W/7/
em
aven
nis
j PORTRETTEN
KindeAPLo-e^e
ORQelS in öe „qouóen öelta" RfvC
KOLFF
VOLKSWAGEN- en
OCCnSION-VERKOOP
SHOW
Diijes en Daijes
Sirjansland, Ned. Herv. kerk
De vier
ees-^onen
van ds.
W. Schortinghuis
KOLFF - Middelharnis
Bezoekt onze
iedere zaterdag.
J. li. de riIONIi: fi01l9lËL.»I>IJK
Tel. (01870) 23 43 INRUIL - FINANCIERING - GARANTIE
Officieel feest
programma 500-jarig
bestaan Bruinisse
-k
-o-
t Ook voor
FOTOGRAFIE
J. ZANDSTRA
X SOMMELSDIJK
Duitsers popuiair
in Engeland
diaoz. 2
,j:iLANDEN-NIEUWS"
Vrijdag 31 mei isjj^^.^ag 31 mj
Wak
Min of meer bij toeval kwam ik enige
tijd geleden tot het lezen van een
tweetal geschriften. Het eerste heette
OP DE GRENS en op de omslag van
het boek las ik de naam „Dirksland".
Aangezien Flakkee mij als geboorte
grond zeer na aan het hart ligt, las ik
geïnteresseerd verder. Ik nam het boek
mee naar huis en het werd een open
baring.
Het bleel?: een bloemlezing te zijn uit
het journalistieke -werk van een zekere
Willem Walraven, die in 1887 te Dirks
land werd geboren en in zijn jonge
jaren al heel gauw overhoop lag met
de mentaliteit en de „blauwe horretjes
moraal", die Flakkee in die dagen ken
merkte.
De nuchtere, fantasieloze en koude
zakelijkheid van vader Walraven, een
kruidenier, was de jonge Willem to
taal vreemd en die Willem had nu
juist zulk een grote belangstelling voor
„zaken waar de bakker geen brood op
geeft", zoals zijn vader placht te zeg
gen. De tegenstellingen bereikten hun
hoogtepunt in 1909 en Willem Jr. ver
trok naar Canada waar hij hoopte een
boerenbedrijf op poten te kunnen zet
ten. Zijn agrarische talenten schoten
hier echter tekort en nu volgde de
spreekwoordelijke periode van tw^aalf
ambachten en dertien ongelukken.
Willem legde echter in deze tijd de
grondslag voor zijn latere bekendheid.
Hij verwierf een enorme belezenheid
en hij beheerste het Engels tot in de
perfectie.
De terugkeer in Dirksland is een gro
te teleurstelling. Men ziet hem als de
belichaming van de Grote mislukking
en Walraven vindt totaal geen aanhan-
kelijkheid bij familie of vrienden meer.
Dan gaat hij de weg van velen: hij te
kent als koloniaal bij het K.N.I.L. en
komt als soldaat op West Java terecht,
waar hij bij zijn meerderen opvalt door
zijn intelligentie en zijn grote admini
stratieve kwaliteiten. Gelukkig voor
Walraven is er een zeer uitgebreide
bibliotheek in het Chr. Militair Tehuis
en daarvan maakt hij maar al te graag
gebruik. Zijn leeshonger is niet te stil
len en zijn geest blijkt in staat te zijn
om het merendeel van het gelezene in
zich op te nemen.
In deze omgeving leert hij het meisje
ITIH kennen, dat later zijn vrouw zal
worden en hem vele kinderen zal schen
ken. Na ontslag uit de dienst werkt
Walraven enige tijd als assistent en la
ter als boekhouder op een suikeronder
neming.
Waarom heet de eerste bundel ver
halen „Op de grens"?
Omdat Walraven op de grens van
twee werelden heeft geleefd. De be
roemde auteur Kippling heeft eens de
uitspraak gedaan: „Ëeast is east and
west is w^est, and never the twain
shall meet", vrij vertaald: Oost is oost
en west is west en deze twee zullen
elkaar nooit begrijpen.' Walraven heeft
ingezien, mede dpor zijn intelligentie en
mensenkennis, maar het meest door
zijn persoonlijke ervaring, dat dit woord
maar al te waar was. Door zijn huwe
lijk met een inlandse „Pur Sang" was
hij aan twee werelden gebonden: Aan
die van Dirksland en aan die van de
Oost. En hij haatte ze beide
Zijn zoon zegt later dat hij de tropen
haatte met een diepe afkeer en er toch
geen afstand van kon doen, want Hol
land verachtte hij nog meer
Het beste verhaal in OP DE GRENS
acht ik persoonlijk DE CLAN. Deze
novelle geeft een meesterlijke beschrij
ving van de tegenstellingen tussen oost
en west.
