Ui
leninar
kt
erkingen een leraarlievende
gemeente
Hoe bewaren we
uien?
Twee nieuwe Ford automobielen
Kerkgescniedenis
van Den Bommel
Hl I I I Kinderhoekle
Kerk ais para;
INZENDEN! INZENDEN! INZENDEN!
-----o-----
ETTENSE VEEMARKT
Bix. a
„EILANDEN-NIEUWS"
Vrijdag 30 augustus 1957
Van de Stichting Nederlandse Uien-
Federatie te Middelharnis ontvingen wij
een overzicht van de oppervlakte beteeld
met uien, volgens de landbouwtelling,
mei 1957.
Provincie
Pootuien
Zaaiuien
Groningen
3 ha
6 ha
Friesland
2 ha
118 ha
Drente
- ha
- ha
Overijssel
9 ha
165 ha
Gelderland
11 ha
32 ha
Utrecht
3 ha
2 ha
Noord-Holland
29 ha
578 ha
Zuid-Holland
164 ha
2342 ha
Zeeland
262 ha
1705 ha
Noord-Brabant
26 ha
229 ha
Limburg
2 ha
17 ha
Totaal
511 ha 5194 ha
Pootuien en zaaiuien tesamen 5705 ha.,
of weder 254 ha meer dan het vorige
jaar.
Voor vergelijking geven wij U de cij
fers:
Zaai-
en plantuien
1953
6799 ha
Zaai-
en plantuien
1954
5379 ha
Zaai-
en plantuien
1955
4680 ha
Zaai-
en plantuien
1956
5451 ha
Zaai-
en plantuien
1957
5705 ha
Uit deze cijfers ziet men, dat de op
pervlakte weer aardig toeneemt en de
telers zelf gaan vragen om een behoor
lijk verlies.
Geteeld op Flakkee Pootuien Zaaiuien
1956
1957
67
73
1613
1707
De prijs bewoog zich tussen de 20 en
25 cent per kg. telerprijs.
Deze prijs is zeer laag geweest, om
dat in doorsnee niet meer dan de helft
van een normaal gewas, kon worden ge
plukt.
In de afgelopen weken in augustus is
de prijs der uien ingezakt.
Duitsland nam heel weinig af, en in
Engeland was de markt niet zo erg wil
lig-
De prijzen liepen van 20 cent per kg.
terug tot 12 cent per kg voor de poot
uien en 13 cent voor de zaaiuien.
De kosten zoals loon, polderlasten,
zaaigoed enz. stijgen van jaar tot jaar.
'De kosten voor verzending als vracht
en vooral transportkosten in Engeland
eveneens.
Het verzenden naar Engeland is alweer
1,25 tot 1,75 cent per kg. hoger dan in
februari en maart.
Van een vergoeding door de Engelse
koper komt echter niets in.
De telers en dehandel moeten het zelf
lijden.
In augustus werd reeds regelmatig
verzonden.
Als de laatste week niet tegenvalt,
wordt er gemiddeld reeds meer dan 2
miljoen kg. per week verstuurd.
Wij hopen weder in staat te mogen
zijn, U iedere maand het marktverloop
mede te delen.
De exportcijfers werden ons welwil
lend verstrekt door het U.C.B, te
's-Gravenhage en Middelharnis.
De omstandigheid dat verreweg het
grootste deel van de uienoogst gedu
rende de wintermaanden afgeleverd
wordt, maakt het noodzakelijk jaarlijks
grote hoeveelheden voor kortere of lan
gere tijd op te slaan.
Vooral in de belangrijkste uiencentra
met name op Goeree-Overflakkee en de
Zeeuwse eilanden blijkt voor het op
slaan van uien in luchtgekoelde bewaar
plaatsen grote belangstelling te bestaan
In vergelijking met de traditionele be
waarmethoden, aldus dhr. J. Li. Koert
van de Stichting Ned. Uien Federatie te
MiddelhajTiis onlangs voor de radio, is
het mogelijk de uien in een goed geïso
leerde bewaarplaats, zelfs tijdens stren
ge vorstperiode vorstvrij te houden. Bo
vendien kan men bij ongunstige weers
omstandigheden de uien verzendklaar
maken, terwijl tevens kunstmatige dro
ging mogelijk is.
Door het kunstmatig drogen kan men
niet alleen de uien bij slecht weer van
het land halen en de droging kunstma
tig voltooien, maar ook de koprotaan-
tasting wordt verminderd.
