Jaarverslag '5S Kamer v. Koophande
Dordrecht en omstrekeii
e sluikeR
r
Portretwerk
Opening nieuwe zaak Fa. Hofman van Putten
Ooltgensplaat, trok grote belangstelling
Kort overzicht economische toestand
eiland-gemeenten
Economische toestand
•der gemeenten
Geb
reportages
FOTO ROTSMA
J
Bij de pinken
Jongeren Organisatie H.M. v. L
komt met zellverzorgd programma
23
Vervolgverhaal
door W. Schippers
Bladz. 2
„EILANDEN-NIEUWS"
Dinsdag 20 oktober 1959
In het jaarverslag 1958 van de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor
Dordrecht en Omstreken, Icomen ver
schillende zaken en aktiviteiten voor
die op ons eiland Goeree en Overflalt-
kee betrekking hebben. Wij laten hier
onder de korte overzichten van de eco
nomische toestand van instellingen en
van de gemeenten op ons eiland volgen.
Vervoer over het veer Hellevoetsluis
-Middelharnis (met vergelijkende cij
fers).
In totaal werden vervoerd:
1958 1957 1956
Personen 697.737 750.761 598.344
Personenauto's 79.266 69.246 62.121
Vrachtauto's 51.238 46.835 45.311
Autobussen 288 186 196
Rijwielen 71.358 65.668 66.309
Motorrijwielen 11.489 10.871 11.221
Omzetcijfers Centrale Veiling-
Over 1958 f 1.163.650.64; (over 1957
f 907.677.64)
Onderwijs
Rijks H.B.S. te Middelharnis De
verbouwing aan deze school kreeg in
de loop van het jaar zijn beslag. Door
de samentrekking van twee tekenloka-
len werd tevens een aula verkregen.
Daarnaast konden vier nieuwe lokalen
twee op de beneden en twee op de bo
venverdieping, worden verkregen. Op
29 oktober werd niet alleen de nieuwe
aula geopend, maar tevens het veertig
jarig bestaan van de school herdaclit.
Mutaties in het docentencorps ble
ven dit jaar van beperkte omvang. Door
de goede samenwerking met het ge
meentebestuur is de huisvesting van
nieuwe leraren geen probleem, wat de
voorziening in vacatures stellig ten
goede zal komen.
Aan alle acht eindexamencandidaten
van de afdeling A kon het diploma
worden uitgereikt. Geen verbetering
werd bereikt in het percentage van de
onbevoegd gegeven lessen, wat zich op
40 handhaafde.
Handelsavondschool te Middelharnis.
Het lijdt geen twijfel, dat het door de
Stichting tot bevordering van het Han-
delsavondonderwijs op Goeree en Over-
flakkee enkele jaren geleden genomen
initiatief, geslaagd is. Voor de Kamer
is het verheugend, dat zij dit initiatief
van meet af gesteund heeft.
Niet minder dan 46 leerlingen meld
den zich voor de cursus 1958/1959 aan,
waardoor het totaal aantal leerlingen
kwam op 95, terwijl de vorige cursus
met 60 leerlingen werd besloten. Aan
15 van de 16 candidaten voor het diplo
ma van de driejarige cursus kon het
diploma worden uitereikt.
De rijkssubsidie voor de vijfjarige
cursus kon eerst met ingang van 1 jan.
1959 worden toegekend. Daar het niet
verantwoord werd geacht de leerlingen,
die zich voor de vierde klasse hadden
aangemeld, tot die datum te laten wach
ten, zijn de lessen voor deze vierde klas
reeds in september 1958 begonnen. De
directeur en enkele leraren verklaar
den zich bereid de lessen in de vierde
klas tot dan zonder beloning te geven.
De leerlingen worden vrijwel uit alle
gemeenten van het eiland gerecruteerd.
Gedurende het gehele cursusjaar was
het absenteïsme bijzonder laag.
Noot van de redaktie Eil. Nieuws.
Wij merken hierbij op, dat de subsi
die voor de Handelsavondschool wel
op de Rijksbegroting O.K.en W. voor
1959 en ook op die voor 1960 voor
komt, maar nog niet is toegekend.
