Turkije
In hei zicht van de Lange Jan
Door de bril van Han en Rien Boomsnidg^
U zit altijd
goed met een
advertentie
in Eilanden
nieuws
opKomende landbouw en
industrie en kolen van
Dijna 1 meter doorsnee.
Z'
ei, een
^«♦♦♦♦4
Door
wij U
leverei
Fiat
Fiat
Fiat
Vraagt
Bladz. 2
„EI LAND EN-NIEUW S"
Vrijdag 11 november
198!
Vrijdag 1
Korte Betje.
Hervorming door de Heilige Geest.
Het lied van de hervormer.
Als je van de
kant van Nieuw
en St. Joosland
Middelburg nadert
vallen dadelijk 3
grote bouwwerken
op: de Lange Jan
met de Nieuwe
Kerk en de toren
tjes van de Abdij
gebouwen; dat is
één. Vervolgens
het Stadhuis en
dan nog de Oost
kerk. Zie je de
Lange Jan al van
ver, het silhouet
van de Oostkerk is van ver ook goed te
onderscheiden. De volksmond heeft die
ronde koepelkerk, in tegenstelling met
de Lange Jan, Korte Betje genoemd.
Mischien wordt die naam niet meer
veel gebezigd. Als die naam wordt ge
noemd, zal dat wel gebeuren door men
sen, die buiten Middelburg wonen.
Die Oostkerk werd in het jaar 1667
in gebruik genomen; dat is dus drie
eeuwen geleden. Die kerk is het oudste
reformatorische kerkgebouw van Mid
delburg. Gelijk met de opening van de
Oostkerk was er een twaalfde predikant
beroepen. Het getal ouderlingen en di
akenen werd op vierentwintig gebracht.
Om de twee jaar traden die af en wa
ren niet terstond herkiesbaar. Men hield
zich stipt aan de Dordtsche Kerkorde
van 1618/1619, waarvan artikel 27 luidt:
„De ouderlingen en diakenen zullen
twee jaren dienen, en alle jaar zal het
halve deel veranderd, en anderen in de
plaats gesteld worden, ten ware dat de
gelegenheid en het profijt van enige
kerken anders vereiste."
In de tijd dat de Oostkerk in gebruik
werd genomen, telde de hoofdstad van
Zeeland ongeveer 30.000 inwoners. In
Smytegelts tijd was dat aantal terug
gelopen tot 25.000. Men had toen vijf
kerkgebouwen voor de Middelburgse
Hervormde Gemeente. En men mag
aannemen dat de plaatsen in die ge
bouwen op de zondag meestal waren
bezet.
Nu moest op de avond van de her
vormingsdag een predikant van de Her
vormde Gemeente meedelen, dat veel
plaatsen ledig gevonden werden op de
Dag des Heeren. Dat is onze tijd. Wei
nig of geen behoefte aan het Woord
des levens; wel tijd om te werken en
handel te drijven en zich bezig te hou
den met dingen, die geen waarde heb
ben. Dóór de tijd zal iedereen wel ko
men, maar wij moeten ook uit de tijd.
En daar wordt haast niet meer aan
gedacht.
Het was verheugend dat op die her
vormingsdag de Oostkerk zo goed als
geheel gevuld was. Men stond er een
beetje van te kijken.
Al direkt bij het binnenkomen krijg
je de indruk in een kerkgebouw te zijn;
het is geen stenen schuur, maar de
hoorders en hoorderessen zijn echt
rondom de preekstoel geplaatst. Er zijn
geen hoeken in dat kerkgebouw; wie
er zitten, horen bij elkaar, zoals vroe
ger de huisgenoten rondom de haard
geschaard waren. Zij zaten rondom het
vuur om zich te warmen. In de Oost
kerk zitten de kerkgangers rondom de
plaats vanwaar de woorden des levens
klinken: wet en evangelie.
En dan boven de kansel het machti
ge orgel, dat gebouwd is door de Vlaam
se orgellDouwers gebroeders de Rijckere.
Het is een typisch 19e eeuws orgel,
waarvan Nederland er maar één heeft.
Het aandachtig gehoor werd gewezen
op het nut van het bijbellezen. De her
vorming heeft de Bijbel tot de mensen
gebracht. Luther heeft de Heilige
Schrift in het duits vertaald. Hij vond
het wat moeilijk om de Joden duits te
laten spreken en wat moest hij lang
zoeken om een juist woord te vinden
voor het griekse of hebreeuwse woord!
