Historie
der partijen
37.50
Meditatie
Horlogerie Tieleman Dirksland nam nieuwe zaak In qebrulk
F^C. KORTEHEG a ZOON
Architectenbureau H. P. Etman
jaargang
Vrijdag 11 november 1966
No. 3535
CHR. STREEEBLAD OP GEREFORMEERDE GRONDSLAG
VOOR DE ZUDD-HOLLANDSE EN ZEEUWSE EILANDEN
EEN RIANTE BUNGALOW v.a. f 40.000
J
Retraite.
Jongensjasje in een
"flausch" kwaliteit,
heerlijk warm
capiton gevoerd. In
flessegroen, marine
en grijs
maat 140
Burg. Bos verrichtte de
officiële opening
Fruitmanden en Fruitnakjes
«De Fruitcentrale'
Ff^
-■str- -~:
pBINS HENBBIKSTBAAT 14 - POSTBOX 8 - MIDDELHABNIS
Uedactle en advertenties: Kantoor Langeweg 13, SonunelsdtJk
leL (01870) 26 2S, na 6 uur 's avonda TeL 20 2B t-i Giro 167030
Venchynt ttceemaal per week: dinsdag en vrydagavond
ABONNEMENTSPRIJS 2,78 PER KWARTAAL
ADVERTENTIEPRIJS 16 cent per mm.
BH contract speciaal tarief.
(2)
Ons huidige stelsel van partijen heeft
lange periode van ontwikkeling
r zich. Het begin ligt in de 19e
•0. Pas na de totstandkoming van
grondwetsherziening van 1848 kon
partijwezen zich vrij gaan ontplooi-
omdat in dat jaar een eind werd
aakt aan het persoonlijk regiem
de koning, dat met name door
em I zo intensief was beoefend.
[oen werd n.l. de bepaling opgenomen,
nog altijd de basis vormt van onze
institutioneel-parlementaire monar-
ie: „De Koning is onschendbaar; de
listers zijn verantwoordelijk." (art.
G.W.). Deze verantwoordelijkheid
Lens de Staten-Generaal impliceerde,
|j)t het parlement zeer grote bevoegd-
leden kreeg en dat het voortbestaan
111 een kabinet afhing van de volks-
lertegBawoordiging. De geestelijke va-
fcr van deze vernieuwde Grondwet, de
ierale staatsman Thorbecke, zorgde
Ij daarom voor, dat de leden van de
3 Kamer voortaan rechtstreeks
Iwden worden gekozen door de kie-
[trs. Het kiesrecht was aanvankelijk
dg wel zeer beperkt, maar het werd
Ijngzaam aan steeds meer uitgebreid,
kdat pas in 1917 onder Cort van der
kinden een nieuwe zeer belangrijke
Serziening van de Grondwet tot stand
jivam, waarin het algemeen kiesrechts
SI de evenredige vertegenwoordiging
taren opgenomen.
Met de uitbreiding van het kiesrecht
jerd de noodzaak van partijvorming
iteeds duidelijker. Aanvankelijk waren
ir slechts politieke stromingen, met na-
se de liberale en de conservatieve,
jiaar er kwamen ook rooms-katholieke
m protestants-chistelijke. Van georga
niseerde partijen was toen nog geen
sprake, zodat de Kamerleden nogal in-
iiridualistisch optraden. Het was toen
ie tijd van het oppermachtig liberalis-
dat in 1894 zijn top bereikte met
jl van de 100 zetels. Zo hadden ook de
tmservatieven, speciaal in de vijftiger
(11 zestiger jaren van de vorige eeuw
m grote invloed, maar na 1866 ging
iet daarmee snel bergafwaarts en in
1886 verdween de laatste van dit soort
Mohikanen uit het parlement. De libe-
ale partij zonk al spoedig na haar
loogtepuht door innerlijke verdeeldheid
sen stuk naar beneden, terwijl ook de
lorming van de beroemde coalitie van
loomsen en protestanten (Schaepman,
Kuyper en Lohman) sterk heeft bijge-
Iragen tot de onttroning van het libe-
lalisine, dat in 1937 zijn dieptepunt
vond met slechts 4 van de 100 zetels,
mede veroorzaakt doordat toen vele
ieralen op Colijn stemden.