Lagere Technische School te Middel
harnis. De animo voor het technisch
onderwijs op Goeree en Overflakkee
blijkt zich, na de snelle groei in 1957,
ruimschoots te hanhdaven, ook al houdt
de industrialisatie op het eiland geen
gelijke tred met het afvloeien van leer
lingen.
Aan het einde van de cursus kon aan
49 leerlingen van de dagschool een ge
tuigschrift worden uitgereikt, terwijl 93
nieuwe leerlingen van de 101, die zich
hiervoor aangemeld hadden, konden
worden toegelaten. Voor de avondschool
waren deze getallen 43, 64 en 64. Van
de gediplomeerde leerlingen van de
dagschool ging nVo naar aansluitende
dagscholen (U.T.S., Machinistenschool
enz.), 39»/o naar overheidsbedrijven of
grootindustrie en 44°/o naar Ideinere be
drijven.
De per 1 september aangevangen
cursus telt 256 leerlingen aan de dag
school en 122 aan de avondschool. Voor
de vorige cursus waren deze cijfers 237
en 128.
Tot het in Zeeland gebruikelijke
parttime-stelsel, waarbij een dag per
week onderwijs wordt gegeven in plaats
van avondonderwijs, kan hier niet wor
den overgegaan wegens de voortduren
de uitbreiding van de dagschool.
Met de verschillende organen op het
gebied van het landelijk leerlingstelsel
werd zeer nauw samengewerkt.
Den Bommel Het bedrijfsleven
heeft zich normaal ontwikkeld. De op
brengst per ha. van landbouwproduk-
ten was zeer bevredigend. De prijzen
van de produkten waren behalve
voor uien - redelijk te noemen.
De werkloosheid nam niet onrustba
rend toe.
Door de gemeenten werd een geldle
ning aangegaan met de N.V. Bank van
Nederlandse Gemeenten ad 250.000,
voor de uitvoering van een riolerings-
plan met rioolgemaal, met welke v/erk-
zaamheden in oktober een aanvang
werd gemaakt.
Met de bouw van 12 woningwetwo
ningen gebouwd met rijksvoorschot-
ten werd begonnen, terwijl door
particulieren drie woningen werden ge
bouwd.
Teneinde verontreiniging van het
polderwater tegen te gaan, werd in de
buurtschap van Achthuizen een bezink-
bak gemaakt voor faecaliën. In dezelf
de buurtschap werd een nieuwe straat
aangelegd en een diepvrieskluls geo
pend.
Het vervoer van landbouwprodukten
over de dienst den Bommel-Numans-
dorp is eningszins teruggelopen, in ver
band met de komst van een nieuwe
veerboot op de dienst Middelharnis-
Hellevoetsluis. Het zware verkeer is
echter nog steeds op eerstgenoemde
dienst aangewezen.
De bedrijvigheid in de haven is niet
teruggelopen. In totaal werd 9.382.906
kg suikerbieten verladen.
De bevolliing daalde met 19 personen
tot een totaal van 1917.
Dirksland. De werkzaamheden aan
de uitbreiding van de fabriekshal van
de N.V. Biscuit- en Chocoladefabriek
„Victoria" werden geheel voltooid.
Thans vinden 73 meisjes en 93 mannen
daar werk.
Gereed kwamen achttien woningwet
woningen aan de Bosdreef en vijf be
jaardenwoningen aan de Beatrixlaan.
Voorts werden nog 6 particuliere wo
ningen gebouwd. Een aanvang werd
gemaakt met het leggen van een riole
ring langs de Philipshoofjesweg, ter
wijl voor een zelfde voorziening langs
de Boezemweg de plannen gereed kwa
men. Met de bouw van een vereni
gingsgebouw is in het verslagjaar een
aanvang gemaakt.
De wekelijkse landbouwbeurs werd
druk bezocht.
Het voorjaar gaf een stijging van de
werkloosheid te zien.
Goedereede. In tegenstelling töt
vorig jaar waren de uitkomsten in de
landbouw niet slecht. Van de negentien
goed uitgerust vissersschepen werd er
één vervangen door een nieuw zeer mo
dern vaartuig. De uitkomsten voor de
visserij waren gunstig.
