EIIArtDEtl-fflIE
G
Uit het jaarverslag van de
Kamer "van Koopnanael
HAAR WOORD
CpETROUW
„Sprekende bijbels"
2de blad
Vrijdag 30 augustus 1957
No. 2625
N.V. Slavenburg's Bank
Het monsteren van vee
op fokdagen
Deltaplan, veerdiensten en economische toestand in
middelpunt der belangstelling
Landbouw van Flakkee ondervindt zuigkracht van industrie
Onreinheden in üw bloed
veroorzaken die
Iheumatiselie Fiinen.
Daarom zal 20'n bloedzuiverende
Kruschenkuiir U goed doen.
Nog vakantlemijnieriiigen
Vroeger en nu De staats
scholen Prof. Bolland en
zijn Hegeliaanse wijsbegeerte
Zou nu toch heus de augustusmaand
zozeer een vakantiesfeer gaan mede
brengen, dat de ridders van de pen maar
niet te paard kunnen komen Dan is er
toch veel veranderd in ons leven, want
jaren en jaren geleden hadden dan de
scholen wel zomervakantie maar wie
niet in dat land der geleerden vertoefde
bleef aan zijn werk. Nu ja, een of 2 da
gen mocht je dan wel eens weg blijven,
maar in het algemeen stond het er voor
de ondergeschikte (o, wat een woord
hè?) zo bij, dat als je niet gewerkt had
ook het recht op loon verviel. Dat was
toch zo klaar als een klontje'. En wie
had er nu liggende gelden om zo maar
eens een poosje niets te doen?
Het was al erg genoeg dat er 's win
ters zoveel' werkloosheid was, vooral
wanneer het lang vroor. En daarvan
kunnen de oude mensen op onze eilan
den ook nog heel wat vertellen. Neen,
je was toen heuè niet op visite in de
wereld. Maar, er moet bij gezegd wor
den, men werkte hard en met veel toe
wijding en droeg de zorgen van een
meestal groot gezin met veel moed en
opoffering. Er was vaak een verborgen
zegen in huis.
De rollen zijn nu wel omgekeerd. De
sociale positie van het volk is zeer om
hoog gevoerd, maar er zijn nu ook weer
schaduwkanten. Er is verlies van zede
lijke waarden, wij zijn wat minder zorg
zaam geworden en wij rekenen maar op
de regering die wij tenslotte toch zelf in
elkaar zetten, ia 't waar of niet? „Ze"
moeten maar zorgen dat ieder aan zijn
trek komt. Hoe dat nu principieel zit,
of we daarmede een stuk zedelijke
volkskracht overboord zetten, wordt
maar door weinigen overdacht. De ver
uitgestrekte overheidszorg leidt tot zor
geloosheid. Voor het sparen wordt enige
reclame gemaakt, maar het volk voelt
er niet veel voor, nu de ontwaarding
van het geld van week tot week voort
gaat.
Jammer; vroeger viel er weinig of
niet te sparen, het „zat er niet aan" zo
men dan zei. En nu is het veel meer mo
gelijk maar nu hebben wjj er geen zin
in.
De staat moet maar zoveel mogelgk
aan het initiatief van het volk overla
ten. Er is nog belangstelling genoeg on
der de mensen om iets tot stand te
brengen. Daar moeten geen breidels aan
gelegd worden. En wij zitten nog altijd
met de valse leuze, dat de overheid aan
geen goiJsdipriist gebonden is. En dat in
een rei^rmat'orisch land. Zo lijdt de
waarheid Gods schade aan de hoge
scholen, aan heel het openbaar onder
wijs. Dit is niet bepaald een nieuw ge
zichtspunt, maar het is wel hoogst be
langrijk. Hoe worden de werken Gods in
de natuur verklaard aan onderwijs in
richtingen, die ieders mening moeten
ontzien? Dan komt Gods Woord in de
verdrukking.
Aan Leidens Hogeschool doceerde
prof. Bolland, (geboren 1856, overle
den 1922). Hg was hoogleraar in de fi
losofie, de wijsbegeerte, en was Hegeli
aans in zijn leer. Bij hem „verdampte
heel de christelijke religie"; wat Gods
Woord nog aan feiten mededeelt noem
de hij een schone mythe, een vertelling
uit oer-oude tijden. Dat waren en zijn
onze leraars, van staatswege op de stu
denten losgelaten! Zo staat het er op
In Nederland.
