ainWCCKBIADÖpGEaa)OI1DSIAG vöÖRKZliO-^^ EHAMDEn
IJ. DitierersmaatsctiapBlj JILANDEN-NIEUWS"
14e Jaargang
WOENSDAG 6 MEI 1942
No. 1341
Het modernisme in de
Ned. Herv. Kerk
Radiorede van
Ir. Mussert
¥«»r«cliil|pndf bf>ricbtPD
WAARIN SEDERT 1
N o VEMBER 19 S6 OPGENOMEN HET BLAD .ONZE EILANDEN" - 18B JA AR (3 A N Q
DE VEKJAABDAG VAN
'ÏB. A. A. MUSSEBT.
Oendsn appelen ep zilver
geheelde schalen.
VASTE BEANDSTOFFEN VOOR -
KOOKDOELEINDEN EN VOOB
GENEBATOBEN.
Arbeiders en kantoorbedienden, schenkt hier aandacht aan I
Klfl3
EiiAnDEn-niEui/s
DIXOAVS VM<
A»oiinwntBt»FxS« 98 c«it pM S maaiKlen Vi veoruiöjetaane.
Varschijnt 2 maal per week.
ttiwtwmirt Bunuaera S c«Bt KuU«alaii4 8 guUtaa per Jmc.
EriM,
wet leetmA'
122 C Om 1)S7930 Fofrtbos S TaL 1^.
Ht. MsarfanMdSk Biarkt. Telet 09.
Gewone regelprijs 7 et. per m.m. Contracten belangrijke
reductie. Prljsverhooging toegestaan door het Dept. van
Handel, Nijverheid en Scheepv. onder No. 16236 N.P. d.d.
24 Maart 1942.
VenaMtvntordeV^ Hottfdiedftcteiir: fk, de Waial
VDOatBimtah.
18.
Als kerkeltike rlcht*n)g.
De moderne theologie is onder de invloed
van Scholten en Opzoomer vanuit de uni
versiteiten, die door heel de geschiedems
heen de kweekscholen van allerlei kette
rijen zijn geweest, doordat vele professoren
de hebbelijkheid bezitten om gaarne esn
eigen systeem te willen propageeren, ook
in de Ned. Hervormde Kerk binnengedron
gen Als in de veertiger jaren der 19e
eeuw genoemde tWee kopstukken de stu
denten in moderne geest gaan beïnvloeden
is de kerk er goeddeels rijp voor om Jiet
nieuwe te ontvangen. De oud-liberalen en
Groninger mentaliteit vormden een zeer ge
schikte voedingsbodem voor het meer ra<^-
cale modernisme; de kerk reeds v66r 1850
door deze geestesgesteldheid van haar prin-
ÏÏëele kracht beroofd, temeer waar in
i834 in volgende jaren door de Afscheiding
eeTwe" .niét groote, n«tar toch godsdienstig
waardevolle groep voor de kerk verloren
was gegaan.
Dé moderne kerkhistoricus Reitsma ken
schetst de kerkelijke toestanden omstreeks
1840 als volgt: „De kerkbesturen, de groo-
te meerderheid der predikanten, nagenoeg
de geheele burgerstand, de geleerde en
ambtelijke wereld waren de geest des tijds
toegedaan. Slechts in enkele aristocratische
kringen en onder de lagere standen, ook bij
de landbouwers leefde de rechtzinnige tra
ditie voort, oatstemd, geslagen, maar met
verslagen." - Onder deze omstandigheden
was het te voorzien, dat het modernjsifle
gemakkelijk spel zou hebbsn. En inderdaad
kan vanaif 1850 tot 1870 gesproken wor
den van een zegetocht der moderne rich
ting.'Haai: theologie maakte onder studen
ten en predikante», daarna ook onder de
gemeenteleden snelle vorderingisn. Begaaf
de sprekers en schrijvers traden als de pa-"
ladijnen ervan in het kerkelijk strijdperk.
