€HmVEEKEUADÖpGED.GD0nD5Ul6 v5ÖRDlZUID-H0ainZCCUW3C^^ BIAnDEn
N.V. UitgeTersmaatSGhappü „EILANDEN-NIEnWS"
15e Jaargang
WOENSDAG 1 JULI 1942
No. 1356
Het modernisttie in de
Ned. Herv. Kerk
WAARIN SEDERT 1.N O V EMBER f9 35 OPQENpMEN HET BLAD .O N Z E E I L A N D E N" - 1 SE JAARGAN@
DIXGA^^ VAM
VERSCHERPTE RANTSOENEERING
BRANDSTOFFEN.
KI783
eHEoa
HIEUW.
GeTcs%d te MiddeUuunls Frfai Hendificstr. 122 O Giro l(g7930 i Fottbox I Xd. 17,
BSkaatmtr wmsi Zeeland: St. Biaartaiia^^ Uarbt, Telet 69.
Abonnementsprijs 93 cent per 3 maanden bt| vooruitbetaling.
Verschijnt 2 maal per week.
Afzonderl^ke nummers 6 cent Buitenland 8 gulden par Jaar.
jGewone regelprijs 7 et. per m.m. Contracten belangrijke
reductie. Prrjsverhooglng toegestaan door het Dept. van
Handel, Nijverheid en Scheepv. onder No. 16236 N.P., d.d.
24 Maart 1942,
19.
Modernisme en onkerkelijkheid.
Het 'modernisme is niet geboren uit de
godsdienstige behoeften van den mensch,
maar een product van intellectualistische
pogingen om een religie te scheppen, die
jnoest aanpassen bij de moderne cultuur.
Dat in zulk een godsdienst van menscheüjk
maaksel de belangen der religie zelf secun
dair zijn, ligt voor de hand. Ontdaan van
al het bovsnnatuurlijke, blijft er weinig
over voor een'ware dienst van God, is er
geen verkondiging des Woords, maar
slechts een schoon gestyleerde rede, gericht
op aesthetische' en intellectueele bevredi
ging. Zulk een godsdienst moge wellicht
eenige intellectueelen tot op zekere hoogte
religieus genot schenken, de massa des
volki begrijpt ze niet en gaat er schouder
ophalend aaii voorbij. Zij gevoelt intuïtief,
dat het hart, des menschen meer noodig
heeft dan, het modernisme biedt en daarom
wendt zij zich van deze pseudo-religie af.
Voor de ihodernen heeft de godsdienst ook
slechts beperkte beteekenis. Bij hen is de
religie niet zooals bij de Calvinisban het
universeele, alle levensterreinen omvatten
de beginsel, maar zij beperken haar tot de
kerk en de binnenkamer. Voor het onder
wijs, de wetenschap, de ma^atschappij en
de staat heeft zij geen beteekenis. Daar
om moest de Bijbel uit de school, gods
dienst en wetenschap streng gescheiden en
geen religieuze normen gesteld voor -het
sociale en poUtleke leven. Zoo kreeg het
volk steeds meer de indruk, dat godsdienst
slechts bijzaak is en niet van allesbeheer-
schend gewicht voor 's menschen tijdelijk
sn eeuwig welzijn. De vage, oppervlakkige,
armoedige prediking der modernen gaf
steenen'voor brood: De Bijbelcriteik Onder
mijnde alle gezag van een achti.ng voor Gods
Woord, groef de fundamenten van onder
de oud-vaderlijke godsdienst weg, schiep
een twijfelgeest, die alle religie vermoordde
ea, vanzelfsprekend ook voerde tot e?n ont
zaglijke onverschilligheid voor de kerk. De
modernen hebben een prediking gebracht,
die noodwendig" leiden moest tot de ver
woesting der kerk, pmdat zij de massa, be
werkte in een geest, die haar volkomen in
different moest maksn ten opzichte van de
eeuwige dingen en dus ook ten opzichte
van de kerk als goddelijk instituut.
