aiDWECKBLADÖpGED.GD0nDSIAG^ÖRDlZUID-H0aEnZECUW3^^^
N.V. DitgeTersmaatschappü „ËILANDEN-NIEUWS"
Over de Godsregeering
Versehilleode bericliteD
15e Jaargang
WOENSDAG 21 OCTOBER 1942
No.v 1388
Bekendmaking
WAARIN SEDERT 1 N O V EMBER 1 9 35 OPGENOMEN HET B LA D ,0 NZ E EILAND EN" - 18E JAARG AN G
£BX6AVI VAN
na
Qouóea appelen op zilver
2ebeelde schalmt.
Vestigings- en verhuisverbod
in de kuststreek.
y
KI7*3
tllEUWS
Abonnementspryg 93 cent per 3 maanden by vooiultbetaimg.
Verschijnt 2 maal per week.
Afzonderlijke nntrmera 6 centBultealand 8 gulden per Jaar.
CtvtsOgA Ui Middelbiatrali Vtbm Hmdi&stt, 122 O Giro 16793Q i Poatbas I i Ttl. 17,
^PontM» T«mr Zeeliiaiii gi. MsavtensdülE HKrbt, Selef. 69.
Gewone regelprgs 7 et. per in.m. Contracten belangrijke
reductie. Prijsverhooglng toegestaan door het Dept. van
Handel, Nijverheid en Scheepv. onder No. 16236 N.P. d.d.
24 Maart 1942.
IV.
Deïsme en toeival.
Behalve het pantheïsme met Zijn conse
quentie in de leer van hetnoodlot is er
nog een andere richting, die principieel In
strijd is met de Schriftuurlijke opvatting
der voorzienigheid^ n.l. het deïsme. Deze
geestelijke strooming leert juist het tegen
gestelde van het pantheïsme. Zij zegt, dat
God en wereld gescheiden zijn en dat God,
nadat Hij alles geschapan had, de schep
selen verder zelfstandig Uet voortbestaan
door meegegeven krachten. De verhouding
van God tot de wereld vat het deïsme op
als die van een werkmeester tot de machi
ne; nadat Hij de wereld gem^aakt had en ze
had voorzien van allerlei natuurkrachten eri
op gang had gebracht, liet hij ze verder aan
zichzelf over en grijpt alleen in als er iets
te herstellsn valt. Volgens deze opvatting
is er feitelijk van een voorzienigheid geen
sprake meer, daar God in Zijn regeering
van vele dingen wordt uitgesloten en de
onderhouding een louter negatieve daad
wordt. Allerlei zaken geschieden geheel
zelfstandig naast en buiten God om. NaJ-
tuurlijk geldt dit dan niet allesn de stoffe
lijke dingen, maar ook het geestelijk leven
der menschen, zoodat deze deïsten, aan wie
de Pelagianen en Semi-pelagianen verwant
zijn, heel veel. aan het eigerftinztchti en oor
deel van den laansch "bverlaten, zijn vrije
wil proclameeren, en hem geestelijk van
God geheel, of ten deele emancipeeren. De
voorzienigheid wordt niet absoluut, maar
zeer beperkt opgevat en vindt haar grens
in de menschelijke vrijheid. Maa,r daardoor
worden God en wereld dualistisch tegen
over elkaar geplaatst en tot twee strijden
de machten gemaakt. Het deïsme zet prac-
tisch God op non-activiteit en voert of tot,
fatalisme of tot het toeval. In de natuur
beschouwing huldigt men dan het eerste,
op religieus-ethisch terrein het laatste.
Onder de leer van het toeval verstaat
men, dat er geen macht is, die alles be,,
stuurt), maar dat alle of vele dingen wille,,
keurig plaats vinden en product zijn van
toevallige omstandigheden. Niet Gods wil
beslist, maar alles is aan de vrijheid van
den mensch overgelaten. Verder dan door
de mechanische natuurwetten is volgens
velen de mensch niet gebonden. Men deelt
het leven in twee stukken en spreekt van
gewichtige dingen en beiizeUngen. Men ge„
looft b.v. dat God wel de wereldgeschiede,,
nis bestuurt, maar zich met de kleine za„
ken niet bemoeit; dat God wel wat,, mis,,
schien ook veel beheerscht, maar niet
alles; dat Hij speelruimte overlaat aan het
toeval,'aan der kans en het goed geluk;
dat er dus een vrij terrein in het leven is
voor allerlei toevalligheden, die buiten God
omgaan en dje door de Fortuin worden be
paald.