In tal van steden en dorpen werden moder
ne predikanten beroepen. Daarom kan -ge
zegd worden, dat zelden een godsdienstige
partij "in korte tijd zooveel aanhangers ge-
wonnan heeft. Het was een reliigieuze re
volutie, die uit de kring der godgeleerden
weldra doordrong tot de gemeente. Door
godsdienstonderwijs, voordrachten, leeskrin
gen, vereenigingen, weekbladen, stichtelijke
lectuur we/d de belangstelling gewekt en
levendig gehouden. -
Deze snelle opmarsch van het modernis
me is uit .verschillende factoren te verkla-
rea. De geest des tij,ds, waarop we reeds'
wezen, was wel xie v'oornaamste. Daarbij
kwamen echter nog andere. De geestdrift
voor het nieuwe, de leervrijheid in de Her
vormde Kerk, het veelszins oppervlakkig
en kwijnend godsdienstig leven der recht-
zinnigen, benevens hun verdeeldheid en ten
slotte ook de stilstand en halfheid der Gro
ninger richting werkten het in niet geringe
mate in de hand. „Dnder de vlaggen van
Bijbelcritiek en natuurwetenschap is," zoo
zegt prof. Roessingh, „de moderne theolo
gie de gemeente binnengezeiild." Het lag
daarbij voor de hand, dat vele Groningers,
de halfheid hunney eigen „godgeleerdheid"
inziende, overgingian' naar het kahnp der
modernen, alzoo de juiste consequentie trek
kend uit hun beginsel. Andere Groningers
evenwel, waaronder hun leider Hofstede de
Groot, bleven zichzelif gelijk en meermalen
woedde er een heftige pennestrijd tusschan
deze Evangelischen, die nog een flinke
macht bleven vormen, en de modernen,
welke twee partijeji ecltter ondanks hun
verschilpunten, in de kwestie der leervrij
heid tegenover de gezamenlijke orthodoxe
steeds gemeene zaak maakten, omdat dit
voor beide een zaak was van zïjn of niet-
zijn.
In hun enthousiasme hebben de moder
nen van ongeveer 1860 gemeend, dat de
macht der orthodoxie ih de kerk definitief
gebroken zou worden en dat de intellectu-
eelen als modernen behouden zouden blij
ven voor de kerk. Het "modernisme bleef
echter een minderheid, zij het dan om
streeks 1865 een zeer sterke. Het spreekt
vanzelf, dat zijn optredsn allerwegen groó-
te beroering bracht en veel wrijving ver
oorzaakte, doordat de jonge moderne predi-
Kanten hun nieuwe ideeën van de kansel
propageerden. Honderden leeraars kregen
zoo gelegenheid de Bijbelsche en Reforma
torische waarheden te bestrijden in de kerk
zelve en de gemeente te vergiftigen met de
loochening van de dierbaarste en belang-
rtjkste, stukken der gereformeerde religie.
CWordt vervolgd.)
Ieder weittter dl^iaar Van ziUn volk.
CSeen sohotjesgeest, maar. samenwerking.
De leider van de N.S.B. ir. A. A. Mus
sert, heeft ter gelegenheid van den 1 Mei
dag, zich tot het Nederlandsche volk, met
een radiorede gewend, waarvan we hier een
overzichtelijk uittreksel geven.
Spreker zeide zich te richten t"ot de Ne
derlandsche arbeiders, met wie hij bedoelt
alle. wérkende menschen, van hoog tot laag,
aan wie de liefde voor het werk ingescha
pen is. Hij* onderscheidt ze in twee soor
ten: de luien, die de kantjes er af loopen,
de arbeidsslaven, die weinig vreugde in hun
leven kennen en zij,.die liefde tot dMi ar
beid voelen, omdat zij weten, dat de ge
heele menschelijke samenleving op arbeid
gegrondvest is. Zij, die beseffen, dat zij
de dragers zijn van een kostbaar goed: Ar.
beidskracht. Tot' die mannen en vrouwen,
op de hoogte of op de eenvoudigste plaat
sen richt spreker zich en vraagt:
Hebben wij eenzelfde doel voor oogen?
Hoevelen zullen er dan zijn, die tot zichzelf
zeggen: neen, natuurlijk niet, want hij is
nationaal-socialist en ik ben het heelemaal
niet. Ik ben ervan overtuigd, dat wq wel
hetzelfde \ioel hebben en zal u daarom
mijne denkbeelden over den arbeid in het
kort uiteen zetten, dan kUAt gij oordeelsn.
Éénzelfde doel.