Droogt men, gedwongen door slechte
weersomstandigheden, om de kleur van
de uien te behouden, dan is de uitrus
ting van de tegenwoordige bewaar
plaatsen wel voldoende, mits de uien
niet te veel behoeven te worden inge-
droogd.
Alleen in dit geval kunnen de uien in
een bewaarplaats, voorzien van een
ventilator met een luchtverplaatsing
van ongeveer 300 mS/m^ uur tot 3 m
hoog worden gestort, waarbij de tem
peratuur van de drooglucht niet hoger
dan 30° C mag zijn. Worden de uien in
een jeugdiger stadium gedroogd dan
kan bij deze luchthoeveelheid en stort-
hoogte de te lange droogduur een nade
lige invloed op de kwaliteit van de ui
uitoefenen.
Men dient dan te streven naar een
kortere droogduur. Hiertoe kan gebruik
worden gemaakt van een ventilator met
een grotere luchtverplaatsing b.v. 450
m3/m2 uur of door de storthoogte te
verlagen.
Zodra de temperatuur in de bovenste
laag begint te stijgen kan met het ver
warmen worden gestopt. Daarna dient
minstens 15 uur met buitenlucht te wor
den geventileerd, waarbij de in de partij
opgehoopte warmte de droging in de
bovenste laag nog enige tijd voortgang
doet vinden, terwijl tevens de huidvast
heid van de uien in de onderste lagen
wordt hersteld.
Kunstmatig drogen ter bestrijding van
koprot stelt hogere eisen aan de wijze
van drogen en geeft het grootste effect
bij uien die 710 dagen nadat ze in
normale afrijpingstoestand zijn opge
trokken, worden gedroogd.
De in 1956 uitgevoerde onderzoekin
gen hebben aangetoond, dat ook bij het
uitvoeren van een droging ter bestrij
ding van koprot, de storthoogte tot 3 m
kan worden opgevoerd. De ventilator
moet dan evenwel een luchtverplaatsing
hebben van minstens 450 m^/m? uur bij
Men zag predikanten ongaarne
vertrekken
Er bestaan kerkelijke gemeenten, die
een zekere ongunstige vermaardheid
hebben in de predikantenwereld. Ach
tereenvolgens heeft men daar predi
kanten zien vertrekken, die min of
meer met kerkeraad of gemeente
overhoop lagen. Vaak ligt het aan
beide partijen, soms alleen aan de do
minee. Maar wanneer de ene predi
kant na de andere moeilijkheden
haeft, ligt dat vaak aan een heers
zuchtig groepje in kerkeraad of ge
meente.
Voor zover men daarbij mag afgaan
op vergeelde persberichten uit hun tijd,
hebben de predikanten van Herkingen
in dit dorp doorgaans een goede ge
meente aangetroffen. Zij konden er be
hoorlijk mee overweg en wanneer zij
na verloop van tijd een beroep naar een
andere gemeente aannamen, betreurde
men hun heengaan. Enige uitzonderin
gen zijn er ook te Herkingen, maar die
bevestigen de regel:
In 1739 vertrok ds Joh. Placius naar
Casselternijveen in Drente. Hij had 12
jaar te Herkingen gestaan, lang genoeg
om zonder dat men in onmin met
de gemeente leeft blij te zijn met een
beroep. Maar Placius had het er moei
lijk mee. Hij vroeg enige tijd beraad. In
die tijd werd hem door allerlei instan
ties en personen uit de gemeente ge
vraagd om in Herkingen te blijven.
„Eindelijk alles in de vreeze des Hee-
ren overwogen hebbende", nam ds.
Placius de roeping naar Drente aan.
Wat verder in de 18e eeuw komen we
ds J. J. van Steenbergen tegen, die in
december 1786 te Waarde op Zuid-Be
veland werd beroepen. „Hij heeft door
onzen sterken liefdedrang om bij ons te
blijven, tot onze eenpaarige blijdschap,
na eenige dagen van beraad, voor die
beroeping beleefdelijk bedankt", heet
het in een bericht uit Herkingen. Maar
deze liefdedrang kon ds van Steenber
gen toch niet vasthouden. Een jaar la
ter beriep men hem te Poortvliet. De ge
meente was al direct verontrust, dat dit
schot raak zou zijn. Zo was het ook,
maar met leedwezen zag men de domi
nee naar zijn nieuwe gemeente op Tho-
len overvaren.
