kent Qij Qoenee&
oveRf lakkee
CHR. WEEKBLAD OP GEREFORMEERDEN GRONDSLAG
VOOR DE ZUID-HOLLANDSE EN ZEEUWSE EILANDEN
iiAnDEn-niEuii/s
Bureau: Prins Hendrikstraat 122c
Middelhamis, Telef. 17, Giro 167930
postbox 8. Telefoon Drukkerij 19
WOENSDAG 20 JULI 1949 21ste JAARGANG N<v. 1837
Abonnementsprijs 1.50 p. kwartaal
Advertentieprijs 12 et. p. millimeter.
Bij contract speciaal tarief.
3.
NIEUWE TONGE
Thans vragen wij de aandacht van
onze lezers voor hetgeen wij in het dorp
N'ieuwe Tonge zagen en naspeurden.
Wij bezochten dit dorp, komende van
Middelhamis, Bij het tramstation za
gen wij, ter hoogte van een zijingang,
een grenspaal, waarop de linkerzijde te
czen staat Middelhamis", op de voor-
het jaartal 1772 en op de rechter
zijde de naam „Grijsoord" voorkomt.
In het nette café van het tramstation
liestaat gelegenheid voor het publiek
om te wachten -op de tram, tei-wijl men
van de langs het perron staande loodsen
direct de indruk krijgt nabij een dorp
te zijn waar de landbouw de voornaam
ste factor is, en inzonderheid de uien-
teelt
Op een der loodsen lazen wij Dorps
vereniging tot bevordering van de
Landbouw CA. Nieuwe Tonge."
Even voorbij het emplacement van de
tram ligt het bedrijf van dhr L. Nelisse
d.i. een bronbemaling en aanleg van
brongas. Dit is de enige zaak, op dit
gebied, van het Eiland Goeree en
Overflakkee.
De Molendijk opgaande zagen wij, ter
linkerzijde, een hoge schoorsteen, naast
de broeikassen van dhr M. Smit. Hier
worden groenten en druiven gekweekt.
Men wist ons te vertellen dat tijdens
de inundatie, door de bezetters, dit ter
rein is drooggebleven.
Ter hoogte van de Burgemeester
Overdorpstraat, staat op een plateau de
windkoren-molen van dhr P v. Alphen.
Niet alleen de rood-wit-blauwe rand on
der de kap trekt de aandacht, doch in
zonderheid de fraai versierde steen, wel
ke boven de toegangsdeur is aange
bracht, doet zulks.
Deze steen heeft een mooi georna
menteerde rand, terwijl in het midden
liet beeld van een vruchtboom is aan
gebracht. Het opschrift van de steen is
als volgt. Deese Mooie Genaemt Oranie
Boom is Gesticht Door Arent Zoon en
Leyntie van Kasant.
Den eersten steen van Deese Moolen
is gelegd door den Jongen H. Huebregt
Samuel van Der Burgt aangehuuwde
Zoon van den Hr. Sebastiaan Anemaet
Ealliauw van Klinkerlant Schout en
Secretaris van de Nieuwe Tonge.
5
Jan Dekker 1768 M. Molenmaker.
16
Meermalen kwamen Engelse touris-
ten deze molen bezichtigen.
Voor het verkeer met auto's is de
hoek Molendijk-Burgemeester Overdorp
straat, uit beide richtingen, gevaarlijk.
Wellicht zal hier t.z.t. verbetering wor
den gebracht.
Ter weerszijden van de B. Overdorp
straat en de Wentinkstraat staan mooie
arbeiders en burgerwoningen, welke
van een zekere welvaart getuigen.
In de Wentinkstraat zagen vrtj, voor
de zaak van dhr S. v. d. Velden, twee
nieuwe gecombineerde maai- en dors
machines (Combine) van de meest in-
genieuse constructie.
Gaande langs het „Korte Weegje" za
gen wij een zeer goed verzorgde be
graafplaats, op welks poorten het veel
zeggende opschrift is aangebracht „Zijt
ook Gij Bereid!"
Tegenover deze begraafplaats ligt het
schone gebouw van de Diaconie der
Ned. Herv. Kerk, hetwelk tot opschrift
«eft „Diaconale stichting Elisabeth."
Hier worden herstellende patiënten
verpleegd. De aan het hoofd van deze
stichting staande zuster B. Landheer,
*as terstond bereid ons dit zeer ver
borgde gebouw te laten zien. Er is
plaats voor vier bedden. Het wilde ons
Voorkomen dat dit een bg uitzondering
geschikte inrichting is, en de verzorging
oaarvan in bekwame handen berust.
Ook het gedeelte van het gebouw,
t welk dienst doet als magazijn van
''et Groene Kruis, zag er welveréorgd
Het gebouw werd in 1926 in gebruik
Senomen en tot 1929 bestuurd door Zus
ter A. V. d. Bolder en vanaf die tijd, tot
op heden door Zuster B. Landheer.
Als bijzonderheid dient vermeld, dat
op de plaats waar genoemde stichting
is gebouwd, vroeger een Boerderij
stond, waarvan een schilderij hangt in
de Consistoriekamer van de Ned. Herv.
