Bezoek aan de psychiatrische
inrichting ,,Maasoord"
Bertus Laanveld
Kerkgeschiedenis
van Den Bommel
Vergadering „BETER WONEN
te Ooltgensplaat
Veel gebrek aan personeel, ledere hulp wordt
dankbaar aanvaard
Ledenvergadering
Groene Kruis
te Herkingen
VOOR HET BETERE FOTOWERK
En nu spelen de financiën
nog een rol
Woningbouw vergt 69 weken van bespreking
Bladz. 2
„BILANDEN-NIBUWS'
Dinsdag 9 april 1957.
„Het Haring-vliet is breed en de sprong groot". Dit zei de geneesheer directeur
van de psychiatrisclie inrichting Maasoord te Poortugaal, tijdens een tafelrede
wraaraan enige mensen van Plalikee aanzaten, die een bezoek brachten aan
genoemde inrichting. Het doel van deze samenkomst was het werk van de in
richting naar buiten uit te dragen aan hen die niet weten of vermoeden kunnen
hoe omvangrijk is wat daar gedaan wordt voor de zieken. Dr. Tolsma ver
telde van de zieken en de verpleegsters. In de eerste plaats de zieken. Ze zijn
werkelijk ziek, volgens spr. Of men nu een blindedarmontsteking heeft, iets aan
de galblaas mankeert of een andere ziekte in hoofd of hersenen, doet er niet
toe. De mensen zijn niet gezond en we doen alle moeite, om hen allen weer
beter te maken. Bij zieken die in een ziekenhuis verpleegd worden is het de
mensen meestal niet aan te zien, maar in deze inrichting komt het tot uitdruk
king in houding en uiterlijk. Het zijn meest mensen die uit hun evenwicht ge
slagen werden. Gemiddeld blijven ze drie maanden en gaan dan weer gezond en
tegen het leven opgewassen naar hun eigen omgeving terug. Maar voor het
zover is moeten alle zeilen bijgezet worden om precies te weten aan welke
ziekte de patiënt lijdt. Als men eenmaal de diagnose vastgesteld heeft, is het
alleen een kwestie van verzorgen.
Verslag van de algemene ledenvergade
ring van de Z.H. vereen. Het Groene
Kruis, afdeling Herkingen gehouden op
27 maart 1957 des avonds 7.30 uur in het
gemeentelokaal.
De voorzitter burg. van Heyst opende
de vergadering en heette alle aanwezi
gen hartelijk welkom en sprak er zijn
teleurstelling over uit, dat zo weinig
leden gehoor hadden gegeven aan de op
roep voor deze vergadering. Over het af
gelopen jaar mag de vereniging niet on
tevreden zijn, aldus spr.
De bouw en de inrichting van het
wijkgebouw stonden in het middelpunt
van de belangstelling en op 3 dec. 1956
kon het wijkgebouw worden geopend.
Een paar maanden er voor was een
Zwitsers gezelschap op bezoek geweest,
afgevaardigden van de „Chaine de Bon-
heur", de z.g. radio-actie in Zwitserland,
welke een bedrag yan 25.000.had
geschonken voor de bouw van het wijk
gebouw. De zuster is tevreden over haar
huisvesting en kan tevens zelf gaan over
de uitgifte van magazijngoederen, die
thans in het magazijn liggen. Een en
ander voldoet aan een grote behoefte.
Spr. merkte op, dat bij de behandeling
van de rekening gezien zal worden, dat
de exploitatie veel zal kosten. Dit brengt
weer zorgen met zich, doch daar staat
tegenover, dat meer service kan worden
geboden aan de leden en in het bijzonder
aan de zuigelingen en de kleuters.
De inkomsten zullen moeten worden
verhoogd en in verband hieremee zou de
vereniging gaarne nogmaals een beroep
doen op het dames-comité om het een en
ander, dat geld in kas brengt, te organi
seren.
Tenslotte herinnerde spr. nog aan de
tentoonstelling en de gezinsweek, die
enige weken geleden vanwege het
hoofdbestuur was gehouden. Deze moch
ten zich in een grote belangstelling ver
heugen.
Vervolgens werden de notulen van de
laatste jaarvergadering gelezen en on
veranderd vastgesteld.