Ook deze leer van het toeval in de
Grieksche Oudheid opgekomen in de school
van den wijsgeer Epicurus, die uitsprak,
dat de wereld door het toeval ontstond en
er ook door wordt geleid. Tegen deze rich
ting heeft Calvijn in zijn Institutie zeer
scherpe pijlen gericht in de ongezouten
taal dier dagen (hij spreekt van Epicureï-
sche mestvarkens, met welke pesten de
wereld altijd is vervuld geweest, die een
ledigen en onachtzamen God uitdenken.)
Hij zegt: „Indien iemand valt in de handen
-der moordenaars of onder wreede wilde
dieren, indien hij ,door een opkomende
storm in de zee schipbreuk lijdt, indien hij
door het neerstorten van een huis, of boom
gedood wordt^ en daarentegan een ander in
de wildernis omdwalende uitkonxst vindt in
zijn nood of door de golven geslingerd zijn
de, op een goede reede te land komt of
slechts een vingërbreed van de dood zijnde,
wonderbaarlijk daaruit geraakt, zoo zal het
vleeschelijk verstand dit alles aan hef toe
val of geluk toeschrijven. Maar die door
Christus' mond is onderwezen, dat al de
haren zijns hoofds geteld zijn, die zal een
hoogere oorzaak zoeken en voor zeker
houden, dat de voorvallende zaken gere
geerd worden door de verborgen raad
Gods." Inderdaad), het toeval is meer in het
oogloopeM in strij,d met de goddelijke
voorzienigheid dan het noodlot; het is de
volkomen negatie ervan en een zuiver hei-
densch (jenkbeeld. De oude Romeinen had
den reeds een godinFortima, die als lotsbe-
sc^iikster optrad. Zij was de godin van het
geluk, van het wispelturige toeval, die
met een blinddoek voor de oogen uit haar
hoorn des overvloeds geluk en ongeluk zeer
ongelijk verdeelde. Naar haar naam is ons
woord fortuin gevormd, dat wel gebruikt
wordt in de zin van geluk. Zij symboliseert
itamelijk juist de begrippen fortuin en toe-i
val.
De vraag is nu: gebeurt er dan nimmer
iets toevalligs? Spreken wij niet dikwijls
van een toevallige gebeurtenis of een toe
vallige ontmoeting? Als er een pan van
het dak valt en een voorbijgaand kind
doodt; als een trein ontspoort en velen
woinjen het slachtoffer, terwijl iemand, die
eerst in de verpletterde wagon plaats had
genomen,- doch later ging verhulzen, be
houden blijft; als een aanslag op een ko
ning wordt gepleegd .an hij mislukt, door
dat de moordenaar zijn hand een honderd
ste centimeter te laag jof te hoog hield; |s
dat alles dan geen toeval? En spreekt ,de
Schrift zelve niet op 'menige plaats van
,bij, geval"^ wat hetzelfde beteekent als
„toevalUg?"
Inderdaad dit laatste is zoo. Ruth kwam
bij geval op het veld van Boaz. De Ama-
lekiet was bij geval o,p het gebergte van
Gilboa. De Heiland! zelf gebruikte deze
spreekwijze in de belijdenis van de barm-
hartigen Samaritaan, als hij zeide, dat bij
geval eeh zeker priester de weg afkwam.
