Feestelijke heropening
gemoderniseerd
ODEHUIS NIPIUS
SoleX
'ef streekmuseum
doeree en Overfakkee
NIEUWS UIT ZEELAND
Méér verkoopruimte
Alle afdelingen overzichtelijk
Aparte sfeer door licht- en kleureffect
Ettense veemarkt
KINDERHOEST VERDWIJNT DOOR
ZWITSAL KINDER-HONING-SIROOP
Plaatselijk Nieuws
Uw nieuwe
staat voor U klaar bij:
Jst.
van
Loon
SOLEX deluxe, nu slecMs f 375.-
JST. VAN LOON
I Solex|Service Station m^m
Oude Tonge Tel. K11874-312
Meerkamerverwarming
als schakels lussen
centrale verwarming en
één warmtebron
Nog eens: de visserij van Middelharnis
laatste weken was uit de advertenties van Modehuis Nipius te Middelhar-
merkbaar, dat er iets bijzonder aan de hand was. Om ruimte te krijgen is
"een totale uitverkoop van alle goederen gehouden en intussen is hevig ge
voegd en gewerkt om de zaak te vergroten en geheel te moderniseren. Men
'aft dit, doordat de aannemers alle zeilen hebben bijgezet in zes weken tijds
or elkaar gekregen en wat zij onder architect Coorts van Rotterdam hebben
eten te creëren, is wel de moeite waard om even bij stil te staan. De gehele
venbouw is totaal veranderd, het woonhuis van de familie Nipius (dat bo-
-n was) is afgebroken en zo is er een geweldige verkoopruimte ontstaan var,,
lim 200 vierkante meter, met overzichtelijke afdelingen zowel voor de dames-,
ren- en kinderconfectie; met een aparte sfeer door een modern kleuren- en
-•hteffect. Donderdag j.l. is deze herbouw feestelijk in gebruik genomen,
aarbij wethouder M. K. van Eek, door afwezigheid van burgemeester Hór-
jk, de opening heeft verricht.
Het kolossale pand waarin het Mode-
lis Nipius aan de Kade te Middelhar-
is gevestigd, dateert van mei 1930.
.t is een van de oudste en bekendste
ken op ons eiland, die reeds 150 jaar
staat. Omstreeks 1800 deed de over-
ootmoeder van de huidige eigenaar
eds zaken aan de Kade in kruide-
erswaren en manufacturen (In het
nd waar nu de heer P. Nipius woont)
-en was de visserij nog in volle bloei
werd er een levendige handel gedre-
-n in baaien hemden en onderbroe-
n en duffelse jekkers! Er is sinds-
wel heel wat veranderd!
3ezat het nieuwe pand van Mode-
Nipius in 1930 reeds een grote ver-
opruimte, sindsdien is deze firma
i in confectievorm te blijven let-
■lijk en figuurlijk uit de jas gegroeid!
n nieuw pak werd dringend nood-
:kelijk!
Daarom werden besprekingen ge-
-erd met een bekwaam architect; de
aststaande oude huizen van mej. Jo
Boer, Verhulst, Looij en A. de Boer
ngekocht, waar een riante woning
;n huis met veel zon) voor de heer
mevr. Nipius werd gebouwd, waar-
or zodoende de bestaande woning in
t pand zélf kon worden afgebroken
bij de verkoopruimte getrokken.
Zware stalen kolommen en balken
;rden met een dragline naar boven
haald om de zoldering van deze gro-
ruimte te kunnen dragen. In record-
d is dit alles voor elkaar gekomen
er is een ruimte gekomen met zo'n
:oi effect wat kleur en licht betreft,
het ons werkelijk heeft doen ver-
.asd staan. Het oude is er absoluut niet
te herkennen en alle afdelingen
n nu veel meer overzichtelijk gewor-
-n. We zeiden reeds, dat de gehele
.de voorraad eerst is uitverkocht, zo-
er in de gehele branche'een nieu-
collectie gekomen is.
Kan de ene zijde bevinden zich de
standen voor de herenconfectie; en
zijn tal van moderne rekken voor
dames-, bakvis- en kinderafdeling,
;t een keurcollectie voorjaarsgoede
ren. Deze verchroomde rekken hebben
van boven een glazen dak, met zij-
schotten van kunstleer en kunnen aan
weerszijden worden belopen, zodat men
niet op elkaar behoeft te wachten maar
vrij keus kan maken.