Hel liberalisme, dat onder Thorbecke
m Kappeyne van de Coppello zo op
permachtig was geweest, kwam pas in
1885 tot organisatie in de „Liberale
Unie." Het is echter voor een deel het
slachtoffer geworden van haar eigen
verdeeldheid. Ook toen reeds waren er
lechtsen en linksen, behoudenden en
i'ooruitstrevenden, welke tegenstelling
lich hoofdzakelijk toespitste óp de
kwestie van de uitbreiding van het
iiesrecht. Zo was aanvankelijk de be
kende Sam van Houten zeer progressief
wr die tijd, maar in 1903 schreef hij:
«Wij hebben de plutocratie (regering
ïer geldmannen) niet gebroken om de
pauperocratie (regering der armen) te
tójgen." In 1894 kwam er een scheu-
'ing iri de liberale partij en traden de
ig. Oud- of Vry-Uberalen eruit. In 1892
BS de Radicale Party onder Mr.
Tteub ontstaan, later gecombineerd
met linkse liberalen tot de Vrijzinnig-
Democratische Bond onder Bos, Mar-
itant en Oud, die tenslotte in 1946 op
ting in de Partij van de Arbeid.
Na de laatste wereldoorlog werd door
Stikker weer een liberale partij op-
ïericht: de Partg van de Vrijheid. On
to aanvoering van Mr. P. J. Oud werd
tt in 1948 'de Volkspartij voor Vr^heid
'O Democratie, de huidige V.V.D. Het
liberalisme omvat thans ongeveer 10%
fan de kiezers.
Wat het politieke katholicisme betreft
telt het ook lang geduurd alvorens er
spralce was van een partijorganisatie.
Vele van de R.K. Kamerleden schaar-
feti zich in het begin bij de conserva-
fcven. In 185S werden ze door de z.g.
Aprilbeweging, een protestantse actie
'te de invoering van de Bisschoppe-
'ijlte Hiërarchie in ons land, tot samen
werking met de liberalen genoopt, die
Wer leiding van Thorbecke hen steun-
Maar door de schoolkwestie de
*ijd voor de vrijheid van het bijzon-
w onderwijs kwam daaraan een
*"id. Het was de priester Dr. Schaep-
"sn, die aansluiting zocht bij de anti-
'evolutionairen. Pas in 1896 slaagde hij
alle roomse Kamerleden te vere
ngen op een gemeenschappelijk pro-
Sjam, maarhet duurde nog tot 1926
«Vorens er een hechte partij organisatie
stand kwam, de R.K. Staatspartij.
jsider was in die tijd de priester mgr.
"olens. Na de bevrijding was er grote
'*warririg onder de r.k. of een eigen
''^ftij wel nodig was, maar tenslotte
«verheerste de mening, dat men met
inwendig vernieuwde partij onder
jjisuwe leiding en met een progressief
Program Voort moest gaan. En zo kwam
"11945 de KathoUeke Volkspartij (K.V.
1;' tot stand. Slechts een heel kleine
™ep „doorbrekers" sloot zich aan bij
P-v.d.A. De na-oorlogse leider werd
Pt Romme, later drs. Schmelzer.
Sedert 1888 is de R.K. partij gestadig
macht gegroeid, eerst via de coalitie,
door de evenredige vertegenwoor-
™Sing, zodat ze één van de twee aller-
HOUTEN BUNGALOWS v.a. f 22.000,—
Wij maken voor serieuze gegadigden gratis een schetsontwerp.
Alle inlichtingen en gegevens voor Goeree en Overflakkee e.o. bii
ook levering van:
A. P. BOM, architect
Boomgaardpad 21, tel. (01873) 306
OOLTGENSPLAAT
Financiering mogeLyk.
loodsen sporthallen
schuren zomerhuisjes
garage's scholen en
zwembaden gebouwen
in heel Nederland.
Rotterdam >f- Bureau tot rationalisatie van het bouwen
Schoonhoven - Krimpen a. d. IJssel - Ooitgensplaat
grootste partijen werd. Ze is evenals
de A.R.P. en de C.H.U. benevens de
S.G.P. en het G.P.V. een confessionele
partij d.w.z. een partij, die haar princi
piële basis heeft in religieuze beginse
len. Van 1901 tot 1918 had ze permanent
25 zetels in de Kamer van 100, daarna
door de evenredige vertegenwoordiging
ongeveer 30. Na de oorlog schommelde
haar percentage kiezers tussen 29 en 32.