Uit het jaarverslag van de secretaris
bleek, dat de zuster de navolgende be
zoeken had afgelegd: 2316 bezoeken in
59 gezinnen met 2731 handelingen; 2
maal geassisteerd bij bevallingen; tu
berculosebestrijding 43 bezoeken; zuige-
lingenzorg 368 bezoeken aan 53 kinderen
kankerbestrijding 38 bezoeken aan 3 per
sonen; lichamelijk gebrekkigen 22 be
zoeken. Laatste hulp werd 12 maal ver
leend; Hoogtezonbehandelingen 20 pa
tiënten met 368 bestralingen Het con
sultatiebureau onder leiding van de art
sen K. J. Huisman en B. Blvé hield 46
zittingen met 333 consulten. Het aantal
leden bleef gehandhaafd op 300.
Door dhr. D Keijzer werd als lid van
de kascommissie verslag uitgebracht
over de rekening 1956 en deze adviseer
de tot goedkeuring. Aldus geschiedde.
De rekening 1956 vertoonde een batig
saldo van 562.52 doch een verminde
ring in het kapitaal met 2235.49.
De begroting voor het jaar 1957 was
niet geheel sluitend, doch de voorzitter
merkte op, dat bij de gemeente nog een
geldlening kan worden aangegaan van
5000.De gemeente neemt door mid
del van een verhoogd subsidie de rente
voor haar rekening.
Na gehouden schriftelijke stemming
bleek, dat de heren J. D. Coenradie en
J. Bestman met bijna algemene stemmen
werden herkozen wegens periodieke af
treding. De voorzitter wenst beide leden
geluk met hun herbenoeming en hoopte
op een verdere prettige samenwerking
In de kascommissie voor het nazien
van de rekening 1957 werden gekozen
de heren E. Kastelein en P. Murre, als
plv., dhr. C Tanis.
In de rondvraag vroeg dhr Kastelein
waar de inhouding van de pensioen-pre
mie voor de zuster was verantwoord. De
administrateur deelde mede, dat dit be
drag was begrepen in het algemene to
taal van de inhoudingen.
Dhr. J. C. de Geus vroeg of het alsnog
niet mogelijk was, dat beide in de ge
meente praktiserende artsen spreekuur
hielden in het wijkgebouw.
De voorz. deelde hierop mede, dat
slechts met 1 arts tot overeenstemming
kon worden gekomen. Het gebruik van
het wijkgebouw voor het houden van
spreekuur is voor de vereniging geen
financieel voordeel, aldus de voorz.,
maar het bestuur stelt er prijs op, dat
de leden kunnen profiteren van een
VERVOLGVERHAAL
DE VROUW VAN
door HERMAN NOORMAN
(28)
„Dat heeft de Heere zo bepaald, jon
gen", zet zijn moeder hem terecht".
Onmerkbaar trekt Bertus de schou
ders op. Alleen Sjouk ziet het. Zij be
grijpt het niet van haar man, die toch
beter weet. Wat haar betreft, zij is vol
eerbied voor vader en moeder Laanveld,
die hun groot verdriet zo moedig dra
gen.
In de late avond Bertus is nog naar
het dorp, hoewel hij er niets kan doen
spreekt zij er over met Jelle, die stil
vóór het huis zit en morgen weer naar
de boer gaat, als was er niet gebeurd
in de voorbije dagen.
„De jongen is te benijden", zegt Jelle.
„Hij is in de hemel. Dat is vast. Hij
heeft er in zijn leven getuigenis van ge
geven. Te benijden is hij, Sjouk, geloof
je dat ook?"
„Ik... weet het niet, vader", snikt
Sjouk, „Ik zou zo graag... maar ik kan
niet geloven".
Bertus..." begint Sjouk, maar zij
houdt dan op. Waarom zal zij over haar
man spreken. Vader weet het immers
wel.
Die verzorging doet enigszins vreemd
aan. De zieke wordt tewerk gesteld in
een van de zeventien paviljoens; niet in
dat waarin de zieke is ingedeeld. Hij of
zij gaat 's morgens de deur uit en komt
weer terug om te eten of, als de dag
taak volbracht is, om er een gezellige
avond door te brengen. De verpleegsters
of broeders zijn een belangrijke schakel
in dit gezondheidsproces. Het is voor
deze altijd een grote vreugde de mensen
weer gezond en wel te zien vertrekken.
Helaas zijn er te weinig verplegers
(sters) om alle mensen naar behoren
te dienen. Br zijn mensen die op opna
me in de inrichting wachten, maar door
gebrek aan personeel is het moeilijk
hen hier op te vangen.
De jongens moeten 1% jaar van hun
jeugd geven voor het vaderland. Het
zou goed zijn als de meisjes, al was het
maar enkele maanden of een half jaar,
van hun jeugd gaven om de zieken te
verplegen.
