Kerkelijke statistiek van
Goeree en Overflakkee
Ingebruikname
raadhuis te
gerestaureerde
Den Bommel
Rattenbestrijding is
in volle gang
Negenjarig jongetje
ijtpiptlwill
DEMONSTRATIE
ORGELS
JOOP WALVIS
ra. J-vÉnUrk
FS C^KORTEWEIiiZOON
BERNARD ZN.
Vrijdag 29 maart 1963
No. 3176
Chr. STRèEKBLAD OP GEREFORMEERDE GRONDSLAG
VOOR DE ZUID-HOLLANDSE EN ZEEUWSE EILANDEN
-
Tweede Kamer
Alleen 't beste...
goed
genoegI
Binnenvering
Schuimrubber
ELECTRÖNISbHE
Ouddorp
Jubileum dlir. I. de Bruin
Meditatie aan de
binnenzijde van dit blad
Voor platen en
platenspelers
35e jaargang
PRINS HENDRIKSTRAAT 14 - POSTBOX 8 - MIDDELHARNIS
Kedactie en advertenties: Kantoor Langeweg 13, Sommelsdijk
Tei. (01870) 28 29, na 6 uur 's avonds Tel. 20 17 Giro 167930
ABONNEMENTSPRIJS 2,15 PER KWARTAAL
ADVERTENTIEPRIJS 12 cent per mm,
Bij contract speciaal tarief.
Verschijnt tweemaal per week: dinsdag- en vrijdagavond
Dank zij de zozeer gewaardeerde ar
beid van het Centraal Bureau voor de
Statistiek in Den Haag zijn we thans in
staat onze lezers de uitkomsten aan te
bieden van de volkstelling van 1960
voor wat betreft de cijfers der verschil
lende kerkelijke groeperingen in de der
tien gemeenten op ons eiland en der
halve ook de totaalcijfers. We beschik
ten zelf nog over de gemeentelijke cij
fers van heel Nederland van 1947, zodat
we beide kunnen vergelijken. Het sa
menstellen van de twee tabellen, die u
in dit artikel vindt, heeft ons aardig wat
werk gekost, speciaal die van de per
centages, want die hebben we zelf moe
ten berekenen. We meenden echter, dat
deze niet mochten ontbreken, om.dat ze
van minstens even groot belang zijn als
de absolute cijfers. Aangezien we ge
loven vele belangstellende lezers met
deze statistiek een dienst te bewijzen,
hebben we ons die moeite' maar ge
troost.
Ruim een jaar geleden zijn ook al
kerkelijke statistische gegevens gepu
bliceerd, ze zijn te vinden in ons num
mer van 9 februari 1962, Daarbij ont
braken echter de gespecificeerde getal
len van de diverse gereformeerde groe
pen en van andere kleinere kerkge
meenschappen. Deze zijn nu bekend ge
worden en we drukken ze in dit artikel
af. De eerste tabel geeft de absolute
cijfers, de tweede de percentages, bij
welke laatste we echter de vrijheid heb
ben genomen onbetekende aantallen
niet in percentages om te zetten.
Voorts willen we nog het volgende op-
m.erken. De volgorde, waarin de kerken
genoemd worden, hebben we overge
nomen van de officiële tabellen van het
CB.S, Vandaar dat de R.K. bovenaan
staan. Met „Vrijgemaakt" worden uiter
aard bedoeld de Geref. van art. 31. Tot
de groep Andere" moeten worden ge
rekend allerlei kleinere kerkelijke of
godsdienstige gemeenschappen zoals de
Apostolischen, de Vrij-Evangelischen,
de Baptisten, de Darbisten, de Oud-
Katholieken, het Leger des Heils, Ad
ventisten, Jehova's Getuigen, de Pink
stergemeente, de Christian Science, de
Evang. Broedergemeente (Hernhutters),
de Quakers, de Mormonen etc. Van al
deze groepen samen kwamen er in 1947
slechts 60 op G. en O. voor en dit aan
tal daalde in 1960 tot 54. Het sektewezen
is dus op ons eiland een te verwaarlo
zen factor.