Deze uitdrukkingen zijn menschelijke spreek
wijzen, die dé zaken voorstellen zooals ,ze
zich aan ons voordoen. Van onze kaht ge
zien, zonder kennis van de verborgen eer
ste oorzaken, kan werkelijk van toeval
gesproken worden. Het subjeptief-toevalli-
ge bestaat, doch objectief-toevallig gebeurt
er niets, omdat alles door Gods voorzie
nig bestuur wordt bepaald^ Voor God en in
absolute zin genomen bestaat er dus geen
toeval. Wie dit wel beweert, schakelt God
uit. Zoowel in de wereld van het stofifelij-
ke als in di§ van het geestelijke regeert
God, voor Wien vanzelfsprekend geen on
verwachte of toevallige gebeurtenisaen be
staan. Vele dingen schijnen slechts toeval
lig voor op,s. Dat ,de dochter van Farao
ging baden op de plaats, waar Mpzes jn
het Diezen kistje lag, schijnt toeval, maar
God bracht haar op die plek. Dat een man
uit het Syrische leger in eenvoudigheid
zijn boog spande en den koning Achab
trof tupschen de ge,spcn en het pantsier,
schijnt toeval, maar God bestuurde de pijl.
Heel de geschiedenis van Jozef is een aan
eenschakeling van dergelijke „toevallighe
den," maar achteraf weten we, dat het 's-
Heeren voorzienig bestel is geweest. Is het
niet zóó, ,dat uit de geringste en nietigste
oorzaken soms de meest verstrekkende-
gevolgen voortvloeien? Zelfs het lot wordt'
door den Heere bestuurd, al schijnt dit wel
bij uitnemendheid toevallig te zijnj. Hierbij
schijnt geen bestuur plaats te vinden en
alles af te hangen van een grillig toeval.
En toch zegt de Sohriift: Het lot wordt in
,de schoot geworpen, maar het gansche be
leid is van den Heere. Zoo is het met heel
ons leven, van- de wieg tot liet graf. Voor
God bestaan geen groote^n kleine ,dingen.
Hij bemoeit zich met alles, met de gewel
dige, wereldschokkende gebeurtenissen zoo
wel als /lïiet het leven der kleine insecten
en laat niets aan het toeval over. Geen en
kel terrein valt buiten Zijn voorzienigheid,
want dit strijdt met ons Godsbegrip. En
daarom kan er van toeval in absolute zin
geen sprake zijn.
Wanneer men nochtans in het dage-
lijksch gesprek ^het ,woord „toevallig" ge-i
bruikt, diene men steeds te bedenken, dat
men hierin geen verkeerde begrippen legt
en dat men het niet aanwendt om er de
goddelijke voorzienigheid door uit te scha
kelen. In subjectieve zin kan het dan, ge
lijk pok de Schrift zegt, door ons gebruikt
worden, .maar nimmer mag dit geschieden
met een epicureïsche achtergrond.
Het Christelijk geloof in de voorzienig
heid sluit ,dus de leer van het toeval ten
eenenmale uit. De Catechismus zegt. daar-
"om, dat alle dingen ons niet bij geval (toe
val) doch van Gods vaderlijke hand toeko
men. En de Ned. Geloofsbelijdenis spreekt
uit, dat er in deze wereld niets geschiedt
zonder Gods ordinantie, dat zelfs de haren
van ons hoofd alle zijn geteld en dat er
geen muschje op,de aarde vallen kan zon
der de wil van den Hemelschen Vader. Derj-
halve verwerpt zij de dwaling der Epicu-
reën, die zeggerj, dat God zich nergens me
de bemoeit en alle dingen bij geval laat
geschieden.
(Wordt vervolgd.)
(Citaten uit boek en blaHI.)
De bewustheid te hebben, ,dat men
gezondigd heeft is de hel, waar die
bewustheid is, daar is de hel, waar
dezelve niet is, daar is geen hel, men
zou evenals de drie jongelingen in
het vuur kunnen wandelen, zonder
dat er één haar gezengd of bescha
digd werd.
De wortel is altijd vergiftiger als de
vrucht.
COMRIE.
Ter voorbei'aidinig van een geiieele of
igedeelte]4jJ^p evacuaite.
