€l1QWE£KËIAD5p(iED.GD0ni]&IAG vöÖRDlZUiD-H0U.1nZEEl^^ CHATtDEn
IJ. UitgeYërsmaatsohappiJ ,,EiL
Buitenland
Verschilkpïe feeriehte»
14e Jaargang
WOENSDAG 3 JUNI 1942
No. 1348
Het modernisme in de
Ned. Herv. Kerk
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER 19 35 OPGENOMENHET BLAD .ONZEEILANDEN" - 18E JA AR GANG
OnGAVS VA»
K1783
r-ijsssaa
Abonnementsprijs 93 cent per 3 maanden b^ vooruitbetaling.
.,„,- Versclxijnt 2 maal per week.
Afzonderlüke nummers 5 cent Buitenland 8 gulden peir jaar.
CeTesti^d te Mfddelbaixte Frbu HeoddMr. 122 G a Giro 167930 i Foctbos 8 i Ttü. 17.
i^lkantoor voor.Zeeland: St. Maartemsd^ Markt, Telet 59.
Gewone regelprgg 7 et. per m.m. Contracten belangrgke
reductie. Prijsverhooglng toegestaan door het Dept. van
Handel, Nijverheid en Scheepv. onder No. 16236 N.P. d.d.
24 Maart 1942.
,16.
Blijven of heengaand
Vooral de uittredingen v^ Pierson en
Busksn Huet hebben heel ^1 .stof opge
worpen en zijn typeerend »or de relatie
tusschen modernisme en k^fe, 2»odat we er
nog wat meer van dienen zeggen.
AUard Pierson, gebor^ 1831 en overle
den in 1896 stamde uit#e kring van tiet
P.éveil. Zijn ouders warft bÈvriend met Da
Costa en zijn bïoer Heffirik Pierson'was de
bekende directeur de#Heldring-gestichten.
Ondanks al zijn. syrdpathle voor Da Costa
raalcte AUard onderjBe invloed van Opzoo-
mer en toen hij ina854 promoveerde, was
hij fel modern. Al^nodern Waalsch te Kot.
terdam was hij dqir zijn geschriften en op
treden een vurig Mn bekwaam propagandist
voor de nieuwe^'ichting. NiettemJn wordt
hjj wel het „enmnt terrible" der modernen
genoemd, omd# hij de-zwakheden van het
modernisme ^nwees en zei', dat het
consequent if Wie niet aan een v/onder
gelooft, moaP; haar zijn meening ook niet
bidden tot *n persoonlijk God. Hijzelf kon
het Onze 'wider niet meer bidden. Meer en
meer werdffaij agwpsticist, d.w.z. aanhanger
van de le^, dat kennis van bovennatuurlij
ke dingea voor ons onmogelijk is. Al hef
bovenziiAelijke, zeide hij, is voor den
mensoh/„terra incognita," onbekend land. I
Kennis/van God is derhalve ook niet mo-
geUjk.feoo men ziet, was hij dus wei zeer
radicaal en het is dan ook niet te verwon
derea dat hij tenslotte tot de overtuiging
kwap, in de kerk niet meer op zijn plaats
te ^n en dat de positie der modernen on-
houdbaar geacht moest worden. Hij meen
de niet langer een kerkelijk ambt te kun
nen blijven bekleeden zonder zich schul
dig te maken aan beginselloosheid én daar.
om nam hij in 1865 afscheid van ;zijn ge
meente. Na een tijd in Duitschland gewoond
te hebben werd hij in 1877 professc^ te Am
sterdam, welke betrekking hij totfzijn dood
toe is blijven' bekleeden. In tegenstelling
met Busken Hue,t is hij steeds moderne
theologie trouw gebelven.
Conrad Busken Huet; gebor|n 1826 en
overleden 1886, wafe ook 'Waalsch predi
kant. De 'Waalsche Kerk was t<iën en is nog
een afdeeling van' de Hervorm.de Kerk.