In 1853 verliet ds H. J. Krol zijn ge
meente om naar Nieuw-Vossemeer te
gaan. Zijn afscheidsrede werd een waar
dig besluit van zijn trouwe evangelie-
prediking te Herkingen genoemd (hij
had er acht jaar gestaan). Men typeer
de hem als een man des vredes. ,,Vurig-
lijk wenschen wij, dat zijne afscheids
groet bij allen ëenen diepen en blijven-
Gasselternijveen in Drente. Hij had 12
en de Heer der gemeente den waardige
man in zijnen nieuwen werkkring be-
krachtige, om ook daar den waren vre
de in veler harten te stichten of te be-
bevestigen, en de eenigheid des geestes
te behouden".
De dood sprak
Van tragische aard was het afscheid
dat Herkingen in 1857 moest nemen
van de predikant dr. G. van Leeuwen.
Deze jonge geleerde was in 1856 naar
Herkingen gekomen. Niemand ver
wachtte, dat hij hier lang zou blijven.
Doch evenmin dacht iemand er aan,
dat hij hier zou sterven. Op 21 april
1857 overleed dr van Leeuwen, slechts
26 jaar oud.
De gemeente van Herkingen meldde
zijn dood met als bijschrift, dat hij was
„een man van uitgebreide kunde, vol
des geloofs en des Heiligen Geestes,
blakende van ijver voor de zaak des
Heeren, en in Zijn Heilige Bediening tot
in het allerminste getrouw. Veel, zeer
veel had de Vaderlandsche Kerk nog
van den v/aardigen man mogen ver
wachten, maar God, die hem liefhad,
nam hem weg".
Van ds C. de Visser, emeritus van
Tholen, kon men inderdaad zeggen, dat
hij in het harnas stierf. Als rustend
predikant nog eens een predikbeurt ver
vullende, overviel de dood hem terwijl
hij aan het preken was. De kansel werd
zijn doodsbed. Niet alleen op Tholen,
maar ook te Herkingen nam men met
deelneming kennis van dit overlijden,
want ds De Visser had vijftien jaar in
deze gemeente gearbeid. Diverse beroe
pen in die tijd op hem uitgebracht wees
hij af, totdat Tholen hem riep.
Uit Herkingen kwam deze tijding:
„Van 1816 ot 1831 was de waardige De
Visser met den meesten ijver alhier
werkzaam. Na zijn vertrek van hier
bleef in onze leeraarlievende gemeente
zijne gedachtenis in eere. Tot aan zijn
sterven toe had de grijsaard hier vele
vrienden, die deelden in zijn lief en leed
En dat wij hem ook na zijn vertrek van
de aarde blijven gedenken, daarvoor is
de zekerste waarborg de opregte droef
heid, waarmede de tijding des doods de
harten heeft vervuld".
Antwoord op staande voet
Er zouden nog meer predikanten te
noemen zijn, wier heengaan men in
Herkingen betreurde, maar wij willen
er tenslotte één noemen, wiens komst
men toejuichte.
Nadat in 1879 ds J. T. Tenthoff naar
Koedijk was gegaan, bleef de gemeente
dertien jaar vacant. Men beriep ver
scheidene predikanten, het laatst ds.
Lambertus Kan de Beer te Poederoyen.
Ds Kan de Beer (van confessionele
richting, in tegenstelling met ds Tent
hoff, die vrijzinnig was!) moet een ei
genaardig man geweest zijn. Hij heeft
elf gemeenten gediend van 1852 tot
1900 met een tussenliggende periode
van zes jaar emeritaat maar hij
bleef nergens lang. Zo ging hij in 1868
naar Vrouwenpolder, maar deed binnen
de twee jaar, januari 1870 intrede te
Arnemuiden, vertrok in oktober van
hetzelfde jaar naar Scheveningen en
werd reeds een jaar later, 12 november
1871 te Westmaas bevestigd.
De kerkeraad van Herkingen hoopte,
dat ds Kan de Beer het beroep zou
aannemen. Toen hij de gemeente kwam
bekijken, was er een kerkeraadslid zo
vrijmoedig om te vragen of dominee
niet op staande voet kon beslissen.
Want dacht deze broeder ds Kan
de Beer heeft kennelijk wel zin in Her
kingen, maar wanneer hij in zijn eigen
gemeente terugkomt, ziet hij misschien
de nadelen beter en wordt er drang
tot bedanken op hem uitgeoefend.
