Over kapitalisme en lupitallsten Promotie ds» H. Goedhart Afscheid van de zomer, Veerdienst Middeiiiarnis-Heilevoet- sluis wordt beperkt Meditatie 38e jaargang Vrijdag 24 september 1965 No. 3422 CHR. STREEKBLAD OP GEREFORMEERDE GRONDSLAG VOOR DE ZUID-HOLLANDSE EN ZEEUWSE EILANDEN ,Neigt uw oor Hoe vaak en hoe fang rijdt U meer dan 125 km per uur? Voorlopig op zondagen geen dienst R.T.M.-tram Oostvoorne - R'dam wordt opgeheven Fruitmanden en Fruitbalcjes „De Fruitcentrale" PBINS HENDRIKSTRAAT 14 - POSTBOX 8 - MIDDELHARNIS Bedactie en advertenties: Kantoor Langeweg 13, Sommelsdijk Tel f01870) 26 29. na 6 uur 's avonds TeL 2017 Giro 167880 Vertchijnt Uceentaal per week: dinsdags en vrijdagavond ABONNEMENTSPRIJS 2,80 PER KWARTAAL ADVERTENTIEPRIJS 14 cent per mm. Bt) contract speciaal tariet Ve zagen in het vorige artikel, dat de fase van het kapitalisme, waarin we nu sedert 1920, dus al gedurende bij na een halve eeuw verkeren, het laat- Itïpifalisme wordt genoemd. Een betere naam zou naar onze mening zijn: ge mitigeerd of getemperd, gematigd kapi talisme. Wanneer er namelijk geen communistische wereldrevolutie komt en dat zien we nog niet is er geen sprake van, dat het kapitalisme op zijn laatste benen loopt. Integendeel, we geloven dat het in deze nieuwe ge stalte juist betere levensvoorwaarden heeft. Wat zijn n.l. de kenmerken van deze nieuwe fase? De structuur is tot op zekere hoogte gewijzigd. De basis is nog altijd: privaateigendom, vrije on dernemingen en vrije markt, benevens eetx overheersende rol voor het kapi taal als produktiefactor. Maar al deze elementen zijn in vergelijking met de toestanden tijdens het hoogkapitalisme toch wel tamelijk ingrijpend veranderd. De essentiële wijziging is deze, dat de absolute vrijheid in de economie ver dwenen is. Die is ten enenmale onhoud baar gebleken en die neemt dan ook niemand meer voor zijn rekening. Het zijn vooral drie factoren, die deze structuurwijziging hebben bepaald en bevorderd n.l.: 1. de inmenging van de overheid op een economisch gebied, resulterende in en zich openbarend in allerlei maatre gelen zoals beheersing van lonen en prijzen, wet op de economische mede dinging, conjunctuurpolitiek met bud gettaire, fiscale, monetaire en andere middelen, stimulering van industriali satie, economische planning, afspraken in de E.E.G. etc. Dit is nog niet wat men noemt een volledig geleide econo mie, want die is alleen mogelijk in com_ munistische staten, maar een vorm tus sen geheel vrij en integraal geleid, waar bij de mate van inmenging zeer ver schillend kan zijn. Zo is/ er na 1900 eén grote uitbreiding van het aantal staats- en gemeentebedrijven te zien-Deze ont- wikkeUng van de staatsbemoeiing is vooral in de hand gewerkt door de gro te crisis van de dertiger jaren, waaruit ook de naoorlogse politiek inzake de volledige werkgelegenheid is geresul teerd en de noodzaak van een verstan dig conjunctuurbeleid. 2. de opkomst van krachtige vak- en werkgeversorganisaties, waarvan voor al de eerste in belangrijke mate hebben bijgedragen tot het beëindigen van het oude systeem van absolute economische vrijheid, waarvan de economisch zwak keren het meest de dupe werden, door dat de mens als zodanig buiten be schouwing bleef. Daarom ging de over heid ook maatregelen uitvaardigen ter bescherming van de arbeiders in de be drijven en op 'de arbeidsmarkt. Er kwam een heel nieuwe sector in de rechtswetenschap: het arbeidsrecht. Dit alles vermeerderde de macht van de staat en verminderde die van de onder nemers. Terwille van betere arbeids verhoudingen werd dus de vrijheid be perkt. 