Het Haringvliet is breed en de sprong
groot, maar het landschap blijft hetzelf
de als op Flakkee, polderland en na de
ramp hoge dijken. Er verandert voor
deze mensen zo weinig.
Een leerlingverpleger(ster) begint al
met een salaris van 170 gld. per maand
en loopt na enkele jaren op tot ruim
100 gld. per week. Het is reeds geble
ken dat mensen die in hun jeugd voor
kortere of langere tijd het beroep van
verpleger (ster) kozen, een sieraad voor
de maatschappij zijn geworden
Dr. Tolsma was blij 20 Surinaamse
jonge mensen in de inrichting te hebben.
Ze zijn van hun geboortegrond gegaan
om in de verpleging een toekomst op te
kunnen bouwen. Wellicht dat er nog
meisjes in Nederland zijn die nog geen
beroep gekozen hebben en eens voor een
paar maanden kennis willen nemen van
het werk onder deze zieke mensen. Ge
lukkig is de wetenschap de laatste jaren
veel vooruit gegaan, zodat de zieken
weer spoedig naar huis kunnen gaan.
Het is de grootste voldoening van een
verpleger (ster) de mensen weer in hun
gezin af te leveren.
Wanneer U het geprobeerd hebt,
sprak de dokter en U gaat toch na enige
tijd naar huis, dat gebeurt betrekke
lijk nooit dan is U er beter van ge
worden. Het is voor U geen verloren tijd
geweest. U hebt er levenswijsheid mee
opgedaan.
De sociale kant van de verpleging.
De administrateur van de inrichting,
dhr. van Dijk, liet zijn visie gaan over
het werk. Hij belichtte meer de sociale
kant. Er wordt niet alleen veel voor de
zieken gedaan, maar ook voor de ver-
pleger(ster). Er is veel ontspanning,
een zwembad, televisie, op elke kamer
goede wachtkamer en verdere service
van het wijkgebouw.
Tenslotte vroeg dhr. van Putten of
leden, die zich hebben laten schrappen
en later weer lid worden, direct recht
hebben op gebruik van de magazijngoe
deren. Hieromtrent werd besloten, dat
zulke leden, alvorens van de diensten
van het groene kruis gebruik te kunnen
maken, een jaar lid moeten zijn of gelijk
voor twee jaar moeten betalen.
Hierna volgde sluiting van de verga
dering, waarna door tandarts Sypkens
uit Middelharnis een zeer leerzame in
leiding met filmstrips werd gehouden
over de tand- en mondverzorging en alles
wat daarbij behoort en het weten wSard
is. Na afloop bedankte de voorzitter de
spr. voor zijn heldere uiteenzetting en
voor zijn komst naar Herkingen.
„Misschien komt Bertus ook nog wel
eens, waar hij behoort. Hij is een kind
van veel gebed, Sjouk. Wat hij onder
vindt drijft hem misschien naar God. Wij
hopen het tenminste. Over Piet kunnen
we gerust zijn, over Bertus niet.
Jelle staart in de verte over het vre
dige land. Over zijn trekken ligt een
mildheid, die Sjouk ontroerd. Dan komt
moeder naar buiten: „Zou het niet kil
wezen Jelle en Sjouk?"
,,Ja, moeke, we gaan naar binnen",
antwoord Jelle. Hij slaat zijn arm om
zijn vrouw en dan gaan zij 't huisje in,
waar... moeder het hoofd op tafel legt
en het uitsnikt. Als wezenloos staat
Sjouk er bij.
Jelle, Jelle, onze jongen..."
„Ja, moeke, het is hard, maar misgun
hem de rust niet.
We hebben Bertus nog, maar Bertus"
Plotseling zwijgt ze, want ze ziet Sjouk
die met grote ogen haar aankijkt, groot
en wezenloos. „Wat is er, Sjoukje?"
„Ik... weet het niet", stottert Sjouk.
„Hoe kun je nu op God vertrouwen, als
je dit alles ziet en hoort?"
Heftig komt deze vraag er uit.
„Kind", zegt Jelle, „je bent wat over
stuur en dat is te begrijpen. God wil
voor ons zorgen, ook voor jou en Bertus
als jullie maar tot Hem gaan. Zonder
Hem heb je geen stuur en..."
Bertus komt binnen, Zijn gelaat staat
nors. Ze zeggen in het dorp, dat we nog
lang kunnen wachten, eer we geholpen
een radio en een slechts acht-urige
werkdag, waarna de meisjes volkomen
vrij zijn in hun doen en laten. Eén dag
in de week zijn ze vrij.