Nadat deze vraag gesteld was, haal
de ds Kan de Beer tot grote verwonde
ring van het kerkeraadslid een brief uit
zijn zak, waarin hij reeds had mede
gedeeld, dat het beroep naar Herkin
gen door hem was aangenomen. Nog
vóór hij de gemeente had kunnen zien,
was zijn beslissing dus gevallen. Onno
dig te zeggen, dat men hiermee in Her
kingen blij was.
Vier jaar later is ds Kan ds Beer
naar Goudriaan gegaan, zijn laatste ge
meente. Nadien heeft Herkingen nog 6
maal een predikant zien vertrekken.
Opmerkelijk is, dat de laatste vier
heengegane predikanten (Addink, Sirag
Anker en Klootwijk) alle naar een ge
meente in Noord-Brabant zijn gegaan.
Utrecht H. de J.
KUNT PREKEN
Ds. F. ,C. Meyster vertelt in het gere
formeerde weekblad „De Bazuin" over
de wekelijkse zorg van veel idominees
om een .preek te moeten maken len het
niet loinnen. Toch denken Veel mensen,
dat dominees de preken maar uit hum
mouw schudden. Ziehier een lliustratie
ervan:
Jaren geleden had een predikant op
zijn aangiftebiljet voor de inkomsten
belasting een bescheiden bedrag voor
aangekochte theologische boeken in min
dering van zijn belastbaar inkomen op
gegeven, en hij kon de juistheid daarvan
staven met gequiteerde rekeningen van
zijn boekhandelaar.
Hij ontving daarop een uitnodiging
om bij de inspecteur der belastingen te
komen. Dit heer nu was „liberaal", en
hij had blijkbaar van preken evenveel
verstand als een Hollandse koe van
Spaans.
Dominee", zei hij, "ik ga met uw
opgave niet akkoord, namelijk wat die
boeken betreft. En ik zal u zeggen
waarom niet. U is opgeleid voor predi
kant, u hebt uw studie voltooid en u
kunt preken. Maar nu wilt u mooier pre
ken dan uw collega's, en daarom hebt
u zich die lectuur aangeschaft, om daar
uit te putten. Dit uw streven om boven
anderen uit te blinken moet zelf ver
antwoorden, maar u houdt mij ten goede
dat ik deze geste niet ten laste Iaat ko
men van de schatkist des rijks; daarom
heb ik deze post geschrapt, die moet u
voor eigen rekening nemen.
En wat ook de dominee als argumen
ten aanvoerde, het refrein van de inspec
teur luidde steeds: neen, u kunt preken,
en dat is genoeg. Daarmee kon de pre
dikant naar huis gaan.
„U kunt preken" ach, zei de te
leurgestelde pastor die deze ervaring bij
de inspecteur vertelde, ik wilde dat die
rnan gelijk had, en dat ik kon preken,
omdat mijn opleiding voltooid was, maar
ik vind het zo vreselijk moeilijk, en ik
heb vaak het moedeloos makende gevoel
dat ik het niet kan.
een tegendruk van 40 m waterkolom,
terwijl de inblaastemperatuur constant
op 30° C gehouden moet worden.
Een ter bestrijding van koprot uitge
voerde droging mag niet langer dan 3
dagen in beslag nemen terwijl ter voor
koming van kale uien, na beëindiging
van de droging, de uien niet direkt mo
gen worden verwerkt.
UIX DB PEES
!U
Ds. K. HaKt van Wallaceburg, Canada
vertelt in De Wachter, orgaan van de
christian reformed church, het volgende
verhaal over kerkgaan:
Het gaat over een dominee, die tobde
met het euvel van slecht kerkbezoek.
Vooral de avondbeurten waren in zijn
kerk angstig slecht bezocht. Behalve dan
die ene zomerzondagavonddienst, waar
het verhaal over gaat.
Toen dominee al op stoel stond, begon
de stroom eigenlijk pas. Van alle kanten
kwamen zij binnen. Vreemden, naar ui
terlijk en gedrag te oordelen geen ge
wone kerkgangers.
Er groeide een verheugde verwonde
ring in het hart van de predikant om
die plotselinge verandering ten goede.
Totdat hij ineens ontdekte waar de oor
zaak lag van die onverwachte opleving.
Besta jongens en meisjes!