Het is daarom niet te vervvonderen, da.t
in gemeenten, waar het modernisme wor
tel geschoten heeft, het met het kerkelijk
leven treurig is gesteld. De predikanten
staan er voor stoelen en banken en klagen,
dat de godsdienstoefening gevaar loopt tè
sterven bij gebrek aan deelnemers. Zij, die
door het modernisme gegrepen- werden,
trokken daaruit de consequenties en gingen
veelal heen om nimmer meer een kerk te
bezoeken en tenslotte ook de moderne leer
achter zich te laten. De kerken liepen leeg!
want het modernisme is niet geschikt voor
het gewone volk vanwege zijn intellectua-
hstische inslag. Doch ook de beschaaf den"
verdwenen en de godsdienst was tenslotte
geen levensfactor meer. In .zulke gemeen
ten wordt -de Zondag niet meer geacht,
gaat de dominee meer naar het voetbalveld
en is er van opleiding der jeugd in Chris
telijke banisn geen sprake. Er is daar geen
Chr. Onderwijs, zoodat de kinderen op
groeien zonder God-en godsdienst. Het is
dan ook niet voor tegenspraak ^vatbaar
de modernen erkennen het trouwens zelf
dat het modernisme in zeer sterke mate
de onkerkelijkheid heeft bevorderd.
Al kan men uiteraard niet alle onkerke
lijkheid op rekening van het modernisme
stellen, omdat daarop nog zooveel andere
factoren hebben ingewerkt zooals: het so-
ciaUsme, de lectuur van mannen als Mul-
tatuU, de welvaartsvermeerdering, de, in
vloed der natuurwebsnschappen, de trek
naar de steden enz., toch kan niet ont
kend worden, dat deze richting er in niet
geringe mate mede aan schuldig staat. Na
de opkomst van het modernisme is de on
kerkelijkheid in ons land, die in 1880 nog
niet 1% bedroeg, ontzaglijk gestegen, zoo
dat zij in 1930 reeds de 14% had bereikt.
En gaan we de kerkelijke kaart van Ne-
derlarid na, dan is het bewijs niet mogelijk
te leveren voor de stelling, dat modernisme
en onkerkelijkheid hand aan hand gaan.
Gelijk we in één der vorige artikelen za
gen, zijn de provincies Noord-Holland, Gro
ningen, Friesland en Drente het meest mo
dern. Wat de predikantsplaatsen betreft,
heeft Noord-Holland 48% modernen, Fries
land 48%, Groningen 52% en Drente 52%.
De onkerRelijkheidspercentages zijn hier
mee in overeenstemming. Noord-Holland be
noorden het IJ is in dit opzicht berucht.
Statistisch staat vast, dat de industrlpéle
en socialistische Zaanstreek de meest on
kerkelijke streek van ons geheele land is.
Koog aan de Zaan had in, 1930 (latere ge
gevens zijn niet bekend) evenals Zaandijk
50% onkerkelijken en Zaandam 46%. Het
grootste deel der Zaansche jeugd groeit op
buiten elke kerkelijke sfeer, gelijk die van
het geheele Noorderkwartier. De predikan
ten zijn er generaals zonder troepen. In een
dorp bij Alkmaar was niet zoo lang geledsn
zelfs een ouderUng, die niet aan een hier
namaals geloofde! Wie er naar de kerk
gaat, is „fijn" en dit is verwerpelijk. De
opkomst in de, kerk is er bedroevend: 30
kerkgangers, dikwijlsnog minder, ja het ge
beurt, dat de dienst wegens gebrek 'aan
belangstelling niet katii doorgaan. De kin
derdoop is in de meeste gemeenten prac-
tisch afgeschaft, evenals ,de huwelijksinze
gening. De catechisaties kwijnen en nieu
we lidmaten konien er zelden.
In Friesland, welks bevolking als radi
caal bekend staat, vindt men naast een
sterke groep Calvinisten ook zeer vele on
kerkelijken. Het is z^lfs de provincie, waar
de onkerkelijkheid zich hét eerst en het
meest als massaal verschijnsel openbaarde.
In Het Biltjs ze het hoogst. In ,deze streek
evenals in de dorre en arme Zuid-Oost
hoek, is de vrijzinnigheid de oppermachtige
jjartij. In Opsterland bestaat' het kerkbe
zoek uit oude menschen en bedeelden. Het
onkerkelijkheidspercentage wordt als 37%
opgegeven, doch practisch is het zeer veel
hooger.