Komende tot de Prot. Chr. partijen
ontmoeten we allereerst de Anti-revo-
lutionaire Partq. Zij is als organisatie
de oudste van alle partijen. Haar gees
telijke vader was Mr. G. Groen van
Prinsterer, die de antithese stelde „Te
gen de revolutie het Evangelie", terwijl
Dr. A. Kuypr haar organisator werd.
Zij kwam tot stand in 1879. Hoewel het
door Kuyper opgestelde program uni
verseel was, domineerden tientallen ja
ren lang tot 1917 twee kwesties:
de strijd om de vrije Chr. school en
haar gelijkstelling met de Openbare èn
die van de uitbreiding van het kies
recht tot de „kleyne luyden." Doordat
de roomsen eveneens voor de bijzondere
school en algemeen kiesrecht streden,
kwam omstreeks 1880 de coalitie tot
stand, waardoor voor het eerst een
rechts kabinet kon optreden, dat van
Mackay, later gevolgd door die van
Kuyper, Heemskerk, Ruys de Beeren-
brouck en Colijn. Was aanvankelijk de
A.R.P. de enige protestantse partij,
daarin is al spoedig verandering geko
men. Het protestantisme in ons land
vormt n.l. noch theologisch, noch ker
kelijk een eenheid en dat werkte door
in de politiek. De Doleantie van 1886
bracht scheiding teweeg. In de Her
vormde Kerk waren en zijn verschil
lende richtingen. De vrijzinnigen stem
den uiteraard liberaal, terwijl de ethi-
schen en confessionelen het niet met de
antithese-politiek eens waren, zodat zij
niet A.R. wilden stemmen. De contro
verse vrije kerk-volkskerk speelde hier
in een grote rol. Daardoor ontstonden
de Christlijk-Historische Bond onder
leiding van Dr. J. Th. de Visser (1896)
en de Bond van Chr. Hist. Kiesvereni
gingen in Friesland (Dr. J. Schokking),
die de ideeën van Dr. Hoedemaker
omtrent art. 36 der Ned. Geloofsbelijde
nis voorstond. Dat was in 1898. Enige
jaren tevoren, in 1894, ontstond een
persoonlijk en politiek conflict tussen
Dr. Kuyper en Jhr. Mr. A. F. de Savor-
nin Lohman, dat leidde tot de afschei
ding van de Vrij-Antirevolutionairen.
Deze verenigden zich in 1903 met de
Chr. Hist. groep-De Visser tot de Chr.
Hist. Partij en in 1908 voegden zich
daarbij de Fries-C.H. van Schokking,
zodat in dat jaar de Chr. Hist Unie tot
stand kwam.
De Staatkundig Gereformeerde Partq
(S.G.P.) is in 1918 opgericht door Ds.
Kersten en in 1948 ontstond in de kring
van de „vrijgemaakte gereformeerden"
het Gereformeerd Politiek Verbond (G.
P.V.). Deze vier protestantse partijen
zijn heel sterk gestempeld door kerke-
lijk-theologische verschillen: de A.R.P.
nieuw-calvinistisch met gereformeerd
cachet, de C.H.U. hervormde midden
groepen, de S.G.P. kerkelijk gemengd
met oud-gereformeerd stempel (dit in
theologische zin bedoeld) en het G.P.V.
exclusief kerkelijk en theologisch vrij
gemaakt. We hopen later nog op deze
groeperingen terug te komen.
Wat de socialistische partijen betreft,
de geschiedenis daarvan is als volgt.
Nadat als eerste radicale socialist van
1888 tot 1891 Domela Nieuwenhuis in
de Tweede Kamer zitting had gehad
hij werd anarchist werd in 1894 de
Sociaal Democratische Arbeiders Party
opgericht (S.D.A.P.), onder leiding van
P. J. Troelstra. Zij bracht in 1879 haar
eerste twee leden in de Kamer.
