De totstandkoming van de dorpen
Middelharnis en Sommelsdijk
DE BESTE
Plaatselijk Nieuws
Herinneringen uit hei verleden
VAN G E N T 's ™l
heerlijke nieuwe
RAATHONING
Rondoxn. de
Landbouwschool
Biz. 2
„E IL A N D E N - NIE U W S"
Woensdag 5 October 1849
II.
tJifc een verlioopbriel.
Door deze verkoopbrief zouden hier
omtrent den hier boven aangehaalden
tijd van den Jaare 1465 in twijfeling ge
bracht virorden; alzoo wij zien, dat in de
Jaare 1435 reeds verl<ooping van deeze
Polder wierd gedaan, met alle giften en
Voorrechten als Hooge en Laage Heer
lijkheid, en alle deszelfs gevolgen; dan
wij hier menen ter opheldering te moe
ten zeggen, dat in den Jaare 1465 op
den 1 Pebruarij is besloten en vastge-
stelt, het voornoemde Gors uit te gee-
ven om. met Sommelsdijk en Duiven-
waard onder één Dijk te leggen en in
het zelve een Dorp en Kerk te bouwen,
hier moeten wij echter aanmerken dat
eenigen tijd voor dit besluit, en ook nog
na dien tijd eenige Polders ter bedijking
waaren en zijn uitgegeeven in den
Jaare 1460 komt ons hier als Heer van
Middelharnisch voor eenen Pieter Pot,
stichter van de Abdije van Sint Salva
dor te Antwerpen voor, welke Pieter
Pot, 236 gemeten 28 roeden Lands, wel
ke onder Middelharnisch waaren gele
gen, aan deeze Abdije heeft gemaakt,
wij mogen dus hier als zeker te mogen
stellen, dat niettegenstaande er reeds
eenige Polders bedijkt zijn geweest, ech
ter de algemeene bedijking, van den Jaa
re 1465 moet worden gerekend, en de
volgende personen ons als stichters en
bedijkers voorkomen; als: Mr Jan van
der Pot, Jacob van Santvoort, Willem
Ruygrok; Ewoud Janze, Pieter Jacobsz.
en Andries Pietersz. en verdere Bedij
kers; echter is het zeker dat na. deze
tijd nog verscheidene Polders zijn be
dijkt geworden, zo als wij vinden dat
zelfs in den Jaare 1762 de bedijking van
de Johannes Polder heeft plaats gehad.
Betreffende de grootte zullen wij voor
af alles wat wij hier voornoemden R^e-
devoering van Ds Hannot desaangaande
vinden aangeteekend ter nederstellen,
en vervolgens, hetgeene wij hier om
trent bij andere schrijvers hebben ge
vonden, met ons eigen opmerkingen en
ten opzichte der tegenwoordige situatie
deezer Heerlijkheid, ter attentie van on
ze Leezeren brengen, dan eerst zullen
wij hier onzen bovengenoemden Reede
naar laaten spreken, hij zegt: „gezogt
geworden voor den aanleg van het Dorp,
ende moest het Dorp heeten Sint Mi
chel in Putten, volgens beding van ge
noemde Eigenaar deezer Landen, of
Gorzen die dezelve hebben uitgegeven
aan voornoemde Persoenen.
Dat het zelve Dorp terstond als met
twijfel, blijkende zulks uit een zeker oud
de bedijking is aangelegd, is buiten alle
Register van de Kerkelijke Bezittingen,
sedert dien aanleg is het Dorp van tijd
aangewassen dog meest in de laatste 100
Jaaren, en wel in deezer voege, dat men
in oude aanteekeningen vind, dan in den
Jaare 1593 daar in wierden geteld een
getal van niet meer dan 81 Huizen, het
geene in den Jaare 1629, wanneer een
nieuwe schikking in den last der Ver
ponding wierd gemaakt, was vermeer
dert tot 132 daar men nu in onze dagen,
en onder dit gebied vind (in 1765) een
getal van 358 Huizen staan, binnen des
Dorps omtrek."