Het Nederlandsche volk groot en sterk
te maken, te halen uit den put, waarin het
gestort is door onverantwoordelijk en kort
zichtig beleid v£th hen, die eens het ver
trouwen van het volk mochten genieten,
dat willen wij toch allen. Wij beschikken
daarvoor op dit oogenblik alleen over onze
bodem, en onze arbeidskracht. Daarmede
moeten wij het doen. Willen wij omhoog ko-
raen dan moeten wij den arbeid organisee-
ren, zoo, dat er zoo weinig mogelijk van
verloren wordt in onderMUge tegenstrijdig
heid, zoo, dat er zooveel mogelijk nuttig ef
fect uit voorkomt voor ons volk. Wij zijn
bezig om straatarm te worden. Wij willen
een welvarend volk worden. Dat is alleen
mogelijk als alle beschikbare krachten op
dit doel gericht wordsn. ledere arbeider
moet zich weten dienaar van zijn -volk,
drager van zijn volk, vechter voor zijn volk.
Deui heeift hij gemeenschapsgevoel in-den
besten zin van het woord, d.i. hij is socia
list uit liefde voor zijn volk,-zijn natie. Zoo
zie ik den grondslag voor het nationaal-so-
ciallsme op het gebied van den,arbeid.
Arliei|dlsgem.eenischap, dra0.gster
<van onze volkskracht.
De beste organisatie van deze socialisti
sche arbeiders is, in nationale arbeidsge-
meenschappen, die ieder een taak voor het
geheele volk te verrichten hebben.
Spreker noemt de arbeidsgemeenschap
van alle boeren en boerenarbeiders, tuin
ders en kweekers, die uit dsn bodem halen
wat er uit te halen Is en er van doordron
gen iZijn dat het van hen afhangt of ons
volk jn de.naaste toekomst nog te eten aal
hebben. Ook de visschers, die in oorlogstijd
hun leven wagen.
De Landstand moet beschouwd worden
als begin van deze gropte nationale arbeids
gemeenschap der voedselvoorziening voor
ons volk. Ik vertrouw, dat in gestagen ar
beid iets zeer goeds tot stand gebracht zal
worden. De tijd zal het leeren.
De iweede groote arbeidsgemeenschap is
die van allen, die werkzaam zijn in indus
trie, handel en scheepvaart. De g^rondslag
van deze nationale arbeidsgemeenschap is
de bedrijfsgemeenschap, de solidariteit van
allen, -die werken in eisn én hetzelfde be
drijf van den hoogste tot den laagste.
Het Nederlandsche ArfceMsfront.
Vandaag 1 Mei heeft de rijkscommissa-
ris het Nederlandsche arbeidsfront inge
steld onder leiding van Woudenberg. Uit
dit ,arbeidsifran(t moet groeien deze natio
nale arbeidsgemeenschap, die den klassen
strijd en den schotjesgeest moet breken,
die de solidariteit der werkers moet vesti
gen en geleideltjk doch zeker moet opbou
wen de rechtszekerheidr die den volwaar-
digen, werkenden volksgenoot toekomt.
Hieraan mede te werken is een eervolle
taak, voor een ieder die den arbeid uit zgn
vernedering jyil opheffen.
De derde groote arbeidsgemeenschap is
die van allen, die werkzaam zijn op het g:e-
bied van de volksgemeerischap, dus de me
dici, de apothekers, de verpleegsters, kin
derverzorgsters, keurmeesters, sociale wer
kers en werksters in Winterhulp en Volks-
dienst, enz. Zö allen hebben te samen tot
taak te waken oVer den gezondheidstoe
stand van ons volk.
Werkers op het front van devolksge
zondheid en de sociale zorg, op.u rust voor
een groot gedeelte de verantwoordelijkheid
voor de ^toekomst van uw volk, Wjannéer
gij uw plicht doet in het besef' van de hoog
heid van uw roeping, dan kunt gij veel ver
werken, wat u mi nog hindert.
Onderwijs en cultiuur.
De vierde, groote arbeidsgemeenschap
noemt spr. die van opvoeding en-onderwijs,
waarin het gaat om de noodzakelijke een
heid, de jeugd van één volk, dat geenszins
het karakter vai\ staatsabsolut.isme be
hoeft aan te nemen.
De vijfde groote arbeidsgemeenschap
wordt gevormd door de dragers "van de Ne
derlandsche cultuur, schrijvers, dichters,
denkers, schilders, beeldhouwers, architec
ten enz., die zich uitplooien als' werkers «in
dienst van het volk.
De zesde groote arbeidersgemeenschap
wordt gevormd door de dienaren van den
staat, de ambtenaren, de politie en die bij
het rechtsweasn zijn.