Dit aantal nam gestadig toe en tussen
de twee 'wereldoorlogen schommelde
haar zeteltal tussen 20 en 24. Na de be
vrijding werd in 1946 de Partij van de
Arbeid (P.v.d.A.) opgericht,^ die een fusie
was van de S.D.A.P., de 'Vrijz. Demo
craten, de Chr. Dem. Unie en een aantal
oude C.H. en R.K. In 1909 werd door
Wijnkoop e.a. de Soc. Dem. Partij op
gericht, die in 1918 werd omgedoopt in
Communistische Party. En in 1957 ont-,
stond de Pacifistisch Socialistische Par-
tö (P.S.P.). De P.v.d.A. begon in 1946
met 28''/o der stemmen en geraakte via
haar hoogtepunt in 1956 met bijna 33°/o
dit voorjaar op een dieptepunt van 23"/o;
de C.P.N., die vóór de oorlog 2 a 3%
kreeg, had in 1946 haar toppunt met
ll«/o, doch daalde dit jaar tot 2,7. En
de P.S.P. kreeg 5»/o.
Een buitenbeen in onze politiek is
sedert 1963 deBoerenpartq. Zij preten
deert ook een beginselpartij te zijn,
maar in feite is ze een belangenpartij
voor kleine boeren en middenstanders
uit land en stad. Onder aanvoering van
Koekoek wist zij dit voorjaar 6,7"/o van
de stemmen te behalen.
Hieronder volgt een schematisch over
zicht van onze politieke partijen.
Prot. Chr. partyen
A. R. P.
C. H. U.
S. G. P.
G. P. V.
Rooms-Katholieken.
R. K. St. P.
K. V. P.
Liberalisme.
Oud-liberalen
Vrijheidsbond
P. V. d. Vr\jheid
V. V. D.
Socialisme.
S. D. A. P.
P. V. d. A.
P. S. P.
Communisme.
Soc. Dem. Party
C. P. Ned.
Boerenparty
Opgericht
1879
Vrij A.R. 1894
C.H.K.B. 1896
Fr. C.H. 1898
C.H.P. 1903
C.H.U. 1908
1918
1948
1896
1926
1945
1848
1921
1945
1948
1894
1946
1957
1909
1937
1959
Voormannen
Groen v. Prinsterer
Kuyper
Colijn
Schouten
Roolvink
Lohman
De Visser
Schokking
Tilanus
Beernink
Ds. Kersten
Ds. Zandt
Ir. van Dis
A. Zijlstra
Jongeling
Schaepman
Nolens
Aalberse
Romme
Schmelzer
Thorbecke
Van Houten
Cort V. d. Linden
Dresselhuys
Stikker
Oud
Toxopeus
Troelstra
Albarda
Drees
Vondeling
Lankhorst
Wijnkoop
De Groot
Koekoek
Grondslag
Calvinisme
antithese
souv. i. e. kring
chr. sociaal
Prot. Chr.
Herv. midden
geen antithese
Chr. sociaal
Nadere Reform.
Art. 36
anti-verzek.
anti-coalitie
Vrij gem. G.K.
antithese
Encyclieken
chr. sociaal
vrijzmnig
humanisme
vrijere econ.
openb. school
Marxisme
socialisatie
anti-monarch.
anti-clericaal
doorbraak
plan-economie
anti-milit.
republikeins
Marx.Leninisme
klassenstrijd
tegen P.B.O.
vrije econ.
„Die zich afzondert, tracht naar
wat hegeerlijks."
(Spr. 18 1)
Het moderne leven wordt geken
merkt door haast. Niets gaat vlug ge
noeg. Men zoekt naar de mogelijkheden
om alles nog sneller te doen gebeuren,
dan het al gebeurt. Wat heden als een
record wordt aangemerkt, is het mor
gen niet meer.
Wij doen allen mee. Wij grijpen allen
de ons geboden gelegenheid om ons
werk sneller te kunnen verrichten, ons
spoediger te kunnen verplaatsen en het
gevolg van dit streven naar snelheid is,
dat ook wij hoe langer hoe sneller gaan
leven, hoe langer hoe haastiger worden
en ten slotte nergens meer tijd voor
hebben.