Tijdens een rondgang over het terrein
en in de paviljoens hebben we dit alles
van nabij kunnen constateren. Het ter
rein is 60 ha groot. Men vindt er een
boerderij, waarin men varkens houdt.
Een moestuin voor groenten en aardap
pelen. Broeikassen, die voor de bloemen
en planten zorgen. Verder kan men er
alle mogelijke ambachten vinden. We
hebben er vele van bezocht. Ze staan
onder deskundige leiding en de verpleeg
den vinden er een aangename werkkring.
Verleden week hield de woningbouw
vereniging „Beter wonen" te Ooltgens-
plaat in hotel Hobbel haar jaarverga
dering die door 44 leden werd bezocht.
De leiding was in handen van de
voorzitter der vereniging de heer S. de
Vries die in zijn openingswoord in het
bijzonder de architect de heer Kloppers
van Middelharnis welkom heette.
Na de notulen van de sekretaris de
heer P. Luijendijk, volgde het jaarver
slag waarin de moeilijkheden aangaan
de de bouw van woningen werd weer
gegeven en dat niet alleen, maar waar
uit bleek, dat de huur een groot be
drag van de bewoners zal gaan vergen.
Evenwel zijn er toch veel aanvragen
uit de 215 leden die de vereniging telt.
Namens de commissarissen bracht de
heer P. Bom verslag uit van de kas
controle welke in orde werd bevonden.
Men had evenwel uit de boeken een
achterstand van 73.huur gecon
stateerd en men verzocht het bestuur
dit zo spoedig mogelijk in orde te doen
brengen.
De rekening over 1956 werd vervol
gens goedgekeurd met een ontvangst
en uitgaaf van 422.684.60.
Waarom zo lang wachten?
Op uitnodiging van het bestuur was
de archtitect de heer Kloppers aan
wezig om een uiteenzetting te geven
van de stand van zaken aangaande de
a.s. nieuwbouw. Begin december 1955
kreeg ik opdracht om 34 woningen en
2 winkels te laten bouwen in uw ge
meente en de buurtschappen, aldus de
heer Kloppers.
Wij zijn toen met uw voorzitter di
rect naar den Haag gegaan om de no
dige formaliteiten te vervullen en hier
van kwamen wij enthousiast terug.
Maar het eerste bericht dienaangaande
bereikte om 27 september 1956 na her
haalde bezoeken). Direct hierna hebben
wij ons in verbinding gesteld met de
aannemer „Zuid Nederlandse herbouw
combinatie" die de woningen zou bou
wen voor 480.204.en de winkels
voor 17.700.Deze prijs was ge
koppeld met de bouw te Oude Tonge
en later werd hier vanaf gezien. Toen
volgde een openbare aanbesteding met
drie inschrijvingen waarvan slechts één
in massa voor 471.800.Hiervan
moest worden afgezien om financiële
redenen van de inschrijver. Toen is
worden. Die burgemeester heeft mooi
praten. Hij kletst nog vroom ook. Maar
het was beter als hij ons hielp".
„De burgemeester zal wel doen, wat
hij kan. Bertus", meent Jelle kalm. „Al
dat morren helpt niets, jongen geloof
me".
Och wat, zegt Bertus korzelig, U hebt
makkelijk praten, U hebt niets verlo
ren.
Maar Bertus! roept Sjouk ontdaan en
Piet dan?
Ach ja, natuurlijk, dat is erg, ik weet
't wel, maar ik bedoel nu materieel. Het
huisje staat er nog U gaat weer naar
de boer. Alles loopt gewoon. Maar ik,
ik weet niet, hoe we er door moeten ko
men.
Daar zorgt God voor, Bertus, zegt
moeder zacht. Je hebt niets anders te
doen dan aan te pakken, dan komt het
op de duur in orde. Het is toch niet zo
erg, als je het wat minder hebt? Mis
schien moeten we op deze wijze leren,
wat eenvoudiger te gaan leven.
Bertus geeft geen antwoord. Och, hij
neemt het moeder niet kwalijk, dat zij
zo spreekt. Zij ziet het niet anders. Maar
zij beseft niet, wat hij verloren heeft. Hij
zegt iets later, dat zij nodig naar bed
moeten. Hij wil morgen proberen, het
een of ander schuurtje te huren, om
weer te beginnen. Maar eerst moet hij
naar Arnhem, met Lemaire spreken.