De filosofie of wijsbegeerte is niet af
te keuren, zij scherpt het denken, maar
men kan er CJhristus niet in vinden,
Men hoort er de openbaring Gods niet
In. De apostel Paulus waarschuwt er
dan ook tegen om hier vervoerd te wor
den, Colossensen 2 vers 8: „Ziet toe,
dat niemand U als een roof vervoere
door de filosofie en ijdele verleiding,
naar de overlevering der mensen, naar
VOORSTRAAT 9
SOMMELSDUK TELEP. 21S8
AUe Bank- an Eflectenzaken
Bete- en Zaben-devlecan
de eerste beginselen der wereld, en niet
paar Christus".
En dat er een christelijke of een gere
formeerde wijsbegeerte zou zijn is o.a.
door wijlen prof. Dr. Hugo Visscher,
hoogleraar te Utrecht vanwege de
Herv. kerk ten stelligste ontkend.
Zacharias Ursinus (15341583) zet
in zijn „Schatboek" het onderscheid tus
sen de filosofie en de christelijke leer
kostelijk uiteen. De filosofie weet van
geen Wet en Evangelie, maar de H.-
Schrift geeft ons die en de gemeente
des Heeren kent er de zin van. Aldus
de grote Ursinus, bewerker van de
Heid. Catechismus.
Deze prof. Bolland nu beroemde er
zich op, dat een student, als hij ten
minste geen uil was, bij hem spoedig
zijn geloof zou verliezen. Nu, daar zal
wel veel van waar zijn, want hier lig
gen voor de jonge mensen grote geva
ren. Maar de oude professor Gerard
Wisse vreesde'dat niet zo erg. Maar dat
is dan de uitzondering op Bolland's re
gel. Want prof. Wisse nam als predikant
nog wat lessen in wijsbegeerte bij Bol
land. Vooraf zei Bolland :„denk er om,
daar verlies je bij mij je geloof mee.
Het antwoord van Wisse was: nu, dat
moet nog blijken. Heb ik het goede ge
loof dan neemt niemand het van mij af.
Is het een schijngeloof, dan moge ik het
verliezen". Althans in deze geest was
het antwoord gegeven. Nu, het is goed
afgelopen voor prof. Wisse. Hij schrijft
er over in zijn memoires, die in druk
verschenen zijn. Prof. Bolland is heen
gegaan in de leerstellingen die hij altijd
had aangehangen. Hij kon niet bukken
voor de Christus, Die in het Woord is
geopenbaard. De wijsheid die van boven
is, miste hij.
Waarnemer.
Op een fokveedag is het de taak van
de veefokkers een show te houden, die
klinkt als een klok, waarbij de dieren er
op hun voordeligst moeten uitzien. Zo
moeten van goede komaf en gestalte
zijn en op een smakel^ke w^ze aan het
publiek worden gepresenteerd. Daartoe
is in de eerste plaats nodig dat ze goed
zgn opgemaakt, aldus ir. Th. Zwart van
het Rijksveeteeltconsulentschap in Den
Haag in een onlangs gehouden radio
praatje. Inlichtingen hierover zijn ver
krijgbaar bij het Rijksveeteeltconsulent
schap, de inspecteurs van het stamboek
en bij de inseminatoren van de K.I.-
verenigingen. Erg belangrijk is ook het
dier goed voor te brengen. Dier en ge
leider moeten in de puntjes verzorgd
voor jury en publiek verschijnen. Een
slordig bungelende sigaret, een stel
vuile werkkleren maakt op het aanwe
zige publiek een slechte indruk, terwijl
een dier, dat wordt -voortgesleept, in
plaats van gemonsterd geen verheffende
vertoning is. Monsteren wil zeggen de
dieren zodanig te tonen, dat ze op hun
voordeligst uitkomen, eventuele foutjes
moeten dus worden weggewerkt. Dit is
geoorloofd, iedereen, ook de jury, weet,
dat dit gebeurt. Het is een bewijs van
fokkersenthousiastme en van goed
koopmansschap.