Verder gaat de redenaar na enige an
dere zaken te hebben genoemd aldus
voort:
Deeze Plaats dewelke zeer fraai is
ende aangenaam, en de m.et recht onder
de schoonste Dorpen van Zuid-Holland
mag gesteld worden, als hebbende be
halve verschillende andere straaten, een
breede Voorstraat, met twee rijen Boo-
men beplant, in 't midden van dewelke
een steene Pomp gevonden word, ende
pronkende aan het beneden einde met
een fraaie Dorps Raadhuis omtrent de
Historie of Geschiedenis van het Dorp
Middelharnisch, bij de ingezeetenen veel
al Menheersen genoemd, valt aan te
merken, dat in het Dorp ook is geweest
een vergadering van die van Rhetorica
doen ook genaamd Rithresynen in
't vervolg Rederijkers aan wie -in den
Jaare 1627 is verleent geweest 12 Gul
den uit het Randsoen der Tienders, Ver
huuringen, dan op Voorwaarden dat zij
op Verpachtingen der Tienders iets Re-
thorys zouden speelen, dog alvorens
haar werk bij de Officier laaten viesie-
teeren, doch welke gunst haar in 't Jaar
1633 weederom is opgeseit, ende in
't Jaar daaraan volgende schijnen dezel
ve lastig' te zijn geweest, overmits hun
doen. is aangezeid hunne Vergadering
met meerde stilten, en niet naast het
huis van den Predicant te doen.
Voorts vind men dat alhier naast den
Dorpe is geweest een Schutterije Doelc,
genaam Sint Joris Doele waar men vind
dat die in den Jaare 1659 door de Wei
edele Halsheeren Profisie en Proteetie
is aangenomen tot herstel van 't Gilde
van Sint Joris, en de Schutterije van
dien, dog is zeedert weederom buiten
Exciratie geraakt.
Aangaande de Huizen en Gebouwen
hebben wij hiervooren reeds gezegd, dat
in den Jaare 1593, niet meer dan 81
Huizen wierden gevonden, en in den
Jaare 1632 was dit getal reeds met 51
vermeerderd, zoo dat is te dier tijd reeds
132 Huizen waaren, honderd jaaren la
ter telde men 309 Huizen, twee Meet-
stooven en 1 Kooren Moolen dus 177
Kuizen vermeerderd, en in den Jaare
1747 was het getal 339 Huizen, en in
den Jaar 1765, 358; in den Jaare 1795
bedroeg het aantal inwooners 2157.
Van de Huizen of Gebouwen valt hier
niets bijzonders aan te teekenen. Alleen-
liik moeten wij onze Leezeren noch be
richten dat Sommelsdijk hetv/elk in des
zelfs Ligging zo naauw aan Middelhar
nisch is verbonden, dat het niet wel op
zich zelven kan worden heschoviwd.