Misschien weet die, hoe er gehandeld
moet worden
De artikelen die men er maakt wor
den tegen materiaalprijs verkocht aan
bezoekers. Prachtige dingen hebben we
gezien. Het wordt alles keurig afgewerkt
want uren spelen hier geen rol. De
dames kunnen naar hartelust handwer
ken. We spraken een patiënt die aan
haar 100ste shawl bezig was.
Nuttig werk van patiënten
Smymakleden en kleedjes worden er
gemaakt. Handdoeken, theedoeken en
andere nuttige voorwerpen. Met verwon
dering hebben we stil gestaan bij de was
en strijkinrichting. Elke dag wordt er
2000 kg schoon goed afgeleverd en elke
kilo wasgoed vraagt 60 liter water. Ook
in deze belangrijke afdeling werken pa
tiënten mee en meestal tot grote tevre
denheid van de dienstdoende zuster. Er
is een winkel, waar van alles en nog
wat gekocht kan worden voor het zak
geld. (Dit geld bestaat uit eigengesla
gen munten). Er is een kapper en zelfs
een dameskapster. De prijs is zo laag
gesteld dat het voor niemand een be
zwaar behoeft te zijn er weer netjes uit
te zien. Men vertelde ons dat er druk
gebruik van gemaakt wordt.
De keuken is Iets geweldigs, schoon
en luxieus ingericht.
Aan het einde van de dag, voor we
afscheid namen van de directrice zr. de
Wilde, stelde ze ons voor even te luiste
ren naar de zangles die de patiënten
krijgen onder leiding van dirigent van
Loon. We hebben alle waardering voor
het werk van deze bijzondere dirigent,
maar nog meer verwonderd waren we
van wat ten gehore werd gebracht. Het
is er alles zo gewoon en patiënten, di
rectrice en verpleegsters kunnen het
maar wat goed met elkaar vinden!
Als we het goed begrepen hebben vol
gen er meer van deze dagen, die verr
moedelijk elk voorafgegaan zullen wor
den van een contactavond in verschil
lende plaatsen op onns eiland. Het doel
zal misschien niet bereikt worden, maar
iedere hulp wordt dankbaar aanvaard.
weer contact opgenomen met de Zuid
Nederlandse herbouw combinatie voor
de zelfde bedragen als bij de vorige in
schrijving met genoemde firma.
Eind januari 1957 kwam hiervoor de
goedkeuring uit Den Haag en aan de
aannemers kon de opdracht worden ver
strekt en was het zover dat men tot
de bouw over kon gaan. Maar nu gin
gen de financiën een grote rol spelen
in verband met de bestedingsbeper
king. Het geld is zomaar niet voor het
oprapen en de onderhandelingen dien
aangaande zijn nog in volle gang.
Dat is één zijde van deze zaak. „Maar
hoe komt het nu dat de gehele zaak zo
lang duurt" vraagt men zich onwille
keurig af, aldus de heer Kloppers. De
gang van zaken is zo: ten eerste heeft
men te maken met het uitbreidingsplan
in de gemeente zelf, dan volgt goed
keuring van het Instituut Stad en Land
schap, de Stedebouwkundige dienst.
Provinciaal bureau voor wederopbouw,
de afdeling bouwkosten berekening
(hier volgde drie keer een wijziging),
het plan bureau van het Rijk in com
binatie met Ged. Staten, dan gaan de
stukken naar de bewakingsdienst of
het plan niet met een of meerdere wo
ningen is overschreden.
Als hierna dan de vergunning volgt
zijn inmiddels veelal de bouwkosten
verhoogd en dan volgt weer meerdere
onderhandelingen. Ik heb nu zo'n 23
punten genoemd die dan 5Q weken in
bespreking zijn geweest, aldus de heer
Kloppers. De voorzitter die de heer
Kloppers hartelijk dank zegde voor zijn
uiteenzetting sprak over een „lijdens
weg", die moet worden gevolgd voor
eer men aan de bouw toe is.
In de hierna volgende pauze had
een bestuursverkiezing plaats waarbij
de heren P. Koppenaal (Langstraat), B.
Moerenhout (Achthuizen), P. v. d. Vliet
en S. de Vries (Ooltgensplaat werden
herkozen. Bij acclamatie werd de heer
J. L. Vetter wederom tot commissaris
benoemd.
Aan het bestuur werden vele mach
tigingen de woningbouw en andere on
derhoudswerken betreffende verleend.
In de rondvraag werden nog enige
toezeggingen gedaan o.a. aan de heer
Vervloet (Achthuizen) die een betonnen
paal achter het pad bij de woningen
had gevraagd, waarna sluiting van de
vergadering volgde.