Als bijzonderheid vermeld ik nog, dat
Walraven in deze bundel een zeer uit
voerige bespreking geeft van het boek
„HET GEVLOEKTE LEVEN", geschre
ven door mijn vader in 1936. Uit deze
bespreking komt de haat voor Flakkee
naar voren, doch op de achtergrond is
toch een zekere weemoed merkbaar,
waaruit ook weer de liefde tot de ge
boortegrond naar voren komt.
Nu een ander deel van Walravens
werk, de „BtllEVEN". Deze wel heel
simpele titel heeft betrekking op een
boekwerk van ongeveer 900 bladzijden
en omvat de naam zegt het reeds
een verzameling brieven door Walraven
geschreven in de tijd toen hij nog „in
de suiker" werkte.
De brieven zijn in hoofdzaak gericht
aan zijn broer Jaap, die nog steeds in
Dirksland woonde en wellicht nog in
leven is?
Men kijkt in het begin als lezer wel
een beetje vreemd tegen die verzame
ling van brieven aan. Men leest ze ech
ter als een roman en men legt het boek
met een zekere tegenzin aan de kant,
met het voornemen om het werk weer
zo spoedig mogelijk ter hand te ne
men: Walraven spreekt tot ons
De BRIEVEN geven een geheel ander
beeld van de auteur dan OP DE
GRENS. Dat is niet zo verbazingwek
kend want de laatste bundel geeft een
karakteristiek van het journalistieke
werk van Walraven, terwijl de BRIE
VEN een beeld geven van zijn „mens
zijn." Wat in „Op de Grens" zijn we
getuige van het werk dat hij aan de
buitenwereld door middel van de krant
aan zijn lezers kwijt wilde.
De BRIEVEN daarentegen zijn zeer
persoonlijk. Want niemand schrijft
brieven aan familie of vrienden niet
het oogmerk om deze te publiceren.
OP DE GRENS en BRIEVEN lezende,
stijgt de verwondering voor een man,
die zonder letterkundige of journa
listieke vooropleiding zulke geestespro-
dukten het licht -wist te doen zien.
Een juist inzicht geeft ook het tijd
schrift TIRADE (no. 121), waarin on
der andere de zoon Willem een beeld
schetste van zijn^ vader, de schrijver.
De zoon erfde van vader niet alleen
de kwaal van het stotteren, maar hij
kreeg ook van hem de gave om zijn
woorden en gedachten vlot aan het pa
pier toe te vertrouwen. Voor zover mij
bekend woont de jonge Walraven mo
menteel in Califomië. Is er iemand van
de lezers, die mij aan zijn adres kan
helpen?
Misschien blijft er voor de lezers van
dit artikel nog een grote vraag open:
Hoe is WOlem Walraven tot het
schrijven gekomen? Neen, niet zomaar
schrijven. In wat meer uitvoerige let
terkundige studieboeken wordt zijn
naam met ere genoemd, zij het dan in
weinig bewoordingen, maar hij was
een letterkundige, een meester van het
woord.
Sedert het jaar 1931 was Walraven
werkzaam als journalist op free-lance
basis. Hij wist hierbij een enorme
werkracht ten toon te spreiden en dat
moest ook w^el, want hij had een groot
gezin te onderhouden en zijn zoon ver
telt ons dat zijn vader zeer spilziek
was: als hij zijn maandelijkse hono
rarium had ontvangen, moest het geld
rollen
De artikelen die Walraven schreef
waren recht uit het hart en hij spaarde
voor veilige verzekeringen en
lage premies.
Bijzonder snelle schade
afwikkeling.
Zeer scherpe tarieven voor
autoverzekeringen en
na 1 jaar schadevrij rijden
reeds 20''/o korting.
Financieringen.
VOORSTRAAT 36
TELEFOON (01870) 20 12.
Bijna een eeuw assurantie-
agenten.
Beste meisjes en jongens!
Hier is dan het laatste raadsel van de
meimaand, en zoals jullie weten, is het
dan inzenden. Daar hebben jullie al op
gewacht, en de oplossingen van de vo
rige raadsels liggen al te wachten om
ingeschreven te worden op de brief die
klaar ligt.