Kerkelijke en GodstUenstio;e Gebouwen
Betreffende de Kerk der Gereformeer
de Gemeente zullen wij den Predicant
Hannot volgen in de Besclirijving welke
die in den Jaare 1765 bij de viering van
het 300-Jarig'e Jubelfeest, in zijn Ree-
devoering' van dezelve heeft gedaan,
welke aldus luidt:
Maar wat nu de Kerk aangaat men
vind dat dezelve in ons Dorp, terstond,
en als te gelijk met de bedijkingen aan
gelegd zijn, gelijk wij reeds gezegd heb
ben en ook al zeer vroeg is gebouwd ge
worden, terwijl men in zeekere aantee
keningen vind, dat daaraan bereids in
den Jaare 1467 Juweelen en Zilver zijn
toegewijd, behalve dat ook nog voor
handen is, een Copie van zeker contract
van dato 3 Juni 1488 ende dus maar 23
Jaaren na den Dag der uitgiften, waar
bij de Heeren van Middelharnes, doen
al onder eikanderen vereffenen een ver
schil over een vacante Pastoors plaats
in dezelve Kerk,
Volgens een Brief van den 3 Juny
1488 dewelke te Antwerpen onder de pa
pieren van St. SalvatoTs Abdije bewaard
worden heeft de WelEdele Heer Ruyg
rok van der Werve, Kevzer Maximili-
aans Raadsheer, en den Geneesheer Ni-
colaas Bouwens, het Regt van voorstel
lingen tot de Kerk van Middelharnisse
met vrije wille overgegeeven aan den
Heer Johannes Abt, van de voornoemde
Abdije te Antwerpen", dan laten wij on
zen Reedenaar verder hooren: ,,De Kerk
welke aan den Heyligen Engel Sint Mi
chel was toegewijd, is vrij groot en ruim,
staande midden op het Kerkhof welk
met hooge opgaande Boom.en beplant is
ende naar welke men van 't Dorp, onder
door het Raadhuis in deszelfs stoep als
door een Poort doorgaat, hebbende ook
een Tooren, die vrij hoog, ende tamelijk
fraay gebouwt is, naar den Tooren van
Sint Michels Klooster binnen Antwer
pen, van deeze Kerk hebben wij verder
aan te merken, dat in den Jaare 1657
op ordre van den Magistraat tot gemak
van den Kerkeraad de consistorie aan
deeze Kerk is getimmerd geworden.
Hier moeten wij nog bijvoegen dat dee
ze Kerli in den Jaare 1793 aanmerkelijli
is vergroot geworden, en dat binnen in
dezelve vier nieuwe Koopere Kaarskroo-
nen zijn geplaatst.
Van het begin der Reformatie tot nu
toe (1917) vind men een getal van 31
Predicanten aangeteekend, welke hier
den Kerkdienst hebben waargenomen,
de eerste Predicant na dè Reformatie
was eene Aico of Ajax Westerwolde
welke hier in den Jaare 1525 is be
vestigd.
M.
A. Z.
verpakt in sierlijke doosjes
VAK CENT'S BOEHWAS
In elke woning
met BIJENWAS en ZUIVERE TERPENTIJN
De herfst is in het land en daarmede
nadert de tijd weer, dat de koeien naar
binnen komen. In ieder geval wordt
het voor de veehouder tijd, dat hij se
rieus nagaat, wat hij zijn vee in de a.s.
winter zal voeren. De meeste producten
zal hij ©p zijn eigen land hebben ge
teeld, hij zal hebben gezorgd voldoen
de hooi gewonnen te hebben en al het
mogelijlie hebben gedaan, de kwaliteit
daarvan zo goed mogelijk te doen zijn,
hij heeft zeer waarsohijnlijl< bladeren
en koppen van suikerbieten ter beschik
king' en daarnaast voerbieten, verder
is er op verschillende bedrijven een silo,
zodat dan kuilvoer aanwezig is. -
Ook verschillende strosoorten en
graanvi'iichten zijn zeer waarschijnlijk
voorradig. Nu is het voor de veehouder
zaak, het aanwezige voer over zijn vee
stapel te verdelen, zo, dat iedere melk
koe, ieder stuk jongvee, mestvee, var
ken etc. aan zijn trel^ komt. Da,arnaast
zal hij nog' krachtvoer moeten 'kopen,
om te zorgen, dat ieder voldoende dro
ge stof, enoït en zetmeelwaarde lï;rijgt.