Evenals Pierson was hij een iiirig ijveraar
voor het modernisme en wildö dit door zijn
„Brieven over de Bijbel" gopulai'iseeren,
vooral de nieuwe denkbeejden over de
Schriftcritiek. Meer en meei- gera,akte hij
echter in' steeds radicaler negatie en in 1862
besloot hij, zijn ambt neer|te leggen. Hoe
ver het modernisme dezeft predikant ge
voerd heeft van God en 2^n 'Woord, moge
blijken uit wat hijzelf ovei^ zijn ambtswerk-
zaamheden vertelde. „De ^Hervormde Kerk
als Calvinistische instel^ng heb ik nooit
van harte liefgehad. 'Van= al haar leerstuk
ken heb ik er nooit één qpvervalscht gepre
dikt. In de 37 Gelooifsartikelen. zijn geen 5
woorden, die rnijn per#)o.nlijk geloof uit
drukken. Ik heb mij steeds tegen die belij
denis gekant. Op mijn .^atechisaties heb ik
de leden mijner gemeente voelbaar ge
maakt, dat het gereformeerd geloofsgebouw
op vermolmde schrage^,rust en niets daar
van meer bruikbaar voor deze tijd. Al
de historische boeken lean de Bijbel behan_
delde ik en ze werde:£ vanzelfsprekend on
historisch bevonden. Van onder het klank
bord van een gerefoi^eerde kansel deel ik
de geref. dogmatiek hoofdstuk voor hoofd
stuk in de ban. Ik beïtreed de echtheid van
de Nieuw-Testamenti^che verhalen en weer
legde de brieven vanJPaulus. Mijn Christen
dom Was van eigenjinengsel, samengesteld
uit denkbeelden, nie| van Jezus enPaulus,
maar van Scholten, .Reuss en "Vinet. In pre
dikte he.t godsbegrip van Spinoza. 'Voor ge
openbaarde waarheften heb ik nooit iets ge
voeld; het scepticilme (twijifelzucht) van
den vrijdenker was een beter deel in mijn
oogen dan de duuirgekochte zekerheid van
dan olericaal."
Het behoeft geen verwondering .te wek
ken, dat iemand mét zulke, denkbeelden ten
slotte ook het nïodernisme achter zich
moest laten. Hij ham daarom niet slechts
afscheid van de kerk als orthodoxe instel
ling, maar ook van de moderne theologie
en van het Christendom. Eerst had hij na
zijn, aftreden nog 2 jaar toespraken gehou
den in een concertzaal te Haarlem, doch
ook dat staakte'hij -en wijdde zich voortaan
geheel aan de letterkunde en de journalis
tiek. Hij werd naast Potgieter de grootste
literaire craticus der ^^e eeuw.
Pierson en, Buskén Huet zijn voorbeelden
van modernen, die ronduit erkenden, dat
de Christelijke kerk en het modernisme el
kaar aiitsluiten. Andere predikanten zijn hen
daarin gevolgd en gingen in een ander vak
studeererf, zochten een heenkomen bij het
Middelbaar onderwijs of de pers of begon
nen zich in de politiek. De groote meerder
heid der modernen bleef echter, zoodat tot
rm toe .deze richting in de Hervornide Kerk
nog een aa.".zienlijke,-macht uitmaakt.
jf^ (Wordt vervolgd.)
HET OOBLOGSBOEL VAN
DIJITSCHLAND EN VAK DS~
GEAL.L.IEBKÖEN.
Artikel van dr. <5öli'beis lïi Das Keicii.,
Minister dr. Göbbels schi'iji£t i^'het week
blad Das Reich onder het opschrift Waar
voor?*' over den zin van dezen oorlog. Na
erop te hebben gewezen, 'datjjJioe langer _de
oorlog duurt bij den vijartd^ .des te meer.
het streven merkbaar v/ordt om zijn oor
logsdoelstellingen propaga",distisch nader
bij die van de spilmogenflheden te brengen,
schrijft dr. Göbbels, dat er thans nauwer
lijks nog En,gelsche oÊ'Amerikaa,nsche bla
den zijn, die niet mefei'den heiligen ijver op.
komen voor een vesrstandige wereldorde,
voor een rechtvafedlge verdeeling der
grondstoffen, voor: de vrijheid der zeeën en
transportwegen, voor een nieuv/e sociale o'r-
.de voor de volken. Alsmede tegen kapita-
listisch-plutocratische uitbuiting en tegeii
imperialistische maohtghonger.