MEIRAADSEL 5
1.
X
2.
X
3.
X
4.
X
5.
X
6.
X
7.
XXXXXXXXXXXXX
8.
X
9.
X
10.
X
11.
X
12.
X
13.
X
1. Letter. 2. Woestijn waar Israël door
trok. 3. Bekende berg uit Israels ge
schiedenis. 4. En zij zullen hun zwaar
den slaan tot spaden en hun spiesen tot
(Jes. 2). 5. Zoon van Jakob. 6.
Gij hebt geen lust gehad aan en
spijsoffer (Ps. 40). 7. Feest dat vlak
vóór ons ligt. 8. Als kaf van de dors-
vloer, en als rook uit de wordt
weggestormd (Hosea 13). 9. Landbouw-
werktuigen, genoemd in Jesaja 30. 10.
Moeder van Jakob en Ezau. 11. Eiland
in de Middellandse zee, waar Paulus
langs voer. 12. Koning van Juda. 13.
Letter.
Op de kruisjeslijn, van boven naar
beneden, komt het woord, dat bij 7.
wordt gevraagd.
BRIEVEN
Toos Q. Tholen. De opengebleven
plaatsjes in de oplossingen heb je wel
goed bekeken in de krant, hè? Dat er
niets aan mankeert, gebeurt heel zelden.
Het waren al moeilijke dingen, die je
op die dag moest doen, hoor! Je zou
eigenlijk voordien moeten oefenen.
Ina S. Nw. en St. Joosland. Op die
schoolreis was veel te zien en te bele
ven, merk ik. Je kon die nacht daarop
toch wel slapen, denk ik, want je zal
wel moe geweest zijn. Was Sammie blij
met het kruiwagentje en schepje? En
met die traptractor zéker wel. En jij
met je prijs?
Diny G. Borssele. Jullie hebben goed
gedacht: dat woord was fout. Als jullie
de naam Via dolorosa hadden geweten,
dan hadden jullie ook de oplossing wel
gehad. Fijn, dat je het versje dadelijk
in het album hebt geplakt. Op school
zal er wel niet één zijn, die zo'n soort
vers heeft.
Henk Q. Tholen. Misschien mag je een
volgend jaar wel mee naar de zendings-
dag, als je het mag beleven. Je schreef:
in Tholen was er een zendingsdag op 30
april. Dat zal wel een schrijffout zijn
geweest, want op het laatst van je brief
noem je de naam Hilversum. Ik heb
het toch wel begrepen.
Els van G. Middelharnis. Drie over
horingen achter elkaar, dat valt niet
mee. Dan moet je naderhand wel wat
afleiding hebben. En dat hebben jullie
ook gehad, al was de „lol" er op 't
laatst wat af. Ja, dat wielrennen is ook
al doorgedrongen op Flakkee. Ik ken
bij mijn weten die duitse leraar niet,
maar doe hem de hartelijke groeten
terug.
Ineke G. Borssele. Wil je wel geloven,
dat ik op die dag haast dezelfde rit heb
gemaakt? Maar niet op de fiets, zoals
jullie. Ik weet dus alles van de tuin van
Van Hattum in Ellewoutsdijk, en van
de bloeiende boomgaarden, en van de
mooie zeedijk bij Kattendijke, waar wij
boterhammen hebben gegeten. Als we
elkander daar eens hadden ontmoet!
Het zou best gekund hebben.
Teun van G. Nunspeet. Ik dacht ook
al, toen ik je brief uit Nunspeet kreeg:
zou Teun verhuisd zijn. Maar nu weet
ik het. Uit je brief verneem ik, dat je
het daar best naar je zin hebt. Die paar
maanden zullen om zijn, eer je er erg in
hebt, denk ik. Het is daar erg gezond,
en het zal misschien wel aan je te zien
zijn, als je weer thuis bent.
niemand. Dat leverde de krant vele
lezers op: de lezers, die de artikelen
tegen hun vijanden wilden lezen waren
zeer talrijk en daarnaast wilden de
vijanden van Walraven op hun beurt
wel weer eens vernemen w^at hij tegen
hen had in de brengen. De krant bloei
de en Walraven pikte een graantje mee.