Die avond werd ook gewezen op het
veraf-leven van de hervorming. De
hervorming is een werk van de Heilige
Geest in het hart. Daar moet elke ver
nieuwing plaats vinden. Met nadruk
werd gezegd en er op aangedrongen,
dat wij bidden moeten om de Heilige
Geest, Die in alle waarheid leidt. Elk
mens heeft dat nodig, tot welke kerk-
formatie hij ook behoort. Het is de
levendmaking, die ons in staat stelt
met ere voor God en onze naasten te
leven. De levendmaking stort liefde in
het hart en de liefde gaat terug tot
God en de Heere krijgt de eer; die
liefde gaat ook uit tot onze medemen
sen, waar wij het goede voor dienen te
zoeken. Als de Kerk op haar plaats is,
wordt ze een stad op een berg en een
licht op de kandelaar; dan woont er
eer in ons land, omdat God heeft ge
zegd: Wie Mij eren zal Ik eren.
Als op die avond de Middelburgse
predikanten van vroeger eens hadden
kunnen luisteren, al was het maar als
een dorpelwachter bij de deur, wat'
hadden hun ogen geglinsterd! Zie daar
in je gedachten de bekende Smytegelt
zitten, die tweeëneenhalve eeuw gele
den hier het Woord verkondigde! Of
Teellinck, Schorer, Leydekker en Frui-
VERWATEREN VAN MOSSELEN AAN
DE ZUIDPUNT VAN TEXEL
Het technische onderzoek op labora
toriumschaal naar het verwateren en
bewaren van mosselen zal niet te Zuri-
cheroord in Friesland ter hand worden
genomen, maar nabij het Horntje aan
de Zuidpunt van Tevel, zo heeft de de
missionaire minister van landbouw en
visserij, mr. B. W. Biesheuvel aan de
Tweede Kamer meegedeeld. Deze wij
ziging, die is gebaseerd op technische
en waterstaatkundige overwegingen,
zal „in geen opzicht" de keuze van het
terrein voor de later te bouwen defini
tieve verwaterplaats beïnvloeden, aldus
de bewindsman.
Mede aan de hand van de proefne
mingen zal worden bepaald, welke ter
reinen aan de Waddenzee of buitendijks
van de Deltadammen in Zeeland hier
voor in aanmerking kunnen komen.
tier! Zie in je gedachten op die preek
stoel Petrus Immens, Carolus Tuin
man, Frederik van Houten en Jacobus
Willemsen!
Als ze alles hadden aangehoord
Zij zouden gezed hebben: zó hebben
wij ok gesproken; in de plaats van de
vaderen zijn de zonen!
Als Maarten Luther eens had kunnen
luisteren naar de zang en het orgel
spel! Hij, de grote hervormer, was zo
muzikaal!
Wat zou hij ontroerd zijn geworden,
toen al de mensen opstonden en onder
begeleiding van het koninklijk muziek
instrument, zijn lied aanhieven: Een
vaste burcht is onze God! en: Geen
aardse macht begeren wij!
En bij de uitgang had hij zeker blij
ven staan wachten, tot het laatste ge
luid was weggestorven langs de dikke
pilaren. De organist gaf de hele schare
iets mee om over na te denken: het
geloofslied van de hervormer werd in
alle mogelijke toonaarden weergege
ven, krachtig en melodieus! Alle pijpen
en pijpjes liet Freek de Keizer mee
spreken; klein en groot moest getuigen
van geloof, hoop en liefde; van de won
derlijke kracht, die het geloof bezit!
Dan zal de vijand als kaf verdwijnen en
Christus zal Verwinnaar zijn op de
troon.
Er werd gezegd, dat het orgel drin
gend restauratie behoeft. Dat kan wel
waar zijn, maar het instrument deed
het die avond best. Er moeten drie kla
vieren op zitten, maar twee slechts wa
ren bespeelbaar. Dat heb ik niet kun
nen horen.
Wat moet er dan uitkomen als het
derde klavier ook nog eens aangeraakt
wordt door de vingers van de meester!
Zwerver.
MIDDELBURG
„Staatkunde der eenzamen". Op vrij
dag 18 november a.s. hoopt de jonge
rengroep der S.G.P. „Walcheren" een
vergadering te houden in een zaal van
Hotel-Rest. „De Eendracht" aan de
Markt te Middelburg. Aanvang 19.3Ö
uur. Dhr. ir. J. Blaauwendraad te Wad-
dinxveen hoopt dan alsnog de door om
standigheden uitgestelde inleiding te
houden over „Staatkunde der eenza
men". Alle jongeren, ook die van Zuid
en Noord Beveland, worden voor deze
interessante discussie uitgenodigd.