Door de gezamenlijke winkelbedrij
ven werd wederom een tentoonstelling
georganiseerd.
In het verslagjaar werden geen wo
ningwetwoningen gebouwd. Door het
teruglopen van het aantal nieuw te
bouwen woningen is de werkgelegen
heid, vooral voor timerlieden en met
selaars, aanzienlijk verminderd.
Middelharnis. Voor deze centrum
gemeente van het eiland Flakkee was
de ingebruikstelling van de veerboot
Haringvliet van grote beteltenis. In
het vervoer van en naar het eiland
heeft deze boot ongetwijfeld verbete
ring gebracht, maar de enige afdoende
oplossing blijft de vaste oeververbin
ding. In dit verband heeft het veel te
leurstelling gewekt, dat de bouw van
de brug weer verder in de toekomst
verschoven is.
De strukturele werkloosheid in de
landbouw was van geringe omvang. De
mechanisatie vond verdere voortgang,
terwijl de opbrengsten van de land
bouw dit jaar redelijk waren. De uien
vormen hierop een uitzondering, want
van dit produkt waren de prijzen zeer
slecht.
De positie van de winkeliers was over
het algemeen goed, terwijl ook de ge
vestigde kleinindustrie goed van werk
voorzien was.
Een tiental woningen kwam gereed,
maar de vraag naar woonruimte is nog
steeds groot.
Nieuwe Tonge. De landbouw had over
het algemeen een goede oogst met een
zeer goed beschot en een gunstig prijs
verloop. De steeds meer tot ontwikke
ling komende bollenteelt was zeer goed
lonend, vooral daar waar men profi
teert van de op gang gekomen voor
lichting.
Slechts de uienteelt en de teelt van
winterwortelen was teleurstellend, om
dat niet die prijzen konden worden ge
maakt, die nodig zijn voor lonende ver-
Prima
en niet te evenaren
bouw. In dit verband moet worden op
gemerkt, dat de zogenaamde derde
teelt van uien langzamerhand in bete
kenis afneemt en dat de eigen teelt
door commissionnairs toeneemt. Waar
schijnlijk ook treedt de bollenteelt zo
langzamerhand in de plaats van de deel-
teelt van uien. De werkgelegenheid
werd door de reeds meer genoemde bol
lenteelt gunstig beïnvloed (drogen en
pellen) doch overigens moet worden ge
sproken van een afnemende opname
capaciteit door verdere doorvoering
van de mechanisatie in de landbouw,
nu ook voor oogstwerkzaamheden en
door de grotere mogelijkheid van che
mische onkruidbestrijding. Na afslui
ting van de wederopbouwperiode na de
watersnood, is er in het bouwbedrijf
weinig activiteit meer te bespeuren.
Tengevolge van vele vernieuwingen in
genoemde periode zijn ook het onder-
houds- en reparatiewerk belangrijk
terug gelopen.
Ouddorp. De landbouw, die in deze
gemeente de hoofdbron van bestaan is,
leverde aan produkten een zeer goede
uitkomst op. De prijzen die voor aard
appelen, witlofwortelen, erwten, Oost-
Indische kers en andere tuinbouwpro-
dukten werden besteed, waren goed te
noemen. De prijs, die voor de uien werd
besteed, was door de grote hoeveelheid,
die op de markt werd aangevoerd,
slecht. De prijs, die voor gedroogde ci
chorei werd besteed, was naar verhou
ding van de kosten van het drogen te
laag en is dan ook niet rendabel meer.
Van de vier cichoreidiogerijen, die in
het verslagjaar nog aanwezig waren,
hebben er dan ook maar twee geduren
de een zestal weken gewerkt.
In een drietal cichoreifabrieken en in
één speciale fabriek werden grote hoe
veelheden rode wortelen gedroogd. Deze
gedroogde wortelen worden elders tot
opfokvoer voor kippen en voor andere
doeleinden verwerkt.
Voor de gemeente betekent de ach
teruitgang in de teelt voor cichoreiwor-
telen een ernstige tegenslag, daar dit
produkt in deze gemeente op de zand
grond werd geteeld.
Naast de landbouw neemt de teelt
van landbouwzaden en gladiolen een
voorname plaats in. Evenals vorige ja
ren, werden in het verslagjaar goede
prijzen voor deze produkten gemaakt.