Vermeldenswaard is ook, dat er aan
de bruidjes veel service wordt ver
leend; in de afd. bruidstoiletten is een
prachtcollectie aanwezig. Een speciale
bruidskamer (boven) kan hen aan al te
nieuwsgierige ogen onttrekken. Aan de
jonge moeders is ook gedacht; er is een
aparte afdeling voor positie-japonnen
e.a. kleding.
De totale ruimte beslaat 220 m^, met de
niet minder dan acht luxe en 'geriefelij-
ke paskamers en kantoor inbegrepen.
Het geheel is met zeer mooie, zachte
tinten geschilderd en de aangebrachte
„gemengde" verlichting is op een wijze
aangebracht, dat de kleuren van de kle
ding als bij daglicht te onderscheiden
zijn.
Aan de vloer is veel werk besteed;
eerst is er beton en bitumen op aan
gebracht waarover glad en soepel lino
leum (in vakken) is gelegd.
De kleur en lichtcombinatie van het
geheel geeft een zeldzaam mooi effect.
Er is een aparte rustige sfeer door ge
schapen, die de kopers en koopsters
prettig zal aandoen.
De opening
Donderdagmorgen heeft de herope
ning op feestelijke wijze plaats gehad,
waarbij met de familie Nipius de beide
wethouders (de burgemeester was ver
hinderd) de gem. secretaris, de direc
teur van de Technische Dienst, vele
handèlsrela'Hes, 'de aannemers en meer
dere genodigden tegenwoordig waren.
Er werd druk getoast, de heer en mevr.
Nipius en hun zoon Aike, hadden vele
handen te drukken, ook de oudsten van
het personeel, die zulk een belangrijk
aandeel in het op tijd gereedkomen
hebben gehad.
Wethouder van Eek
hield een vlotte speech en bracht veel
lof voor de ondernemingsgeest van de
firma en voor wat zij hebben weten tot
stand te brengen ten gerieve van het
kopend publiek. Hij wenste hen veel
succes in zaken en betrok daarbij ook
het personeel, die hun steentje in de
totstandkoming hebben bijgedragen.
Een zee van bloemen en bloemstuk
ken, w.o. kostbare orchideeën, gaven
aan deze opening een feestelijk cachet.
Het modehuis Nipius viert echter niet
alleen feest, maar laat ook de clientèle
er in meedelen, daar reeds bij aankoop
tot een bedrag van 25.een sma
kelijke taart wordt verstrekt
Als redaktie bieden wij de firma Ni
pius met deze moderne uitbreiding on
ze hartelijke gelukwensen aan.
De bouwers
Architect van deze modernisering
was de heer J. H. Coorts te Rotterdam;
hoofdaannemer dhr. C. Kroos; metsel
werk H. J. Boeter; schilderwerk Jonge-
jan; elektriciteit Huibrechtse; vloerbe
dekking fa. Campfens. De stoffering
heeft men begrijpelijk geheel zelf ver
zorgd.
(We attenderen nog op de foto's elders
in ons blad).
Op de veemarkt van woensdag 18
maart 1959 werden aangevoerd 269
stuks, waarvan 221 runderen, 4 paar
den en 44 biggen.
De runderen werden bij zeer ruime
aanvoer vlot verhandeld, de prijzen
iets hoger.
In biggen matig aanbod met vlugge
handel en de prijzen onveranderd. Het
slachtvee werd redelijk vlug verhan
deld.
Prijzen: kalfkoeien 7501075; kalfvaar-
zen 650—975; guste koeien 625—775;
pinken 450—675; graskalveren 250—350;
paarden 600—800; biggen 40—50; lopers
60—75; vette koeien 2.70—2.90 per kg.
geslacht.
THOLEN
ZondagsdieTist artsen. Zondag 22 mrt.
hebben voor de gemeenten Poortvliet,
Tholen, Nieuw Vossemeer, St. Philps-
land en Oud Vossemeer dienst dr. A.
Kugel, tel. 10, Poortvliet en dr. J. Ver
met, tel. 10, Nieuw Vossemeer.