Ons hele leven staat in het teken van
„haast". Haastig leven doet ons geen
tijd meer hebben. Ook geen tijd om ons
af te zonderen, om eens een ogenblik
ons terug te trekken, te retireren, in
retraite (afzondering) te gaan. En het
zou voor menigeen zo heilzaam zijn om
zich eens af te zonderen en de tijd eens
te nemen om „alleen" te zijn. Dit „al
leen" zijn zal dan nuttig zijn, als wij
onze ziel gaan vragen naar de zin en
de betekenis van ons leven, ons stellen
voor de vraag: Waarheen vliegen wij?
Wie heeft of neemt de tijd om rustig
zijn Bijbel ter hand te nemen of een
boek, waarin ons nog ziele-voedsel
wordt geboden; wie neemt de tijd om
rustig zijn knieën te buigen en aan de
Heere zijn leven voor te leggen? Is het
niet dikwijls zo, dat wij haastig moeten
„lezen", haastig moeten bidden en dat
er voor afzondering geen tijd meer is.
Gods Woord spreekt ons van Elisa,
die in zijn opperkamer zich terugtrok
en zich afzonderde; van Daniël, die
driemaal daags zich boog voor het aan
gezicht des Heeren en belijdenis deed
voor zijn God.
Van Theodorus a Brakel weten wij,
dat hij zijn dagelijkse afzonderingen
kende in de eenzaamheid.
Gods Woord zegt: die zich afzondert,
tracht naar wat hegeerlijks.
Wanneer wij dit woord lezen is het
nodig, dat wij er mee naar ons eigen
leven gaan en ons gaan afvragen of er
nog afzonderingen zijn.
Het zou ongetwijfeld velen tot nut,
ja tot eeuwige zegen kunnen zijn, wan
neer zij zoveel dingen, waarmee zij
bezig zijn, eens wat meer terzijde zou
den leggen. Hellenbroek spreekt in zijn
vraagboekje over een wegdoen van alle
in- en uitwendige hinderpalen.'Eén van
die hinderpalen is ongetwijfeld de le-
venshaast.
Neem de tijd om u af te zonderen.
Neem die niet alleen persoonlijk, maar
ook met de uwen, om met elkaar te
spreken over de dingen belangende het
Koninkrijk Gods en de welstand uwer
onsterfelijke ziel. Wat zou hen tot
saambinding der gezinnen dienstbaar
zijn, als de afzondering met het gezin
nog regelmaat was. Ik heb voor enige
jaren in Schotland gezien, dat het kan.
Daar zondert ieder gezin zich 's mor
gens en 's avonds af voor het houden
van een korte huisgodsdienstoefening.
Nu hebben wij geen tijd om te leven,
maar aanstonds is het ogenblik er om
te sterven, en dan zullen velen zeggen.
dat zij nog geen tijd hebben, want er
zou door hen nog zo heel veel gedaan
moeten worden. Dan is Gods tijd er en
uw leven is voorbij, ook de tijd der ge
nade, die dan voor menigeen ongebruikt
is heengegaan. De wereld wentelt dan
door, het leven jaagt verder.
Levenshaast voert duizenden in een
plotselinge dood. Terwijl ik dit schrijf
vindt voor de deur van mijn huis een
ernstig ongeluk plaats. Twee jachtende
mensen raken elkaar. In een kwartier
ligt één van hen ernstig gewond in het
ziekenhuis. En de ander gaat voort,
jaagt voort.
O, voortjachtende mens, sta een ogen
blik stil! Ga eens naar het eenzame en
vraag naar uw herkomst en bestem
ming. Zonder u eens af en tracht naar
dat goed, dat ons alleen begeerlijk zijn
moest.
Alle levenshaast van de moderne tijd
doet ons ons leven doorvliegen, ons be
kommerende over voedsel en kleding.
De enige haast, die God ons aanprijst
is de haast om ons leven veilig te mo
gen stellen in de Rots der eeuwen.
Haast u om u in het eenzame af te
zonderen en te zoeken, dat enige goed
en te trachten naar dat, wat de tijd niet
aantast en de eeuwigheid verduren zal.
Gelukkig zijn zij, die ook in deze tijd
iets kennen van de waarheid en de
waarde van het Psalm vers:
Mijn hart zegt mij, o Heer' van
Vwentwegen;
Zoek door geheên met ernst
Mijn aangezicht.