Dieren, die apart worden voorgebracht
moeten op een behoorlijke afstand van
elkaar lopen, zodat men ze als individu
kan bekijken, terwijl de dieren in groe
pen dicht bij elkaar moeten staan of
lopen, aangezien het totaalbeeld be
slissend is.
MELISSANT
Kerkdienst. Op woensdag 4 sept. te
2.30 uur hoopt ds P. Mallan in de Ger.
Gemeente in Ndl. een huwelijk te be
vestigen. Des avonds 6.30 uur zal hij in
de dienst des Woords voorgaan.
Verschenen is het jaarverslag 1956 van de Kamer van Koophandel voor Dord
recht e.o. In dit verslag treffen wij, evenals in voorgaande diverse interessan
te vermeldingen aan terzake de bedrijvigheid, de benadering van regionale
problemen en de vestiging van zaken en bedrijven in het gebied dezer Kamer;
waarin van Flakkee zitting hebben de heren Th. Beekhoven te Sommelsdijk, F.
D. Sieling te Melissant en B. van Dongen te Dirksland. Hiervan heeft de heer
Sieling zitting in de speciale commissie, die zijn ingesteld voor de veerdiensten,
de economische belangen en voor Plakkee. De heer Boekhoven is opgenomen
in de commissie voor handelsregister, detailhandel en ambacht en Flakkee.
Belangrijk voor de Kamer was in het verslagjaar, dat een nieuw kantoorge
bouw kon worden betrokken op Groen markt 11 te Dordrecht. Bij de opening
heeft de heer Boekhoven uit naam der leden een naamplaat voor het gebouw
aangeboden.
De inkomsten en uitgaven van de K.
v. K. hebben bedragen 188.043,78,
waarvan aan jaarlijkse bijdragen een
bedrag van 151.240,75 en aan legesgel-
den vestigingswet 6.695,50 bij de ont
vangsten en als voornaamste uitgaven
92.545,21 aan salarissen en sociale
voorzieningen en 7.405,21 voor subsi
dies aan vele en velerlei instellingen.
Bij de gesubsidieerden behoort de Flak-
keese Gemeenschap 25.
Vestigingen
Het aantal dossiers van bestaande za
ken vermeerderde, ingevolge wetteUjke
inschrijfplicht van 10044 tot 11031.
Nieuw gevestigd werden in het district
1163 zaken, opgeheven werden er 224.
Het aantal dossiers beliep per 31 dec.
22155.
Aanvragen ter verkrijging van een
vestigingsvergunning kwamen er 694
binnen, terwijl men er van voorgaand
jaar nog 35 in behandeling had. Er
werden ook 694 vergunningen verleend,
9 werden geweigerd en 11 ingetrokken.
Van deze aanvragen hadden er 75 be
trekking op een nieuwe vestiging, 147
op uitbreiding en 472 op wijziging.
Van 13 aanvragen voor een vergun
ning tot opruiming werden er 12 ver
leend, terwijl alle 8 aanvragen voor een
uitverkoop werden ingewilligd.
In een groot aantal gevallen is ook
in 1956 de hulp ingeroepen btj de Ka
mer voor het verkrijgen van beter huis
vesting voor neringdoenden.
Deltaplan
Het „Deltaplan" heeft ook zeer de be
langstelling van de Kamer gehad. Er
werd een speciale commissie voor in
gesteld, waarin o.a. de heer Sieling zit
ting kreeg. Deze commissie stelde een
rapport op, waarin o.m. aandacht wordt
geschonken aan de Stellendamse visse
rij; men meent dat af damming van het
Haringfvliet het opleggen van 22 vissers
vaartuigen tot gevolg zal hebben. Veel
belang wordt gehecht aan een goede fi
nanciële schadeloosstelling van de vis
sers. Voorts werd in het rapport aan
dacht geschonken aan de veit)indingen
van Plakkee met de vaste wal. Aange
drongen wordt er op om de bouw van
de brug over het Haringvliet met voor
rang te doeifi geschieden.