Ter toelichting zullen we nu de cijfers
van de verschillende kerken op de voet
volgen. Wat de Rooms-Kath. Kerk be
treft, deze loopt op G. en O. in tegen
stelling tot ons hele land langzaam,
maar gestadig achteruit: van 7,6% in
1947 op 7.1"'/o in 1960. Vooral Den Bom
mel toont een sterke teruggang. In heel
ons land vormen de R.K. thans 40.5''/o
der bevolking, dus zijn ze hier wel een
heel kleine minderheid, die zich boven
dien nog voor 82"/o concentreert in Oude
Tonge, Den Bommel en Ooltgensplaat.
Er is hier dus geen verroomsing, maar
integendeel een verder protestantisering
Met name in Melissant gaan de R,K.
hard achteruit: in 1839 was daar 16"/o
R,K,, nu nog 2'»/o!
De Ned. Hervormde kerk, die in heel
Nederland nog slechts 28,6''/o van de be
volking omvat, telt op G. en O. 71,2"/o.
Ons eiland is dus nog altijd een Herv.
bolwerk. Toch heeft ze ook hier een
kleine achteruitgang te zien gegeven:
van 71,8 op 71,2. Ze ging vooruit in Stel-
lendam. Melissant, Dirksland en Den
Bommel, In Dirksland ging dit kenne
lijk ten koste van de Geref. Gemeente.
In Herkingen verloor de Herv, kerk
blijkbaar leden aan de Geref. Gem., zo
dat hier een tegengestelde tendens te
bespeuren valt. In Stellendam moet de
stijging worden toegeschreven aan het
feit, dat een aantal inwoners zich in 1947
als onkerkelijk opgaf en nu daarvan te
ruggekomen is. In Middelharnis was
verlies aan de Remonstranten en de on-
kerkelijken, in Sommelsdijk eveneens
aan de Remonstranten en wellicht ook
aan de Chr. Geref. kerk. Het verlies in
Nieuwe Tonge is verdeeld tussen de
Geref. Gemeente, de Remonstranten en
de onkerkelijken en in Ooltgensplaat
kennelijk aan de Geref. Gemeenten.
Wat de Gi;ref. kerken betreft, deze ge
ven over het hele eiland een stijging te
zien van 6.0 op 6.5»/o, in absolute cijfers
van 1996 op 2159. Daar overgangen van
uit andere kerken naar de G,K. op G.
en O. niet veel voorkomen gezien de
godsdienstige ligging van de streek, von
den we aanleiding deze stijging eens na
der te onderzoeken. De toeneming be
droeg ongeveer 160. Daarvan komt on
geveer dreikwart alleen voor rekening
van Stad en Den Bommel. De vooruit
gang in Goedereede is het gevolg van
vroegere evangelisatie op het Haven
hoofd vanuit Stellendam. Bij raadple
ging van de eigen statistiek der Geref.
Kerken bleek ons dat deze nogal ver
schilt van die van het CB.S. Het to
taalcijfer voor G. en O. voor 1960 is daar
n.l. niet 2159, maar 2058, wat vergele
ken bij 1947 slechts een stijging van 32
betekent. Het schijnt dus, dat men bij
de invulling van de formulieren van de
volkstelling nogal eens in de war is met
de term „Gereformeerd", een verschijn
sel, dat door het CB.S. al meer is ge
signaleerd. Gaat men de cijfers van de
plaatselijke Geref. kerken (eigen statis
tiek) vergelijken met die van de volks
telling, beide van 1960, dan blijkt het
volgende (de eerste getallen zijn die van
het CB.S.): Ouddorp 122 plus 21 van
Goeree, dat kerkelijk bij Ouddorp be
hoort, is 143 en kerkelijke opgave 138.
Dit klopt aardig, Stellendam 278 en 248,
dus volkstelling te hoog; Melissant 120
plus 7 van Herkingen is 127 en 121; Mid
delharnis: 328 plus 177 uit Sommelsdijk,
69 uit Dirksland en 17 uit Nieuwe Tonge
is totaal 591 en 506 volgens de kerk!
Ook hier kennelijk weer foutieve op
gaven bij de volkstelling. Stad is merk
waardigerwijze juist andersom: CB.S.
389 en kerk 428; Den Bommel 246 plus
41 Geref. uit Oude Tonge is 287 en vol
gens de kerk 246 en Ooltgensplaat resp.
344 en 340.
De cijfers dekken elkaar dus over 't
algemeen niet erg. Ook bij de andere
kerken is dat het geval: het aantal Chr.