Kerk, terwijl in een muur van de kerk,
bij de stookplaats voor de centrale ver
warming, een fraaie oude gevelsteen is
aangebracht, welke eertijds in de voor
gevel van bovengenoemde Boerderij
heeft gezeten.
Op deze steen staat, in het midden
veld, een drietandige vork. Links daar
van staan, onder elkander, de letters
O.K. en rechts staan de letters A-D ter
wijl er onderaan het jaartal 1651 op
voorkomt.
Even voorbij de begraafplaats, in de
richting van het doprscentrum, staat
het Voormalige Weeshuis. Thans doet
dit verouderde en smaakloze gebouw
dienst voor oefeningen van diverse ver
enigingen.
Gelukkig voor hen die van dit gebouw
gebruik moeten maken zal t.z.t. door
verbouwing en uitbreiding een naar de
eisen des tijds ingericht gebouw komen.
De noodzakelijkheid hiervan bleek ons
toen vrij een repetitie van een Zangver
eniging bijwoonden, onder leiding van
dhr C. Hoogstraten, op een stoffige zol
derruimte, terwijl beneden een Gyma-
sliek-oefening plaats vond, waardoor
een storend lawaai het genoegen van
het luisteren naar het zingen vergalde.
Midden in het dorp staat de mooie
Ned. Herv. Kerk met toren. Volgens een
geschiedenis schrijver werd deze kerk
toegewijd aan de Heilige Laurentius. In
1831 en 32 is het kerkgebouw, inwen
dig, bijna geheel vernieuwd.
Het terrein van de kerk is omgeven
door een gracht. Op dit terrein staat,
recht voor de toren een zeer oude Pla
taanboom, welks sierlijk gekroonde tak
ken, reiken over de gracht tot ver bo
ven de straat.
Door twee ijzeren poorten, hangende
aan prachtige stenen palen kan men
over een tegelpad bïj de buitendeuren
van de kerk komen. Boven deze deuren
staat het jaartal 1777.
Tegen een buitenmuur .van een zij
vleugel der kerk staat een zeer grote
regenbak. De betekenis van deze regen
bak was destijds zo groot dat in de
muur op een steen 't volgende opschrift
werd aangebracht: Den Sen October
1833 is Den eersten steen van deze Re
genbak gelegd door Joh. Christ. Hooij-
kaas.
Bij het binnentreden van de kerk ziet
men een verticaal opgerichte grafsteen
waarop te lezen staat. Hier legd begra
ven William Sutherlandt geboren te
Ketnes 1741 overleden in de Nieuwe
Tonge 23 Juni 1808.
Op de voorkant van de Gaanderij, bo
ven de ingang leest men „Zalig is hij
die waakt." Openb. 18 15b.
Links van de kansel (gezien van de
i'ngang) staat „Hoort nu wat de Heere
zegt." Mich. 6 7a. Rechts van de kan
sel staat: En het woord Gods blijft in
U. 1 Joh. 2 4m.
Terweerszijden van de kansel is een
groot bord aangebracht waarop de 10
geboden te lezen staan.
De kerk bevat 3 gaanderijen en heeft
plm. 650 zitplaatsen. Op de koperen
lezenaar van de voorheen functioneren
de voorlezer, staat te lezen .„Gelega
teerd door Wijlen Abraham van de Mij.
12 Augustus 1817.
Jammer van deze mooie kerk is, de
onharmonise kleurencombinatie van
kansel, orgelfront en omgeving.
Komt men van de zijde der mooie
Pastorie, via een houten brug over de
gracht, in de kerk, dan ziet men (zich
omkerend) links en rechts twee grote
muurborden, vermeldende de namen van
39 Predikanten welke korter of langer
tijd te Nieuwe Tonge stonden. De eer
ste Predikant was Johannis Hortius (ab
Horst) 1574. De tegenwoordige Predi
kant Ds V. d. Kooij is dus de 40e Domi-
né van Nieuwe Tonge.
De organist en trapper moeten een
hele klimpartij maken om bij hun werk
te komen. Boven de gesloten kast van
de orgelklavieren lazen vrij de Latijnse
spreuk, „Ars longa vita brevis" d.w.z.
de kunst is lang, het leven kort.
In de ruime Consistoriekamer hiqg
^ffi^i^i^pêiPÜ^pS'i
VLIEGTUIGONGEVALLEN AAN DE ORDE VAN DE DAG. Dag in dag
uit komt men in de courantenkolommen de laatste weken berichten over
vliegtuigongevallen tegen. Tijdens de laatste dagen van de vlootmanoeuvres
van de Westelijke Unie verongelukten bij de landing op het Britse vlieg-
dekschip twee Nederlandse „Fireflies." Het trotse schip werd slechts licht
beschadigd én ligt thans weer blinkend in alle glorie op de rede aan de
kust van Cornwall (Zw. Engeland) gereed voor een nieuwe oefentocht.
een lijst met gedicht betreffende het
ambt van Diaken, 't welk aldus luidt:
DIAKENAMBT
Sal dy wezen een diaken
En Gods segeningen smaken.