Veer Middelharnis-Hellevoetsluia
In totaal werden vervoerd:
1956
1955
1954
Personen
598344
579389
571506
Personenauto's
62121
63869
54647
Vrachtauto's
45311
40068
31419
Autobussen
196
233
246
Rijwielen
66309
66758
64772
Motorrijwielen
11221
10487
11188
Het wegverfeeer van en naar Flak
kee maakte een gunstig jaar mee.
Weliswaar werkte de vorst in het be
gin van het jaar remmend op de trans
portactiviteit, maar dit werd later door
de grote drukte bij het vervoer van
aardappelen, ruimschoots gecompen
seerd. Deze drukte bereikte aan het
eind van het jaar zijn hoogtepunt, om
dat toen ook de handel van het vaste
land zich meer op Plakkee richtte. Wan
neer hierbij bedacht wordt, dat ook het
uientransport en het vervoer van flin
ke hoeveelheden witlofwortelen naar
Dichting van het vier meter
grote gat in de „Schudde-
beurs-dijk" bij Hekelingen.
Ongeveer 150 man van het
dijkleger zijn dag en nacht
in de weer met zandzakken
om dit gat zo snel mogelijk
weer dicht te krijgen.
Poto: Een overzicht van de
herstelwerkzaamheden,
waar de storm te machtig
was voor de dijk.
het vasteland hun aandeel opeisten, dan
valt licht te begrijpen, dat aan de veer
diensten hoge eisen werden gesteld.
In het algemeen gedeelte wordt ver
meldt, dat op 10 september de officiële
opening plaats vond van de Middelbare
Handelsavondschool te Middelharnis.
Economische toestand der
..^gemeenten
Den Bonünel De opbrengst van de
landbouwprodukten was goed en de
prijzen waren bevredigend. Er kwamen
22 woningen gereed, waarvan 10 in de
buurtschap Achthuizen. Een nieuw
bankgebouw van de Coöperatieve Boe
renleenbank met kassierswoning werd
voltooid, terwijl ook een groot coöpe
ratief werkend koelhuis in bedrijf werd
gesteld. In de haven werd veel zand,
grint en straatsteen aangevoerd, terwijl
voorts de afvoer van suikerbieten dit
jaar groter was dan vorige jaren, we
gens de stremming van de haven van
Stad aan 't Haringvliet.
De bevolkingstoename bedroeg 23 en
het aantal inwoners kwam zo op 1951.
Dirksland Met spoed werd de bouw
van een fabriekshal voor de N.V. Bis
cuit- en Chocoladefabriek „Victoria" te
Dordrecht ter hand genomen. Reeds wa
ren ongeveer 100 meisjes in een inpak-
atelier voor dit bedrijf werkzaam, maar
in de nieuwe hal zullen ook eenvoudi
ge fabricagewerkzaamheden worden
verricht. (Inmiddels tot stand gekomen)
Achttien woningfwetwoningen aan de
Prins Bérnhardlaan kwamen zo goed
als gereed, terwijl een gelijk aantal zal
worden gebouwd in het uitbreidings
plan aan de Bosdreef. Ook nu weer
werd de wekelijkse landbouwbeurs druk
bezocht.
Herkingen Het bevolkingsgetal van
deze gemeente liep met 12 terug tot
1050, omdat een drietal gezinnen zich
elders in het industriegebied vestigde.
Middelhaxnis Het herstel van de
schutsluis werd in 1956 beëindigd, wat
voor de aanvoer per schip een grote
verbetering betekent. In de haven werd
dQ los- en laadgelegenheid belangrijk
uitgebreid. Een bedrijf nam de bouw
aan de haven van een silo van 1500 ton
ter hand. Bij het veilinggebouw kwam
een groot modem koelhuis tot stand, De
structurele werkloosheid in de land
bouw was van geringe aard. Een aan
tal arbeiders werkt bij de industrie- en
havenbedrijven in Rotterdam en omge
ving.
De mechanisatie in de landbouw
werd verder voortgezet. De opbrengsten
van de landbouwprodukten waren ge
ring en de kwaliteit slecht, met uien
als enige uitzondering.
In het verslagjaar kwamen twintig
woningen voor bewoning gereed. Naar
een vaste oeververbinding wordt hals
reikend uitgezien, al zal een begin van
verbetering nog minstens tot de nazo-
mer 1957 op zich doen wachten.
