had de spoorwegaanleg een
punt bereikt, waar opslagplaatsen wer-
De foto van de week is genomen bij
Msambweni. Het strand is zand en
koraal en daarop groeierj deze merk
waardige mangrove-bomen. Dage
lijks worden ze 2'maal met zeewa
ter besproeid, en ze kunnen er goed
tegen. Het eb- en vloed-verschil
schatten we hier aan de kust op
ongeveer 1,80 m. Het water was vrij
zout en de temperatuur verrukke
lijk om in te zwemmen. Er staat
een grote branding er zijn vissers,
die met kano's er op uit gaan en
dan met netten vis vangen. Welke
vis weten we niet, maar toen ze
bijna ons middagmaal verkregen
was ze lekker.
4
^GRONINGEN J
NATUURLIJK BU
MIDDELHARNIS
den ingericht. Uit die nederzetting
groeide de hoofdstad Nairobi. In 1901
was de spoorlijn klaar.
In 1920 werd Kenya een officieële
kolonie van Engeland, wat betekende,
dat Engeland zich ging bemoeien met
wegenaanleg, beter bestuur, landbouw
grondexploitatie enz. enz. In 1963 ver
kreeg het land zijn onafhankelijkheid.
Het algemeen oordeel van de Neder
landers in Kenya is; dat de Engelsen
heel veel goed werk hebben verricht.
Maar de algemene werelddrang om de
Afrikaanse landen te vlug, te onvoorbe
reid hun onafhankelijkheid te geven is
de eigenlijke oorzaak dat er zoveel
moeilijkheden in Afrika zijn.
En even een grappige geschiedenis. Zo
omstreeks 1900 moest een Engelse van
Mombassa naar haar echtgenoot, die in
Kisumu woonde. Ze had haar fiets mee
genomen, dus klom zij op haar fiets in
Mombassa en fietste over de voetpaden
naar Kisumu. De geschiedenis verhaalt,
dat zij naar de trant van die dagen, ge
kleed was met lange rokken en een
voile voor het gezicht. Ze fietste lang
zaam, ze was vergezeld van een lijf
wacht en dragers voor haar bagage. Die
lijfwacht was nodig, omdat het gebied
waar zij doorheen trok het thans zo be
roemde Szavo-park is. Dat wil zeggen,
op die tocht werd zij bedreigd door oli
fanten, leeuwen, slangen enz. enz.
Wij hebben per auto deze tocht, nu
over goede wegen gemaakt. Wij hadden
twee malen een ontmoeting met een
olifant, en een keer moest de auto stop
pen omdat een groepje giraffen de weg
overstak. Giraffen zijn aardige, -vriende
lijke dieren. Maar voor olifanten hebben
we groot respect. Als ze met hun oren
flapperen worden zij zenuwachtig, en
een zenuwachtige olifant speelt met een
volkswagentje als die op zijn weg komt,
als een boze leeuw met een argeloos
konijntje.
Je moet, aldus de voorschriften, deze
dieren uit hun weg blijven, zij zijn toch
nog de heersers van het oerwoud! En
daar hebben wij goed aan gedacht!
DIRKSLAND
Damvereniging „Dirksland". Op
dinsdag 1 oktober a.s. worden alle dam
mers weer om halfacht (precies), ver
wacht in zaal „de Ruiter". De prijzen
van het vorige seizoen zullen worden
uitgereikt. Tevens bestaat op die avond
nog gelegenheid tot het aanmelden van
nieuwe leden. Wij doen een beroep op de
oud-leden, de vereniging te steunen met
een hernieuwd lidmaatschap.