MIDDELHARNIS
Kerkdienst. Zaterdagavond kwart
over zeven, hoopt in de Geref. Gemeen
te alhier voor te gaan student Ligten-
berg van Rijssen.
Verzilvering vakantiebonnen. Op
maandag 23 maart tussen 7 en 9 uur is
er gelegenheid tot het verzilveren van
vakantiebonnen voor de bouwvakken.
Er kunnen voor de 2de Paasdag wor
den ingewisseld 9 dagzegels bij J. C.
V. d. Made, Nieuwstraat 63 te Middel-
harnis.
HERKINGEN
Overleden: Kaatje Daale 61 jaar,
echtgenote van Jan van Wageningen.
Gevonden voorwerpen. Een paar
blauwe wollen kinderwanten met grijs
boord; een blauw kinderhoedje. Inlich
tingen bij de postcommandant der
Rijkspolitie alhier.
Bekendmaking. Sluiting mosselzaad-
banken. Het bestuur der visserijen op
de Zeeuwse stromen brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat de bij pu
blicatie van 30 augustus 1958 voor de
publieke visserij opengestelde mossel-
zaadbanken zullen gesloten zijn met
zonsondergang van 31 maart 1959.
Particuliere woningbouw. Op maan
dag 23 maart a.s. zal een bespreking
worden gehouden in het verenigingsge
bouw „Ons Huis" door het college van
burgemeester en wethouders en de
hoofdinspecteur van het N.V. Bouw
fonds Nederlandse Gemeenten inzake
de particuliere woningbouw en de bouw
van premiewoningen door eigenaars
krotbewoners. Deze bespreking vangt
aan om 20.00 uur en alle belangstellen
den worden uitgenodigd deze bij te wo
nen.
OUDE TONGE
Vakantiebonnen. Vakantiebonnen
voor de landbouw kunnen tot een be
drag van 50.verzilverd worden op
de navolgende adressen: N.C.L.B. maan
dag 23 maart tussen 7 en 8 uur, Bem-
hardstraat 21; A.N. A.B. dinsdag 24
maart, Wilhelminastraat 10; K.A.B, dins
dag 24 maart tussen 7 en 8 uur. Nieuw
straat 16.
Gemeenteavond. Op dinsdag 24
maart nam. half acht, zal er een ge
meenteavond gehouden worden in het
Ned. Herv. verenigingsgebouw aan .de
Kolfweg. Ds. C. A. Korevaar van Rot
terdam zal spreken over zijn reis naar
het Heilige land.
Opbrengst collecte. De collecte ten
behoeve van het jubileumgeschenk voor
het ziekenhuis te Dirksland heeft opge
bracht 3498,65, hetgeen bijna 5.—
per gezin is
De collecte welke tijdens de bidstond
voor het gewas in de Ned. Herv. kerk
werd gehouden, heeft 800.opge
bracht. De collecte voor het Prot. Inter
kerkelijk Thuisfront in deze kerk ge
houden bracht 115.02 op.
OOLTGENSPLAAT
Echtpaar P. Snaauw-Overbeeke 71 jaar
getrouwd.
Dinsdag 24 maart a.s. zal het 71 jaar
geleden zijn, dat het echtpaar P.
Snaauw-Overbeeke, Molendijk 107 te
Ooltgensplaat, getrouwd zijn. Vorig
jaar is de 70-jarige echtvereniging on
der grote belangstelling herdacht. De
heer Snaauw, die 30 maart a.s. 94 jaar
hoopt te worden, is lichamelijk nog aar
dig gezond. Zijn geheugen is alleen niet
meer zo het wezen moet. Zijn vrouw die
92 jaar is, is lichamelijk en geestelijk
nog uitstekend in tact. Gerekend na
vorig jaar, heeft de ouderdom haar nog
niet veel gedaan na een jaar tijds.
Jaarvergadering kolenbond.
In „Hotel Hobbel" had maandag
avond een ledenvergadering plaats van
de Coöp. Kolenbond „Algemeen Be
lang", die werd bezocht door 50 leden.