Vele letterkundigen hebben zich met
Walraven bezig gehouden: Du Uerron,
Greshoff, Beb Vuyck. Zij hebben zijn
grootheid erkend en ook uitgedragen.
Het einde van Walraven is zeer triest
en bitter geweest. Hij is gestorven in
een Japans gevangenkamp. Dit einde
is zeer indringend beschreven door zijn
zoon in het bovengenoemde tijdschrift
TIRADE. Een grote geest gaf het op.
Walraven kon niet meer. Hij moest zijn
geest en lichaam offeren aan een vij
andige, oosterse mogendheid. Men le
ze vooral het verhaal van zijn zoon
over zijn sterven.
Nadere informatie: BRIEVEN bij G.
A. van Oorschot te Amsterdam f 29,
OP DE GRENS bij G. A. van Oorschot
te Amsterdam f 6,90; TIRADE bij G.
A. van Oorschot te Amsterdam f 3,90;
JOURNALISTIEK Werk bij G. A. van
Oorschot te Amsterdam f 29,
Zierikzee.
M. A. Knape.
De feestelijkheden ter gelegenheid
van het 500-jarig bestaan van de ge
meente Bruinisse beginnen op dinsdag
16 juli met een herdenkingsdienst in
de Ned. Herv. Kerk.
Burgemeester C. H. van der Linde
zal een welkomstwoord spreken, oud
burgemeester W. van den Berg Dz. zal
een herdenkingsrede houden, een en
ander muzikaal omlijst door de plaat
selijke zangverenigingen en leerlingen
van de Zeeuwse Muziekschool onder
leiding van de heer J. M. Luijkenaar
te Zierikzee.
Na de kerkdienst volgt een receptie.
Op woensdag 17 juli begint de dag
met klokgelui, herauten te paard kon
digen de feestelijkheden aan, de school
kinderen komen in aktie, er worden
postduiven opgelaten. Schout en Sche
penen openen de feestelijkheden, in
de oudheidkamer en de hal van de
plaatselijke middenstand.
Met de genodigde Oud Bruenaars
wordt een mosselmaaltijd gehouden,
terwijl het historisch spel Het mossel-
oproer door jongeren wordt uitgevoerd.
Donderdag 18 juli vermeldt het pro
gramma een Puzzle rit voor auto's, mo
toren en brommers met opdrachten, een
kinderoptocht, het optreden van een
tamboer en pijperkorps en voor de
Voetballiefhebbers een voetbalwedstrijd
tussen het Rotterdamse Sparta en een
uit vertegenwoordigers van Zeeuwse
clubs samengesteld elftal.
Vrijdag 19 juli is de officiële en tra
ditionele ontvangst van de Mosselko
ningin, met de Vlootschouw en diverse
moss elmaaltij den.
Naast een muzikale show van een
tamboer en trompetterkorps met majo-
retten krijgen deze dag ook de liefheb
bers van beatmuziek hun langverwach
te en lang geweenste kans. Verschillen
de groepen staan op deze dag gepro
grammeerd. Ook het historisch spel is
op deze dag weer te sden.
Zaterdag is de laatste dag met het
RIJMEN VAN TIJMEN
IJsheiligen alweer voorbij.
Dus boer en tuinder lang al blij.
Men is er 't meeste mee gebaat,
Als soms de wind veranderen gaat.
Want nachten zijn soms o zo koud.
Gevolgen worden dra aanschouwd.
De tuinders kijken 't angstig na.
Berekenen al gauw de scha.
Maar heden viel het toch wel mee.
Men is tot heden wel tevree.
Een kwaaie tijd, zo half mei.
Maar nu die dagen zijn voorbij,
Begint men weer vol goede moed.
Er is weer werk in overvloed.
Men werkt er soms nog echt zes dagen.
En hoort ze nog maar weinig klagen.
De „Franse slag".
Kwam voor de dag.
Men vecht op barricaden.
Ze schoten op.
Geen groei hield stop,
Van revolutiezaden.
't Was in Parijs,
Wel meer dan grijs.
't Begon bij de studenten.
Wie zei heel wijs.
Daar in Parijs:
„Ze doen 't van ónze centen?"
De tijdgeest gaat
De Franse staat,
Zeer zeker parten spelen.
Wie eerlijk is,
Die zegt gewis:
„Het gaat ons toch vervelen".
Examenkoorts
Vangt weder aan.
Het is zo nodig
Voor een baan.
Men vraagt weer veel
Van onze jeugd.