Doch, zoo zegt dr. Göbbels, deze oor-
logsdoelstelliiigen van den vijand bestaan
alleen rnaar op papier. Men heeft dn de vij
andelijke landen klaarblijkelijk begrepen,
dat men :de oude parolen uit den Wereld
oorlog geen hond -meer achter de kachel
vandaan- lokt. Wanneer dit zoo verder gaat,
dan zat" vermoedelijk over èbnigen tij.d de
gemiddelde "burger in Engeland eh de Ver-
eenigde Staten m.ét verbazing vragen;
waarom moet er dan nog gevochten- wpr-
denjdaar datgene, wat Churchill en Roose
velt door middel van den oorlog willen be
reiken. Hitler in vrede reeds altijd gewild
en nagestreefd heeft. In wei'kelijkheid, zoo
schrijft dr. Göbbels, willen de vijanden in
het geheel geen nieuwe wereld ook al dwe
pen zij hier nog zoo mede. Want hadden zij
een nieuwe wereld gewild, waarom heeft
men dan, Duitschland den oorlog verklaard,
nu Duitschland bereid was met de tegen
woordige vijanden deze nieuwf wereld
langs vredelieverïden weg té verkrijgen?
De plutocratie is dus voornemens een
groot-soheepsch plagiaat te pfegen. Men
heeft den oorlog verklaard, omdat men,
naar men beweerde, zich niet-kon vereeni
gen met de Dultsche levenswijze en reeds
in het verloop van dezen oorlog kan
Huitschland de overwinning boeken, .dat de
■vüjarvden den oorlog op geestelijk terrein
slechts kunnen doorstaan .door de Duitsche
levenswijze tot l^et eigenlijke doel, van hun
oorlog te verklaren. Wij zijn in teg3nstel-
ling hiermede, zoo schrijft dr. Göbbels, tij
dens den geheelen oorlog nog geen centi
meter van het standpunt afgeweken, dat
wij innamen -toen de oorlog ons werd opge
drongen.
Vervolgens schrijft df. Göbbels uitvoerig
over hetgeen, wat Duitschland van zijn over
vanning verwacht. Ons allen, zoo schrijft
hij, moet het na de overwinning beter gaan
dan het voor ons den; oorlog gegaan is. In
een nieuwe orde moet Europe zoo ingedeeld
en georganiseerd worden, dat het zichzelf'
kan voeden. Dit moet de laatste oorlog
voor de Europeesche nieuwe orde zijn en
zijn resultaat zal hierin bestaan datons
werelddeel onder deleiding der spilmogend.
heden zijn oeconomiéche, geestelijke en cul-
tureele krachten vrij ontwikkelen kan, zon
der ,door plutocratische anti-continentale
belangen hierin te worden gehinderd.
Wij hebben sedert 1914 niet meer aan een
rijkelijk gedekte tafel gezeten, doch eeuwig
kan een volk van bijna 100 millicen niet van
de hand in de tand leven. 'Wij waren nog
nauwelijks in staat ons te vermeerderen
'zonder het gevaar te loopen bij twee of drie
opeenvolgende mislukte, oogsten voor den
hongersnood te staan. Intusschen echter la
gan elders d« uitgestrekte landerijen en
grondstofifengebieden braak. Dit is geen
oorlog voor kronen en altaren, het ïs een
oorlog voor graan en brood, een oorlog
voor het vero'veren van de materieele voor
waarden voor het oplossen van het sociale
probleem. Behalve al' hetandere, wat ons
als natie in .deze gigantische worsteling be
weegt, is het verlangen naar geluk en vre
de, naar welstand en gewaarborgd bestaan
een van de voornaamste drijfveren van ón
zen wil tot overwinnen en van onze taaie
volh8,rdenh'eid in het nastreven van dit doel
Wij kuijnen slechts medelijdend lachen
wanneer (Ie imperialistische plutocratieën
den Pührér verwijten, dat hij de wereld wil
verovereiï om een duivelsohe eerzucht bot
te vieren. Neen, bij heeft de naties tot ,den
strijd en den arbeid opgeroepen, om zoo
doende de .elementaire voorwaarden van
haar leven te waarborgen, die door de vij
anden worden bedreigd en om daarenbo
ven de voorwaarden voor een nationalen
welstand te verzekeren, die ons volk zoo
veel aardsch geluk .zal geven als het ver
dient. Dit is ons oorlogsdoel. Vraagt men
ons dus, waarvoor wij strijden, dan zeggen
Verantwoordemk Hoofdredactenr: T>
wij helder en duidelijk: „Voor een leven,
dat waard is om door honderd miUioen men
schen geleefd te worden."