De uitkomsten van de visserij waren
evenals vorige jaren gunstig. De prij
zen, die voor garnalen werden besteed,
waren over het algemeen hoog. De
vissersvloot is evenwel klein. Het aan
tal inwoners der gemeente liep met
acht terug tot 4129. In het verslagjaar
konden veertien nieuw gebouwde wo
ningwetwoningen worden betrokken,
terwijl in september met de bouw van
nog twintig woningen een aanvang
werd gemaakt. Voor particuliere reke
ning werden drie woningen gebouwd.
Het vreemdelingenbezoek neemt van
jaar tot jaar toe, waardoor de winkel
stand gedurende de zomermaanden zijn'
omzetten aanmerkelijk ziet stijgen.
Naast de vele reeds aanwezige zo
merhuizen werd hieraan in het verslag-
Popelend van ongeduld stonden donderdagmiddag de Plaatse huisvrouwen
te wachten, tot de deur van de nieuwe textielzaak van fa. Hofman v. Putten
open ging. En toen het zover was kon men naar hartelust winkelen, want er
is voorraad en ook ruimte genoeg!
Een hoek van het fraaie interieur. Er is uit te zien, dat zowel langs de wan
den als in de verplaatsbare vitrines de goederen overzichtelijk zijn uitgestald.
De vele bloemstukken gaven deze opening wel een zeer feestelijlv aanzien.
jaar nog een vier en zeventigtal door
en voor rekening van particulieren toe
gevoegd.
Oude Tonge. De opbrengst in de
agrarische sector waren gunstig. Voor
verschillende produkten, zoals aardap
pelen, uien en suikerbieten, was de op
brengst zelfs hoog te noemen. De gra
nen gaven een goed resultaat. Tijdens
de bietencampagne heerste er aan de
haven een levendige bedrijvigheid, daar
ongeveer 21,5 miljoen kg, suikerbieten
werd verscheept.
Van de zeven en veertig in aanbouw
zijnde woningwetwoningen, kwamen er
acht en twintig voor aanvaarding ge
reed. Een aanvang werd gemaakt met
de bouw van drie bejaardenwoningen,
terwijl er nog een plan bestaat voor
twintig van dergelijke woningen. Door
de aankoop van gronden van particu
lieren kon de aanleg van nieuwe stra
ten in het uitbreidingsplan-Oost met
kracht ter hand worden genomen en is
eveneens de weg gebaand voor de aan
leg van de zo noodzakelijke rioolwater
zuiveringsinstallatie. Ook de week-
markt gaf een opleving te zien. Niet al
leen werden meer biggen en kalveren
verhandeld, maar ook werd door de
handelaren in landbouwmachines een
grote activiteit ontplooid, waardoor we
kelijks de nieuwste landbouwmachines
voor de kopers ter bezichtiging werden
gesteld.
In verband met de in uitvoering zijn
de Deltawerken wordt een gestadige
bevolkingsgroei verwacht. Dit jaar was
deze nog maar matig en beperkte deze
stijging zich met 61 tot een totaal van
2825 inwoners, maar de ontwikkeling
in deze, door de ramp van 1953 zwaar
getroffen gemeente gaat toch weer in
de goede richting.
Ooltgensplaat De ontwikkeling van
het verpakkingsbedrijf van de N.V. Le
ver's Zeepmaatschappij verliep gunstig.
De kwaliteit van de landbouwgewassen
inzonderheid van aardappelen en sui
kerbieten, was zeer goed. De prijzen
van deze landbouwprodukten waren
eveneens goed, met uitzondering van
die voor uien, welke belangrijk lager
waren dan in vorige jaren. De witlof-
trekkerij breidt zich uit, zodat in deze
gemeente thans zeven van dergelijke
bedrijven zijn gevestigd. De teelt van
gladiolenbollen echter was in het afge
lopen jaar niet groot, maar de prijzen
waren hoger dan in vorige jaren. Door
plaatsing in werkobjecten van de
D.A.C.W. en G.S.W., werd getracht de
seizoenwerkloosheid binnen beperkte
grenzen te houden.