Voor de meeste kinderen is de va
kantie weer voorbij. Er is zo lang naar
uitgezien en ongemerkt is alles verlo
pen. Misschien hadden jullie je er veel
van voorgesteld en is het tegengeval
len. Zo gaat het vaak in het leven. Op
de aarde is niets volmaakt; er mankeert
altijd wat aan, hoe mooi en goed en
schoon het ook is. Het bestendige kun
nen we niet op aarde vinden. Wat blijft
er dan voor ons beter over dan het zoe
ken naar het Goed dat nooit vergaat?
De Heere roept het ons toe: Zoekt het
goede en leeft!" De Heere heeft ons
eenmaal het Goede gegeven, maar wij
hebben het weggeworpen. Door genade
alleen kunnen we het verlorene weer
terug ontvangen. Dat zal niet gaan door
ons goeddoen, maar door de Gerechtig
heid van de Zone Gods. Wanneer die
genade ons deel wordt, zijn we voor tijd
en eeuwigheid geborgen en verkrijgen
we het goed, dat we moedwillig zijn
kwijtgeraakt.
En nu komt de tijd van werken weer
aan. Probeert nu alleen zo het werk te
doen, zoals de Heere het van ons eist,
met lust en ijver. We staan in het werk,
door mensen ons opgelegd, maar onder
tussen ook in de dienst van God. De
Heere gebiedt, dat we ons werk zo ge
trouw en gewillig zullen doen als de
engelen in de hemel.
Nu volgt de laatste opgave van deze
maand.
AUGUSTUS-KAADSEL 4
Welk getal moet je invullen?
1. God schiep hemel en aarde in... da
gen.
2. Noach bouwde... jaren aan de ark..
3. Toen Abraham... jaar oud was, ver
liet hij zijn land.
4. Mozes werd... jaar oud.
5. Toen hij... jaar oud was vluchtte hij.
6. Hij was... jaar met de kinderen Is
raels op reis.
7. De Heere Jezus had... discipelen.
8. Petrus heeft... maal zijn Meester
verloochend.
9. Mozes vertoefde... dagen op de berg
Sinai.
10. Lazarus lag reeds... dagen in het
graf.
Dit raadsel werd ingezonden door
Kees Janse, Middelharnis.
CORRESPONDENTIE
Mlnekee S. Ouddorp. Als je rapport
zo blijft, zal het best gaan, hoor! De
eerste vakantiedag begon met regen. Er
zijn nog meer regendagen gekomen.
Maar als je vier weken vakantie hebt,
kan er wel een regenweek komen; voor
die mensen, die maar een week vakan
tie hebben, is het erger, als die ene week
een regenweek is.
Jan S. Middelharnis. Jammer dat die
uienpluk niet door kon gaan. Je spaar
pot had er wel bij kunnen varen en het
is een gezonde bezigheid ook in de fris
se buitenlucht. Bij het zwemmen ben je
toch heel voorzichtig hè?
Liedy M. Otid-Beijerland. Ik zie niet
eens een zes op je rapport; de cijfers
liggen er allemaal boven. Dan is het
goed, hoor! Hoe heb je het in Goes ge
vonden? Heb je Bennie ontmoet? Over
de reis van de zending hoor ik nog wel
iets, hè?
Kees V. d. W. Ooltgensplaat. Heb je
je niet verveeld in die lange vakantie?
Of was het niet lang genoeg misschien
Tevreden zijn met wat je kreeg en nu
weer trouw je werk op school doen. Nu
zit je al in de zevende. Het is nog niet
zo lang geleden toen je voor het eerst
ging. Weet je dat nog?
'Greetje M. Oud-Beijerland. Ik denk
dat jij dit „hoekje" in Oude Tonge leest,
want daar ben je op dit ogenblik nog,
nietwaar? Toch denk ik, dat je weer
blij zal zijn als je naar huis mag. Je zal
het wel naar je zin hebben, maar zo
graag wil je thuis gaan vertellen hoe
je het gehad hebt.
Jaap S. Sommelsdijk Die ziekte kwam
toch niet van het reisje. Het duurde
nog kittig" lang. Zo'n keelontsteking
ig niet zo maar weer over. Je zal ook
Wel tamelijke koorts gehad hebben. Ja
rapport is goed, maar geef het cijfer
voor taal nog een duwtje in de vierde.
Geen ;,stromen van levend water" had
den het kerkbezoek zo doen toenemen,
maar een gewone zomerse regenbui. De
avondwandelaars zochten bescherming
tegen dit natuurgebeuren en vonden die
in de kerkdeuren, die nodend open ston
den.