Zijn praktische kennis zal hem daar
bij zelter helpen, terwijl sommigen mis
schien in staat zijn met hetgeen ze op
landbouwschool of landbouwleerschool
hebben geleerd, na te gaan, of de rant
soenen aan de eisen voldoen. Dit is geen
gemakkelijke zaak, en in de meeste ge
vallen, wordt helemaal niet gerekend,
doch wordt aan de hoeveelheid melk,
die gemolken wordt, of aan de groei
der mestdieren nagegaan of de voede
ring voldoende is. Meestal zal dit wel zo
zijn, doch vaak za.l, wanneer er eens ge
rekend zou worden, blijken, dat te veel
wordt gevoerd, of dat op andere wijze
voeren economischer is. Daarom is het
zo jammer, dat op ons eiland zo weinig
gebruik wordt gemaakt van het Prov.
veevoederbureau te 's-Gravenhage. In
het laatste jaarverslag lees ik, dat door
dit bureau in totaal 2859 adviezen zijn
gegeven, en nu vraag ik mij af, hoeveel
adviezen zoudfen verleden jaar door de
veehouders op ons eiland zijn gevraagd
en dat terwijl deze adviezen gratis wor
den gegeven. U kunt thans reeds de
opgaafformulieren aanvragen. Hierop
moet U invullen Uw veebezetting' en zo
ten naaste bij de voedermiddelen, die u
reeds hebt, of die U van eigen bedrijf
denkt te krijgen.
Wanneer deze formulieren daarna
worden opgestuurd ontvangt men ad
vies over wat naast de eigen voorraad
kan worden aangekocht en welk rant
soen het beste aan het vee kan worden
aangekocht en welk rantsoen het best
aan het vee kan worden verstrekt.
Ik wil in deze graag bemiddeling
verlenen. Wenst U een opgaafformulier
te ontvangen, stuur eyen een briefkaart
je aan de Landbouwschool en het komt
in orde. U kunt met een desl^undig ad
vies heel wat geld besparen, terwijl
U een betere en in ieder geval zo goed
koop niogelijke productie 'van Uw vee
kunt verwachten. Maak hiervan ge
bruik, het kost niets.
MIDDELHARNIS Met de ,,Kota In-
ten" arriveerde Zondag onze dorpsge
noot S. F. Vis, die zijn militaire diens-
plicht in Indië heeft vervuld. Zondag
morgen kwart over tien arriveerde hij
aan de Vluchtheuvel, tot grote blijdschap
van zijn echtgenote en familie. Van de
zijde van de burgerij was grote belang
stelling. De kamer was in een bloemen
tuin herschapen.
Woensdag 9 October komt de raad
der gemeente des sav. 7 uur in openbare
vergadering bijeen.
Agenda: Opening'. Notulen. Onderzoek
geloofsbrief. Ingekomen stukken. Voor
stel tot wijziging van de gemeentebegro
ting 1949. Voorstel tot uitbreiding' Kapi
taal E.M.G.O. Voorstel tot verhoging
huur gemeentev/oningen met verhoging-
abonnement waterleiding. Voorstel tot
verhuur woning Ring A 165. Vaststel
ling verordening heffing opcenten per
sonele belasting. Vaststelling verorde
ning heffing' opcenten grondbelasting.
Voorstel tot intrekking gemeenschappe
lijke regelingen ing. art. 19 der Lager
Ondei-wijswet 1920. Aanbieding begro
ting gasfabriek 1950. Aanbieding ge
meentebegroting 1950.
SOMMELSDIJK Dinsdag 27 Sept.' jl.
slaagde de heer A. Peekstok te Rotter
dam voor het diploma Vakcursus Chauf
feur, uitgaande van de E.V.O.C. Alge
mene Verladers- en Eigen Vervoers Or
ganisatie.
DIKKSLAND Woensdag 5 Oct. zal
om 7 uur in de Chr. Bewaarschool een
twee-jarige tuinbouwwintcrcursus ge
opend worden. Het theorethische deel
wordt verzorgd door de heer W. Bos-
schaart, het practische deel door de he
ren C. J. van der Ven en J. Preesman.
HEKKINGEN De militair C. Struijk,
is jl. Zondagmiddag in redeliilve wel
stand uit Indië in het ouderlijk huis
weergekeerd.
Met ingang' van 1 Oct. zijn de win
kels des avonds om 18 uur gesloten. Des
Zaterdags is dit om 19 uur.