De veerdienst Ooltgensplaat-Dintel-
sas bleef voor Oost-Piakkee in een
grote behoefte voorzien.
De scheepvaartbeweging was ook in
het afgelopen jaar van geen grote bete-
Icenis, omdat steeds meer produkten
per as naar het vaste land worden ver
voerd.
Sommelsdijk. Wat de landbouw
aangaat, kan worden "opgemerkt, dat
de prijzen der uien aan de lage kant
waren. Gezien de belangrijkheid van
dit produkt was dit voor vele telers een
teleurstelling. In de laatste jaren komt
de teelt van bloemzaden op, die vooral
van betekenis is in verband met de ar
beidsintensiviteit van dit produkt.
De voor- en najaarsmarkten waren
druk bezocht, waarbij het karakter van
deze markten zich langzamerhand wij
zigt. Vee wordt op deze markten weinig
meer verhandeld, en in de plaats daar
van komen thans vele kooplieden met
bloemen, fruit enz., waardoor het be
zoek van niet landbouwers aan de
markten wordt gestimuleerd.
Op initiatief van de winkelbedrijven-
de middenstand werd wederom een
Deltabeurs georganiseerd, maar helaas
was de deelneming thans miniem.
Er werden in het verslagjaar dertien
nieuwe woningen voltooid. Over het al
gemeen is de belangstelling voor het
betrekken van deze woningen geringer
dan voorheen, waarin zich de dalende
welvaart demonstreert.
Noot van de redaktie Eil. Nieuws. Het,
verwondert ons dat de Kamer van-
Koophandel geen aandacht schenkt aan
de fabriek tot veredeling van dierlijke
produkten van de fa. van Hessen; de
eerste klein-industrie op ons eiland,
waarin zoveel meisjes emplooi vinden.
Stad aan 't Haringvliet. De resul
taten van de landbouw waren redelijls:
goed te noemen, echter ook hier met
uitzondering van uien. Het vorige jaar
gebouwde koelhuis voor het bewaren
van aardappelen en uien, voorziet in
een behoefte.
Met de bouw van een keersluis is te
vens de loswal in de haven uitgebreid,
ter lengte van 60m-, zodat een goed ge
outilleerde haven is verkregen. Het ge
bruik hiervan blijft echter beperkt tot
de afvoer van suikerbieten, van welk
produkt 11.000 ton werd aangevoerd.
Daarentegen heeft het vervoer van
aardappelen en uien alleen per as
plaats.
De winkelbedrijven zijn actief en
weten zich goed te handhaven. Voor de
ambachtslieden kon van een ruime
werkgelegenheid worden gesproken.
Stellendam. Door het wederom op
gang komen van de garnalenvisserij,
Karina Abelman overhandigt aan bur
gemeester W. M. van der Harst op een
fluwelen l5;ussen de sleutel om de deur
te openen, die lachend in ontvangst
wordt genomen.
RIJMEN VAN TIJMEN
Ach dat kleine Herkeneesje,
Drukte even op de knop.
Heel het dorp in angst en spanning.
„Mens, wat doet er nu weer op?
Waar zou het vandaag weer branden?"
Ijlings rent men naar de spuit.
Herkingen heeft rappe burgers!
iVIen wreef zich de ogen uit,
Toen men 't grapje had vernomen.
En 't was zelfs niet 1 april!
De sirene hield gelukkig.
Reeds na enkele tellen stil.
't Zal je dan toch overkomen.
Dat j' als vader dat beleeft,
Als je van een borelingske,
Aan de ambtenaar kennis geeft.
Blij treedt je natuurlijk binnen.
Je hoort plotseling geloei,
Een proces verbaal is 't einde
Tot de „dader" zeg je: „Foei"
'k Trek het van jouw kinderbijslag
Af, daar kun je van op aan.
Met je handen in je zakken,
Mag je voortaan medegaan."
Tijmen.
A.s. vrijdagavond 23 oktober komt de
Jongeren Organisatie Holl. Mij. v. Land
bouw in café de Kok bijeen, met een
zelfverzorgd programma. Na de huis
houdelijke zaken zal mevr. C. C. Noor
dermeer-v. Strien een praatje liouden
over „Het plattelandsmeisje in P.J.G.N."
waarna de heer J. P. Westdijk naar vo-
ren komt met het onderwerp: „Beroeps
keuze". Tot slot spreekt de heer B.