3. door allerlei specifiek sociale maatregelen, die een verbetering van de positie der werknemers beoogden, werd een heel omvangrijk en'dngewikkeld systeem van sociale wetgeving, vooral van sociale verzekeringen, opgebouwd, waardoor een eind werd gemaakt aan allerlei wantoestanden uit vroegere tij den. De staat legt hiermee lasten op de bedrijven en grijpt daardoor in hoge mate in de particuliere sfeer in. Het is vooral door deze drie factoren, dat de vrije maatschappij van de 19e eeuw de in vele opzichten gebondene van de 20e eeuw is geworden. Het re sultaat is geweest, dat de kapitalistische structuur wel is gehandhaafd en dat is goed, want het alternatief is tenslotte de communistische maatschappij maar dat zij zodanig is getemperd in de realisatie ervan, met name wat betreft de uitwassen en' ongerechtigheden, die zij kan veroorzaken, dat we nu toch maar onder dat uit traditie door veleni 20 gehate kapitalistische stelsel In eeni Welvaartsstaat leven. Dit bewijst, dat bij een verstandige toepassing van dit stelsel geweldige resultaten zijn te be reiken, oneindig veel betere dan onder het collectivisme vans^e communisten. Er blijkt.,ook uit, dat het kapitalistische stelsel (het privaatbezit dus) als zodanig niet fout is, maar dat het een bepaalde gematigde vorm moet hebben, die voor al ook sociaal gericht is. Dat er intussen in de 19e eeuw een reactie ontstond op het keiharde, on sociale, individualistische en onbarm hartige moderne kapitalisme tijdens en la de industriële revolutie, is zeer be grijpelijk. Enerzijds concentreerde de rijkdom zich steeds meer bij de bezit tende klasse de bourgeois ander zijds werd dé' positie van de volksklas se steeds slechter en heerste er een Vreselijke pauperisme. Een groot deel Van de bevolking leefde op of benedten het bestaansminimimi. Het aantal be delaars was legio en het percentage be deelden bedroeg in de veertiger jaren Van de vorige eeuw in ons'land 37! We hopen deze toestanden later nog wel Sens uitvoeriger te schetsen wanneer *e het hebben over het sociale vraag- ^'uk. Aangezien het toenmalige libe ralisme, dat op aUe gebied de toon aan gaf, geen oog had voor de mens in de iiiaatschappij en zwoer bij de staatsont houding, kon- het niet anders of èr jiioesten stromingen opkometi,' die zich tegen dit systeem teweer gingen stel- (Jes. S5 3) In dit vers uit het schone Jesaja 55, worden ons a.h.w. verschillende mo menten getekend, welke de ziel ervaart, die op weg is naar huis. Het zal u, zoals mij, wel eens opge vallen zijn, dat ons leven geen seconde stilstaat, maar zich heenspoedt naar het einde. En dan vragen we ons wel eens af: welk en hoe zal dit einde zijn. Waar begint de weg naar de hemel en waar eindigdt deze? Wat is het eerste wat ons op die weg wedervaart en wat is het laatste? In ons tekstvers wordt ons dat eerste medegedeeld. Neigt- uw oor! In Jesaja' 53 (dat merkwaardigerwijze precies midden in de Bijbel staat) wordt ons medegedeeld hoe het mogelijk is, dat de Heere opnieuw naar een gevallen mens om gaat zien. Daar wordt om de verdienende oorzaak der zaligheid voor ogen geschilderd in het Lam Gods. Hierin wordt ons medegedeeld hoe en waarin de Heere Zelf opnieuw de weg 'heeft gebaand van Hem tot de mens. Oorspronkelijk behoorden God en de mens onlosmakelijk bij elkander. Doch de mens heeft zich losgescheurd van zijn God. De harmonie in die verhouding is gron dig verstoord geworden. Wil het goed zijn, dan zullen deze twee weer te sa men moeten komen. Welnu de Heere wijst in Jesaja 53 aan, hoe Hijzelf daar toe de eerste is geweest.' Hoe Hijzelf alle voorwaarden heeft geschapen, die zulks mogelijk maken. Ja, dat Hij daar het allergrootste offer, n.l. Zijn eigen lieve Zoon voor over heeft