Gereformeerden was in 1960 volgens
het CB.S. 665 op heel G. en O. en vol
gens het kerkelijk jaarboekje 618. Ook
hier zijn dus de volkstellingscijfers te
hoog. Raadpleegt men Van Alphen's
kerkelijk handboek, dan blijken die van
de Herv. kerk evenmin te kloppen. He-
Kerk
Ouddorp
Goedereede
Stellendam
Melissant
Dirksland
Herkingen
Middelharnis
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
R. Kath,
9
6
1
3
4
58
41
29
27
1
9
252
249
Ned, Herv.
3506
3785
1117
1153
1530
1463
1373
1304
2024
2105
622
580
3233
3181
Ger. K.
116
122
1
21
286
278
116
120
54
69
1
7
360
328
Vrijgem.
7
12
5
2
2
19
22
Chr, G, K.
1
4
1
2
5
3
15
8
4
462
408
Ger, Gem,
154
150
5
32
48
418
394
631
567
379
414
240
254
Oud Ger,
1
1
2
1
12
1
5
9
2
Doopsg.
62
60
4
3
6
5
1
1
8
9
Ev. Luth.
3
3
1
1
1
1
3
1
12
4
Remonstr.
1
1
4
5
21
30
35
62
3
3
132
201
Israël,
2
Andere
3
9
2
3
3
2
9
1
9
27
Geen
28
57
14
18
60
19
21
31
172
119
21
34
323
293
Totaal
3884
4197
1148
1200
1924
1825
2024
1928
2969
2969
1034
1061
5052
5078
Kerk
Sommelsdijk
N'Tonge
O'Tönge
St. a.t.
Har.
Den
Bommel
O'Plaat
Goeree
-Overfl.
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
R. Kath.
41
48
20
8
917
814
1
4
568
522
653
635
2552
2368
Ned, Herv.
2780
2656
1933
1883
1910
1779
792
812
1075
1111
2010
1833
23905
23745
Ger. K.
153
177
4
17
32
41
316
389
200
246
357
344
1996
2159
Vrijgem.
5
4
1
13
1
55
38
Chr. G. K.
184
215
8
5
13
2
U
5
7
2
3
703
665
Ger. Gem.
388
359
110
167
52
61
100
75
14
17
86
152
2609
2658
Oud Ger.
1
6
1
9
11
2
2
38
28
Doopsg.
6
2
3
1
95
76
Ev. Luth.
1
2
5
.1
1
23
17
Remonstr.
33
59
17
47
2
5
5
3
4
8
2
259
424
Israël
2
4
Andere
9
2
1
3
3
4
8
7
1
3
5
60
54
Geen
125
126
37
53
123
148
28
20
17
22
40
32
1009
972
Totaal
3726
3648
2131
2183
3065
2861
1270
1319
1898
1935
3156
3007
33308
33204
Kerk
Ouddorp
Goedereede
Stellendam
Melissant
Dirksland
Herkingen
Middelharnis
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
R. Kath.
0.2
0.1
0.1
0.2
2,8
2.1
1.0
0.9
0.1
0.8
5.0
4.9
Ned. Herv.
90.3
90.1
97.3
96.1
79.7
80.4
67.3
67,5
68.2
70.8
59.6
54.7
64.0
62.3
Ger. K.
3,0
2.9
1.7
15.0
15.4
5.8
6,3
1.8
2.3
7.1
6.4
Vrijgem.
Chr. G, K,
9.1
8.0
Ger. Gem.
4,0
3.6
1.7
2.6
20,9
20.7
21.0
18.9
36.4
39.0
4.7
5.0
Oud Ger.
Doofpsg.
Ev. Luth.
Remonstr.
1.6
1.4
1.0
1.6
1.1
2.0
2.6
3.9
Israël
Andere
Geen
0.7
0.14
1.2
1.5
3.1
1.0
1.0
1.6
5.8
4.0
2.0
3.2
6.4
5.7
Kerk
Sommelsdijk
N'Tonge
O'Tonge
St. a.t.
Har.
Den
Bommel
O'Plaat
Goeree
-Overfl.