Daar de voorzitter de heer Adr. de
Vos Johzn. wegens andere werkzaam
heden niet aanwezig was, werd de ver
gadering voorgezeten door de tweede
voorzitter de heer Jac. Fun. Deze be
treurde het dat de belangstelling maar
zeer gering was in verhouding tot het
aantal leden, dat 500 bedraagt.
Bij een grotere opkomst is het moge
lijk om de belangen van de vereniging
beter te behartigen, aldus de heer Fun.
Ga eens praten met:
Zoekt U een bromËets waar U zich werkelijk veilig
op voelt? Een bromfiets waar U altijd van op aan
kunt, die zuinig, betrouwbaar en onversliitbaar Is?
Dan kiest U óók SOLEX (zoals 300.000Nederlanders
hebben gedaan). En... de SOLEX is in prijs verlaagd;
SOLEX het laagst.geprijsd,het hoogst geprezen)
A
Voor diegenen, die een centrale ver
warming wat duur vinden en toch graag
meer dan één kamer verwarmen zal de
nieuwe meerkamerverwarming een uit
komst zijn.
Het gaat hier om een oliestookinstal-
latie, die zonder veel breekwerk in één
a anderhalve dag is aan te brengen en
waarbij de warmtebron in de vorm
van een sierlijke oliehaard in de
woonkamer wordt geplaatst.
In de aangesloten vertrekken staan
'de warmteverspreiders (zg.g convecto-
ren in smalle plaatstalen kasten). De
oliehaard in de kamer en deze warmte-
De secretaris de heer P. Luijendijk
las de notulen en zijn jaarverslag.
Namens de commissie nazien reke
ning bracht de heer A. Duim Jaczn.
verslag uit en adviseerde tot goedkeu
ring.
Als bestuurslid werd herkozen dhr.
Jac. Fun en als corhmissaris de heer
P. de Vos Jaczn.
Na de pauze gaf de voorzitter een
toelichting over de algemene gang van
zaken en drong tevens aan op een spoe
dige betaling van de brandstoffen.
Hierna volgde sluiting.
Oud-burgemeester ernstig ziek.
Naar wij vernemen is de oud-burge
meester van Ooltgensplaat, de heer W.
J. Donkersloot, thans wonende te
Schiedam, ernstig ziek. Hij is in een
ziekenhuis in zijn woonplaats ter ver
pleging opgenomen. De heer Donker
sloot is 78 jaar oud.
Polio-inenting. De inenting tegen
polio (2e injectie) zal te Achthuizen
plaats hebben op donderdag 26 maart
a.s. in het Wit Gele Kruisgebouw des
nam. van 3 tot 5 uur. Het betreft de
jaarklassen: 1945, '46, '47, '48, '49, en
1958.
Nieuwe regeling ophalen huisvuil.
Met ingang van 24 maart a.s. zal het
huisvuil in de dorpsdelen Langstraat
en Achthuizen tweemaal per week
worden opgehaald en wel des namid
dags op dinsdag en vrijdag. Verzocht
wordt de vuilnisemmers tijdig gereed
te zetten. Met ingang van gelijke datum
zal het huisvuil in de kom der gemeen
te Ooltgensplaat 's morgens worden op
gehaald, eveneens op dinsdag en vrijdag
verspreiders zijn verbonden door een
leidingnet (van zeer smalle buizen) met
circulatiepomp, die geheel geruisloos
werkt en zonder enig toezicht of sme
ring het warme water naar de warmte-
spreiders en weer terug door de water
mantel pompt. De waterinhoud is zeer
klein, dus de opwarmtijd is kort. Gaat
U verhuizen, dan is het gehele systeem
gemakkelijk mee te nemen.
Wat kan nu met deze meerkamer
verwarming worden bereikt.
Wel, behalve de woonkamer kunnen
nog één of twee vertrekken (naar keu
ze) worden ingeschakeld die op een be
paald moment verwarmd moeten zijn.
B.V.: woonkamer, kinderkamer en kan
toor of woonkamer, slaapkamer en bad
kamer of welke andere combinatie ook
wordt gewenst.
Het olieverbruik is praktisch gelijk
aan het verbruik bij verwarming van
één kamer, terwijl men zich olietanks
van verschillende grootte kan aanschaf
fen, al naar gelang men deze wil plaat
sen in de tuin, op een balcon of naast
de kachel.