WESTKAPELLE
Auto-ongeluk Dinsdagavond ge
beurde op de hoek Noordstraat-Smid-
straat een auto-ongeluk. Een personen
auto, bestuurd door mej. D. moest uit
wijken voor een fietser, waardoor zij
tegen de gevel van een huis reed en
het voorfront van de auto aanzienlijk
werd beschadigd. Persoonlijke onge
lukken deden zich gelukkig niet voor,
zodat de bestuurster en de fietser met
de schrik en de onkosten vrij kwamen.
Ds J. Hegger, ex-R.K. hoogleraar aan
het seminarie te Brazilië, sprak op uit
nodiging van de C.J.M.V. te Westka-
pelle. Ds Hegger sprak over het onder
werp „De ware betekenis der Reforma
tie en de oecumene van onze tijd."
Spreker bracht naar voren dat de R.K.
kerk nooit zal veranderen en geen van
haar stellingen zal laten vallen.
Verder vertelde hij één en ander uit
zijn bevindingen van het kloosterleven.
Na afloop konden vragen worden ge
steld, waarvan door velen gebruik werd
gemaakt.. Voor deze bijeenkomst be
stond een goede belangstelling.
Van gereformeerde zijde was de op
komst echeter gering.
Herv. Vrouwenvereniging Dhr Veen
hoven uit Middelburg sprak voor de
Herv. Vrouwenvereniging over het on
derwerp „Het verwaarloosde kind."
Versterkink zeewering Tiennduizen-
den kubieke meters zand worden op het
ogenblik met behulp van bulldozers
verplaatst tijdens de versterking van
de zeewering.
Dit alles is nodig omdat deze zwakke
plek in de Walcherse zeewering gevaar
voor doorbraak opleverde.
Volgens dijkgraaf jhr. mr. Rutgers
van Rozenburg zou bij een herhaling
van de storm van 1953 deze zwakke
plek het vast niet meer houden met alle
gevolgen van dien. Want als er een
doorbraak zou ontstaan zou er onge
veer 14.000 ha bouw- en weiland on
derlopen.
De aanval van de zee is bij Westka-
pelle het sterkst, zodat men de laatste
jaren bezorgd werd over de steeds toe
nemende duinafslag, soms wel 4 meter
per jaar.
Men is echter met de verbeterings-
werkzaamheden zover gevorderd dat de
te verwachten najaarsstormen geen ge
vaar meer opleveren en men hoopt half
1967 dit werk te hebben voltooid.
Stortplaats Van gemeentewege is er
een stortplaats voor groot vuil open
gesteld. Het betreft hier vuil dat men
niet mee kan geven met de ophaal-
dienst, zoals takken van bomen, oud
huisraad enz.
Voor veel inwoners was deze gelegen
heid voor het storten van hun vuil
geen overbodige luxe daar men anders
zijn afval in de zee of langs de weg
gooide. Nu is echter gebleken dat men
met deze stortplaats te openen niet van
dit euvel is verlost. Het is namelijk nu
zo dat men zijn vuil niet op de stort
plaats brengt maar op de weg die daar
toegang toe geeft, neerstort.
Van gemeentewege wordt nu overwo
gen de stortplaats op bepaalde uren o-
pen te stellen en er een hek rond te
plaatsen. Op de uren waarop gestort
mag worden zal dan toezicht worden
uitgeoefend door iemand van het ge
meentepersoneel.
Collecte In de Geref. Gemeente
werd een collecte gehouden voor het
kindertehuis „De Berenbos" te Nun- i
speet, welke collecte opbracht f 401.46.
Gift De Kerkvoogdij van de Ned.
Herv. Kerk ontving een gift van f 25.
van een onbekende gever.
Catechisaties Ned. Herv. Kerk Vrij
dag: 7.15 uur voor jongeren; 8.00 uur
voor hen die in 1968 belijdenis willen
doen; 8.45 uur voor hen die in 1967
belijdenis willen doen.
THOLEN
Koor- een samenzang Uitgaande van
de Stichting „De Band met God" uit
Bloemendaal werd er in de Ned. Herv.