Het Oostelijk deel van Groningen, waar
het modemisme ook ?ijn duizenden versla
gen heeft, is eveneens zeer onkerkelijk;;
Beerta met 41% en Zuidbroek met 38%
spannen er de kroon en daarbij moet men
dan nog bedenken, dat de werkelijkheid
nog veel en veel erger is dan deze cijfers
doen vermoeden. In Finsterwolde zijn er
van de 3200 inwoners 2700, die niets van
de kerk willen weten. De helft van all«
lidmaten is er nog nooit in de kerk ge
weest, behalve bij de bevestiging! Heele
geslachten groeiden er de laatste 80 jaar
buiten kerk en godsdienst op. Groningen
was de bakerftiat der Evangelische rich
ting, die voor 't grootste deel.in het moder--
nisme verliep.'
Wat ,de in meerderheid ook moderne pro
vincie Drente betreft, ,de visitatie-Versla
gen der Ned. Hervormde Kerk kenschet
sen deze als zeer onkerksch Vooral de
zanddorpen hebben ei3n treurig kerkbezoek.
Door het modernisme sloeg hier in ver
schillende gemeenten de collectieve kerksch
heid om in collectieve onkerkschheid.
Stellen- we nu tegenover deze moderne
■provincies b.v. het .zeer orthodoxe Utrecht,
waar geen enkele gemeente modern is, dan
blijkt wel zeer duidelijk het verschil. -De
Hervorm.den zijn er zeer kerksch; het .doop.
cijfer is hoog, dat der kerkelijke huwelijks
inzegeningen bevredigender dan in moderne
gemeenten. De onkerkelijkheidspercentages
zijn laag: in Bunschoten gaf zich in 1930
slechts 1 persoon op als niet tot een kerk
behoorende. De catephisaties worden goed
bezocht. En zoo is het ook in de provincie
Zuid-Holland en G'elderland, waar de ge
reformeerde richting de overhand heeft in
menige streek. Het lijdt .daarom geen twij
fel, dat het .modernisme het volk rijp heeft
gemaakt voor ongodsdienstigheid en onker
kelijkheid, ja voor atheïsme zelfs. 'Het is
niet toevallig, dat de streken, waar socia
lisme en communisme welig tieren, in gods
dienstig opzicht modem zijn, terwijl omge
keerd in rechtzinnige streken deze stroo
mingen weinig aanhangers tellen. Goeree
en Ovenflakkee eenerzijds en het voor een
deel moderne Voorne anderzijds zijn ook
hieWan sprekende voorbeelden.
Ook wanneer men, zooals Dr. Kruyt doet
in zijn dissertatie over „De onkerkelijk
heid in Nederland," aanneemt, dat b.v.
Noord-Holland reeds onkerkelijk was vóór
het modernisme optrad, dan moet toch wor
den vastgesteld, dat het modernisme blijk
baar in die ongodsdienstige streken de.
meeste „Anklang" vond, hetgeen niet pleit
voor de diepte zijner religiositeit, terwijl
het bovendien de toestand niet -verbeterd,
maar verergerd heeft); zoodat onze stelling
onverzwakt gehandhaafd blijft.
We willen hiermede dit onderwerp en te
vens deze geheele serie artikelen beëindi
gen. Aanvankelijk waren we van plan nog
een principiëele (witiek op -de leer van het
modernisme vanuit Gereformeerd stand
punt bij te voegen en daarbij eenige be
langrijke punten," zooals de" bijzondere open.
baring, het geloof aan woridenan, de god
heid van Christus e.a. te bespreken. We
■willen het echter om niet al te uitvoerig te
worden hierbij laten en hopen, dat onze le
zers door onze uiteenzettingen een indruk
zullen hebb3n gekregen van de leer en het
optreden van het modernisme.