Neemt in goed-doen U vermaken.
Weest van minnelijcker spraken.
Laat haar noot U herte raken
Dien de middelen ontbraken.
Spijst de hongerige caken,
Drenckt ze die van dorste blaken.
Troost die na den adem snaken.
Helpt de naeckte onder 't laken,
En de vreemde onder daken.
Luyaerts laat U niet genaken
Welker vingers zijn als haken
En haar herten God versaken.
Sijt getrouw voor alle saken,
Past goe rekening te maken.
Wille bidden ende waken,
Godes loon hebt vook een baken,
Weest soo doende een diaken,
Jacob Revius 1586—1658.
Op een boekenkast lazen vrij „Unum
Necessarium" d.i. Een ding is nodig. De
bereidwillige koster dhr de Gans, zeg
gen wij hierbij hartelijk dank voor zijn
spontane bereidwilligheid ons alles te
laten zien.
De kerk verlatende bezochten wij het
mooie Raadhuis dat in 1928 onder lei
ding van de Architect, wijlen dhr P.
Mast van Sommelsdijk gereed kwam.
In de fraaie voorgevel staat het beeld
van vrouwe Justitia, geblinddoekt met
zwaard en weegschalen.
In de hal zagen vrij een kast tegen
de muur hangen, waarin diverse voor
werpen ons herinnerden aan de tijd der
middeleeuwen waarin zware lijfstraffen
werden toegepast. Dit zou iets zijn voor
een eventueel streekmuseum!
Nieuwe Tonge mag trots zijn op dit
mooie Raadhuis.
In de hoek van de Ring staan nog de
mooie gebouwen „Welgelegen" genaamd.
Eertijds bewoond door de reeds eerder
genoemde Balliauw Hr. Sebastiaan Ane-
maat.
Op de Zuiddijk is een houtzager^ van
dhr J. Mosselman, waar de zagen in
werking worden gesteld door een ruw-
olie motor en men van dik hout, plan
ken zaagt.
Gaande van het Raadhuis lajigs de
Duivenwaardsedijk (in de volksmond
Stovendijk genaamd) ziet men links een
pas aangelegde straat met aan weers
zijden mooie en gerief elijke woningen.
Deze straat heet Gen. Snijdersstraat en
is een lust om te zien.
Verderop staat een groot gebouw met
hoge schoorstenen d.i. de N.V. Cichorei
drogerg de Onderneming, Directeur is
dhr G. J. Buth en bedrijfsleider dhr
Bd. Les Jz.
Gedurende het seizoen van cichorei
wordt in dit grote gebouw met 2 ploe
gen plm. 20 man gewerkt.
De wasbak, snijmachine en transpor
teur worden aangedreven door een ruw-
olie motor van 25 P.K.
In deze gebouwen worden ook aard
appelen gedroogd voor veevoeder.
De bewerkte cichorei gaat als export
artikel naar het Buitenland.
Dit gebouwen complex in vol bedrijf
te zien, waarbij de heer Les de nodige
aanwijzingen geeft is zeker de moeite
van een bezoek waard.
Volgende keer iets over een andere
gemeente.
Zij die er prijs op stellen deze be
schrijvingen aan anderen door te zenden
kunnen de nummers bij het bureau van
Eilanden-Nieuws aanvragen.
M. c. M.
GROTE GROEP MEUBELEN UIT
DUITSLAND TERUG
Door de zorgen van het Commissa
riaat Generaal voor de Nederlandse Eco
nomische Belangen in Duitsland en de
Stichting Nederlands Kunstbezit zijn
uit Duitsland een aantal kustvoorwer-
pen teruggevoerd. Daarbij is een be
trekkelijk grote groep meubelen. Nadat
dit huisraad geïdentificeerd zal zijn zul
len de oorspronkelijke eigenaren ieder
het zijne weer in bezit krijgen.
EEN MEER OM OVER HEEN
TE LOPEN
Het eiland Trinidad werd door^ Co
lumbus in 1498 ontdekt. Het duurde
echter nog een kleine eeuw, voordat de
Engelsman Walter Raleigh daar het be
roemde asfaltmeer ontdekte.
Behalve aardolieproducten is het as
falt nu een van de belangrijkste export
artikelen van Trinidad. Sinds 1900 heeft
men ongeveer 5 millioen ton asfalt uit
het meer, dat een oppervlakte heeft van
ongeveer 40 ha gehaald. Daardoor is het
peil slechts met 7 meter gedaald.
Het asfaltmeer is voortdurend in wer
king. Het oppervlak is echter zo ste
vig, dat men er over heen kan lopen.
Men heeft er zelfs smalspoorwegen op
aangelegd.
Over het ontstaan van deze enonne
massa asfalt heeft de moderne weten
schap nog geen steekhoudende theorie
kimnen opstellen. Het meer moet ech
ter reeds zeer oud zijn, daar men er
beenderen van uitgestorven dieren in
heeft aangetroffen.