De fabrikant, de Davohaardenfabriek
N.V. te Deventer, houdt de installatie
voorlopig in eigen hand tot de installa
teurs hiermede vertrouwd zijn geraakt.
Alle inlichtingen worden dan ook door
de fabrikant gegeven.'
THOLEN
Hoogwaterstanden in de week van
22 t.m. 28 maart 1959.
Z. v.m. 1.42 uur en nam. 14.09 uur;
M. v.m. 2.33 uur en nam. 14.98 uur;
D. vm. 3.16 uur en nam. 15.42 uur;
W. v.m. 3.57 uur en nam. 16.21 uur;
D. v.m. 4.40 uur en nam. 17.04 uur;
V. v.m. 5.21 uur en nam. 17.48 uur;
Z. v.m. 6.00 uur en nam. 18.31 uur.
Volle maan dinsdag 24 maart te 21.02
uur.
BRUINISSE
Inschrijving woningbouw. Te Brui-
nisse werd deze week door de Bouw-
kas der Ned. Gemeenten op uitnodiging
aanbesteed het bouwen van een wo
ning aan de Dorpsweg voor rekening
van de heer A. van den Berg Dz.
Ingeschreven werd als volgt: Fa. Ge
broeders van Oeveren Bruinisse
24.287.—; fa. S. Capelle en Zonen
23.990.—; fa. J. en C. Deurloo Brui
nisse 23.090.Gegund aan de laag-
uij de we'l
is wedef'l
d om zS?'!
Tevens "1
t de le«e'f
-t het aan-L
takten nie'l
10.- I
iingen me'l
ragen
treedt "PI
II.
btto: Rust, ongelukkigen, rust zacht
't hart der baren!
ioll. Natie, III zang, bl. 60 (kl. 8. v.o.
Lik).
0 zong, op ed'le wijs,
eens Neêrland brave zanger,
tens hart niets dierder hield
dan Deugd en Vaderland;
-O zong hij Claasens toe, die
toen zijn moed niet langer
jn scheepsvolk redden kon
uit 's Spanjaard's wreede hand,
ji wrangsten dood verkoos,
eer dan in slaafse boeijen
kruipen voor den beul,
die 't zwaard steeds dreigend zwiert!
wie, die Helmers kent,
voelt niet zijn boezem gloeijen,
;n hij van 't voorgeslacht
de graven dus versiert?
aar ons ook past het woord,
aan Claasens toegezongen;
:ch wranger is de traan,
die aan ons oog ontrolt;
tg sterker wordt ons hart
tot diepe smart gedrongen.
Daar 't thans een dertiental
van onze burgers gold;
brave Jacob Bree,
zoo dierbaar aan ons harte,
man, bij rijk en arm,
om zijne deugd gezien,
die den guren storm
en 't woen der golven tartte,
aar hem de hoop op God
den besten steun mogt biên;
werd aan ons ontrukt
met zijne lotgenoten,
weeüw en wees betreurt
nu vader, echtgenoot,
|aar elke nieuwe dag
hun wanhoop doet vergroten,
liun geen uitkomst biedt
in hunnen bittren nood.
ons ook past het woord
aan Claasens toegezongen,
En wreeder nog was 't eind
van die ons hart betreurt!
een zelf-opoffering was 't
die hen ons heeft ontwrongen,
een koen beraden daad
heeft hen aan ons ontscheurd;
een! onverwacht en bang
was 't einde dat hen beidde,
^een hartvertróostend woord
ontglipte aan hunnen mond;
Geen beê voor gade en kroost,
van wie men hoopvol scheidde,
Verligtte 't zwoegend hart
in hunnen jongsten stond!
Rust, ongelukkigen! rust zacht
in 't hart der golven!
Uw gade, uw minnend kroost
brengt U nog meen'gen traan;
Uw ligchaam ligg' dan vrij
in 't bruisend nat bedolven
Uw nagedachtenis blijft
nog lang op aard bestaan!
Ja, ongelukkigen! rust zacht
in 't hart der baren!
Geen dons verstrekt uw lijf
ten zachte legerstee;
Uw ligchaam moog' thans vrij
het hart der zee bewaren.