Nieuwe Xonge Een groot aantal ar
beiders uit deze omgeving heeft op zeer
aanlokkelijke voorwaarden de arbeid
aanvaard in de havens en de industrie
van Rotterdam en omgeving. Voor de
landbouw had deze zuigkracht gevol
gen, die verder ten dele konden wor
den opgevangen door verdergaande me
chanisatie. De landbouw had een be
vredigend jaar met in het algemeen
goede opbrengsten. De teelt van uien en
peen was zeer lonend, maar de suiker-
bietenoogst had te lijden van het slech
te weer. De zaadteelt liep in omvang
terug, doch de teelt van gladiolenlboUen
breidde zich uit en had mede door
goede voorlichting en uitbreiding van
het aantal drogerijen betere resulta
ten. Opvallend blijft het verschil in
prijs voor aardappelen, verhandeld op
het eiland en daarbuiten, als gevolg
van de gebrekkige verbindingen.
Oude Tonge De opbrengsten in de
agrarische sector waren iets minder
dan in het vorige jaar en kunnen dan
ook als matig worden gekwalificeerd.
De opbrengst van aardappelen en sui
kerbieten was belangrijk lager, die van
granen daarentegen was behoorlijk te
noemen.
Een fünke bedrijvigheid heerste in de
dit jaar geheel gerestaureerde haven,
waartoe de verscheping van 21 miljoen
kg suikerbieten het zijne bijdroeg. Ook
de middenstand had hiervan profijt. De
naweeën van de februariramp is men
thans zo goed als te boven. In de loop
van het verslagjaar werden de laatste
boerderijen herbouwd. Door een Bouw
en Handelscombinatie werd aan het
einde van het verslagjaar een aanvang
gemaakt met de herbouw van zeven en
veertig totaal verwoeste woningen en
tevens werd in opdracht van het ge
meentebestuur met de bouw van een be
jaardencentrum een aanvang gemaakt.
Ook de bouw van twintig woningwet
woningen is in een ver gevorderd stadi
um. Op het gebied van de volkshuisves
ting heerst in deze gemeente grote be--
drijvigheid. Aan de goed geoutilleerde
haven met zijn ruime kaden en flinke
opslagterreinen, ig industrievestiging
mogelijk. Als gevolg van de demping
van een gedeelte der haven is een ver
keersplein voor het gemeentehuis ont
staan.
Ouddorp De teelt van cichoreiwor-
telen gaat gestadig achteruit. Slechts
twee van de vier cicho'reifabrieken heb
ben wortelen gedroogd en nog slechts
voor korte tijd. Voor de gemeente be
tekent deze achteruitgang een ernstige
tegenslag. Voor de landarbeiders vorm
de zij een belangrijke bron van inkom
sten, terwijl vele werklieden in het
laatste kwartaal in de fabrieken tewerk
waren gesteld.
In de cichoreifabriek „Ceres" werden
belangrijke hoeveelheden rode worte
len gedroogd, terwijl een andere fa
briek geheel op het drogen van deze wor
telen is ingesteld.
Naast de landbouw neemt ook de
teelt van tuinbouwzaden en gladiolen
een voorname plaats in. De prijzen, die
voor gladiolen werden gemaakt, waren
over het algemeen goed, terwijl de uit
komsten van tuinbouw- en bloem.zaden
minder gunstig waren als gevolg van
de slechte weersomstandigheden.
De uitkomsten van de visserij waren,
evenals vorig jaar, gunstig. De prijzen
die voor garnalen werden besteed, wa
ren over het algemeen hoog. De vis-
sersvloot is evenwel klein en de sche
pen zijn verouderd. Met de bouw van
zes en twintig woningwetwoningen werd
een aanvang gemaakt, terwijl vier
particuliere woningen gereed kwamen.
Het vreemdelingenverkeer neemt nog
steeds toe, waardoor dè winkelstand tot
flinke omzetten kwam. Ter bevorde
ring van het vreemdelingenverkeer wer
den naast de vele reeds aanwezige zo
merhuizen in het verslagjaar nog een
dertigtal daaraan toegevoegd, door en
voor rekening van particulieren. Het
aantal inwoners bedroeg aan het einde
van het jaar 4093, wat een toeneming
met één en twintig personen betekent.