Kerk een massale zangavond gehouden
waarin ds E. M. Bakker voorging en
een meditatie hield. Medewerking werd
verleend door de zangvereniging Cres
cendo uit Poortvliet en mevr. L. Ploeg
declamatie. Het orgel werd bespeeld
door mevr. Hage-van de Velde.
Sluiting zomerseizoen Ter afsluiting
van het zomerseizoen werd door de Kon
Muziekvereniging Concordia, vooraf
gegaan door de drumband, zaterdaga
vond een muzikale rondwandeling ge
houden, waarvoor een goede belang
stelling was.
Dankdag De jaarlijkse dankdag voor
het gewas wordt dit jaar on het eiland
Tholen en St. Philipsland gehouden op
woensdag 16 november a.s.
POORTVLIET
Collecte De gehouden collecte voor
de A.V.O. heeft f 164.36 opgebracht.
SCHERPENISSE
Burgerlijke stand over de maand okto
ber 1966 Geboorten: Leendert Mar
selis, z.v. Laurents Andriesse en van
Pieternella M. Boogaard; Pieternella
Maria, d.v. Marinus Bolier en van Jo
hanna W. de Groen; Marinus Christi-
aan, z.v. Johannes C. Duijnhouwer en
van Cornelia J. Bevelander.
Huwelijksaangiften: Tobias Walhout, 22
jaar en Wouterina Potappel 22 jaar.
Huwelijken: Pieter Pietjouw 22 jaar en
Jacoba C. van Houte 21 jaar.
Overlijden: Marinus Deurloo 92 jaar,
gehuwd geweest met Elizabeth A.
Bruijzeel.
Ingekomen: Geen
Vertrokken: Jacoba C. van Houte e.v.
Pietjouw van Kaaistraat 1 naar Dintel-
oord; Geertruida E. de Vries en 2 kin
deren van Laban Deurloostraat 26 naar
Meerkerk.
Verhuizingen binnen de gemeente: geen
ST. MAARTENSDIJK
Dankdag Woensdag 16 nov. hoopt
voor de Oud Geref. Gemeente voor te
gaan ds H. J. C. Zwijnenburg van Gou
derak om 10, 2 en 6 uur. Voor de Ned.
Herv. Kerk tweemaal ds S. de Jong van
Houten.
ST. ANNALAND
Burgerlijke stand over de maand ok
tober 1966 Geboorten: Geertruida
Pieternella, d.v. Cornells J. Poot en
Janna W. Hoek; Adriaan Walter, z.v.
Adriaan den Engelsman en Hendrika
J. van As;Adriana Jacqueline, d.v. Pie
ter J. van Popering en Maatje Kalle;
Anthonia Helena Neeltje d.v. Cornells
Scherpenisse en Abramina H. Ridder-
hof; Jacob Marinus z.v. Jacob de Rijke
en Johanna C. Duijzer.
Huwelijken: Johannis Sturris 27 jaar
en Elizabeth B. Meloen 20 jaar; Adri
aan Sturris 25 jaar en Isa J. 't Hof 19
jaar; Marinus M. v. d. Jagt 23 jaar en
Cornelia den Engelsman 20 jaar.
Overlijden: Jacobus van Putte 69 jaar,
e.v. Anna C. Barendse; Johannis Abra
ham Heijboer 66 jaar e.v. Cornelia J.
Verhage.
Ingekomen: Jozina C. Polderman van
Arnhem naar Tuinstraat g2; Beatrix J.
Westdorp van Arnhem naar Hoender
weg 60.
Vertrokken: Maria L. Duijzer naar Goes
Aardappelveiling van dinsdag 8 nov.
Bintjes gewone f 12.60 f 13.70; Bint
jes bonken f 13.60 t 14.60; Eigenhei
mers gewone f 19.80 f 21.80; Eigen
heimers drielingen f 10.80; Furore ge
wone 20,20; Doré gewone 16,70; Ge
middelde aardappelprijs per 100 kg.
Aanvoer 265 ton.
Uienveiling van dinsdag 8 nov. 1966
Uien middel f 22.74 f 22.90; Uien bon
ken f 25.—; Uien drielingen f 22.29; Ui
en picklers f 22.80. Gemiddelde uien-
prijs per 100 kg. Aanvoer 35 ton.