Nu de bietencampagne weer is aan
gevangen, worden de landbouv/ers er op
gewezen, dat volgens de bepalingen bij
de wet, wielen van wagens, atuo's trac
tors enz. van modder dienen te worden
ontdaan, alvorens de openbare weg
wordt bereden.
Door B. en W. is vergunning verleend
aan de heer Corn. Melissant Jz. tot het
bouwen van een schuur voor de verkoop
van zuivelproducten.
A.s. Maandag 10 Oct. hoopt des
avonds half zeven hoopt voor de Ger.
Gemeente alhier op te treden Ds M.
Blok uit Zeist.
OtlDDOKP Brandje. Zondag jl. plm.
17 vmr brak brand uit bij de lieer Kr.
Grinwis aan de Koolweg. Drie hopen
stro werden een prooi der vlammen, ter
wijl nog schade werd aangericht aan de
uienren. De brandweer die zeer vlug' ter
plaatse was, kon bijna niets uitrichten,
wegens gebrek aan bluswater.
Onze dorpsgenoot J. v. d. Bok be
haalde deze week op het exaxmen te
Amsterdam het diploma Onder Rijks-
toezicht gediplomeerd Schoenverkoper."
De collecte ten bat voor de Herv.
(Ger.) zendingskring heeft hier ruim
47.opgebracht.
De Unie-collecte heeft in deze ge
meente ruim 345.opgebracht.
De garnalen vissers hebben de vorige
week 5 dagen gevist en gemiddeld per
dag en per vaartuig van de 120200 kg
garnalen gevangen en aan de Centrale
afgeleverd. Er worden veel kleine gar
nalen voor de drogerij gevangen.
De zeevissers besomden van de f 400
tot 700.—.
Na een verblijf van ruim S jaar in
Indië mocht W. A. Grinwis Klz. weer
in de ouderlijke 'woning terug keren.
Ds Steur, Ned. Herv. Predt. alhier
heeft voor het beroep naar Linschoten
bedankt.
Jl. Maandag' is de fabriek de Ceres"
begonnen met het drogen van wortelen.
Dinsdag' 11 Oct. des sav. 7 uur hoopt
voor de Geref. Gem. alhier voor te gaan
Ds M. Blok van Zeist.
In de week van 1015 October a.s.
zal er een collecte worden gehouden
voor het Comité der gezamenlijke Mi
litairen Fondsen. Dit comité omvat:
Fonds 1815 voor oud-militairen. Konink
lijke Nat. Ver. tot steun aan miliciens.
Ereschuld en Dankbaarheid, Karel Door
man Fonds. Prins Bernhard Stichting.
Het van Weerden Poelman Fonds L.L.N
Daar juist in deze tijd verschillende uit
Indië terugkerende militairen of nage
laten betrekkingen deze steun zo nodig'
hebben, wordt deze collecte van harte
aanbevolen.
NIEUWE TONGB Bedankt. De bij
de Ned. Herv. Kerk beroepen predikant
ds P. J. F. Lamens van Elspeet heeft
voor dit beroep als zodanig bedankt.
Schouw. De jaarlijkse schouvir in de
polders het Oudeland van Oude Tonge
en Noordland zal' worden gehouden op
1 Nov. a.s. Dijk- en wegsloten dienen
van vuil te worden gezuiverd.
Bibliotheek 'geopend. Op Maandag' 10
Oct. zal de bibliotheek van de Ned. Herv
J.V. op G.G. weer worden geopend. Men
deelt ons mede, dat voor het nieuwe
leesseizoen verscheidene nieuwe werken
zijn aangeschaft.
Herbouw begonnen. Dezer dagen is
een begin gemaakt met het herbouwen
van de woning van A. Kievit Lzn. aan
de Zuiddijk. Zoals bekend werd deze
woning' in de oorlog door een bom ge
troffen en geheel tegen de grond geslin
gerd. Hoewel de voorbereidingen lange
tijd hebben geduurd, vernemen wij toch,
dat dezer dagen bouwvergunning ver
leend is.