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
1947
1960
R, Kath,
1.1
1.3
0,9
0.3
29.9
28.4
0.1
0.3
29.9
27.0
20,7
21.1
7.6
7.1
Ned, Herv,
74.8
72.8
90.7
85.6
62.3
62.2
62.4
61.5
56:6
57.5
63,7
61.1
71.8
71.2
Ger. K,
4.1
4.8
1.0
1.4
24.9
29.5
10.5
12.7
11.3
11.4
6.0
6.5
Vrijgem.
0.1
0.1
Chr. G. K.
4.9
5.9
2.1
2.0
Ger. Gem.
10.4
9.8
5.1
7.6
1.7
2.1
7.8
5.7
0.7
0.8
2.7
5.0
7.8
8.0
Oud Ger.
0.1
Doopsg.
0.3
0.2
Ev. Luth."
Remonstr.
0.8
1,6
0.8
2.1
0.8
1.3
Israël
Andere
0.2
0.1
Geen
3.4
3.4
1.7
2.4
3.1
5.2
2.2
1.5
0.9
1.1
0.9
1.0
3.0
2.8
Gegevei
IS van
het Centraal Bureau voor de Statistiek
Tijdens de zitting van de Tweede
Kamer van dinsdagmiddag: Be
raad bij de V.V.D. onder belang
stelling van de K.V.P.: V.l.n.r. de
Kamerleden Zwanikken en Blais-
se (K.V.P.), prof. Oud, Mr. Berk
houwer en mevrouw van Some-
ren-Downer (V.V.D.)
laas konden we de uitgave 1960 niet zo
gauw te pakken krijgen, maar we heb
ben 1947 vergeleken en daaruit bleek,
dat de volkstellingsuitkomsten toen
800 Hervormden méér opgaven dan de
kerk zelf over het hele eiland.
De Geref. kerken art. 31 (de Vrijge-
maakten) vormen op ons eiland een on
betekende groep n.l, ongeveer O.lVo, die
bovendien achteruitloopt. De Chr. Geref.
Kerk vindt haar aanhangers hoofdza
kelijk in Middelharnis en in mindere
mate in Sommelsdijk, n.l. voor 94'Vo Se
dert 1947 is ze iets achteruitgegaan.
De Geref. Gemeenten vormen in aan
tal de tweede kerk op het eiland. Ze
zijn iets vooruitgegaan. Deze vooruit
gang was het duidelijkst in Ooltgens
plaat, Nieuwe Tonge, Herkingen en
Stellendam. Een beduidende achteruit
gang viel te bespeuren in Dirksland,
Sommelsdijk, Stad en Melissant.
Wat de kerken van niet-gereformeer-
de signatuur betreft, de Doopsigezinden,
hoofdzakelijk in Ouddorp geconcen
treerd, gaan achteruit. Toch heeft deze
gemeente, die al van 1620 dateert, zich
de eeuwen door steeds staande gehou
den. Het aantal Luthersen is te ver
waarlozen. Opvallend is de groei van de
Remonstrantse Broederschap, die van
0.8 op 1.3"/o klom. Deze groei kwam met
name tot uiting in Sommelsdijk, Mid
delharnis, Dirksland en Nieuwe Tonge.
Het zijn vrijzinnigen, die de Hervormde
Kerk met haar Gereformeerde Bonds-
prediking hebben verlaten.
Tragisch is de verdwijning van het
Joodse element op ons eiland. Als we
ons goed herinneren, waren er vóór de
oorlog ruim 60 Israëlieten op G. en O.
Daarvan waren er in 1947 nog 4 over en
in 1960 waren ook deze verdwenen.
We willen het hierbij laten met de
toelichting op al deze cijfers. Wie er
belang in stelt, kan pogen ze verder te
analyseren. Mochten er onder onze le
zers zijn, die kans zien bepaalde ver
schuivingen op kerkelijk gebied nader
te verklaren, dan houden we ons gaar
ne aanbevolen voor hun beschouwingen.
Zojuist ontvingen we van het CB.S.
de laatste cijfers van de kerkelijke ge
zindten over heel Nederland, althans
provinciegewijs en van alle gerefor
meerde groepen apart. Zodra we die be
werkt hebben, hopen we er een globaal
overzicht van te geven. Men weet dan
de situatie, zoals die in 1960 bestond.
HAZET FAËRIEKEN ZEVENBERGEN
Rattenbestrijding is in volle gang
Publiek werkt prima mee
De rattenbestrijding is in volle gang.