Ondanks zijn tegenslag en de sombere
toekomst, die hem aangrijnst, heeft hij
spoedig de slaap te pakken. Maar Sjouk
ligt klaar wakker. Zij hoort beneden va
der en moeder praten. Opeens spitst zij
de oren: vader bidt! Dat is de kracht
van vader en moeder. En zij...? Och, zij
weet niet. Wist zij maar...
De volgende morgen is Bertus heel
gejaagd. Hij wil met spoed naar Arnhem
Sjouk begrijpt het wel: misschien kan
vader helpen. Maar zo'n kapitaal kan dat
toch ook niet zijn. En ze hebben er geen
woning mee.
Pas in de late namiddag keert Bertus
terug. Hü is wat opgewekter. Vader kan
iets helpen... O ja, de groeten. Hoe ze
het maken? Och ja, zo'n beetje. Het ge
beurde heeft vader aangegrepen. Sjouk
moet maar gauw thuis komen. Zij kan
voorlopig in het dorp toch niets begin
nen. Enne, ja, er is een lichtpimtje. Hij
heeft al met de burgemeester gepraat.
Een aannemer in Arnhem, kennis van
Lemaire, heeft aangeboden, een nood-
pakhuis te maken. Kan in twee dagen
klaar zijn. De burgemeester heeft een
plaats aangewezen, dicht in het cen
trum. Dan kan hij weer beginnen, hè!
Het kost een hoop geld, maar vader be
taalt het voorlopig. Kunnen ze later ver
der zien. Kom, hij moet gauw aan de
slag. Eten? Hij heeft al gegeten. Of
Sjouk vandaag nog in Arnhem komt,
heeft moeder gevraagd.
Kan ik niet helpen?
(13)
Beroepings-moeUijldieden
Het ging In de vorige eeuwen niet al
tijd even vlot met het beroepingswerk
zoals wij ook bij de stichting der ge
meente in 1644 gezien hebben, toen de
Ambachtsheer de goedkeuring weigerde.
Benzelfde kwestie was er aan de orde
toen ds. Damasus Sas in januari 1683
kwam te overlijden. De kerkeraad wilde
voortvaren.
De gemeente-secretaris van Ooltgens
plaat was als man die de schrijfkunst
meester was de aangewezen persoon de
beroepsbrief te schrijven tegen een be
loning van 24 stuivers.
Omtrent de actie met de Ambachts-
heer staat in het rekeningboek van de
diakonie het volgende: pieter janse de
jonge en Johannes pieterse goederheide
hebben zich voor de Ambachtsheer ver-
excuyseert ende geseyt dat se door de
predicanten en de ouderling misleydt
waren, overmits se om rade genomen
den heer int Sommerdijck te spreken
voor de kercke om tot approbatie (goed
keuring) te komen, en hadde niet eens
bij den heer geweest en den ouderling
niet eerder tuyis komende dan donder
dag oggent, sodat wij het niet en wisten
voor dat denselven ambachtsheer uyt de
Plaet was vertrokken, daer over wij
seer onvernoecht waren en den heer nog
meerder, daerover hij ons wel scherp
over ansprack dat men de kercke op
sulcke onkosten broght, dat men die wel
hadde kenne mijde. Sodat hij ons de ap
probatie ten voUe wijgerde, dewijl hij
van ons niet naar sijn respect niet ende
was aengesprocken, so weygerde hij ons
de predikant die er berope was, meer
dan tien mael en nog meer, ende ver-
socht verscheyde mael, dat wij hem
doch niet meer lastigh daerom soude
valle, al souder sijn leven geen predi
kant komen, zoodat hij wilde hebbe, dat
wij weder een beroup dede, hetwelck
wij seer tegenstonde, so vraegde hij ons
of wij soo een acte wel wilden onderte
kenen als hiernae volgt:
pieter janse de jonge en Johannes pie
terse goederheide versoeck tot haer pre-
dekant te hebben weihelmus de valois,
met vernieten vant berop, dat se door
onwetendheit ende misleid ten behoor-
lijck' respeck des heers, vanwege de
predekanten sijn misleid sijn, zoo ver
geeft den edel antbagheer in dese alle
questie ende sij beloven op den ander tflt
voorzichtig te sullen sijn.
MIDDELHARNIS
Kerkdienst. Zondag a.s. zal ds. H. van
Gilst driemaal in de Geref. Gemeente
voorgaan. Des morgens zal er H. Avond
maal worden gehouden, des nam. bedie
ning van de H. doop en des avonds na-
betrachting.
SOMMELSDIJK
Burg. Stand over de maand maart '57
Geboren; Dingena, dochter van A.