gehad. Dat er nu van Zijn kant niets meer te doen is. Je saja 55 wijst ons de weg, hoe nu een zondaar weer kan komen tot God. En ofschoon de melis hierin in zekere zin actief is, zal het blijken, dat ook dit aan de andere kant alleen maar Gods werk is, van 't begin tot het eind. De mens zelf immers heeft van natu re geen erg in- en geen last van die be staande scheiding. We voelen ons thuis in deze wereld en beseffen niet dat het een wereld van ellende - ballingschap - leegheid en zonde is. We voelen ons soms zo rijk en verrijkt en hebben er geen erg in, dat we arm zijn en jammerlijk en naakt en blind. Dat we, als het op betalen aan komt, zullen schrikken van de ontzet tend grote rekening, wijl wij geen pen ning hebben om te betalen. En ofschoon de eis er nu ligt, zullen we moeten oppassen voor wat velen in onze dagen ons willen wijsmaken n.l. dat wij zelf, uit ons zelf, de macht heb ben om het roer om te gooien. Dat we uit ons zelf zouden gaan vragen naar God. Zulks willen en kunnen we niet. De Heere zegt Zelf, dat Hij nauwkeurig heeft omgezien of er iemand was die naar Hem vroeg of zocht, maar dat Hij niemand gevonden heeft. Dat pleit ons niet vrij. Geenszins. Want het is onze eigen schuld. God heeft de mens goed geschapen en in hem alle krachten ge legd, die er voor nodig waren om het te kunnen doen n.l. om „ja" te zeggen te gen God en „neen" tegen de duivel. Maar nu heeft de mens juist het te genovergestelde gedaan, zich daarmede van alle gaven en krachten beroofd en zich aan allerhande ellende, ja zelfs aan de verdoemenis onderworpen. Dat moet ons tot smart en tot schuld worden. Ep dan'worden -wij hongerenden en dors tenden naar de gerechtigheid, door de werking des H. Geestes, Die ons opzocht toen wij nog dood waren in de zonden en de misdaden. En als de Heere nu Zelf de voorwaarden geschapen heeft, die er toe nodig waren, komt Hij in dubbele mate met Zijn eisen tot ons. Wat ver staan we hier Augustinus, waneer hij zegt: „Heere ^eef, wat Gij beveelt en beveel dan wat Gij wilt" En wat vraagt de'Heere dan het eerst? Hij vraagt: „Neigt uw oor!" Wat is dat? Dat isT'zich nederzetten om te luisteren naar datge ne, wat tegen ons gezegd wordt. En nu voelt u wel, dat er Goddelijke genade aan te pas moet komen, om dit bevel op te volgen. Wij zijn helemaal ingesteld om te luis teren naar allerlei wereldse stemmen. De stemmen van werkzaamheden - zorgen - vrije tijd enz. vragen onze aan dacht en vinden een willig oor. Ze drin gen zich met allerlei reclame aan ons op: dans, film, cabaret, radio, televisie en noemt u maar op. Al die dingen wor den gebruikt om a.h.w. de stem Gods in ons leven' te overstemmen. En nu zegt de Heere tot ons in Jesaja 55 „Neigt uw oor!" Buigt u nu eens naar Mij over. Geef eens acht op hetgeen Ik tot u te zeggen heb. En nu vinden we hier weer het heilig samenspel tussen de eis Gods en de genade Gods. De ge nade Gods maakt van sommige mensen, hongerenden en dorstenden (vs. 1) En tot die mensen komt nu de eis uit vers 3. En ja, dan kan het. Dat blijkt wel aan Lydia, de purperverkoopster van wie we lezen: „En zij gaf acht op hetgeen door ons gesproken werd". Zie en dit nu is het eerste, wat nodij, is om de weg naar de hemel te kunnen inslaan en het pad des verderfs te verlaten. We moeten er belang bij krijgen wat de Heere tot ons. te ?eggen heeft. Dan komt er een heirnwee om verzadigd te worden. Dan gaan we ons zelf een on gelukkig en het volk des Heeren een gelukkig volk achten. Dan roepen we hen na: Pelgrims zeg ons, mogen wij ook Met u trekken naar dat land? Dan gaan we door genade, open staan voor de stem des Heeren. Dan zijn we ons bewust geworden, dat we het hoog