Veirantivoorde^k Hoofdredacteur.: "Ba. Waal
IMSddelhandk
AARDAPPELEN
De secretaris-generaal van landbouw en
vis^herij matikt bekend, dat geduuande het
tijdvak van 28 Juni tot en met 4 JuU a.s.
elke der met „33a" gemerkte bonnen van
dé aardappelkaart recht geeft op het koo-
pen van kg. aardappelen.^
AABDAPPELRANTSOEN VEPvHOOÖD.
Een halve Ikil'o meer.
's-GRAVENHAGE, 26 Juni. Het Rijks
bureau -voor de voedselvoorziening in oor
logstijd maakt bekend, dat het aardappel,
rantsoen voor deze week van 1 op 1% kg.
wordt gebracht.
.Men dient er evenwel rekening mede te
houden, dat de.'zs aardappels niet uit voor
raad kunnen worden geleverd. Door het
koude weer^ is de vroege aardappeloogst
vertraagd en de aanvoer is niet van dien.
aard geweest, dat deze v/eek eenige voor
raad kon worden gevormd. Men zal er-dus'
rekening mede moeten houden, dat de le
vering .zich over de gelieele ,week zal moe
ten uitstrekken. De oogst is laat, maar laat
zich verder niet ongunstig aanzien.
Verwacht .mag worden, dat het rantsoen
voor .de daaropvolgende week wederom ver
hoogd zal kunnen worden en terugkeer tot
een normaal rantsoen is binnen afzienba-
ren tijd derhalve te verwachten.
GELDIGHEIDSDUUR AAKDAPPEtBON
VERLENGD.
's-GRAVENHAGE, 26 Juni. De secre-.
taris-generaal van Landbouw en Visscherij
maakt bekend: dat,de geldigheidsduur van
de bonnen „Aardaapelen 32A", welke elk
recht geven op het koopen van kg aard
appelen, is verlengd tot en met 4 Juli a.s.
STRENGE MAATREGELEN.
Tegen clandestien vervoer van
groenten en 3,ardiappelen.
i
's-GRAVENHAGE, 26 Juli. De offi-
cler van Justitie bij deh eco,nomischen rech
ter te 's-Gravenhage heeftvanochtend me
degedeeld, dat zeer strenge m.aatregelen
zullen worden genomen tegen hem, die clan
destien aardappels, vervoeren. Van degenen
die op hun fiets aardappels of grcente ver
voeren, die buiten de veiling óm zijn ge
kocht, zal de fiets in beslag worden ge
nomen.
De economische rechter voegde er aan
toe, dat hij te zijner tijd de overtreders
zwaar zal straffen.
Het departement van handel, nijverheid
en scheepvaart deelt mede, dat .de algemee
ne brandstoffenpositie het, mogelijk maakt
in het komende winterseizoen tot een ver
scherpte rantsoeneering over te gaan'. Dit
bleek reeds bij ,de uitreiking van de nieuwe
brandstofïenkaarten. Zoo is daarbij geen
rekening gehouiJen met den bijslag voor
huizen van vijf of meer kamers en'evenmin
met den bijslag voor huizen met centrale
verwarming. 'De door het vervallen van
beide extra rantsoenen verkregen bespa
ring is noodzakelijk omdat er .naar ge
streefd moet worden met behulp van de
aldus vrijgekomen hoeveelheden brandstof
fen een minimum rantsoen 'voor alle ver
bruikers te .verzekeren.
Degenen, die een huis met centrale ver
warming bewonen en in geen der woonver
trekken, of vertrekken die daarvocrr kun
nen dienen, over een schoorsteenaanslui-
ting beschikken, zoodat hun de mogelijk-
beid ontbreekt om met haarden of kachels
te^vetwarmen, zullen in de gelegenheid
worden gesteld de centrale verwarming op
zeer bescheiden wijze te stoken. Daartoe
dient t.z.t. bij de jplaatselijke distributiedien
sten een aanvrage te worden ingediend op
formulier br. C. 251. De verkrijgbaarstel
ling van het desbetreffend forinulier zal
nader worden bekend gemaakt. Allé aan
vragen zullen ter plaatse worden gecontro
leerd en bij onjuiste opgave zal tot. straf
vervolging worden overgegaan.