Toen de dominee deze troebele bron
van hun aandacht ontdekte, veranderde
zijn vreugde in teleurstelling, zijn ver
wondering in verontwaardiging. Hij kon
zich niet beheersen en begon zijn be
straffing met deze uitval: ,,Er staat ge
schreven: Mijn huis zal een huis des ge-
beds genaamd worden, maar gy hebt het
tot een paraplu gemaakt".
Twee Edsels een Citation 2 deurs
Hard Top en een Citation Convertible
tonen U de nieuwste stylering, waar
door deze gedistingeerde wagen zich on
derscheiden.
Speciaal vallen op de vertikale radia-
teurgrille, de dubbele koplampen en de
op de hoeken gemonteerde knipperlich
ten.
Horizontale achterlampen gaan gelijk
matig over in het vlakliggende koffer
deksel. Een eenvoudige chroomversie
ring accentueert het lichtelijk ingebogen
achter-zijpaneel.
33
Wijze van ondersteuning en acte van
indemniteit
Wij hebben vroeger al eens opgemerkt
dat aan een kerkelijke attestatie grote
waarde werd gehecht en dat het ver
krijgen daarvan bij vertrek nog al eens
moeilijkheden opleverde. Het is en blijft
een attestatie, d.i. getuigschrift, en is
alzo meer dan een verhuisbiljet. Vroe
ger gaf men behalve een attestatie, in
dien de omstandigheden dat vereisten,
ook nog een acte van alimentatie. Dat
v/as het geval bjj degenen, die van dia-
koniewege vaste ondersteuning genoten.
Immers zorgde de diakonie hunner ge
boorteplaats voor de geldmiddelen. Om
een voorbeeld te noemen: Een armlas
tige verhuist van Den Bommel naar
Goeree, dan is Den Bommel aansprake
lijk voor de ondersteuning. Goeree kan
dat wel zolang voorschieten, maar de
afrekening komt.
Een andere vorm van garantie was
de acte van indemniteit.
Men gaf aan gehuwde personen, of
ook aan weduwen en weduwnaren, (niet
aan jonggehuwde lidmaten) bij verstek
een acte van indemniteit. Het betrof
hier niet de steun bij aankomst in de
nieuwe gemeente, maar de mogelijke
toekomstige onderstand. Hiervan is het
volgende voorbeeld in tekst aanwezig:
„6 maart 1770 naar Sommelsdijk ver
trokken Johannes Soete en Jacoba
Berkhof, egtelieden met acte van indem
niteit van deze woordelijke inhoud:...
en wanner zij onverhoopt tot armoede
mogten komen, verplichten wij ons tot
derselver behoorlijk onderhoud, onder
voorwaarde, dat de Polityke of kerke
lijke opsienders der Gemeente J. C. te
Sommelsdijk, welke deese acte van in
demniteit sal vertoont worden, sig ver
plichten, bij het ontfangen van dezelve
om een dergelijke acte te geven aan zo
danige, die van hun tot ons overkomen".
Deze laatste zinsnede diende om mis
bruik van een goedhartige diakonie te
voorkomen, zodat het ene dorp het an
dere niet mocht gebruiken als een toe
vluchtsoord voor onbehuisden. Het
spreekt vanzelf, dat de gegoede stand
alleen inkwam en vertrok met attestatie
Gelijk als nu in het voorgaande van
Sommelsdijk geelst werd, zo bestond er
in 1768 met Ooltgensplaat een derge
lijk schriftelijk contract om eikaars be-
hoeftigen wel te accepteren op attesta
tie, doch de ondersteuning door de
plaats van herkomst te doen geschieden
Verscheidene grote plaatsen gaven
deze acte van indemniteit oftewel scha
deloosstelling niet, waardoor dikwijls
grote moeilijkheden ontstonden. Ook
was deze kwestie niet duidelijk bij de
wet geregeld. Op de ene plaats gaf de
kerkeraad haar af, maar op de andere
plaats als b.v. Steenbergen, de Schout.
Ook was het niet voor onbepaalde tijd,
doch dikwerf voor twee jaren, omdat
op wangedrag censuur volgde, waarmee
de acte verviel.