Kloosterman over „Herverkaveling van i
Schouwen-Duiveland". i
Voorts heeft de Bond van Platte
landsvrouwen heden dinsdag 20 old,
een bijeenkomst georganiseerd in Hotel
Spee te Sommelsdijk. Aanvang 19.30
uur. Mevr. M. Geluk van Leeuwenburg
vertelt daar over haar reis naar Cana
da, waarbij zij tevens dia's zal vertonen.
was het economisch aspect van deze ge
meente gunstiger dan in vorige jaren.
Omstreeks april/mei werden de vang
sten lonend en mede door liet goede
prijsniveau kan op een behoorlijk jaar
worden teruggezien. Door het aanvoe
ren van garnalen uit andere vangplaat-
sen, hebben de plaatselijke garnalen-
pellerijen een hoge omzet gehad met het
gevolg, dat niet onbelangrijke bedragen
aa-n peilenen ter plaatse zijn uitgekeerd.
Ook de kleine groep zeevissers kan op
goede resultaten terugzien. De omzei
aan de gemeentelijke vismijn overtrof
dan ook verre het bedrag van 1957, al
werd niet het peil van enkele jaren ge
leden bereikt. De oorzaali hiervan Is,
dat de garnalenvangst eerst later in het
jaar enige omvang aannamen, terwijl
het aantal vissersvaartuigen terugliep.
De opbrengsten van de landbouw wa
ren over het algemeen niet ongunstig.
De slechte werkgelegenheid in de
winter werd enigszins verlicht door de
uitvoering van de Deltawerken in he*
Haringvliet en het ruilverkavelingsob-
ject in de zogenaamde oude Oostdijk
onder de gemeente Ouddorp.
De gemeente werd verrijkt met een
verenigingsgebouw en een wijkgebouiv
van het Groene Kruis. Het aantal in
woners liep terug van 1802 tot 1785.
(Buiten ve
Volgens
Trouw" V
'if/eieldraad
ficieel rapp
delen van
(jeel ban h
ge groei va
Het rapp
te geven a"
enige verte
orthodoxe
het rappor
overige led
■apport he
het er een
ouders mor
bekende pr
te malcen.
Wij betr
[door een I
van Kerk
[wordt gepu
Terwijl d
Ivies voor
"wordt in p
I boortebeper
gebracht.
I hoogst geb
hebben als
iniet zo ho
|Eooms-Kat
sterke bevo
iverwegend
:et R.K.
lan dat d
lijna ^/n h
;en.' Als da
liet meer z
.ieken in o'
len hebben
loorteperce
*maar dit is
geboorteper
ten is bela
R.K. dan oo
ken als zij
êlute meerd
jde protesta'
Uit tal va
plgeheel verc^f
bij hoge uit'
die woning!
en naar de
vele gevalle
der bewone
het leven v
.- .een is in lae
inzer hebb(
Stoestel, terv
meen goed
levende mu
stemmen ei
hoort men
De zonde,
kert voort, i
Gezinsbep
elk geval t
haar slechts
werkt. Er i
een doodzw
der wordt,
antwoordeli,
vrouw. Ziet;
telkens wed
haar lichaai
het leven c
vaar komt, i
of er geen g
het kindert,
aan de vro'
schriften zi^
iegelijk zij
verzekerd. I
Diep-onzel
den van kul
beperking tf
van ongereif
kunnen droi
Rialthusiaan
zou dekken
hadden her
Zij haden tot dusver met hun vaar
tuig een goed stuk brood verdiend, maar
in de laatste tijd was het ook voor hen
tobben geworden, totdat de smokkel
handel hen er weer wat bovenop hielp.