Looij en A. Wielaard; Neeltje Arentje,
dochter van C. Smit en L. M. K. van
Dijk; Cornelia Margaretha, dochter van
A. Spuijbroek en A. van den Broek;
Cornells, zoon van P. van der Wende
en F. Bakelaar; Hester Willemina,
dochter van M. D. de Wit en G. W.
Luijendijk; Tannetje, dochter van G.
van den Nieuwendijk en M. Appel;
Neeltje, dochter van A. van Antwerpen
Weineen, kind. 't Is aardig aangebo
den, maar wat zou je moeten doen? Een
woning is uitgesloten. Nu ja, we kunnen
in het dorp misschien bij iemand intrek
ken, maar wat betekent dat? Het is
veel eenvoudiger en goedkoper, als jü
zolang naar Arnhem, naar vader en
moeder gaat. Die willen dat heel graag.
Dan bhjf ik hier thuis, zolang het nodig
is. Als vader en moeder het goed vin
den?
Natuurlijk jongen. Maar dan kan Sjouk
toch ook blijven?
Ik ben hier 's nachts niet, zegt Bertus.
's Avonds ga ik naar Arnhem. Zó is 't
afgesproken.
Hij deelt niet mede, dat hij zelf het zo
voorgesteld heeft in Arnhem. Liever wil
hij Sjouk niet bij zijn vader en moeder
hebben. Ze is helemaal in de war door 't
gebeurde, al bedoelen zij het goed, zij
zijn niet de mensen, om haar op te beu
ren. Daarvoor moet ze bij Lemaire zijn.
Bij mensen met bekrompen opvattingen,
als vader en moeder, die bovendien ge
bukt gaan onder het verlies van Piet,
neen, dat is, naar zijn mening, geen goed
gezelschap voor Sjouk. Die moet in het
stadsleven worden opgenomen. Haar
moeder wil trouwens graag. Die heeft
ook rechten op haar dochter, zolang die
geen woning heeft in 't dorp. Eln dat zal
nog wel even duren
Sjouk verlangt ook naar huis. Maar
zij zou er het liefst niet blijven. Dat ver
telt ZQ later aan moeder Liaaaveld.
Den 7 Juli 1683 geschiet tot amster-
dam^
Dit is geschreven tot memorie Johan
nes pieterse goederheide op den bom
mel, coppye ll-10nl683.
De zaak was dus deze: Men vroeg
eerst aan de Ambachtsheer bg een uit
te brengen beroep de goedkeuring. Dan
kwamen er twee predikanten uit de
classis ter beroepsvergadering. In zo'n
geval was de approbatie dus biimen.
Maar in dit geval was men de Ambachts
heer gepasseerd, die in deze dagen tijde
lijk in Ooltgensplaat vertoefde. Daarop
moest men naar Amsterdam, waar de
heer aanmerking maakte wegens de
reiskosten, maar nog meer omdat hi|
niet in zijn rechten erkend was. Hij liet
daarop de afgevaardigden van de ker
keraad een stuk tekenen, behelzende dat
men voortaan zoet zou zijn.
En dit is heus niet de enige keer ge
weest. Men moet respect hebben voor de
leden van de kerkeraad, die zulke moei
lijke en kostbare reizen moesten onder
nemen met een knieval voor de groten
der aarde.
Toen de kwestie met de Ambachtsheer
inzake het beroep op ds. Wilh de Valois
was opgelost, werd hij 24 oktober 1683
alhier bevestigd door ds Petrus de Ma
gerus. Deze jaren verliepen rustig, al
thans de boeken vermelden geen tref
fende of schokkende gebeurtenissen.
Maar spoedig zou het leven van deze
jonge predikant worden afgesneden. Het
was n.l. in de nazomer van 1686 dat de
treurmare van zijn overlijden door het
dorp ging.
„Door het ontijdigh afsterven van ds
W. de Valois is de gemeynte J. Christi
op Den Bommel geruymen tijt herder
loos geweest".
'Deze geruime tijd was n.l. nog geen
half jaar, daar de opengevallen plaats
spoedig werd bezet door ds. A. de Roy,
voorjaar 1687.
In deze dagen richtte de synode zich
tot de kerkeraden om allerlei volkszon
den tegen te gaan. Zo tegen vloeken en
zweren. De predikanten werd op het
hart gebonden hierop te vrtjzen in pre
dikaties en overal waar dit mogelijk
zou blijken. Ook moesten de kerkeraden
de scholen bezoeken om te zien of de
schoolmeester de tucht oefende over de
jeugd, als het kwaad van het vloeken
mocht uitbreken. Predikanten en school
meesters, die zich zelf aan dit kwaad
schuldig maakten, moesten afgezet
worden.