Uw ziel, waart gij steeds braaf,
is reeds aan bet're reê!
En gij, o edle Bree,
wen gij mijn taal kunt hooren,
Wen uw ontbonden geest
nog om deez' aarde zweeft.
Hij, Wien uw minnend hart
ten helper had verkoren.
Zorgt wis nog voor uw heil,
daar ge in den hemel leeft!
De visschen mogen vrij
dan op uw ligchaam azen,
Uw leven strekt nog steeds
ten toonbeeld op deze aarde.
Uw godsvrucht en uw deugd,
die vaak ons deed verbazen.
Zijn steeds ons treurend hart
en onze liefde waard!
Dus was dan 't lot van Bree
en zijne lotgenoten,
Wien echtgenoot en kroost
nog steeds om 't zeerst betreurt!
Welaan dan, droogen wij
de tranen hun ontvloden.
Om 't lot van gade en kind,
zoo wreedlijk hen ontscheurd!
Ginds zien we een gade, die,
haar kroost aan 't harte drukkend,
Wanhopend neerziet op
haar treur'ge levensbaan,
Daar 't on-meêdoogend nat,
haar gade aan haar ontrukkend.
Haar tevens 't middel nam
van 't schamele bestaan!
Daar schreit een hulploos wicht,
wien 't woen der wreede baren
Zijn vader heeft ontroofd,
geen moeder troost het meer!
Ginds treft een moeder 't oog,
wiersmart niets kan bedaren,
Wier rouw haar kloppend hart
zo wreedlijk drukt ter neer;
Een hoopvol zonen-paar
werd aan dat hart ontwrongen
Met hen verliest zij thans
haar een'gen laatsten troost.
Maar zwijg, mijn zwakke lier,
vergeefs dien rouw bezongen,
Vergeefs met zwakke klank
haar smarte nagebootst!
Welaan dan! dat wij thans
hun bange tranen droogen.
Ons weldoen strekk' hun nu
tot zoon en echtgenoot!
Geen traan van bange zorg
ontroU' meer aan hunne ogen.
Geen armoe tast hen aan
in dezen bitt'ren nood!
Dan zal eens Jacob Bree
met al zijn volk te gader,
Wien thans het bruischend meer
als met een doodkleed dekt,
Dan zal eens weeüw en wees
ons zeeg'nen bij den Vader,
Dien steeds weldadigheid
ten lieflijk reukwerk strekt.
L. KOLFF Czn.
IV.
A. In de eerste plaats moet er op ge
wezen worden hoe belangrijk het is, dat
ons eiland een Streekmuseum heeft.
Hoeveel oude zaken, zo op het oog
waardeloos, zijn al niet in het Museum
ondergebracht om voor het nageslacht
bewaard te worden.
En dat niet alleen. De activiteiten
van de mensen, die ons Streekmuseum
dragen, zijn oorzaak, dat veler ogen zijn
opengegaan voor de waarde van veel
voorwerpen en papieren, die zeker in
de vuilnisemmer zouden zijn terecht
gekomen. Nu ja, zo'n oude kruik, zo'n
oude kandelaar, zo'n oud en verfofti-
faaid boekje; wat heb je d'r aari. Waar
deloos! Het ligt maar in de weg en je
kunt het bij iedere schoonmaak maar
weer oppoetsen. Weg er mee!
Sinds het Streekmuseum zijn werk
zaamheden begon zijn de mensen voor
zichtiger geworden. Ze zijn zich gaan
afvragen: heeft dit of dat waarde? Het
zij historische waarde of anderzins. Zo
zag ik enige tijd geleden bij iemand
een prachtige Baardman-kruik op de
schoorsteenmantel staan. De kruik had
jarenlang in het schuurtje gestaan om
te dienen als petroleum-reservoir. Het
had die mishandeling gelukkig over
leefd! Een tentoonstelling van ons
Museum had de vrouw de ogen ge
opend voor het feit, dat de kruik, die
in haar bezit was, een betrekkelijke
zeldzaamheid was. Het ding werd
schoongemaakt en van petroleumlucht
gezuiverd en nu staat het als een antiek
pronkstuk in de kamer!