Voorloopig zullen geen bijslagen voor een
trale verwarming van ruimten voor gezins
gebruik worden verstrekt, indien wel eisn
schoorsteenaansluiting in een woonvertrek
lOf een vertrek dat daarvoor kan dienen,
-aanwezig is, maar de bewoner op bepaalde
b.v. technische gronden meent toch aan
spraak op een bijslag té kunnen maken.
Men wende zich dus- te dien einde .niet tot
de brandstofifencommissie^ en; evenmin tot
den plaatselijken distributiedienst of eeni
ge andere instantie, aangezien deze' -ver
zoeken toch niet zullen kunnen wordei^be
handeld. Indien, voor dergelijke gevallen als
nog een bijslag zal kunnen v/orden beschik
baar gesteld, zal t.z.t. op de gebruikelijke
wijze worden bekend gemaakt, -vvanneer en
hoe aanvragen tot het verkrijgen daarvan
kunnen wordisn ingediend.'
Verdere bezuinigingen zij.n of zullen wor
den verkregen .door het verminderen van
den bijslag voor kookdoeleinden, kamerver-
huur en pensions en door een verscherpte
controle op de noodzakelijkheid van het
beschikbaar stellen van brandstoffen voor
het verwarmen van kantoren, winkels enz.
Ter gelegenheid -van het driedaagsch 'bezoek van den leider der N.S.B., ir. A. A. Mus-
sert aan Noord Holland, werd Donderdagavond op den Dajn te Amsterdam een groo-
te -bijeenkomst gehouden van de N.S.B., waar de leider e enrede hield.
Pax Holland-de Haan-s
Zooals bekend zijn reeds vijf bonnen van
de nieuwe brandstof'fenkaart geldig ver
klaard tot '31 December a.s. Wat in totaal
zal worden aangewezen, zal afhangen van
de beschikbaar komende hoeveelheden,
maar reeds nu staat vast, dat de grootst
mogelijke .zuinigheid geboden is.
Men verlange niet van zijn handelaar,
dat de reeds beschikbaar gestelde vijf een
heden onmiddellijk en geheel worden gele
verd. De aanvoer gedurende den geheelen
■zomer .dleiit voor deze bevoorrading van
het publiek. De handelaar kan dus slechts
geleidelijk do bestellingen af^verken.
Men helpe, zijn handelaar .door hem alle
vijf geldige bonnen te overhandigen. Hij
kan dan zijn transport en tevens zijn her
bevoorrading in het belang van zijn klan
ten beter regelen.
Evenals het vorige jaar z'al het publiek
zich tenslotte moeten aanpassen aan de be
schikbare soorten en afmetingen. Door het
uitvalfen van een deel der centrale verwar
mingsinstallatie zal de handel b.v. genood
zaakt zijn een deel in cokes te leveren.
Hiermede zal het publiek dus genoegen
moeten nemen, zoodat het geen zin heeft,
te wachten totdat de handelaar misschien
nog anthraciet zou kunnen afleveren. Man
stelle zich daarom thans reeds op de.hoog-
te van de mogelijkheden van gemengd sto
ken. Reeds vroeger zijn daarover mededee-
lingen gedaan. Deze zullen t.z.t, nogmaals
onder de aandacht van het publiek worden
gebracht.
9 AUGUSTUS PUNTENKAART VOOR
SERVIESGOED.
Maandag Icunnen echter neeids "énkele
artüfcelen worden gekocht.
De secretaris-generaal van handel, nij
verheid en scheepvaart maakt bekend, dat
in het tijdvak van 19 Juli 19428 Augus
tus 1942 punbsnkaarten voor serviesgoed
'door de plaatselijke distributiediensten zul
len worden uitgereikt. Dit .zal tegelijk met
de uitreiking .der bonkaart voor voedi-figs
middelen voor de negendeperiode plaats
vinden. Ieder, die voor een bonkaart voor
voedingsmiddelen in aanmerking komt, zal
ook een puntenkaart voor serviesgoed ont
vangen.
Van deze puntenkaarten zullen met in
gang van 9 Augustus 1942 een aantal pun
ten worden geldig verklaard, die recht ge
ven op het koopen van serviesonderdeeLsn.