ste en belangrijkste'^ missen. Dan wOrdt de bede van ons hart: Neig mijn hart en voeg het saam Tot de vrees van Uwen naam. drksland C. J. Kesting len.' We zullen bij het schetsen van het ontstaan hiervan niet in bijzonderheden treden, maar alleen de hoofdlijnen aan geven. Het was de Joods-Duitse politicus- econoom Karl Marx, wiens vader een Duitser en moeder een Nederlandse was, die aan de socialistische gedachte een concrete wetenschappelijke inhoud gaf en aldus de geestelijke vader is ge worden van socialisme en communisme. Omdat hij vanwege zijn revolutionaire gezindheid uit Duitsland en ook uit Frankrijk verbaiïnen was, heeft hij het grootste deel van zijn leven in Enge land (Londen) gewoond. Daar ontwierp hij samen met zijn vriend Engels het beroemde Comrhunistisch Manifest, dat zij in het revolutiejaar 1848 publiceer den. Het eindigde met de zo bekend ge worden oproep: „Laat de heersende klassen beven voor de cominunistisch.e revolutie. De proletariërs hebben bij haar niets te verliezen dan hun ketenen en een we reld te winnen. Proletariërs aller lan den, verenigt u!'' Zo werd Marx- de profeet van het so cialisme en communisme (dat was toen nog zo ongeveer'hetzelfde). Hij wendde zich tot de verdrukte arbeidersklasse of het proletariaat. Dit uit het latijn af komstige woord duidt de mensen aan, die geen ander bezit hebben dan hun „proles" (kroost). De toestand waarin dit proletariaat in het midden van de vorige eeuw leefde, was volgens hem onhoudbaar en moest daarom verande ren. In 1867 publiceerde hij zijn hoofd werk „Das Kapital". Daarin baseert hij zich wijsgerig op het z.g. historisch ma terialisme, waarvan de grondstelling al dus kan worden geformtileerd: „Het is niet het bewustzijn van de mensen dat -hun zijn, maar omgekeerd hun maat schappelijk zijn, dat hun bewustzijn be paalt", eenvoudiger gezegd: het geeste lijk leven is geen zelfstandige grootheid en zeker niet geboren uit de Openba ring, maar het resultaat van de mate riële omstandigheden, waarin de mens leeft. Deze leer is dus puur materia listisch. Zij stelt dat de geestelijke bo venbouw van het menselijk leven be paald wordt door de materiële onder bouw, dus door de maatschappijvorm en ze is daarom de volstrekte antipode van de religie, speciaal van het Chris tendom. Voorts wij^t Marx op de vele misstanden in de vrije kapitalistische economie met haar „uitbuiting" van a-_ arbeidersklasse. Hij voorspelde, dat de ze door de bezittende klasse beheerste maatschappijvorm onafwendbaar tot in eenstorting zou moeten leiden' en dat op de puinhopen daarvan een commu nistische maatschappij zou verrijzen, waarin de produktiemiddelen - zouden Donderdag j.l. is aan de Rijks Universi teit te Utrecht gepromioveerd tot doctor in de theologie op een proefschrift ge titeld: „De slothymne van het Manual of Discipline" ds. H. Groedhart, predi kant bij de Ned. Herv. geoieente van Delfshaven. Als promotor trad op prof. dr. Th. C. Vriezen terwijl a,ls paranym- fen fungeerden de heren dr. H. Bout, herv. predikant te Utrecht en P. v. d. Linde, kand. In de economie te Rotter dam en ouderling in de wijkgemeente van ds. Goedhart. De promiovendus Hendrik Goedhart werd 14 april 1919 te Schiebroek geboren. Na het behalen van Mulo B. in 1935 ving ds. Goedhart zijn administratieve loopbaan aan als klerk ter gem. secretarie van Hillegers- berg. In 1939 werd hij leerling van het Marnixgymnasium te Rotterdam tot 1941 toen hij staatsexamen gymnasium A. deed. Hij studeerde te Utrecht theo logie en deed in de bezettingsjaren als onderduiker clandestien kandidaatsexa men theologie. Na de bevrijding trad hij op als hulpprediker te Groenekan (U) en daarna te Zeist. 