Zoals bekend is dit werk onder auspi
ciën van Dijkring Flakkee, gemeente
besturen enz. opgedragen aan de N.V.
Olischlager te Maastricht, in samenwer
king met de heer A. A. van der Wekke,
speciaalzaak in hestrijdingsmiddelen te
Dirksland.
Men heeft nu het dorp Ooltgensplaat
uitgekamd, waarbij naar wij verne
men veel medewerking werd verleend
door de bewoners. Thans is men te
Achthuizen bezig.
Er zijn ongekend veel ratten; dacht
men aanvankelijk dat de harde vorst
veel slachtoffers onder dit ongedierte
zou hebben gemaakt, dit blijkt zo niet
te zijn. De viezerikken hebben zich best
weten te verschansen en zich goed inge
graven.
In Oost Flakkee wordt nu systema
tisch met het dodende vergif verder
gewerkt.
waaronder de Wereldbekende
^'WURLITZER"
door-de bekende organist
Dag^van 2-4 uur.Vrije toegang.
reeds voor SI-» jen
Westersingel 42r44 R'dam
5a téJefMnSl3 50 25
NAAR DE
MI0DEkHRRNIS^TEL:Z3Z8
DIRKSLAND
Op maandag 1 april a.s. zal het 25
jaar geleden zijn, dat de heer I. de
Bruin in dienst der gemeente trad. Dit
jubileum zal niet ongemerkt voorbij
gaan; maandagmiddag te 3,30 uur zal
de heer de Bruin met zijn familie op
de raadszaal worden ontvangen en door
burgemeester H. Bos worden toege
sproken.
Verslagenheid in gemeente is groot
In de vissershaven te Ouddorp is
woensdagavond het negenjarig jongetje
Abram Krijn, zoon van de familie P.
Zandburg, wonende aan de Havendijk
aldaar verdronken.
Het ventje is voor het laatst te on
geveer vijf uur 's middags gezien door
een vriendje, die meende dat hij naar
huis was gegaan. Toen het ventje 's
avonds acht uur nog niet was thuis
gekomen deden de ouders bij de politie
aangifte van de vermissing. Met drie
agenten en vele omwonenden ging de
politie in de buurt zoeken en werd de
haven en het water buitengaats, waar
voor de reddingsboot werd gebruikt,
nauwkeurig afgezocht. Het speurwerk
ging tot half twee 's nachts door, waar
bij echter niets werd gevonden.
Het zoeken werd donderdagmorgen half
negen hervat, waarbij de Rijkspolitie
te water uit Wemeldinge met de R.P. 18
assistentie verleende. Er werd gezocht
langs de zeedijk tot aan de Kilhaven en
vanaf de haven tot ter hoogte van Stel
lendam. Alles bleek tevergeefs, totdat
te ongeveer elf uur bij laag tij de
havenmeester het lijkje vond bij de
uitwateringssluis.
De verslagenheid en het innig mede
leven met de zwaar getroffen familie
Zandburg is groot.
Om technische redenen moest de me
ditatie aan de binnenzijde van dit blad
geplaatst worden.
Verder delen wij mede dat door een
veelheid van copy meerdere stukken
moesten blijven overstaan. (Red.)
MUZIEKHANDEL
MIDDELHARNIS
OUDDORP
Haven. In de haven arriveerden een
schip met zand en een met grint voor
firma Bezuijen; een schip met kunst
mest voor firma Kooman; er vertrok
een schip met schroot van firma Hoek.
Er was grote vrolijkheid bij de raads
leden toen vrijdag j.l. het gerestaureer
de raadhuis te Den Bommel in gebruik
werd genomen. Secretaris Munters
aan de kaartenbak bevolkingsregister
op de secretarie vertelt een grapje,
waarom ze allen hartelijk moeten
lachen. Ook burgemeester W. M. v. d
Harst geheel rechts met in het midden
gemeente architect Goudkamp, onder
wiens leiding de restauratie plaats had,
hebben veel pleizier. Zoals wij in het
reeds opgenomen verslag gemeld heb
ben is het raadhuis te Den Bommel,
zeer representief gerestaureerd en kan
wat inrichting enz. betreft wedijveren
nnet de meeste raadhuizen op Flakkee.