In hope dat
Hen heel veel heugt.
Hun hersenen
Eerst volgepropt;
En wie zich als
Genie ontpopt.
Heeft o zo gauw
Een prima lijst.
Al is men soms
Door zorg vergrijsd.
Examentijd,
Een vreemd geval.
Hoe lang zoiets
Nog duren zal?
Ach niemand onzer
Die het weet.
Het gaat gepaard
Met vreugd en leed.
TIJMEN.
optreden van de Sportvereniging Kwiek
en van kampioen trampolinespringen
als eerste nummer. In de namiddag volgt
dan een historische optocht, terwijl on
der leiding van een standwerker een
rommelmarkt wordt gehouden. Swie-
bertje. Bromsnor, Saartje en de loco
burgemeester zullen deze dag met hun
aanwezigheid het feest opluisteren, een
bekende muziekkapel zal een show ge
ven, een grote taptoe en een groot vuur
werk besluiten het feest.
THOLEN
Geslaagd. Aan de Rijks Universiteit
te Utrecht slaagde 24 mei drs. P. J.
Bierens voor tandarts.
Joke V. Ouddorp. Je schrijft nog over
de paasvakantie, en nu is het zó pink
stervakantie. Ja, de tijd gaat razend
snel, vooral als we gezond zijn. Kun jij
al met je zusje op de fiets rijden? Voor
zichtig zijn, hoor, want het is druk op
de wegen. Hoe zijn al die repetities
verlopen?
Greet de J. Ouddorp. Het was een
uitgebreid programma voor koninginne
dag. Je hebt geen prijsje gehad, maar je
vond het toch wel fijn om mee te doen,
denk ik. Zijn alle wijsjes voor jou een
der? Dan ben je niet zo muzikaal; da^r
kun je niets aan doen.
Jiantje H. Ouddorp. Je hebt wel ge
merkt, dat geregeld inzenden van veel
belang is. Nu weet ik waar je corres
pondentievriendin woont. En nu snap
ik, dat ik een kaart ontving uit Souburg.
Nog hartelijk bedankt, als ik dat nog
niet heb gedaan. Je cijfers zijn goed,
behalve die ene vijf dan. Vind je dat
vak niet mooi?
Corrie O. Domburg. Ben je die dag
nog naar Annet geweest? Dat is mis
schien net zo leuk als de reis naar Rhe-
nen. Trouwens, je was pas naar de Ef-
teling geweest ook. Al is het wat laat,
toch nog hartelijk gefeliciteerd met je
verjaardag. Nu ben je dus tien, als ik
goed heb uitgerekend.
Janneke V. Ouddorp. Als de pinkster
vakantie ook zulk mooi weer brengt als
de paasvakantie, dan hebben jullie niet
te mopperen. Dat mopperen past ons
toch niet, want wij kunnen het weer
niet besturen. Wij moeten alles niaar in
dankbaarheid aanvaarden, maar dat ge
beurt niet zo dikwijls.
Ada van 't L. Krabbendyke. Dat was
dus wel een heel plotseling sterfgeval.
Je kan de eerste dagen niet geloven dat
het werkelijkheid is. Wij weten het, dat
er maar één schrede is tussen ons en
de dood, en toch denken we, dat er nog
een zee van tijd voor ons ligt. Wij
moesten er wel meer bij stilstaan, om
het goede voor ons te zoeken, terwijl
het nog kan.
Hanna de J. Ouddorp. Nou, ik geloof,
dat jij een vluggerd bent: twee prijzen
bij de spelletjes! Had je voordien geoe
fend soms? Ik zie het er toch nog wel
van komen, dat er in het volgende rap
port een halfje bij zal zijn. Dan is het
mooi afgerond, hè?
Truus O. Domburg. Nog gefeliciteerd
met al die jarigen; je moeder was voor
lopig de laatste, hè? En heeft zij het
kunnen halen, of moet het examen nog
komen? Is het verbouwen afgelopen, of
is de drukte nog in volle gang? Alles
bij elkaar zal het nu een grote zaak
worden, hoor!
Adriana P. Middelburg. Van jou heb
ik nog een brief, waar boven staat 5-3
- 1965. Deze brief kwam van onder de
bank in de auto; hoe is het mogelijk!