30 juni 1946 aan vaardde hij het predikambt te Reeuwijk met Jes. 52 7b na bevestiging door ds. J. T. Doornenbal van Oene. In 1948 ver trok ds. Goedhart naar Middelharnis om in 1956 intrede te doen in zijn tegen woordige gemeente sprekende over Rom. 15 29' na bevestiging door dr. H. Bout van Utrecht. Van 1953-1956 was ds. Goedhart lid van de classicale com missie voor het opzicht in de classis Brielle. Van de hand van de promoven dus die in 1955 zijn doctoraal examen deed, verschenen o.m. Het wezen des geloofs (1958); Vragen rondom het ge- zijn gesocialiseerd d.w.z. aan de ge meenschap gebracht. Hij heeft nog meer voorspeld: een steeds grotere accumu latie (opeenhoping) van het kapitaal, van de grote massa, de^z.g. „Verelen- dung", het voortdurend heviger worden van economische crises, een steeds hef tiger wordende klassenstrijd enz. Van dit alles is heel weinig uitgekomen: het kapitalistische stelsel is niet ineenge- stort, integendeel het staat er thans heel wat^beter voor dan het communis tische; het bezit is in plaats van gecu muleerd steeds meer gespreid, de massa is niet verpauperd;' maar geniet een welvaart als nimmer tevoren, de vroe gere crises worden bedwongen door conjunctuurpolitiek en de ouderwetse klassenstrijd is grotendeels verdwenen. Het socialisme heeft het kapitalisme niet geliquideerd, maar tezamen met de rooms-katholieke en prot. christelijke sociale actie gereviseerd d.w.z. herzien en verbeterd. Het heeft zich erbij aan gepast. En wat het communisme be treft, de gang van zaken in de Sovjet unie met haar vele mislukkingen in de planeconomie bewijst, dat dit stelsel op alle manieren inferieur is aan het ka pitalistische, afgezien nog van de gees telijke waarden, die het bedreigt. loof (1959) en Christendom en Cultuur (1961). Van 1947^1950 was ds. Goedhart medewerker aan het Geref. Weekblad in de Ned. Herv. Kerk. Ook schrijft hij regelmatig meditaties voor ons blad „Eilanden-nieuws". Het proefschrift Het proefschrift van ds. Goedhart be slaat 372 pagina's druk en is niet in de handel maar bij de auteur verkrijgbaar. De prijs bedraagt 22,50. Het behandelt de slotiiymne van het Manual of Dis cipline, een van de rollen die in 1947 in de woestijn van Juda werden ont dekt, de z.g. Qinnran-rollen. Deze slot hymne vormt naar het oordeel van de schrijver een diep-religieus lied, dat tot de schoonste gedeelten van de Qumran- "iteratuur behoort, In een bijlage geeft [e auteur de vertaling van de hymne met vermelding van kolom en regel. Na een inleiding waarin hij o.a. spreekt over de omvang en de datering van de hymne, geeft hij in deel I een exegese van het lied, dat uit vier delen bestaat n.l. psalm A, B, C en D. In deel II geeft de schrijver beschouwingen over het lied, waarbij hij ook aandacht be steedt aan de dichter van de slothymne over wie men niet veel weet. De auteur besluit zijn dissertatie met de bespre king van een aantal eigenschappen van de hymne zoals parallellisme, allitera tie, chiasrnen, assonantie en de motie- woorden. De stellingen Aan zijn proefschrift voegde ds. Goed hart twaalf stellingen toe, waarvan wij er hier enkele laten volgen: 3. Het woord „één" in Joh. 17 21 (opdat zij allen één zijn) heeft betrek king op een geestelijke, niet op een zin- tuiglijk-telbare éénheid. 6. De piëtistisch getinte stroming in het gereformeerde protestantisme be klemtoont sterk het onstabiele in het geloofsleven tengevolge van het feit, dat zij ten aanzien van de zekerheid des heils meer aansluit bij Luthers dan bij Calvijns opvattingen dienaangaande. 