's-GRAVENHAGE, 16 Oct. -^ Men deelt
on^ van bevoegde zijde m'ede:
De uitbreiding van de ^kustverdediging
landwaarts door de Duidjciie bezettings
troepen in Nederland, heeft ten gevolge,
dat woongelegenlieden, welke in of in
de nabijheid yan de verdedigingszone ge
legen zijn, binnenkort .door de bevolking
geheel of g edeelfelijk zullen - moeten
worden ontruimd. Een dergelijke ontrui
ming heeft natuurlijk niet alleen uit stra
tegisch belang piaats; doch ook in het be
lang van de bevolking zelf, die bij even-
tueele gevechtshandelingen, zooals de er
varing in dezen oorlog steeds getoond
heeft, wanneer zij in, dê gevechtszone blijft
daarvan in ernstige T.iate de gevolgen zou
ondervinden.; Het is ook begrijpelijk, dat
een dergelijlèe ontruiming,i wanneer de
nood,zakelijkheid daarvan eenmaal erkend
is, rustig voorbereid moet worden, ten ein-
,de overhaaste maatregelen bij den aanvang
van gevechtshandelingen te vermijden.
Hier in Nederland moeten derhalve de
belangen van de door de noodzakelijke eva
cua-tiemaatregelen getroffen bevolking van
het kustgebied zoo goed mogelijk behartigd
en een ordelijk verloop van ,de ontruiming
en de onderbrenging naar elders onder al
le omstandighedeïi veilig gesteld worden.
De uitvoering der betreffende maatregelen
is zooveel mogelijk in handen van de Ne-
derlandsche bestuursorganen gelegd en wel
in die van de Commissie Burgerbevolking,
die ook bij het uit^'eken van den oorlog
de noodige evacuatiemaatregelen in het
belang van de bevolking ten ijitvoer heeft
gebracht. Het Nederlandsche 'bestuursap
paraat moet zich bij zijn maatregelen na
tuurlijk naar de aanwi^^-ingen van de weer,,
macht richtien en heeft liet uiteraard niet
in de hand, in evacuatiemaatregelen, die
de weermacht als noodzakelijk beschouwt,
wijzigingen te brengen.
Stelselniatige, welgeordende arbeid van
de bestuursorganen is -echter slechts mo
gelijk, wanneer hun werkzaamheden niet
door eigenmachtig en „wild" handelen
van enkelingen bemoeilijkt of, erger nog,
doorkruist worden.
Ten einde,dit onder alle omstandigheden
te vermijden, heeft de secretaris-generaal
van het departement van Blnnenlandsche
Zaken heden twee besluiten uitgevaardigd,
waarbij de vestiging^ het verhuizen en het
huren of ook het op andere wij?e voor zich
reserveeren van woningen of gedeelten van
woningen in het kustgebied en in de on
middellijke omgeving daarvan in beginsel
tijdelijk verboden wordt.
Op grond van deze besluiten zijn .uitzon
deringen op het bovenstaande slechts met
bijzondere toestemming van het betreffien-
de Bureau Vluchtelingenzorg- mogelijk.
De namen der gemeenten voor welke de
ze besluiten gelden', zijn heden in ,de „NCi,
derlandsche Staatscourant" bekendge
maakt. Deze gemeenten omvatten niet al„
leen -die, welke eventueel voor ontruiming
in aanmerking komen, .doch voor alles
en wel voor het meerendeel .die ge„
meenten waar een ongecontroleerde toe
vloed van elders verme,den moet worden.
Verioeken tot het verleenen van s,pe-
ciale toestemming kunnen uitsluitend
schriftelijk geschieden en moeten aan de
volgende instanties gericht wor.den:
1. voor Zeeland: bureau vluchtelingen
zorg Zeeland, Middelburg,- Gortstraat 30.
2. Voor Zuid-Holland: bureau vluchte,,
llngenzorg Zuid Hollanc^j, 's Gravenhage,
Jan van Nassaustraat 80.
3. Voor Noórd-HoUand:bureau vluch,,
telingenzorg Noord Holland, Alkmaar, St.
Laurenstraat 3.
Vanzelfsprekend bestaat alleen bij drin
gend gemotiveerde verzoeken de mogelijk
heid van inwilliging.
Lijst der betroMien genneienten,
In de bijlagen, behoorende bij het besluit
van den secretaris-generkal van het ,depar„
tement van 'Blnnenlandsche Zaken van 15
October 1942^ (Nederlartdsche Staatscovi- K
rant van 16 October 1942, no. 202,). wor
den de namen der betrokken gemeenten
genoemd^ n.l. de volgende:
1. provincie Zeeland: alle gemeenten.