De synode te Gouda gehouden richtte
zich ook tegen het dansen. Nopende het
dansen, baUetten, schandalig misbruik
van Gods goede gaven in overdadige
maaltijden, wild haar van mannen en
vrouwen, mascaraden, comedien en tra-
gedien, oneerbare dracht, ergerlijke ont-
blotmgen des lichaams etc. is gevraagd
hoe men daartegen zal handelen, dewel
ke niettegenstaande openbare en bijzon
dere vermanmgen, de voorgaande licht-
vaardigheden evenwel aan de hand hou
den.
Is eenstemmig ook met advies van de
broeders correspondenten verstaan, na-
demaal de gemelde hchtvaardigheden
met de eerbaarheid en godvruchtigheid
der christenen niet kunnen bestaan en
dat door dezelve ook de schrikkelijke
toorn Gods, inzonderheid in deze zware
tijden, meer en meer wordt ontstoken,
dat men naar de kerkenorde met zoda
nig lidmaat zal handelen, ook tot op
schorting van het Avondmaal naar ge
legenheid en eis van zaken overeenkom
stig art. 35 van de Gorcumse synode
1622.
Maarssen. Ds G. van der Zee
(Wordt vervolgd)
en C. van den Nieuwendijk; Arendje,
dochter van B. Mackloet en M. Visser;
Cornelia Teuntje, dochter van L. E. de
Ruiter en M. F. Blok.
Overlijden: Aaltje Dalebout, 86 jaar
echtgen. van J. Bienefelt; Abraham
Keijzer, 87 jaar, echtgen. van A. Ver-
stijne; Antje Keijzer, 80 jaar, wed. van
P. Faasse; Hendrika Pels, 78 jaar, we
duwe van A. J. J. Wilschut; Neeltje
Koudijzer 87 jaar; Pietertje Touw 86 j.;
Kaatje de Lignie, 67 jaar.
Huwelijken: F. Hoogervorst, 26 jaar
en T. Koote 25 jaar; A. Tijl, 19 jaar en
J. van Nimwegen 20 jaar.
MELISSANT
Kerkdienst. Voor de Geref. Gemeente
in Nederl. zal vrijdag a.s. om 6 uur dr.
C. Steenblok optreden.
STELLEND AM
Burg. Stand over de maand maart '57
Geboren: Hendrik Christoffel, zoon
van C. E. van Weezel en D. Witte; Leen-
dert Jacobus, zoon van J. L. Vogelaar
en T. de Jong.
Huwelijken: St. Keijzer, oud 29 jaar
en H. van Driel, oud 22 jaar.
Vestiging: A. Tanis, echtg. van F. Oos-
Vervolg pag. 3)
Kind, je kunt hier komen zoveel je
wilt, zegt deze hartelijk. Ik kan begrij
pen, dat ze jou in Arnhem willen hebben,
't Zijn je ouders. Maar als je verlangt
naar het dorp, kom dan gerust een paar
dagen of zo. Daar zal Bertus geen be
zwaar tegen hebben.
Och, overlegt Sjouk, ze verlangt niet
naar het dorp. Ze snakt naar iets anders
maar kan dat niet onder woorden bren
gen. Die avond gaat zij met Bertus naar
Arnhem.
Elke morgen, als Bertus naar het dorp
gaat, verlangt Sjouk naar de avond,
dat hij terugkeert en elke dag ziet zij
tegen die avond op. Bertus is één stuk
mopper. Niets gaat hem naar wens. Met
zijn pakhuis kan hij zich wel redden, al
is het niet comfortabel. Maar hij ver
dient niet de helft van vroeger. Het is,
of de mensen minder melk drinken en
kaas eten, of hij verbeeldt zich dat. Hij
moet veel harder sjouwen dan vóór 10
mei, want een knecht kan er niet af; hij
doet het met een jongen, die van toeten
noch blazen weet. En dan... Sjouk is
Sjouk niet meer. Het is, of het haar
niet kan schelen, wat er van de zaak te
recht komt. En anders leefde zij zo mee.
Lemaire en zijn vrouw moeten hem
gelijk geven. Met Sjouk is geen goed
garen te spinnen. Zij heeft in niets lust.
Met moeite kan haar moeder haar mee
naar de stad krijgen om eens te winke
len. Lusteloos zit ze er meest bfl
(Wordt veryolgd)