De staat is geen doel maar .middel. Doel
is het welzijn van het volk en daartoe is
onontbeerlijk een krachtige, goed georga
niseerde staat, waarvan de dienaren ge
vormd worden door menschen, die een groo
te mate van gemeenschapsgevoel hebben,
die dus socialist zijn. Werkers in staat, pro
vincie of gem&snte: het is geenszins de be
doeling om u uit uw arbeid te stooten, om
dat gij geen nationaal-socialist zijt of u
daarvan niet bewust zijt. Plichtsgetrouwe
werkers, die nationaal-socialistisch waren,
werden door de democratie, uit hun ambt
ontzet, van Geelkerken, graaf d' Ansem-
,bourg en ik waren de eerste slaChtoiffers.
Wij hebben ondervanden wat dit beteekent
en w^j willen dit dus waarlijk niet aan an
deren aandoen.
Hollands bollenvelden staan reeds gedeel
telijk in bloei. Teneinde geen vierkante cen
timeter vruchtbaren grond onbenut te la
ten, wordt op de paden tussohen de bloem
bedden, wortelzaad uitgestrooid.
Pax HoUand-de-Haan-s
Nieuwe welvaart door arbeid.
Arbeiders van Nederland. Gif zult begre-,
pen hebben, dat het onze socialistische taak
is om in ons volk als kern te bouwen een
groote werkgemeenschap van alle Neder-
landschearbeiders van hoog tot laag. Om
te pro.duceerén zijn grondstoffen en arbeids
krachten noodig.
Wij aijn arm aan grondstoffen, de «orga
nisatie van den arbeid hebben wij zelf ech
ter in de hand. Daaraan beginnen wij reeds
nu. Door dien arbeid zullen wij nieuwe wel
vaart moeten schéjjpen. Wij richten onze
krachten op hetzelfde doel. De wagen van
het Nederlandsche volk is vastgeloopen in
de modder, de verantwoordelijken zijn er
van door. Het is logisch, dat nu wij den wa.
gen er weeï uit moeten halen, w^j niet zoo
dwaas zullen zijn om ieder te laten trekken
aan den kant, dien hij vrtl. Wij zullen allen
aan dënzelfden kant gaan trekken en wel
aai^ den voorkant.
Ik begrijp, volkomen, dat het leven voor
honderdduizenden nu uiterst moeilijk is,
dat het noodzakelijke dikwijls ailtbeerd
wordt, maar het is bewust onwaarheidspre-
kend dit te schuiven op rekening van de zg.
nieuwe orde. Europa en dus ook ons land
AdoH Hitler tijdens zijn rede voor den- Duitschen Rijksdag in de Krollopera te
Berlijn op Zondag 26 April 1942 Teiefoto Welfbild-Polygoon-Pax Holland in
is in een oorlog op leven en dood gewikkeld
tegen de Sowjet-kolos in het Oosten ^a de
kapitalistische kolos in het Westen.
Deze worsteling eischt ontzaglijke offers
aan goed en bloed. Maai- ik heb het onwrik
bare gelooif, dat Europa zal winnen.
Spreker besloot met te zeggen:
Namens al onze volksgenooten, die in mij
vertrouwen stellen, dank ik u, arbeiders
van Nederland voor al hetgeen gij in uw^ar
beid van,het afgeloopen arbeidsjaar voor.
het Nederlandsche volkt hebt gedaan. "Voor
mijzelve vraag ik van u, dat gij nauwlet
tend .zult willen toezien of ik aan het ein
de van mijn leven door u erkend zal kun
nen worden als .-de eerste arbeider van ons
volk. Deze erkenning zal het grootste zijn,-
dat ik verlang te verdienen.
In een schrijven aan de leden der N.S.B,
deelt de gemachtigde van den Leider voor
de financiën mede:
In verband met de ernstige tijden, die
wij beleven en doordrongen zijnde van de
groote moeilijkheden, waarvoor velen da
gelijks geplaatst worden, heeft de Leider
te kennen gegeven, dat 'zijn verjaardag op
11 Mei a.s. geen feestelijk karakter zal_ dra.
gen.
Hij wil echter ook^dien dag geheel ter
beschikking der Beweging zijn. De ochtend
en de middag zullen besteed worden voor
ontvangst van diegenen, die gelukwenschen
komen aanbieden, de avond wil hij door
brengen in een van de 120 kringhuizen,
welke de N.S.B, telt, temidden van zijn
kameraden.