Het was op een regenachtige, mistige
avond, dat een kleine Engelse schoener
heen en weer kruiste op behoorlijke af
stand van de Hollandse kust. Hij voer
de slechts enkele rode lantaarns in de
top van de grote mast. Toen de duister
nis geheel was ingetreden, werden drie
andere rode lichten zichtbaar. Op dat
ogenblik ging de lantaarn van de schoe
ner drie keer langzaam op en neer, wat
door de twee naderende vaartuigen op
dezelfde wijze beantwoord werd. Dit
was het afgesproken teken, waaraan de
Engelsman kon zien, dat drie Neder
landse vaartuigen naderden met het
doel de kostbare lading van de schoener
over te nemen. Spoedig was men met
die moeilijke arbeid druk in de weer.
De mensen werlrent met alle macht;
vóór de korte zomernacht voorbij was,
moest niet alleen het Engelse schip zijn
gelost, maar ook de lading door de Ne
derlandse schippers zijn afgeleverd aan
handlangers, die hen wachtten aan de
wal.
„Zodra een roeiboot was geladen,
grepen de schippers naar de riemen en
roeiden naar de kust, maar elke boot
naar een ander punt, opdat in geval
van overrompeling niet de gehele la
ding in beslag genomen zou kunnen
worden.
„De twee broers hadden reeds meer
dan één boot in goede orde aan wal
gebracht, en de kostbare specerijen
waren veilig geborgen, 't Liep alles
prachtig van stapel.
„Als 't goed gaat, kunnen we net vóór
het aanbreken van de dag klaar zijn,"
had de jongste broer nog gezegd, maar
de oudste leek het veel te gevaarlijk
om deze nacht nog een tocht te wagen;
de andere schippers deden het ook niet
en de Engelsman kon toch in één nacht
zijn gehele lading niet kwijt. De jongste
zette echter zijn wil door. Hij meende
de Vuurpijl nog best een keer veilig te
kunnen bereiken."
Hier hield de heer de Gorter even op,
en staarde als in gedachten verzonken
naar buiten, terwijl de jonge schipper
zijn ongeduld bijna niet meer kon be
dwingen om de uitslag te horen van
die smokkeltocht; hij begreep, dat de
jongste van die twee sluikers zijn va
der moest geweest zijn.
De reder vervolgde: „Geen woord
werd er nu meer gewisseld; als een
zwart voorgebergte lag de duinrand
van de Voornse kust vlak vóór hen, en
't volgend ogenblik schuurde reeds hun
boot over het zand. Bijna op hetzelfde
moment voegde een fors gebouwde man
zich bij hen; het was de voerman, en
zijn kar stond volkomen onzichtbaar
vlak tegen het ruig begroeide duin on
der de hoede van een helper.
„Is er geen onraad?" vroeg op fluis
terende toon de oudste van de schip
pers, en de voerman antwoordde: „On
raad kan ik niet bepaald zeggen, maar
ik hoorde een half uur geleden op eni
ge afstand een koppel patrijzen opvlie
gen en dat doen ze niet, of ze moeten
gestoord worden. Nu wil dat nog niet
zeggen, dat rondsluipende douane de
vogels hebben opgejaagd; een wezel of
bunzing kan het ooiï wel hebben ge
daan, maar vertrouwen doe ik de zaak
tocli niet erg; daarom maar zo gauw
mogelijk je vrachtje gelost en er van
door." De voerman keerde zich om,
maar voor hij weer naar zijn wagen
ging, fluisterde hij de schippers nog
toe: „Als er soms iets mocht gebeuren,
loop dan niet naar jullie boot, maar
vlucht zo snel je benen je dragen kun
nen het duin in, daar kun je allicht
ontkomen, terwijl ze je aan de water
kant gauviT onder schot hebben...."
„Onhoorbaar werd er gelost, zonder
dat iets bijzonders vernomen werd. De
regen viel nog steeds uit de donkere
wolkenmassa boven op hen, de zee\
bruiste met eentonig, zwaarmoedig ge
luid en hier en daar klonk de roep van
een nachtvogel uit de zwarte duinrand.
„Toen gebeurde het ongeluk", ging de
reder voort. „Juist schoof de oudste
scliipper een zware kist met kruidnage-,'
len op de wagen, toen eensklaps de
voerman, die op de kar stond, zich op
de grond liet glijden en de schippers
toeriep: „Maakt dat je wegkomt, ik
hoor een geweerhaan overhalen." Dan
troli hij bliksemsnel zijn mes, sneed de
strengen van zijn paard los, wierp er
zich op en rende spoorslags weg vlak
langs de duinrand. De schipper dacht
niet meer aan de waarschuwing van de
voerman om bij overrompeling de dui
nen in te vlucliten, het water was zijn
element en daarop zou hij trachten zich
te redden als het mogelijk was.