SINAASAPPEt.BïSïR'ÏSUïïF..
WeiSer^m s.inaafiappelen voor Sdnderen.
De .Secretaris-Generaal van' het Depar-
terneiit- van La.",dbouw_ en Visschcrij maakt
bekend, dat ton behoeve van kinderen van
O tot en met 3 jaar wederom sinaasappelen
besciiükbaar gesteld z\xHen v/orden. Der
halve zal gedurende het tijdvak van 29 Mei
tot en met 13 Juni a.s. de met „Reserve
4-19" gemerkte bon recht geven op het koo
pen van ongeveer 250 gram sinaasappelen.
In plaats van ongeveer 400 ,gi-am wordt
dus dit maal ongeveer 250 gram per bo.-i
verkrijgbaar gesteld.
Pe aandacht v/ordt er op gevestigd, dat
het, evenals bij vorige gelegenheden, niet
mogelijk is reeds' aanstonds overal te zor
gen voor een voldoenden voorraad bij den
handel. Het publiek dient zich derhalve
bij zijn leverancier op de hoo,gte te stelten
of deze de sinaasappelen reeds voorradig
heeft. In verband hiermede zal de geldig
heidsduur van den betrefifenden bon te zij
ner tijd zöo noodig worden verlengd.
Voorts wordt bekend gemaakt, dat de
geldigheidsduur der met „Reserve 3-12" en
„Resei've 4-12" gemerkte bo'T.nen, tegen in
levering waarvan eveneens sinaasappelen
te verkrijgen zijn, verlengd is tot en met
13 Juni a.s.
IN BEWARING OEVEN VAN BRAND-
STOFFENKAARTEN VERBODEN.
De secretaris-generaal van handel, nijver-
heid en scheepvaart i^-st^gt de aandacht
van belanghebbenden er op, dat het in be
waring geven van brandstoffenkaarten aan
den brandstoffenhandelaar niet is toege
staan. De eigenaar dient deze kaart zelf
te bewaren en slechts de geldig verklaarde
bonnen bij zijn brandstoffenhandelaar in te
leveren.
DE WAARDEBONS VAN DE
WINTERHULP.
De directeur-generaal van de stichting
Winterhu^p Nederland maakt bekend, dat
de termijn, waarbinnen de waardebons sei
zoen 1941-'42 bij de winkeliers en hande
laren kunnen worden aangeboden, in afwij
king van deli op de voorzijde vermelden
tekst, is verlengd tot uiterlijk 30 Juni 1942.
De verzilvering van deze waardebons bij,^
alle banken en spaarbanken kan eveneens
in afwijking van,.den op de rugzijde vermei
d>3n tekst geschieden tot 1 Aug. 1942.
De banken én spaarbanken kunnen .de
ingewisselde JVvaardebons uiterlijk tot 15
Au.gustus 1942 inzend-en bij de Kasvereeni-
ging n.v. té Amsterdam.
InsteUtng Vrijwillige Hulppolitiie.
Tot steun der gewone politie.
In het Verordeningenblad is opgenomen
een verordening van den jRijkscommissaris
voor het bezette Nederlandsche gebied be
treffende de instelling van een vrijwillige
hulppolitie.
Hierin wordt o.m. het volgende bepaald:
Een vrijwillige hulppolitie wordt Inge
steld, welke tot 'taak heeift de gewone po-
litieorganisn te ondersteunen.
1( bij de bestrij.dïng van rampen en an
dere openbare noo.dtoestanden;
2) bij .de bestrgding van ernstige ge
varen en schaden,; welke ten gevolge van
luchtaanvallen ontstaan,;
3)" in andere bizondere gevallen van
handhaving van dé openbare orde en de vei
ligheid van het openbare leven.