7. Als het kerkelijk-maatschappelijk werk in mindering wordt gebracht op de evangelisatie-arbeid, schiet de kerk Iedere dag van de week tien uur per dag? Dan moet u geen Mercedes-Benz diesel kopen. Is honderd, honderdtien zo ongeveer uw gemiddelde met een rui me speling naar boven (tot 125 km.) en bent u naast automobilist ook een goede inkoper, koop dan een Mercedes-Benz diesel. Wie 30.000 km. of meer per jaar rijdt, koopt met Mercedes Benz Diesel zijn kilometers even goedkoop in als die van een benzinewagen in de 80Ö0 gulden klasse. Inclusief rente en af schrijving. Rijdt u meer dan wordt de -km.-prijs in verhouding nog goedko per. Laat u door een proefrit overtui gen, hoeveel groter, mooier, luxer, com fortabeler en veiliger een Mercedes- Benz Diesel is. Bel de dealer VERMAAT'S AUTOBEDRIJF N.V. te Hellevoetsluls, telefoon (01883) 2310 Hij zal u tijdens een proefrit ook gaarne uitleggen hoe u eventueel de ho gere aanschaffingsprijs kunt overbrug gen. Sinds de Haringvlietbrug in gebruik is genomen wordt van de veerdienst Middelharnis-Hellevoetsluis steeds minder gebruik gemaakt. Nu het zo merseizoen achter de rug is het aan bod om te worden overgezet zeer ge ring. De directie van de R.T.M: heeft tekort in de uitvoering van haar aposto- laire taak. 8. Tegenover het grote aantal leer boekjes voor het kerkelijk onderricht in dogmatiek steekt het weinige materiaal voor het onderwijzen van ethiek scherp af. 9. Het verdient aanbeveling in het dienstboek van Ned. Herv. kerk een on verkorte weergave van dé 17e eeuwse formulieren in hedendaags nederlands op te nernen. 11. In het kerkelijk onderricht dient te worden gewezen op de relatieve' waarde van onze denkstructuur en on ze culturele verworvenheden. 12. Oecumenische Avondmaalsdien- ten behoren uit te gaan van één plaat selijke gemeente; bij de huidige vorm van deze diensten wordt tekort gedaan aan de discipline Christiana. De promotie Na de oppositie van enkele hoogle raren verrichte prof. Vriezen de promo tie waaraan hij een woord van harte lijke gelukwens verbond. De rector- magnificus, prof. dr. H. M. J. Scheffer sloot zich namens de senaat aan. Dr. en mevr. Goedhart hebben na afloop in het universiteitsgebouw een drukbezochte receptie gehouden, waarop ook tal van vrienden uit Rotterdam hun opwach ting maakten. Uit Middelharnis waren een veertig tal belangstellenden, o.m. van de ker- keraad, kerkvoogdij en vele vrienden. In een volgend nummer hopen wij op bijzonderheden van deze promotie terug te komen. daarom besloten, met ingang van a.s. zondag, de veerdiensten tot nadere aan kondiging niet meer op zondagen uit te voeren. Bovendien zullen met ingang van maandag op de werkdagen de laat ste afvaarten uit beide havens komen te vervallen. Donderdag j.l. is de veerboot Haring vliet voor een week (tot 30 sept.) uit de vaart genomen om de jaarlijkse sur vey te ondergaan. Voertuigen die deze week wensen overgezet te worden, mo gen niet langer zijn dan 9,50 m. en niet hoger dan 3,40 m. De directie van de Rotterd. Tramweg Mij. deelt mede, dat de R.T.M, tram- dienst vóór 1 november a.s. geheel zal worden opgeheven. Voorlopig zullen nog 3 ritten blijven op werkdagen tus sen Spijkenisse en Rotterdam. De vervangende autobusdienèt rijdt volgens de bestaande dienstregeling van de tram langs de bestaande tram halten, uitgezonderd Pendrecht, en ver der langs de Groene Kruisweg naar en van Oostvoorne. De verdere opheffing van de tram is afhankelijk van het beschikbaar zijn van autobuschauffeurs. Op het ogen blik dat de gehele tramdienst kan wor den gestaakt wil de directie een nieuwe dienstregeling invoeren. Speciaal in het opmaken van B. V. d. VEEB Telefoon 2682 Westdijk 36 MIDDELHARNIS

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 1965 | | pagina 1