„Terug Arjaan, terug naar de boot!"
schreeuwde hij zijn broer toe, die hem
met een zak op de schouder tegenkwam
terwijl vlak achter deze de makker van
de gevluchte voerman, eveneens met
een vracht op de rug, kwam aanlopen.
Dadelijk wierpen beide mannen hun
last in het zand, maar nauwelijks had
den de twee schippers een paar voet
stappen in de richting van hun boot af
gelegd, of een hoge, schelle stem
schreeuwde hun in het Frans een bevel
toe, dat echter door de schippers niet
werd verstaan en dat dadelijk over
stemd werd door de losbranding van
een geweerschot, dat afgevuurd werd
in de richting van de vluchtende voer
man. Van twee kanten stormden uit het
duin mannen op de smokkelaars af en
trachten hun de pas af te snijden naar
hun boot. Weer knalden een paar scho
ten en de oudste schipper hoorde een
kogel fluitend langs zijn wang snorren.
„Niet bij elkaar blijven lopen, Arjaan
dan geven we te veel trefkans!" riep hij
zijn broer toe. Nu echter snelden bei
den, enige passen uit elkaar, op het wa
ter toe en het werd een wanhopige wed
loop, wie het eerst de boot zou berei
ken: de twee Zeeuwen of de Franse
kustwachters, die in schuine lijn op hen
afkwamen. Voor de schippers ging het
op leven en dood; al bereikten ze ook
voor de Fransen de boot, dan zou liet
hun toch onmogelijk zijn om deze van
het zand te schuiven. „We moeten vech
ten, Arjaan; 't kan niet anders!" riep
de oudste schipper en. hij trok een ge
laden pistool uit zijn wambuis. De jong
ste schipper had bijna de boot bereikt;
hij was verreweg de vlugste, maar toen
hij de stem van zijn broer hoorde, keer
de hij zich om en greep ook naar zijn
pistool. Twee der Fransen hadden reeds
daarstraks hun geweren afgevuurd en
nu de beide Zeeuwen onverwachts op
hun instormden, stuitten zij hun snelle
loop en velden de bajonetten; de derde
had echter nog een kogel op zijn ge
weer. IVIet de vinger aan de trekker
tuimelde hij omver, doordat het pistool
schot van de oudste schipper hem in de
volle borst trof. Ook Arjaan vuurde op
de soldaat, die op hem aandrong, maat
miste, en nu kon slechts een snelle wen
ding de sluiker van de dood redden. De
lievige bajonetstoot van de soldaat door
boorde hem het wanbuis en ging hem
ralielings langs het lijf. De Fransman
kon nog wel zijn geweer terugtrekken-
maar de kans om nog een stoot te doeft
kreeg hij niet meer; een slag met de
zware pistoolkolf deed hem ruggelinS-
achterover vallen. De derde Fransman
deinsds toen af, en riep zijn liameraden
te hulp. Nu renden de schippers naat
hun boot en terwijl de oudste er i»
sprong en achterin ging staan om
schuit van voren te doen liclrten, sloe»
de jongste de armen om de kop van
boot, zette zijn brede borst er tegen e"
schoof zo met reuzenkracht de schuit
liet water in. De oudste liield de rienie"
gereed en geen seconde later -idoog
boot over het water. „Arjaan, ga toc«
zitten, de kogels fluiten om ons heen e''
je hebt veel meer kans getroffen
worden als je recht overeind staat, da»
wanneer je op de bank zit. Gauw, gt'W'
de riemen en roei mee, nog één miniii»
en we zijn buiten schot", riep de oiiO'
ste schipper zijn broer toe, doch dezS'
die zich om de kogels niets bekoniinei'
de, schreeuwde nog met verli:lin''eno^
stem: „Weg met de Fransen, leve ou'
Veere!
(Wordt vervolg*
^n famili'
ojndat hét
^e Waters
n! ^'^i-groti
«enien; me