.Dg vrijwillige l^ulppolitie wordt aangeslo
ten bij de eenheden en bureelen der ge
wone politie. Zij ;is uitsluitend onderworpen
aan .de aanwijziggen en bevelen van de
cohimandeerendl instanties der gewone po-
Utie. I - -
Agent van df vrijwillige hulppolitie kan
slechts zijn hijdie:
1) Nederlander is;
2) ten min^e 18 en ten hoogste 45 jaar
oud jal;. i
3) lichamelgk, geestelijk en moreel ge
schikt Is;
4) de nieuwé Europeesche orde voor
staat en bereid is deze naar "zijn beste ver
mogen te diernsn.
De aanstelling bij de vrijwillige hulppo
litie geschiedt op grond van een schriftelij
ke- sollicitatie, welke wordt gericht aan de
gevolmachtigde voor de reorganisatie van
de Nederlandsche politie bij de departemen
ten justitie en van binnenlandsche zaken.
Uit de sollicitatie moet blijken, dat de on
der 1 en 2, vermelde voorwaarden zijn ver
vuld en dat de gegadigde bereid is een de-
De Rijkssgértleider von Tschammer und Osten vertoeft op het oogenblik in ons land
en brac^Woensdag een bezoek aan RijkscommlssarSs dr. Seyss-Inquart. De Duitsche
sportiever in gesprek met den Rijksminister. Polygoon-p.k. Fritz-'Pax Holland s.
zen doormiddel van een oproepingsbevel tot
de opleidirg of tot den politiedienst op.
De vergoeding bedraagt voor lederen aan
geva-flgen dag-'waarover de oproeping zich
verstrekt: 1) voor ongehuwde agenten van
de vrijwillige hulppolitie drie gulden; 2)
voor gehuwde agenten van de vrijwillige
hulppolite vier gulden vijftig cent; 3) voor
ieder kind beneden 18 jaar bovendien vijf
tig cent. De vergoeding wor.dt, indien .de
agent van de vrijwiliige hulppolitie vrijen
kost en inwoning ^^eniet, dienov&reenkom-
stig verminderd. -5
Hij, die in de vr'ij-wlllige hul,ppolitie is op
genomen en aan een oproeping geen ge-
volgv geeft, wordt gestraft met hechtenis
van ten hooj'ste zes maanden en met geld
boete van jlên hoogste één duizend gulden
of met e>3|f dezer strafifen.
De eoffiimissaris-igeneraal voor de Open
bare 'Veiligheid en hoogere leider der S.S.
en portie vaardigt .de voor de uitvoering
van jdeze verordening noodzakelijke voor-
Echetften uit. Hij kan de hem teekomende
bejoegdheid aan de secretarissen-generaal
vsfn de departementen van justitie en van
p.ruienlandsche zaken of aan een Van hen
verdragen.
De verordening is 23 Mei in werking ge
treden.
SS
VOOR
WEERBAAR
VOLK
Tegenover de bloedroode interna
tionale van den bolsjewistischen haat
staat de SS alö „ijfternationale" van
het Germaansche "'bloed. Deze tegen
stelling is onuijrwischbaar, .de strijd
gaat op leverL#én dood.
Daarom stastn nu schouder aan
schouder in,we geledensn der SS de
GermaanscKe vrijwilligers uit alle
landen aangetreden. Zij zullen het
roode bee^t va,n, het KremUn vernieti
gen.
Strijdt (lok gij mede tegen de bolsje
wistische internationale. Treedt in
de rijep. der Nederlandsche SS.
SS
DE StAG OM CHARKOW BEëlNDIG».
De Sovjettroepen verloren 240000 ig«van"'
genen Tallooze hoeveelheden oorlogsbuit
buitgemaakt.