2. provincie Zuid-Holland;
a. - 's-Gravehhage, 's Gravenzande, Hil„
legoni. Katwijk, Leidschendam, De Lier,
Lisse, Monster, Naaldwijk, Noördwijk,
Noordwijkerhout, Oegstgeest, Rotterdam,
voor zooveel betreft Hoek van Holland.
Rijnsburg, Rijswijk, Sassenhelm,) Valken
burg, Voorburg, Voorhout, Voorschoten,
Warmond, Wassenaar^ Wateringen.
b. alle gemeenten, gelegen op de eilan
den Goeree en Overflakkee, Voorne ^en
Putten en Rozenburg. -
Verantwoordeiyb Hootdiedactenr: Tb. ds Waal
Mi^telbainili
Bij het dorschen van graan in de omgeving van Wfognum maakt men nog gebruik
van den rosmolen, een werktuig, dat in vroeger jaien veelal werd gebruikt.
(Polygoon Kuiper Pax Holland s)
3. prov1«icie Noord-Holland;
a. Alle gemeenten, gelegen ten Noorden
van het Noordzeekanaal met uitzondering
van Amsterdam.
ta. Bennebroek, Eloemendaal, Heemste
de, Velsien, Zandvoort.
VEKiHTÏIZEN BLIJFT TOEGESTAAN
Urr DE KUSTSTREEK.
's-GRAVENHAGE, 17 Oct. -— In ver
band met gebleken onzekerheid en in ant„
woord op daaromtrent reeds gestelde vra
gen wordt van offioleele zijde de aandacht
er cp gevLatigd, dat oo,ii onder ds gisterctt
van kracht geworden regeling verhuizing
toegestaan blijft uit de kuststreek en anj-
dere aangewezen gebieden naar de overige
deelen van het land.
DRIE NIEUWE KOLENBONNEN
AANOEWIKZEN.
Geldi,g van 16 0(?t. tot en met 38 tfebi-uari
's-GRAVENHAGE) 16 Oct. Geduren,,
de het tijdvak van 16 Oct, tot en met 28
Febr. 1943 geeft elk der bonnen 06 BV,
27 BV en 08 BV van de voor het stooksei-
zoen 1942/43 uitgereikte brandstoffenkaart
recht op het koo,pen van één eenheid vaste
brandstoffen, i
Het publiek wordt er ook thans, in zijn
eigen belang op geweaan, dat het ge-
wenscht Is bovenbedoelde bonnen aan den
handelaaf, bij wien men als klant staat in
geschreven, alle tegelijk te overhandigen
en wel zoo spoedig mogelijk. Hiermede
wordt bereikt, dat de handelaren van hun
transportmiddelen een zoo economisch mo
gelijk gebruik kunnen makeh, terwijl zij
hierdoor tevens In staat worden gesteld
hun herbevoorrading beter te regelen.,
Ten aanzien van handelaren, die nog be
stellingen o,p- reeds eerder uitgereikte
brandstofbonnen hebben uit te voeren,
geldt het voorschrift, dat deze bestellingen
met voorrang moeten worden uitgevoerd.
Het mag dus' niet voorkomen, dat een ge
zin reeds brandstoffen ontvangt op ,de bon
nummers 6 t.m. 8, terwijl een ander gezm,
dat bij denzelfden leverancier staat inge
schreven, nog wacht op brandstoffen van
de oude bonnen. Op de handhaving van dit
-voorschrift zal zoo scherp mogelijk worden
gelet.
Ook het publiek kan hierbij zijn mede
werking verleenen. Indien b.v. wordt-ge
constateerd, dat ,de levering op de oude bon
i}en bij die op de nieuwe bonnen wordt
achtergesteld, doet men goed deze gevallen
terstond ter kennis van' de brandstoffen-
commissie te brengen, die elke serieuze
klacht zal onderzoeken en bij gebleken na
latigheid van den betrokken handelaar
maatregelen zal nemen.