Ooltgensplaat Hoewel de kwaliteit
van de landbouwgewassen iets minder
was dan vorig jaar, was de opbrengst
toch goed. De teelt van witlof neemt
toe bij de vier witlofkwekerijen, die de
gemeente telt Ook de teelt van gladiolen
bollen wordt van betekenis. De prijzen
van deze bollen waren echter aan be
langrijke schommelingen onderhevig.
De seizoenwerkloosheid verschilde niet
veel bij vorige jaren. Door plaatsing in
werkobjecten van de DUW wordt ge-
'n Heerlijke gewaarwording, dat bevrij
dende gevoel dat over U komt, naarma
te de aansporende werking van Kru-
schen's zes minerale zouten zich op lever
nieren en ingewanden doet gelden en
zo Uw bloed sneller gaat stromen.
Stramheid en pijn vallen als 't ware
van U af en ge voelt Uzelf allengs weer
helemaal de oude. Vraag Kruschen bij
Uw apotheker of drogist.
tracht deze binnen beperkte grenzen te
houden.
De soheepvaartbeweging in de ge-
meentehaven wordt van minder bete
kenis, aangezien het grootste deel van
de aardappelen, uien en witlof per as
wordt vervoerd.
Sommelsdijk De activiteit van de
middenstand kwam nu weer eens tot
uiting in de door haar georganiseerde
Deltabeurs. De beurs trok de belang-
Stelling niet alleen van het gehele ei
land, maar ook van de „overkant".
Door het overlijden van de heer A.
Vis verloor de middenstand een stimu
lerende kracht op velerlei gebied. De
voorjaarsmarkt en één van de drie na-
jaarsmarkten waren goed bezocht. Van
de twee in oktober gehouden najaars-
markten kan dit niet worden gezegd.
Gaandeweg verandert het karakter van
deze markten, die vroeger uitsluitend
als vee- en paardenmarkten waren te
beschouwen. Thans trekken ook ande
re artikelen als bloemen en fruit de
aandacht.
Een ter plaatse gevestigde fabriek
voor slachtafvallen zal een belangrijke
uitbreiding ondergaan, waardoor de
werkgelegenheid zal toenemen.
Stellendam De visserij, voor deze
gemeente een belangrijke bestaansbron,
gaf een stijgende lijn te zien. Hoewel
twee schepen uit de vaart werden ge
nomen werd ruim SVz ton garnalen aan
gevoerd met een besomming van ruim
300.000.—.
De uitvoering van de Deltawerken zal
voor de visserij van grote betekenis
zijn. Moeilijkheden zullen zich zeker
voordoen en een eventuele sanering zal.
wel toegepast moeten worden. De voor
lichting aan de vissers is noodzakelijk
en er zal aan visserijonderwijs moeten
worden gedacht.
In het verslagjaar kwamen zeven wo
ningen gereed en er zijn nog twee en
twintig woningen met watersnoodfinan
ciering in aanbouw. De laatste wonin
gen van een complex van twee en der
tig kwamen gereed. De riolering van de
Spuipolder en de Molenkade kwam ge
reed. De bevolking steeg met negen en
twintig inwoners tot 1806.
Bij wijze van proef zal het Zwitserse
bijbelgenootschap in landen, waar de be
volking voor een groot deel uit analfa
beten bestaat, „sprekende bijbels" in
voeren. Dit zijn speciale gramofoons
met handbediening, waarop men platen
kan draaien, die in gesproken vorm een
bijbelgedeelte weergeeft. In Pakistan,
Liberie en Mexico wil men deze appara
ten het eerst gaan gebruiken.
VERVOLGVERHAAL
n door H. KENGMANS
(30) r,S -W!
Br ia eve--; ontsteltenis, al hebben
allen dit zien inkomen. Maar de op
zichters dwing""'i met hun zwepen tot
werken. De plot.» van de dode wordt na
tuurlijk opgehm'den, doordat de gestor
vene, die er micflenin is, er uit gehaald
moet worden, r ,tiar dan wordt gewerkt
met elf in, pla van met twaalf man.