Het Streekmuseum heeft ook de be
langstelling van velen gewekt voor de
geschiedenis van het eigen eiland. Dat
is van grote betekenis. Er wordt te
genwoordig veel over ons eiland ge
praat en geschreven, maar hoe kan men
de tegenwoordige tijd verstaan en ver
klaren als men niets van vroeger af
weet? Als men niet weet hoe de om
standigheden vroeger waren. Als men
niet weet hoe de mensen waren; hoe
ze leefden, hoe ze werkten en dachten.
Want de problemen van vandaag vin
den hun verklaring in het verleden. En
wie, die liefde heeft voor zijn eigen
streek, zal de geschiedenis van die
streek niet willen kennen?
Het Streekmuseum brengt de ge
schiedenis van het eiland bijeen in een
tastbare vorm. Er zal eens een tijd ko
men, waarin men opnieuw de geschie-
beschrijving van het eiland ter hand
zal nemen. De boeken van Boers en
Van van der Waal Vervoorn zijn
verouderd. We zijn dankbaar, dat we
deze boeken hebben, maar onze opvat
tingen omtrent geschiedbeschrijving
zijn geheel anders, dan die van de ver
melde auteurs.
Als straks met de geschiedbeschrij
ving van het eiland zal worden begon
nen, dan zal het blijken, dat ons
Streekmuseum daarbij een belangrijke
rol zal kunnen spelen.
De twee verzen
B. En nu de twee gelegenheidsverzen.
Het boekje is een publicatie van G.
Jongejan te Sommelsdijk. We komen
deze naam herhaaldelijk tegen op
drukwerk uit die tijd. Deze drukkerij
was gevestigd op de Oostdijk (tot voor
kort boekhandel de Mooy). Later ging
deze drukkerij over in handen van een
zekere Harnack. Deze naam leeft als
plaatsaanduiding nog voort in het
spraakgebruik. Men hoort soms oude
mensen nog zeggen: „bie Harnack", of
„daers in de buurt bie Harnack."
C. Het behoeft niet te verwonderen,
dat een gebeurtenis als het vergaan van
een vissloep of het verdrinken van een
zeeman stof gaf tot het schrijven van
verzen. Hier is misschien nog nawer
king van de Rederijkersinvloed te be
speuren. De dichtkunst was nog altijd
oefening en vlijt gebleven. Aan de poë
zie werd hogere waarde toegekend dan
aan het proza, de taal van alledag. Bij
zondere gebeurtenissen moesten dan
ook in dichtmaat worden bezongen en
voor het nageslacht bewaard worden.
Grote vreugde en grote droefheid moes
ten in verzen worden uitgezegd. We ko
men in die tijd dan ook herhaaldelijk
gelegenheidsverzen tegen. Wè zijn dbar
dankbaar voor, want ze geven een hel
der inzicht in de maatschappij van toen.
D. Dat het boekje werd uitgegeven
met het doel op te wekken tot welda
digheid jegens de arme weduwen en
wezen behoeft al evenmin verwonde
ring te wekken. En we moeten wel
voorzichtig zijn met voor deze proeven
van weldadigheid hoog de -neus op te
halen. Want als we dat doen dan blijkt
daaruit, dat we nog niet hebben ge
leerd om historische lectuur te lezen.
We moeten ons bij de beoordeling van
deze en dergelijke zaken verplaatsen in
de tijd, waaruit ze afkomstig zijn.
De gelegenheidsverzen, waarover het
thans gaat, zijn afkomstig uit de tijd,
dat het patriarchale in de verhouding
werkgever-werknemer nog in sterke
mate aanwezig was. Sociale voorzienin
gen waren er zo goed als niet. In de
plaats daarvan was er in eerste instan
tie de aansprakelijkheid, die de werk
gever zelf op zich nam, en die evenver
ging als zijn hart hem in gaf. Dat de
vrouw van de werkgever hier een be
langrijke rol zal hebben gespeeld is wel
zeker. En verder was er de liefdadig
heid van familie, vrienden en bekenden.
Het was goed om die met verzen op te
wekken en aan te moedigen! En als
dit alles niet voldoende bleek, kwam
de Burgerlijke Instelling voor Armen
zorg te hulp of de Kerkelijke Diakonie.