Dat wil, dat zal ik doen; ik zoek
de zegen
Alleen bij U, u Bron van troost
en licht.
Rotterdam (C.)
Ds. A. Vergunst.
MIDDELHARNIS
Tussen de vergrüsde panden op de
Straatdijk Dirksland Kalverstraat
schitterd sinds dinsdagmiddag het
prachtige nieuwe bedrijf van horloge
rie D. C. J. Tieleman als een juweel
dat het edelste goud, zilver en kristal
in zich verenigd heeft, twee grote kun
stig gesierde etalageruimten met daar
achter het fraaie interieur leveren
daarvoor het klaarste bewqs. Niet zon
der (gerechtvaardigde) trots heeft bur
gemeester H. Bos van Dirksland de
nieuwe zaak dhisdagmiiddag officieel
haar bestaan binnengeleid door als
openingsdaad de deur te openen met de
sleutel, die hem door de beide doch
tertjes van de fam. Tieleman, Annette
en Caroline werd aangeboden.
Compliment.
In de vroegere zaak van dhr. Tiele
man, eveneens op de Straatdijk, liet
zich reeds geruime tijd een ernstig
ruimtegebrek gelden wat dhr. Tieleman
tenslotte tot het ingebruiknemen van
het nieuwe pand deed besluiten.
„U beleeft vandaag een hoogtijdag en
uw besluit kan niet anders dan vrucht
dragend zijn voor uw bedrijf, verzeker
de burgemeester Bos die in een vlotte
openingsspeech het leven en de zorgen
schilderde van de zakenman die voor
een dergelijke beslissing staat. Spr. be
greep dat in de branche van dhr. Tie
leman de mogelijkheid tot het expose
ren van de artikelen een eerste ver
eiste is; spr. zag dat als een eis van de
tijd en een verlangen van het publiek.
„U hebt gehandeld in de geest van
het gemeentebestuur dat immers graag
bewijzen wil zien van de waarde die
de middenstand hecht aan het voort
bestaan van de Straatdijk als winkel
centrum", zo constateerde burgemees
ter Bos. In dit verband sprak spr. er
VOOR BETER JT,
■->- NAAR DE
MIDDELHARNIS-TEL :Z323
Burg. Bos neemt de sleutel in ont
vangst. Links mevr. Bos, midden
mevr. Tieleman; dhr. Tieleman
gaat gedeeltelijk schuil achter de
burgemeester.
Speciaal In het opmaKen van
B. V. A. VKSK
felefotm 268i WeatdQk
HIDDELHABNIS
zijn vreugde over uit dat de Straatdijk
bij de middenstand inderdaad weer
meer in de belangstelling komt en spr.
was temeer verheugd dat het winkel-
bestand met de „bijzonder fraaie cre
atie" van dhr. Tieleman is aangevuld.
Het verlangen om de Straatdijk de
winkelstraat van Dirksland te laten
blijven zal aldus burg. Bos van
de middenstand een blijvende aan
dacht vragen. Spr. besloot met de har
telijke gelukwensen aan de fam. Tie
leman die, omringd door vele genodig
den, bloemstukken eneen prachtige
collectie artikelen, inderdaad een hoog
tijdag beleefde. Ook dhr. Jan Huyssen
uit Nieuwe Tonge sprak zijn geluk
wensen uit.
Dankwoord.
Dhr. Tieleman beantwoordde de vele
goede wensen die hij na de opening,
ontving met een hartelijk dankwoord
waarbij hij de hoop uitsprak dat de
geuite wensen alle bewaarheid mogen
worden. In gedachten ging dhr. Tiele
man vijftien jaar terug toen hij, met
een fiets als vervoermiddel was be
gonnen in de vroegere slagerij van D.
Roozemond; zijn collectie bestond toen
uit zegge en schrijve27 horloges en
3 klokken. Dhr. Tieleman herdacht ook
zijn overleden vader die voor hem een
„veer" en stimulans was geweest.
Voorts richtte hij zich in een harte
lijk dankwoord tot de burgemeester,
architekt Koole en aannemer H. de
Geus, timmerman Biesheuvel, gebrs.
Nieuwland die de electriciteit aanleg-
(vervolg op pagina 2)