De vaoatbre v iMt wel weer vervuld,
als een nieuwe.j^artij slaven arriveert.
Deze dode zal 1 el gevolgd worden door
anderen... Dat is het gewone verloop.
De opzichters-!,weten er alles van, zij
verdraaien er hiin hand niet om en on
doorgrondelijk' blijven hun bronzen tro
nies.
Op een afgelegen plaats van de uit
gestrekte plantage heeft een ploeg sla
ven deze middag een graf te graven.
En zondM een enkele plichtpleging
wordt de dode er, als het cadaver van
een hond ingesmeten, waarna de zeer
-,(?iepe put weer dichtgegooid wordt en
meteen aangestampt. Ziezo, dat hebben
ze weer gehad. En na een paar dagen
wordt er over deze Duitser niet meer
gesproken.
Maar zijn dood heeft vooral Jochem
zeer aangegrepen. Die werd aanleiding
tot een ei-nstig gesprek tussen hem en
Lemarque. Dit kan hem toch ook over
komen? Ziek zijn wordt hier niet ge
teld; ze laten je eenvoudig doodgaan.
Hoe kan...?'
En dan Lemarque, zonder gepreek,
maa,r sprekend ais realiteit: je kunt
alleen sterven, zonder verloren te zijn
voor de eeuwigheid, als je gelooft in
Jezus Christus, de zoon van God. Hij
kent toch het Bijbels ,verhaal van de
apostel Paulus in de gevangenis te Phi-
lippi, toen die aardbeving kwam en de
cipier zich van kant wilde maken, wat
door Paulus verhinderd ,werd? Die man
werd geprangd, oiti in wanhoop te vra
gen: Lieve heren, wat moet ik doen
om zalig te worden? En toen dat een
voudige antwoord: Geloof in Jezus
Christus en ge zult zalig worden, gij en
uw huis! Nu, zo moet Weishaupt ook
geloven. Hij moet afzien van zijn vroe
ger leven; ook van zijn omstandigheden
nu. Hij moet zijn handen vertrouwend
in Jezus' handen leggen, zfln lot in de
zelfde handen, die dragen kunnen, al
leen dragen kunnnen. Je moet niet re
deneren en piekeren, daarmee kom je
niet verder, je gaat er mee achteruit.
Je moet alleen vertrouwen en geloven en
smeken: „O God, wees mij, zondaar ge
nadig!"
Dan vertelt Jochem van z\jn moeder.
Hij herinnert zich allerlei trekjes uit
het leven van zijn vader. Hij spreekt
van Lize Hackman, die op hem wachten
zou, om dan met hem te trouwen. Zij
heeft gezegd: Jochem, verlies God niet
uit het oog. Hij heeft dat wel gedaan.
Is er nu voor hem nog uitkomst, voor
de trouweloze? Zie, dat is niet te ge
loven...
„Laten we knielen", stelt Lemarque
voor.
Dan buigen zij gelijktijdig, de aan el
kaar gekluisterde. En de zoon van de
tapgthandelaar uit Hessen spreekt een
gebed uit ,dat ook Jochem verkwikt.
Maar de volgende dag is hg weer in
volle opstand tegen zijn lot, dat een
naar zijn mening onrechtvaardig God
hem oplegt, onverdiend.
Arthur Lemarque verliest de moed
niet. Hij moet nu niet alleen bidden voor
zichzelf, maar ook voor zijn lotgenoot.
'Opdat het deze licht worde in de pik
zwarte duisternis, die hem omgeeft.
En dan ziet Lemarque, hoe zijn ge
bed langzaam, doch zeker wordt ver
hoord. Jochem Weishaupt komt op de
goede weg.
Dan is er wel een jaar verlopen. In
dat jaar zijn er twaalf van de nieuw aan
gekomen slaven bezweken. Twaalf
maal hebben ze een kuil gedolven, om
het kadaver er in te smijten.
„Wie volgt?" zegt er dan een met
galgenhumor. Je kunt beter dood zrjn,
menen die, dan dit leven lijden.
Maar Lemarque, die met andere sla
ven, als dit althans mogelijk is, gespro
ken heeft, zegt tot Jochem: „Als je onge
lovig bent kun je beter dit leven hebben
Want dan ben je nog in het heden der
genade. En dan kan je nog bekeerd wor
den.