OOSTERLAND
Nieuwe werkplaats. Door het bouw
en aannemersbedrijf J. Ie Comte en
Zoon te Sommelsdijk is dezer dagen
een aanvang gemaakt met het bouwen
van een werkplaats ten behoeve van
de Dienst Gemeentewerken, op een ter
rein gelegen aan de Van den Abeele
straat alhier. Het nieuwe gebouw, dat
afmetingen krijgt van 12 x 15 meter,
komt in de plaats van de oude berg
plaats, die gelegen bij het voormalige
gemeentehuis Oostkenshil aan de Mo
lenweg, vermoedelijk binnenkort zal
worden verkocht. In elk geval wordt
deze bergplaats buiten dienst gesteld.
Behalve bergplaats, zal het gebouw
werkplaats en magazijn worden tevens
terwijl er ook wasgelegenheid zal zijn
ten gerieve van het personeel van de
gemeente. Zoals bekend ligt achter de
ze bergplaats de kwekerij der gemeente
zomede een opslagplaats voor bouw
materialen zoals zand, straatsteen en
dergelijke.
Onder eigen beheer van de dienst ge
meentewerken zijn de werklieden der
gemeente momenteel bezig een beplan
ting aan te leggen rond de vorig jaar
gemaakte ijsbaan achter de bejaarden
woningen aan de Sint Joostdijk alhier,
bestaande uit bomen en heesters, die
in hoofdzaak in eigen kwekerij zijn ge
kweekt. Deze beschuttende beplanting
zal er ongetwijfeld toe bijdragen dat de
ijsbaan, bij een eventuele ijsgang, goed
uit de wind komt te liggen. De dikte
van de beplanting varieert van 2 tot 5
meter en bestaat uit verschillende soor
ten loofbomen en dito heesters.
Ambtswoning burgemeester. Onder
de weinige gemeentegebouwen hier ter
plaatse, die nog niet aan de beurt ge
komen waren voor grondige restaura
tie van de geleden zoutschade, behoort
de voormalige ambtswoning van de bur
gemeester aan de Molenweg alhier, nog
steeds bewoond door oud-burgemees-
ter Laurense. Door de fa. J. Ie Comte
en Zoon's Aannemersbedrijf te Som
melsdijk wordt momemteel deze wo
ning grondig opgeknapt. Alle zoute bin
nenmuren viTorden vervangen door nieu
we muren en alles wat verder door het
zilt heeft geleden wordt vernieuwd. Tij
dens deze grondige verbouw c.q. res
tauratie, zijn de bewoners naar het
werkkamp „Oosterland" vertrokken
Het verhaal luidt, dat de Turkse
sultan, die in het midden van de ze
ventiende eeuw over het grote Turkse
rijk regeerde een zeer grote bewonde
ring had voor Frederik Willem, keur
vorst van het Duitse Brandenburg, in
de geschiedenis veel meer bekend on
der de naam Frederik de Grote. Deze
Frederik de Grote was gehuwd met
Louise Henriëtte, een dochter van de
Nederlandse stadhouder Frederik Hen
drik. Toen hij aan de regering kwam
zat hij voor het ontzaglijke probleem
om Duitsland te herstellen van de ver
woestingen van de toenmalige 30-jarige
oorlog. Hy hervormde zgn leger, naar
het voorbeeld van zijn Nederlandse
schoonvader.
De Turkse sultan, die een bijzondere
bewondering had voor deze, ongetwij
feld zeer knappe man zond een delega
tie naar de keurvorst met een eigen
aardig verzoek. Gezien de militaire en
staatkundige successen, moest Frederik
de Grote wel beschikken over bizonder
knappe hof-astrologen. De vraag van
de sultan was nu: kunt U mij die knap
pe hofastrologen, die waarzeggers en
toekomstvoorspellers uit de stand van
de sterren, mannen, die advies zullen
geven wanneer een militaire expeditie
met goed gevolg beginnen moest, lenen.
Frederik de Grote was ook een goed
diplomaat. Hij had geen hofastroloog
om hem van raad te dienen. Toch
wilde hij de Turkse sultan graag ten
dienste staan. Er was voor hem veel
aan gelegen om met Turkije bevriend
te zijn. In het oosten was de Russische
staat aan het opkomen. Sedert het mid
den van de vijftiende eeuw, toen Mos
kou een heel klein stad-staatje was,
werd het Russische rijk steeds mach
tiger en groter en niet ten onrechte
vreesde Frederik de Grote, dat de Rus
sen op een gegeven moment zijn rijk
zouden binnen stormen. Nu was de
kans groot, om met de Turkse sultan
een vriendschappelijke betrekking te
verkrijgen om te trachten de opdrin
gende Russen de voet dwars te zetten.