Voorts wordt er nog eens de aandacht
op gevestigd, dat het ,den handelaiven niet
altijd mogelijk is om op alle geldige bon
nen zeer gewilde soorten, bijv. anthraciet
of parelcokes te leveren. Men neme ■daar
om zoo noodig genoegen met gedeeltelijke
levering van andere soorten^ Veelal zal het
dan wenschelijk zijn, om gemengd te sto
ken. Hoewel reeds eerder mededeelingèn
over de mogelijkheden van gemengd sto
ken in ,de pers zijn verschenen, ligt het in
de bedoeling om deze zeer binnenkort nog
maals te doen pubüceeren.
Aangezien de levering van brandstoffen
's Gravenhage, 16 Oct. Daar er
de laatste dagen herhaaldelijk daden
van sabotage in het bezette Nederi-
landsche gebied zijn gepleegd, zijn
heden de volgende personen daarvoor
als gijzelaars ver«.ntwoor,delijk ge
-steld en gefusilleerd.
1. Bannink, Dirk, geb. 22.11.1914
uit Deventer.
2. Gerritsen, Albert Jan, geb.9.3.
1890, uit Deventer.
S.Endeveld, Jan Cornells^ geb.
14.12.1914, uit Apeldoorn.
4. Ewijk, ^Wilhelmus, geb. 28.4.
1900, uit Deventer.
5. Van der Meulen, Daniël, geb.
4.2.18S6, uit Deventer.
6. Van Heijningen, Pieter Adrl-
^anus., geb. 18.7.1903> uit Am,-
sterdam.
7. Roebers, Johannes Hendri-
kus, geb. 7.9.1886, uit Deventer
8. Van Veen, Jacobus, geb. 26.9
1900, uit Enschede.
9. Kors, Jacobus,geb. 21.5.1909.
uit Amsterdam.
lOj Ooijevaar, Evert, geb. 19.5.1897
uit Amsterdam. -
11. Van der Kerkhoff, Jacobus,,geb
10.1Ó.1898, uit Zwolle.
12. Haantjes^ Jan, geb. 1.9.1886,
uit Enschede.
13. Vrind, Heinrich Wilhelmi, geli
2-6.1913, uit Almelo.
14. IJkers, Aaldert, Jacob,: geb. 31
7.1896, uit Den Haag.
15, Van Dam, Hendrik, geb. 26.9
1889.- uit V/ageningen.
De höhere S.S. en Polizeiführer
Nord-West
get. RAUTER'5
S.S. Gruppenführer en luite
nant-generaal ,der politie.
op de thans geldig verklaarde bonnen ge
lijkelijk over eenige maanden verdeeld zal
moeten plaats vinden, wordt het publiek in
overweging gegeven met den aanwezigen
voorraad de grootste zuinigheid te be
trachten.
Voorts wordt bekendgemaakt, dat in
het tijdvaJk van 16 Oct^ 1942 tot en met
30 April 1943 met „een eenheid vijfde pe
riode," „een eenheid zesde periode"„een
eenheid zevende periode," en „één eenheid
achtste periode" gemerkte bonnen elk
recht geven op het koopeii van een eenheid
vaste brandstoffen. Deze periode-bonnen
zijn uitgereikt ten behoeve van kleinere
hulsbrandyerbrulkers In de groepen b, c,.
d, en e-rdod, dat zijn zij, die van de brand,,
stoffencommissie, waaronder zij ressortee
ren, een identiteitskaart hebben ontvangen
en binnenkort \ioor den plaatsélijken dis-
tributiedienst .zullen wor.den opgeroepen,
ten einde op een door dezen dienst nog na
der bekend te maken dag de toewijzingen
voor de vijfde, zesde, zevende en achtste
periode In ontvangst te nemen.
VIJF BURGERS GEDOOD.
Bij zijn vluchten boven het Nederlandsche
gebied op Zaterdag heeft ,de Brit wederom
doelen van zuiver burgerlijken aard met
boordwapens aangevallen. De aangerichte
malerieele schade is gering. Daarentegen
werden van ,de burgerbevolking 5 personen
gedood en verscheideen gewond. (A.N.P.)^