Je zal niet goed meer weten wat er
zoal in staat. Allereerst de oplossingen
van de februariraadsels, en voorts had
je het over ziekte, over een schoolreis
van vijf en zes op 25 of 26 mei. En ten
slotte zat er nog een raadsel in. Dat
hoop ik in het vervolg wel een plaats te
geven. Zo zie je, dat er geen brief ver
loren gaat, al kan het wel een tijdje
duren, eer die boven water komt.
Allemaal wens ik jullie een prettige
vakantie. Ik heb horen zeggen dat die
vakantie voor de meesten maar enkele
dagen zal zijn, maar dat vind ik niets
erg. Straks komt de grote vakantie weer
al, en dan staat het schoolwerk geheel
stil.
Deze vakantiedagen, die nu aange
broken zijn, staan in verband met Pink
steren, de herdenking van de uitstorting
van de Heilige Geest. Daaraan denken
niet zoveel mensen; zij vinden het fijn,
dat er een paar vrije dagen zijn, maar
voor de rest bekommeren zij zich ner
gens om. Dat is heel erg.
De Heilige Geest hebben wij allen
nodig, om ons hart te verlichten en te
vernieuwen. Zonder die Geest weten wij
van God en goddelijke zaken niets, al
kunnen wij met onze mond erover spre
ken. Maar de Heilige Geest overtuigt
ons van onze verloren staat voor God,
en als dat gebeurt, dan gaan wij de
Heere zoeken, terwijl Hij te vinden is.
De Heere Jezus heeft ons bevolen om
de Geest te bidden.
Zullen wij dat doen? God hoort ook
het gebed van kinderen!
De hartelijke groeten van OOM KO.
De bouwvallige toestand van het 16e eeuwse kerkgebouw van de Ned.
Herv. gemeente te Sirjansland, vormde al vele jaren een grote zorg voor
de Kerkvoogdij. De watersnood van 1953 gaf het gebouwtje de genadeslag:
het bleek zo beschadigd, dat van restauratie geen sprake kon zijn.
Omdat het „Rampenfonds" de bouw van een kleine moderne Kerk moge
lijk maakte, ging men tot afbraak over en bij de sloopwerkzaamheden
kwam, op een muur naast de preekstoel, een fresco te voorschijn waarop
een X vormig kruis, (Andreaskruis) en enkele letter- en woordfragmenten
te zien waren. Deze muurschildering had echter door de tand des tijds,
zwaar geleden en was niet meer te conserveren.
Het oude orgel was versleten en ongeschikt voor de nieuwe kerkruimte.
Dit instrument werd omstreeks 1907 door een Utrechtse bouwer (Blad.)
geleverd voor 1000 gulden en had één manuaal met een aangehangen pe
daal, de dispositie was: Bourdon 8. - Prestant 8. (in de bas gecombineerd
met de Bourdon 8.) Octaaf 4 - Octaaf 2 - Cornet 3 sterk (discant.)
Manuaalomvang: C - c3. Mechanische tractuur.
Het orgel werd voor „afbraak" verkocht.
In 1962 kon de Herv. Gemeente, ook weer dank zij het Rampenfonds, een
nieuw orgel aanschaffen. Dit werd door een Zweedse orgelmaker gebouwd
de Fa. Grönlund te Halmstad. Het is een bescheiden werkje met één ma
nuaal en aangehangen pedaal, gemaakt volgens het mechanische sleep-
lade systeem.
De dispositie is:
Gedakt 8. (Gedekt 8.)
Principal 4. (Front) (Prestant 4.)
Rörflöjt 4. (Roerfluit 4.)
Waldflöjt 2. (Woudfluit 2.)
Cymbel 2 chor. (Cymbel 2 sterk.)
Manuaalomvang C - g 3. Pedaal C-f 1.
De electrische windvoorziening werd in de onderkas, links van het front
geplaatst en is evenals de motorschakelaar, alleen via een afsluitbaar be-
nedenpaneel te bereiken. Het orgel staat op de, achter in de kerkruimte,
gebouwde galerij. De speeltafel bevindt zich aan de frontzijde, het manu
aal heeft donkere ondertoetsen (Palisanderhout) en lichte palmhouten bo-
ventoetsen. De registertrekkers vinden we links en rechts van het manu
aal. Het pedaal is, d.m.v. een trede, aan- en afkoppelbaar.
Het vlakke front bestaat uit een in drie groepen opgestelde reeks pijpen,
waarachter een, met eenvoudig zaagwerk versierd, houten bord, het
bovendeel van de orgelkas afsluit.