In heel hoffeiyke termen liet Frede
rik de Grote de Turkse sultan weten,
dat hg geen hofastrologen had. Hq wil
de heel graag de sultan met alles ten
dienste zijn. Hg deelde hem mede, dat
het succes van zgn regering gebaseerd
was op drie pqlers; het eerste was een
goed geoefend, en vooral betrouwbaar
leger. Het tweede was een goed en
onkreukbaar ambtenarencorps en het
derde was te zorgen, dat er een goed
gevulde schatkist was.
De Turkse sultan accepteerde de aan
geboden hulp gaarne, allereerst dat
voor het vormen van een betrouwbaar
leger. Duitse militaire deskundigen
gingen naar Turkije toe en sedert die
tyd zijn altijd Duitse militaire deskun
digen in Turkije adviseurs geweest. Het
vormen van een goed ambtenarencorps
was voorlopig ondoenbaar. De sultan
„gaf" de betrekkingen van gouverneur
van een provincie aan een gunsteling,
die zich zo spoedig mogelijk rijk stal
en er net als de sultan, een harem in
zijn paleis op na ging houden.
Wanneer we nu, na een bijna zes-
weekse zwerftocht door het Midden-
Oosten, de huidige situatie bekijken
van de Balkan en de delen van het
oude Turkije, die na wereldoorlog I
zelfstandige staten werden, dan komt
het merkwaardig verhaal over de
vriendschap van Frederik de Grote en
de Turkse sultan naar voren. Want
sedert die tijd zijn de Duitsers in Tur
kije bijzonder gewaardeerd.
We moeten een heel stuk geschiedenis
overslaan en gaan naar het jaar 1916.
De Engelsen proberen de Dardanellen
de zeeengte tussen Klein-Azië en
Europa, te veroveren. De zee-engte
wordt verdedigd door de Turken, bij
gestaan door Duitse generaals en de
consequentie is voor de geallieerden
niet prettig, ze kunnen de doorgang
van Middellandse zee naar Zwarte zee
met de verovering van Istamboel niet
verkrijgen. Een der consequenties van
voor een tijdelijke woongelegenheid.
Door deze opknapbeurt zal dit woon
huis weer als nieuw tevoorschijn ko
men.
De leerlingen van de vijfde en zesde
klasse van de Openbare Lagere School
alhier, hoofd de heer Bolkenbaas, twee
en twintig in getal, hebben zich duchtig
geweerd bij de verkoop van kinder
postzegels en -kaarten. Zij hebben het
bestaan om het fantastische bedrag
van maar even f 941.25 te verkopen,
waardoor een record is ontstaan. Een
dankwoord aan de ijverige verkoop
sters en verkopers, zomede aan diege
nen die offerden voor dit nuttige doel.
Door de Coöp. Raiffeisenbank alhier
werden tijdens de Raiffeisenweek-
spaaractie 29 nieuwe spaarders inge
schreven, met een inleg van f 123.000.
(Vorig jaar waren deze cijfers 27 en f
51.000.Elke honderste spaarder dit
jaar jaar kreeg een gouden tientje uit
gereikt. Er waren 5 gelukkigen. Al met
al een succesvolle actie van de Bank
hier ter plaatse.
De heren Han en Riien
Boomsma te
Middelharnis, juist terug
van hun reis naar
het Midden Oosten
hopen in enkele
artikelen in ons blad
aan de lezers van
„Eilanden-nieuws" hun
indrukken weer te
geven.
De heren Boomsma
kunnen populair
vertellen en schrijven
en de te plaatsen serie
belooft zeker
interessant en vooral
ook leerzaam te
worden.
dit mislukte Gallipoli-avontuur was dat
Winston Churchill, die een der promo
tors was geweest van dit avontuur af
moest treden als minister.
Aan de Duitse generale staf, die in
Istamboul met de Turkse samenwerkte,
werd een Turkse kapitein voorgesteld,
die zich bijzonder heldhaftig had ge
dragen, en die ook vooral opgevallen
was door zijn strategische inzichten.
Deze man was Kemal Moestafa Pasja.
In Saloniki geboren als zoon van een
douane-ambtenaar, al vroeg behorende
tot de rebellerende officieren tegen de
sultan. Nu komen zijn kansen. Wan
neer ds vrede in 1918 gesloten wordt is
deze voor Turkije zeer nadelig. Turkije
verliest het huidige Syrië, Irak, Jorda
nië. Aan de Klein-Aziatische kust pro
beren de Grieken Smyrna en een heel
stuk van Anatolie te veroveren.