Tevens zullen met ingang van 9 Augustus
1942 voor de gevallen van huwelijk, eerste
inrichting of vernietiging ten gevolge, van
brand, oorlogsgè-vveld e.d. geen speciale ver
gunningen voor tafel-, thee- en ontbijtser-
viezen meer wordsn uitgereikt, doch zullen
in plaats hiervan speciale punten worden
uitgegeven. Nadere berichten omtrent het
bovenstaande zullen te zijner tijd worden
gepubliceerd.
In verband met de omstandigheid, dat
het *ehalve in- de, genoemde gevallen van
huwelijk e,d. reeds gerüimén tijd niet mo
gelijk was, zich serviesanderdeelen aan te
schaffen en verschillende personen hierdoor
moeilijkheden ondervinden. Is voorts beslo
ten om voor hét tijdvak van Maandag 29
Juni 1942 tot en met 8 Augustus 1942 drie
met het woord „reserve" gemerkte bonnen
Van de bonkaart voor voedingsmiddelen en
wel de nummers 30, '31 en 32, ongeacht of
hiervoor het cijfer 1, 2, 3 of 4 js vermeld,
geldig-te verklaren voor het koopen van
serviesonderdeelèn. Deze bonnen hebben
elk de waarde van één punt. Op deze pun
ten mogen de verschillende artikelen, die
hieronder zijn vermeld, wordisn gekocht,
waarbij steeds hetaantal punten dat bij
deze artikelen is vermeld, hioet worden in
geleverd: Aantal
punten:
plat bord3
diep bord3
ontbijtbord1
dessertbord 1
kop met bijbehoorende schotel 2
losse kop i
kommetjex
melkbeker i
gedekte schotel (dekschaal) 10
vleesch-vischschqtel'8
soepterrine ig
sauskomg
slabak '5
Kuurschaal4
broodschaalg
theepot5
koffiekan5
melkkan4
melk-roomkannetjev 4
suikerpot 4
botervlootg
nestschalen 15
losse schaal5
Men,-zal ook'de artikelen, die'een hoo
gere waarde dan drie punten hebben,, kun
nen koopen, door de verschillende bonnen
van de gezinsleden samen te voegen.
HET ACCOORD DER R.T.M.
Hetdoor de Rotterdamsche Tramweg
maatschappij aangeboden accoord bevat ten
aanzien van de obligatieleeningen de vol
gende punten:
1. De vorderingen wegens nante, ver
schenen op of na 1 November 1934 tot en
met 1 Juni 1942 worden verminderd tot 10.
pet. van de op de coupons vermelde be
dragen;
2. De vorderingen wegens hoofdsommen,
en -wegens na JL Juli verschuldigd worden--
de rente worden gewijzigd en verminderd
als volgt:
De hoofdsom van elke obligatie wordt
gesplitst in een bedrag van f 300 en een
bedrag van if. 700;
de bedragen van f 300 zullen aflosbaar
zijn bij uitloting, de bedragen van f 700 bij
liquidatie of faillissement van de maat
schappij.
Over de bedragen van f 300 zal van 1
Mei 1942 af voor de leeïiing van 1900 en
van 1 Juni 1942 af voor de overige lee
ningen rente verschuldigd zijn tot het oor
spronkelijke percentage.
Over de bedragen van f 700 zal over
élk jaar, te beginnen met 1942 rente ver
schuldigd zijn tot een bedrag, gelijk aan
1/2880 van het totale bedrag, dat over dat
kalenderjaar als di-vidend op het tot heden
geplaatste aandeelenkapitaal wordt uitge
keerd, tot een maximum van if 24.50 voor
3% pet., f 31.50 voor 4% pet. obligaties.
Elk jaar, te beginnen met 1943, zal op
tenminste 80 obligaties f 300 worden afge
lost. Alle overige schulden der R.T.M
worden tenvolle voldaan en wel, voor zoo
ver zij thans reeds opeischbaar zijn, -ter
stond nadat het vonnis van homologatie
van het accoord in kracht van gewijsde is
gegaan.
MUTATIES HANDELSREGISTER
NIEUW INGESCHREVEN ZAKEN:
L. Warnaer, loondorscher, PhiliphoofjeS^
weg 641, Dirksland.