Zo verging het Jan Ligtendag die
naar Dirksland vertrok en na kort ver
blijf gesommeerd werd het dorp te ver
laten en weer naar Den Bommel te
vertrekken, alwaar hij na jaren zijn
zonde van wederspannigheid en beledi
gingen bekende. Hij had de kerkeraad
willen dwingen tot afgifte van zo'n acte
en dreef het zo ver, dat de classis er bij
te pas kwam. Deze veroordeelde onze
weigering, maar ds Bonte sprong op
de ketting en werd door uitspraken van
hogere colleges van vroeger gesteund.
Vooral met zwervers had men ont
zaglijk veel te stellen. Onze notulen-
boeken zijn hier vol van. Tot op onge
veer 1830 was in deze materie geen
vaste gedragslijn, maar toen de Staat
der Nederlanden zich met deze kwestie
ging bemoeien, regelde deze het armwe
zen bij de wet, waarbij elke gemeente
voor zijn inwonende armen aansprake
lijk werd gesteld.
Stormschade
Ons kerkeraadslid Jan van Schouwen
heeft ergens in een boek de volgende
aantekening gemaakt:
Op den 12 December 1770 is een seer
sterke sware stormwynt geweest, waar
door seer veel schade is verooraakt aan
huysen en sterke gebouwen, soo te lant
als te water. De Heere doet de winden
uit zijn schatkameren voortkomen en
soo toont Hij hoe magtig Hij is, een
godt die seer te vreesen is, voor wien te
sidderen en beven moest, als de Heere
sijn magt opwekt, o, dan moet het herte
eens menschen beven.
Jan Cornellsse van Schouwen.
Bij deze gelegenheid is tevens de haan
van de toren gewaaid en onherstelbaar
op de grond terecht gekomen. Tevens
trof de toren van Ooltgensplaat zware
schade.
Onze notulen verhalen als volgt: Is
ook gesproken over de zeer geweldige
storm uit het Noord Westen toen de
haan van onse spits is afgewaaid met
de gehele ijzeren staaf en vergulde ap
pel aan de veeren van het ijser enz.
Na breedvoerige bespreking had men
eindelijk de zaak weer voor elkaar en
een behendig timmerman gevonden,
waarvan staat opgetekend: hierop is
een nieuwe haan gemaakt, nadat we
nog beproefd hadde om de ouwe nog
bekwaam te maken, dog tevergeefsch,
welke nieuwe haan door Corst. van de
Werken op de toorn is gezet den 28
december en dat op dese wijse: dat hij
om den toorn sloeg of over de spits
heen bracht een stellagie van vier vier
kante planken, welke haar rusting al
leen op de tooren hadde; dit heeft die
man tot elks verwondering met de
grootste behendigheid en spoed gedaan.
Varia
Het kleine dorp moest in de drukke
meestooftijd veel werk verzetten. Zo
doende kwamen zich dan alhier ver
schillende lieden vestigen voor enkele
maanden.
Het lidmatenboek leert ons verder, dat
omstreeks 1760 de gewoonte is opgeko
men alleen met Pasen openbare ge
loofsbelijdenis af te leggen, hetgeen
voor die tijd het gehele jaar door placht
te geschieden. Tevens zien wij dat bij
sommigen een aantekening staat bij
overlijden als b.v. bij Dina van Noord-
dijk: een moeder in ons Israël, en bij
Jan van Schouwen 1786: zalig in den
Heere gestorven.
In 1763 woonde alhier de chirurgyn
Vink, van wie vermeld staat dat hij de
vrouw van Rokus Wolfert „in haar
dooddreygende barensnood" 50.af
dwong. Deze vrouw was bij de kerke
raad gunstig bekend, genoot een vrije
stoel voor het schoonhouden van het
kerkhofpad doch was overigens arm. Er
moest onmiddellijk een besluit vallen.
Ds Bonte zag zich gedwongen om toe
te geven. Hij werd dan ook door de
kerkeraad schadeloos gesteld. Maar
deze praktijk heeft de chirurgyn in dis-
crediet gebracht, want wij zien na de
zen dat de dokter van Middelharnis
hier wekelijks zitting houdt.
Wij herinneren ons de deftige en
breedsprakige brieven van en aan de
Ambachtsheer. Zo bij overlijden zijner
moeder als van zijn eigen huwelijk. Wel
nu, eenmaal getrouwd, brachten zij ons
een bezoek. Te Den Bommel aangeko
men, werden zij op de Polderskamer
feestelijk ontvangen. Ds Bonte deze
„edelmoedige vriendschap met uitge
breide zegenwenschen met een stame
lende tong, en soo al gebrekkig, dan
toch hertelijk".