Bekeren, dat is een dik woord zeggen
ze.Maar het is dan toch maar een Bij
bels woord.
Bekering... je moet omgezet worden.
Je moet een ander mens worden. Een
mens Heere, hoe is het mogelijk!
die dan bidt voor de met de zweep
striemende opzichters.
Op de plantage van de Turk, die vrij
wel allen vervloeken.
Wie lost dat dillemma op? Jochem
kan het nog niet.
„Dat komt wel", troost Lemarque
hoopvol.
HOOFDSTUK XV
Een vreselijk ziekte teistert het over
grote deel van Duitsland, vooral 't Oos
telijk deel. De doktoren weten er geen
naam vodr, althans de mensen horen
van geen naam. Het doet er ook 'niet
toe. Ze besterven het al, als zij verne
men, dat in een naburig dorp „de ziek
te" geconstateerd is.
Nu kun je er op rekenen, dat Lieg-
nitz ook aan de beurt komt. De ziekte
komt uit Rusland en Polen, misschien
nog wflder weg.
„Er moest geen sterveling meer uit
het Oosten binnenkomen", vindt mees-
ter Kaufmann, als hij er van hoort, hoe
in een dorp enkele uren verder, de eer
ste patiënten gestorven zijn en verder
het halve dorp als het ware met de dood
ligt te worstelen: die rondtrekkende
scharrelaars brengen de ziekte natuur
lijk over.
„Man dat baat allemaal niks", meent
de barbier-chirurgijn, die zweert bij
aderlaten, hij is nu eenmaal kind van
zijn tijd, „het zit in de lucht. Je kunt
de ziekte wel inademen".
Hij is zich zijn verantwoordelijkheid
bewust. En hij is getogen naar het dorp
waar ,de ziekte" is geconstateerd, om
poolshoogte te nemen. Hij heeft met zijn
collega's daar gesproken. Hij wil de
verschijnselen weten en welke maatre
gelen genomen worden.
Over de verschijnselen behoeft niet
lang gesproken te worden. Je zou zeg
gen, dat het de cholera is, maar 't is
toch iets anders. En het vreemde is, als
de patiënt door die maag- en ingewand
historie heen komt, tien tegen één, of
longontsteking of een andere borstziek-
te is het gevolg. En dan is de patiënt
meestal zo verzwakt, dat alle weerstand
verdwenen is en de dood het einde vormt
En van de te nemen maatregelen, ja, hij
moet naar bevind van zaken handelen.
Je kunt gerust zeggen, dat je er niets
aan doen kunt...
Met deze sombere gegevens keert de
chirurgijn naar Liegnitz terug, waar hij
zich in verbinding stelt met Pastor
Leckman. Die hele dominee kan hem
gestolen worden. Maar ja, het grootste
deel van het dorp denkt niet als hij. Die
mensen hazelen, met de Pastor, over
zonde en oordeel, en over genade Gods;
allemaal gekheid, maar ja de lui zwer-
ren er bij. Dus moet Pastor Leckman,
die al een dagje ouder begint te wor
den, officieel op de hoogte worden ge
bracht.
Ja, die weet er al van, vanzelf. Hij heeft
de vorige zondag in het openbaar ge
bed de Heere gesmeekt, de ramp van
Liegnitz af te wenden en tegen zondag
heeft hij een specale bidstond uitge
schreven.
„Dat zullen de gemeenteleden wel fijn
vinden Pastor. Het baat wel niets, maar
schaden doet het ook niét".
,Het krachtig gebed des rechtvaar
digen vermag veel, medicijnmeester",
zegt de Pastor. „Zo staat het in Gods
Woord te lezen. Én er is geen boek dat
de Bijbel kan evenaren, laat staan
overtreffen".
„Sprookjes!" smaalt de chirurgijn.
„Ik zal mijzelf wel genezen als de ziek
te' bij bij mocht komen".
,Dat kunt U nooit. Als ge dan beter
v/ordt, dan heeft de Almachige God U
hersteld".
De chirurgijn wuift vrolijk met de
hand.
(Wordt vervolgd)