Het op de liefdadigheid aangewezen
zijn had toen uit de aard der zaak een
andere klank dan nu.
Uit de verschijning van het boekje
blijkt, dat er een sterk medeleven was
tussen de werkgever en zijn werkne
mer. En dat men de nagelaten betrek
kingen van de omgekomen werkman
maar niet zonder meer aan z'n lot over
liet. Daar werd wat voor gedaan. Dat
deze dingen niet meer passen in het
raam van onze tijd spreekt vanzelf.
Maar daarvoor leven we ook meer dan
honderd jaar later!
Liberalisme en Orthodoxie
E. Bij aandachtige lezing van de béi
de liederen zal men de sfeer van die tijd
voor zijn ogen zien opkomen. Ik wil
een enkele aanwijzing geven.
In die tijd kon men twee grote gees
telijke stromingen onderscheiden, die
elk hun eigen nuances hadden: het li
beralisme en de orthodoxie.
De beide liederen ademen geheel de
geest van het liberalisme. Let maar op
de wijze waarop de Christelijke deug
den van de omgekomen schipper breed
en verdienstelijk worden uitgemeten.
De gedachte: „wen Uw ontbonden geest
nog om deez' aarde zweeft," is wel ver
van het Calvinisme verwijderd.
F. Als een van de voortreffelijkhe
den van De Bree wordt ook genoemd
zijn lidmaatschap van de Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen. Dat Nut was
ook al zo'n teken des tijds.
De Maatschappij tot Nut van 't Alge
meen, geboren uit eerlijke drang om
iets te doen voor de behoeftige en
noodlijdende naaste, is ontstaan in li
berale kringen. En het heeft op ons
eiland in liberale kringen sterk ge
bloeid. Het heeft in grote mate het ge-
zelschapsleven van de society beheerst.
Over het algemeen kan worden ge
zegd, dat het Nut in handen was van
de notabelen. Het heeft mij dan ook
verwonderd te lezen, dat De Bree
toch slechts een eenvoudig vissersman,
al was hij dan schipper niettemin als
een voornaam lid van het Nut wordt
geroemd. Ik kan daar geen verklaring
voor vinden.
Wel is het bekend, dat een nauwe be
trekking bestond tussen het Nut en de
vissersmensen van Middelharnis. Het
Nut heeft zich zeer verdienstelijk ge
maakt door het verstrekken van lec
tuur aan de vissers. Er ging met elke
sloep een kist boeken mee van het Nut.
Op de soms wekenlange zeereizen, die
men destijds maakte, zal die lectuur
zeker goed van pas zijn gekomen. En
om goed te begrijpen wat die lectuur-
voorziening zeggen wil, moet men zich
goed realiseren hoe spaarzaam de boe
ken in die tijd waren. Tegenwoordig
vindt men in elk gezin een bibliotheek-
je, maar dat was toen heel anders, in
werkmansgezinnen was vaak geen boek
te vinden.
G. De beide verzen herinneren sterk
aan de mode-poëzie van die dagen;
godsdienst, burgerdeugd, naastenliefde,
en vooral het roemrijke verleden. Het
vers van de heer Kolff heeft als motto
een regel uit de „Hollandse Natie" van
Helmers. Het verwijst ook telkens naar
dat destijds alombekende en bewonder
de lied. In 1822 was nog een nieuwe
druk verschenen van het verzamelde
werk van de nu totaal vergeten zanger.
De „Hollandse Natie" bezong het
grootste verleden van ons vaderland.
Het lied verscheen in 1812 ten tijde van
de Napoleontische overheersing. Latere
critici hebben Helmers van vals gevoel
beschuldigd en inderdaad doet het werk
zeer pathetisch aan. De beide Flakkeese
dichters hebben in De Bree en zijn
mannen gelijkenis gezien met de hel
den, waaraan het verleden zo rijk was,
door Helmers en anderen bezongen.
H. Mochten er lezers zijn, die schrif
turen van deze aard in hun bezit heb
ben, voorkom dan dat ze verloren gaan.
Sta ze af aan het Streekmuseum, dan
zijn ze op zijn plaats. Te eniger tijd zal
er een nuttig gebruik van worden ge
maakt.
JAN KNAPE Mzn.