Het opperbevel van de "Duitsche weer-
macht maakte Zaterdag In een extra be
richt bekisn'd:
De groote slag om Charkow is ten ein
de. *In den sector van generaal-veldmaar-
schalk vó.n Bock hebben de legers van den
kol.-generaal von Kleist en van den gene
raal der pantser^troepen Paulus den af
weer van .zeer zware vijandelijke groote
aanvallen omgezet in osn trotsche vernieti-
gingsoverwlinnlng. Een Roemeensch leger
corps onder leidinig van generaal Cornelio
Dragalina en een Hongaarsche, een Itali-
aansche en een Slowaaksche formatie heb-
ben zijde aan zij.de met de Duitsche troepen
gestreden en nieuwen roem aan hun vlag
gen gehecht. De formaties van het lucht-
wapen van kol.-generaal Löhr en van den
generaal der vliegers Pfugbeil hebben in
meedoogenloozan strijd de gevechten van
het leger gesteund in den afweer zoowel als
bij den aanval en hebben het vijandelijke
luchtwa,pen uiit het veld geslagen. Het bols
jewistische zesde, negende en 57ste leger,
tezamen met'rond 20 divisies infanterie, ze
ven divisies cavalerie en 14 tankbrigades
zijn verrdetijgd. Het a^.ntal gevangenisn is
gestegen tot 240.000. De bloedige verliezen
van den tegeiistander zijn buitengewoon
groot. Het aantal van het buitgemaakte of
in den strijd vernietigende oorlogstuig be
draagt 1249 tanks, 2026 kanonnen, 538
vlégtui,gen en tallooze hoeveelheden ande
re wapens en oorlogstuig.
22 SCHEPEN TOT ZINKEN GEBRACHT.
Het opperbevel van de Duitsche weer-
macht hesft gisteren het volgende extra be
richt bekend gemaakt:
Op den dag der herdenking van den slag
in het Skagerak kan de Duitsche marine
nieuwe successen melden. Bij de onvermoei
de voortzetting van den strijd in het Wesi"*
ten van den Atlantischen Oceaan wederom
22 schepen met een gezamenlijken inhoud
van 106.800 ton tot zinken ifebracht. Daar
mede heeft alleen al de duikbootvloot in
Mei van dit jaar 140 schepen met een ge-
zamenlQken inhoud van 767.400 ton tot zin-
ken gebracht.
TERBEURAANVAl. VAN DE
ENGELSCHE VLIEGERS OP
DE BINNENSTAD KEULEN.
Britsche bommenwerpers hebben in deö.
afgeloopen nacht een terreuraanval op de
binnenstad van Keulen andemomen, waar
bij^ door ontploffing-én brand, vooral in
woonwijken, groote schade wer,d? aangericht
aan verscheidene openbare gebouwen, waar
onder drie kerken, en twee ziekenhiüzen.
Bij dezen uitsluitend op de burgerbevolking
gerichten aanval leed de Britsche lucht
macht buitengewoon zware verliezen. Nacl^t
jagers schoten 36 der aanvallende bommen
werpers neer. Aan de kust werd boven
dien een bommenwerper door marineartilleL
rie neergeschoten.
BELANGRIJKE HISTORISCHE
MONUMENTEN BESCHADIGD.
Door den aanval op Keulen zijn, zoo
wordt naar S.P.T. verneemt in de
'Wlilhelmtrasse medegedeeld, belangrijke
historische monumenten beschadigd. Zoo is
o.a. de oudste kerk van Keulen, de St.-Ma-
riakerk op het Kapltol, die in de zevende
eeuw is gebouw'd en in 1045 ingewijd, ver
woest. Met dezen aanval, aldus wordt van
bevoegde zijde verklaard, zetten de En-
gelschen hun met de aanvallen op Lübeck
en Rostock begonnen vernietiging van mo
numenten voort, die waarschijnlijk in g&3n
enkel verband staat met de Duitsche oor
logvoering. Da poging om op deze vrijze
te voldoen aan de door de Sovjets geuite
wensch ,naar een tweede front is strate
gisch zonder de minste beteekenis. Duitsch
land zlal deze aanvallen echter niet onge
wroken laten, naar het bombardement van
Canterburry reeds heeft getoond.
Ulteenloopende types [vliegtuigen
aain den aanval deel.
lumiBn
Van militarie zigde verneemt het D.N.B,
over den aanval op Keulen, dat uit de
■wrakstukken der neergeschoten Bngelsche
vliegtuigen kon worden vastgesteld, dat er