De orgelkas is in blank eiken uitgevoerd en heeft aan weerszijden van
het front een dubbelgescharnierd orgelluik. Met deze „Kasdeuren" is het
instrument geheel af te sluiten.
Het orgel van de Ned. Herv. Kerk te Sirjansland, is het eerste Zweedse
orgel, dat voof ons land gebouwd is.
Bas Wijnands.
ZEEUWSE WETENSWAARDIGHEDEN
Allen predikant in Zeeland
Ds. Wilhelmus Schortinghuis (1700
1750) vooral bekend door zijn werk
„Het innige Christendom", (wat ook
wel genoemd wordt het boek der dier
bare vijf nieten: ik wil niet, ik kan
niet, ik weet niet, ik heb niet en ik
deug niet) had vijf zonen, die alle theo
logie studeren en ook allen geestver
wanten van hun vader waren. Ds. W.
Schortinghuis was predikant te Mid-
wolde; uit zijn huwelijk met Aletta
Busz werden elf kinderen geboren. Vijf
er van overleden zeer jong, de overige
zes waren één dochter, Catherina, en
dan de genoemde vijf zoons.
De oudste, Gerhardus, werd op 20
Sept. 1750 door zijn vader te Rottevalle
als predikant bevestigd. In 1761 nam
ds. Gerhardus Schortinghuis een beroep
aan naar Koudekerke op Walcheren,
waar hij op 18 nov. 1767 overleed. Hij
was toen 43 jaar. De „lijkrede" werd
gehouden door de bekende ds. J. J.
Brahé te Vlissingen over de woorden:
Lazarus onze vriend slaapt.
Georgius, de tweede zoon, naar
Schortinghuis' vader (Jurjen) vernoemd,
overleed als theol. student de 26ste mei
1750, op 22-jarige leeftijd. Hij ligt in de
kerk te Midwolde begraven.
De derde zoon, Henricus, werd in 1761
predikant te Cats. Dat de gebroeders
Schortinghuis hoog stonden aangeschre
ven in de kerken van Zeeland, bewijst
wel, dat Henricus op 20 mei 1768
dus een half jaar na het overlijden van
zijn broer Gerhardus beroepen werd
te Koudekerke. Hij nam het beroep aan
en bleef er lange tijd n.l. tot 1 augustus
1799, toen hij deze standplaats verwis
selde met Nisse (Z. Beveland) waar hij
in 1801 overleed.
Een unicum in de Kerkgeschiedenis
(en pleitend voor de persoonlijkheid en
de geestverwantschap der vier gebroe
ders Schortinghuis) is het feit, dat na
het overlijden van Gerhardus in 1767
de nominatie te Koudekerke uit alle
drie zijn broeders bestond: Henricus,
Bij een onlangs in Groot-Brittan»!
gehouden enquête heeft men nagegas"!
mét welke vastelandsbewoners de BriiJ
ten het beste kunnen opschieten. f
Op de vraag -wie de beste en correct-|
ste vrienden en touristen waren,
18 procent van de ondervraagden
de Duitsers.
Bij een in 1963 gehouden onderzodjl
kregen de Duitsers slechts 7 procenl
van de stenimen. 1
Op de tweede plaats in de vrienden-!
rij stonden de Hollanders, met veertie"!
procent en de Denen werden derde mf'l
11 procent van de stemmen. I
Opvallend was de plaats van '■'l
Fransen, die ergens onderaan de l'l?!
voorkwamen met slechts 4 procent. UI
houding van Frankrijk wat betreft J'l
toelating van Engeland tot de E.E."Ï
zal hieraan wel niet vreemd ziJn- ,1
(DIAII
Wilhelmus, (toen predikant te Schoo'l
dijke, en de proponent Lucas! I
De naamgenoot, Wilhelmus, was
1764^1780 predikant te Schoondijke
Lucas, de vijfde zoon, stond van 1" I
tot zijn dood in 1799 te Biervliet.
Alle zoons vervulden dus het Israaf'1
ambt in het stamland van de naW'
der nadere reformatie", in Zeeland.
(Gegevens geput uit;
„Schortinghuis en zÜl
Analogieën" door Pro I
Dr. M. J. A. de Vrijerl|
jregelmatig in
vanaf 25,-
Vlsser Ka
Rotterdam, te
Ipiaafs uw fai
in Eiland(