Kemal Moestafa Pasja ziet kans in
de jaren na 1918 de legergroepen die
ronddwalen in Anatolie te bundelen en
begint de strijd tegen de Grieken, die
geregeld verslagen worden en door Ke
mal zelfs gedwongen worden Anatolie
te verlaten. Smyrna, een der Griekse
bolwerken komt terug in Turkse han
den en wat het ergste is voor de Grie
ken, dat zij het Turkse land moeten
verlaten.
De weinig vriendschappelijke verhou
ding tussen Turkije en Griekenland
moet momenteel mede geweten worden
aan de zware nederlaag van die jaren
en de terugkeer van berooide Grieken
uit Turkije. Dat was 1922.
Vergeef me de lange inleiding. Ik wil
trachten u enig inzicht te geven hoe
het momenteel op de Balkan is ge
steld. Kemal Moestafa Pasja kreeg het
bestuur in handen. De rebel van de
laatste sultan van Turkije, de kapitein
die zich zo ónderscheiden had in de
Balkan-oorlogen en op Gallipoli ont
popt zich als een groot bestuurder. Hij
reorganiseert het Turkse rijk, nieuwe
wetten, nieuwe voorschriften omtrent
kleding vrouwen mogen b.v. niet
meer gesluierd lopen invoering van
het lateinse schrift, dus dezelfde letters
als wij kennen. Deze man krijgt
dankbare naam van vader des vader
lands. Zwaar overwerkt overlijdt hij
in 1938. Niet alleen te hard gewerkt,
zijn enige ondeugd wasde drank.
Hij was 58 jaar oud.
Magere jaren.
Aan de tweede wereldoorlog nam
Turkije niet deel we komen hierop
later terug. Doch in de vijftiger jaren
komt er een belangrijke terugslag. In
1958 was Turkije zo arm, dat de auto
bezitters geen deviezen konden ver
krijgen voor nieuwe autobanden of
auto onderdelen. Op de zwarte markt
moest alles gekocht worden. Als pre
mier komt dan Menderes die nader
hand het verwijt krijgt van corruptie.
Zoals het meer gaat, lege portemonnaies
geven verwarde mensen. Men is mo
menteel tot de stelling gekomen dat
het ophangen van Menderes niet hele
maal juist is geweest. Hij had verdien
sten... maar het is te laat.
In 1960 waren we voor het eerst in
Istamboul. We reden toen met een au
tobus dwars door Turkije naar Jeru
zalem. We reden nu in oktober 1966
weer met een autobus door Turkije
heen, we kwamen nu van Bagdad van
daan, de weg werd genomen pal naar
het noorden tot tegen de Perzische
grens aan, en toen pal westwaarts over
Ankara naar Istamboul.
We maakten kennis met dat gedeelte
van Anatolie, dat in 1960 nog niet be
reisd mocht 'worden door vreemdelin
gen. Ten noorden van het gebied, waar
wij door heen gingen is de streek waar
enkele maanden geleden die zware
aardbeving is geweest.
Sterke vooruitgang.
Wat ons opviel was de ontzaggelijke
grote wegenaanleg in Anatolie. Door de
Turkse regering is een wegenbouw-mij
opgericht. De leider van die „my" is
een Turkse ingenieur, die in Duitsland
wegenbouw heeft gestudeerd en het
meer dan voortreffelijk doet. Geweldi
ge grote bulldozers, grote Amerikaanse
en moderne machines maken nieuwe
wegen. Turken zijn ontzettend handig
met het omgaan met die machines, we
zagen hen op zware hellingen met bull
dozers werken alsof het kinderwagen
tjes waren. Wat daar gebeurt is: Ana
tolie wordt opengelegd voor de moderne
tijd.
Eind oktober was men nog overal u
Anatolie bezig met de pluk van de ka
toen. De katoen wordt gezaaid in aprij
en is een plant die veel water en veel
zon nodig heeft. Het is een kleine laa».
groeiende struik, na de bloeitijd komèl
de katoenvezels. De lengte van die ve
zels bepaald de waarde van het pro
duct. Om de katoen-oogst te bevorderei
zijn in Turkije speciaal banken of
richt om de boeren te helpen bij o;
financiering van de katoen-oogst.