Deze toespraak zal wel van respec
tabele lengte zijn geweest, daar ds
Bonte van alle kleinigheden uitvoerige
aantekeningen heeft gemaakt, soms tot
vervelens toe, waarbij hij af en toe tus
sen de woorden die hij schrijft aantekent
dat hij eerst zijn pijp tabak gaat opste
ken.
Maarssen.
Ds G. van der Zee
(Wordt vervolgd)
Jaap M. Oud-Beijerland. Hoe is het
gegaan is Huizen? Verliep alles naar
wens Heeft opa je nog meegenomen en
was tante Lo op haar post? In je vol
gende brief hoor ik daarvan wel. Enkele
cijfertjes moeten nog een schepje heb
ben, maar voor de rest is het goed.
Sjaan T. Ouddorp. Een mooie presta
tie van Jan! Is opa nog kras? Hij heeft
al een hoge leeftijd bereikt. Wat zijn
jij en je nichtje dan nog jeugdig. Was
het druk op haar verjaardag? Ik denk
dat ze daar wel mooi wonen.
Kees N. Ameide. Allereerst moet je
je moeder hartelijk bedanken voor de
moeite die ze heeft gedaa:n om jouw op
lossingen op tijd bij mij te krijgen. Als
je moeder nog wat jonger was, deed ze
ook nog m.ee. De vorige keer is ze niet
mis geweest, hoor, maar ik zag het aan
het schrift dat jij het niet had geschre
ven. Ik ben wel nieuwsgierig naar het
geen er plaats gevonden heeft.
IVÏia V. Herldügen. Jammer van Atie
en Hans, hoor! Het examen was mis
schien heel moeilijk. Was er in Veen
veel veranderd? Zou je er nog willen
wonen? Nu begint straks de echte stu
die, hoor.
Maartje H. Ouddorp. Heel graag was
ik gekomen, maar ik kon erechter de
tijd niet voor vinden. Je zal het wel
druk hebben met al die gladiolen, of
is dat voor het grootste gedeelte al
klaar Maar dan zal er wel ander werk
wachten. Maar dat is niet erg, als je
maar gezond mag wezen.
Aimie den B. Herkingen. Van die
brand heb ik gelezen. Hebben jullie ze
nog onderdak geschonken? Ik meen dat
ik dat ook las. Gelukkig dat er bij zul
ke voorvallen meeleven betoond wordt.
Dat moest veel meer gebeiiren. We zijn
er om elkander te helpen, nietwaar?
En wat een ander treft, kan ons ook
overkomen.
Lenie K, Herkingen. Was je blij met
de prijs Dat kan ik me indenken. Houd
met het leren zo. maar vol, dan zal je
telkens wel overgaan. Heb je familie in
Hellevoet? Het is wel wat laat, maar
toch nog hartelijk gefeliciteerd met je
verjaardag.
Lenie den B. Herkingen. Ik zou jou
en Annie ook graag eens zien, maar ik
kan voorlopig geen gelegenheid krijgen.
En als ik nog kwam, dan weet ik het
meestal niet van te voren, dus dan kon
het gebeuren, dat jij niet thuis was.
Paultje V. Huizen. Wat heb jij prach
tige cijfers, zeg! Ik denk, dat er niet
veel boven jou uitkomen. Of zijn er nog
knappere kinderen? Nu zit het reizen
er weer op; heb je er geen spijt van?
Nellie M. Den Haag. Jij kan het alleen
ook al af; dat zie ik wel. Je gaat net
eender schrijven als Wim. Ik zou jullie
schrift haast niet uit elkaar kunnen.
Na de vakantie hoop ik weer virel wat
van julli beiden te horen.
Allemaal de hartelijke groeten van
Oom Ko
Op de veemarkt van woensdag 28 aug.
1957 werden aangevoerd 189 stuks,
waarvan 133 runderen en 56 biggen.
De runderen werden bij ruimere aan
voer vlot verhandeld, de prijzen aan de
hoge kant. In biggen ruimer aanbod
met redelijke handel en de prijzen vrij
wel onveranderd. Het slachtvee werd
vlug verhandeld. De belangstelling was
groot.
Prijzen: kalfkoeien 7251100; kalfvaar-
zen 700—975; guste koeien 575850;
pinken 350500; graskalveren 250450
paarden 700900; biggen 40—50; lo
pers 6080; vette koeien 2.90^3.10 per
kg geslacht.