De oogst is nog heus niet zo grooi
dat deze een bedreiging zou vormei
voor de Amerikaanse of Egyptisch;
oogst. Maar de oogst is wel erg nutti!
voor de Turkse economie, er worde;
ook al katoenspinnerijen en katoenwe
verijen opgericht. Met de grote nieuv.i
wegen en het sterk verbeterde auti
park is dus alles mogelijk dat Turk;
een moderne en goede staat kan worde:
Wat ons in Anatolie opviel waren
groene kolen. Enorme grote groene k
len groeiden op de akkers. Ik heb g
tracht er een foto van te nemen, hoei
groenekool in de donkere schaduw vi
markt. De foto is niet fraai, men maki
eens een foto van een kar met licht
boerenkool in de donkere schaduw vai
een markt. Weinig contrast. Maar eei
ding kan men zien, 3 boerenkolen naai
elkander zijn breder dan een fietsci
rier. Duidelijk kunt u zien dat de mió
delste kool geflankeerd wordt door ea
groene kool aan weerszijden en dat
kool maar voor de helft op de carrie
ligt. Laten we zeggen, 2 groene kolei
zijn nat zo breed als een fietscarriei
Bekijk ook eens de hoogte van drii
kolen op elkander. Het zijn me de
len wel. Naast de carrier met kolei
stonden wagens met meloenen. Ooi
geen kleine meloen, 4 meloenen naai
elkander waren net zo breed als ea
W. Ach
KAMERB]
Wie aan ed
rt hij eet, kJ
ten paar sif
plak kaas
echt wel
n aan om
on te gaan
isschien? Er
ibewoners,
itenshuis
woners, wil
;sion, omda^
or de maall
ishuis etenl
Tif- 1 1. ^i j 4. -1 immers ol
carrier. Wie hoop heeft, dat ik som gj. j^^^
zaad heb meegenomen, mag die hoo|
niet hebben. Wilt u zaad hebben, neei
dan uw auto en ga er heen, de afstam
van Nederland naar dit gebied is ot
geveer 3500 km. voor een pakje kool
zaad wat ver.maar misschien zijn e
handelaren in koolzaden die toch i
irden. De
t hun spruj
eigen ben^
us niet altij
woner of
goede vo
Turkse zaden willen halen en kijken o j^kelbaar
we op onze eilanden ook dergelijke
len van bijna een meter doorsneii
kunnen telen.
Het is de bedoeling, dat ik enkel
artikelen wijdt aan onze zwerftocht.
Het lijkt me vooral goed, dat ik iel
over de huidige toestand vertel, daar
om eerst iets over Turkije, waar wes
weinig van afweten. Maar u weet to gewenst.
nu, een staat, die sterk vooruit gaai
waar men grote - aandacht wijdt aan
wegen, een staat, met een zeer sta
leger we hebben toevallig een
rade gezien van de tank-troepen. BB
Turkse leger staat bekend om zijn das -atuur het
perheid en juist dit is van grote te
tekenis, zij zijn de bewakers van ii
flank van de Nato. Zij zorgen voor es
bewaking, aan de Russisch-Turte-
grens, dat de communisten niet zulK
proberen om het zó begeerde en
olierijke Perzië te veroveren...
In een volgend nummer hoop ik
een visie te geven over Jougoslafl
daarna gaan we de Dardanellen ovf
!t en kan
n werk nietl
W heeft dj
i en gelege
n de maaltij
riemen diel
re dag, zo f
altijden te
warme m^
zo'n wam
bron is va
igsstoffen,
samenstel!
'sje tegen tl
BASISVoJ
5m energiek
Wassen meJ
ruim 1/2 1
hurt, overi
bruin-, vc
naast witb,
50 100 gl
ei met daC
om te zien hoe het is in Syrië en IrJtJ 200 a 300
Naast politiek nieuws hoop ik ook
te vertellen over ons bezoek aan
waar vandaan aartsvader Abraha*
vertrok naar Jeruzalem.
J. Boomsin
mogelijk f|
aardappele
>Ke basis 1
énsmiddeler.
t havermoul
'Stroop, jan
SAMENSl
^LTIJDEP
è^i het onJ
"g heeft. V
't ttiet een m
de energil
opgedaai
uit pap 1
""l besmeerl
en belegd
Pindakaas, 1
^Ssel en alJ
*"ee of kofl
'e tweede i
?iaar kanl
'^ken visjl
^"te zoals i
aangevuld!
ook zorgt'l
f°Mi. WiJ
brood te If
de warm,
de dageU