De Leider heeft bepaald, dat door het lot
zal worden uitgemaakt in welken kring hij
den avond van zijn verjaardag zal door
brengen en wel op deze wijze:
Er zullen worden uitgegeven 500.000 lo
ten' f 0.10 per stuk, genummerd van 1
tot en met 500.000. Ieder heeft het recht
zooveel loten te koopen, als hij of zij wil.
Er zullen 10 prijswinnaars .zijn: deze 10
zullen den ganschen dag gast zijn van den
Leider. Het lot zal tusschen hen bepalen
wie de hoofdwinnaar is. In ,den kring, waar
van deze hoofdwinnaar deel uitmaakt, zal
'de Leider den avond van zijn- verjaardag
vieren, temidden van dien kring;
De opbrengst 'wordt door den Leider be
steed aan kinderen van aan het Oostfront
gevallen kameraden, ieder een spaarbank
boekje met een bepaald bedrag aan te "bie-
disn.
EINDE MOSSELENSEIZOEN.
De mosselenhandelaren en -kokers hebben
van het centrale verkoopkantoor van mos
selen beright ontvangen dat het na 9 Mei
a.s. verboden is mosselen te verhandelen en
te bewerken.
De eerste aspergers zijn weer aan de
veiling te 's.Gravenzande en Honselerdijk.»
aangevoerd. :Er werdif 1.50 per bos be
taald.
(Citaten uit bodk. en blad.)
Het is beter geschroeid en geblakerd*
naar den hemel te gaan, dan zonder
zorgen naar de hel.
De zonde wordt bovenmate hatelijk,
wanneer wij de speer zien in Jezus
hart.
Liegen als een graifredenaar.
Natuur en genade zij,n geen tegen
stellingen, wel: zonde en genade.
Als bidden is een gemeenschap met
God, is het aanbidden.
De boodschap van disn Engel is aan
genaam een bezoek van den Koning
is meer.
Ds. I. Kievit.
Bonaanwijziing.
De Secretaris-Generaal van het JDepar-
tement van Handel, Nijverheid en Scheep
vaart maakt bekend, dat gedurende het
tijdvak van 1 Mei, 1042 tot en met 30 April
1943 de bon „01 K.F." (beige kleur) van
de nieuw uitgereikte kookkaarten voor vas
te brandstoffen DZ recht geeft op het koo
pen van één eenheid vaste brandstoffen,
met uitzondering van anthraciet. Men dient
er rekening mede te houdsn, dat met- de
op .dezen bon betrokken brandstoffen tot
15 Juni a.s. moet worden uitgekomen, daar
het in de bedoeling ligt gedurende de zo
mermaanden voor kookdoeleinden twee een
heden brandstoffen per drie maanden be
schikbaar te stellen.
Voorts geven gedurende het tijdvak van
1 Mei 1942 tot en met 31 Mei'1942 de met
„generatoranthraciet vijfde periode" ge.
merkte bonnen recht op het koopen van één
hectoUter (max. 75 kg) anthracietnootjes
rv of V, terwijl de met „generatorturf vijf
de periode" gemerkte bonnen gedurende
hetzelfde tijdvak recht geven op het koopen
van 50 stuks baggerturfZooals reeds eer-
der bekend is gemaakt zijn turifcokes niet
meer op de bonnen „generatoranthraciet"
verkrijgbaar, doch op vergunningGn van het
Rijkskolenbureau of de Rijksverkeersinspec
tie. Deze verguimig,ii,en geven recht op het
koopen van het op de vergunning vermelde
aantal eenheden turfcokes. Een eenheid
turfcokes bedraagt 50 kg.
VEENTETIGING VAN BONKAABTEN.
De SeeretEiris-Generaal van het Depar
tement van Landbouw en Visscherij maakt
bekend, dat na afloop van iedere distribu
tieperiode van vier weken, dat is dus op het
oogenblik, dat de nieuwebankaarten voor
voedingsmiddelen in gebruik worden geno-
..men, alle niet aangewezen bonnen der oude
bonkaarten voor voedingsmiddelen kunnen
Als je in Duitschland werkt, help je dan den „vijand?" Neen, dan zou ook
iedere arbeid in Nederland den zoogenaamden vijand helpen. Laat je niet door
yalsche propaganda afschrikken, maar neem werk daar aan, waar het is. Dat is
in Duitschland het geval. Laat je door het arbeidsbureau in je woonplaats in-
lachten.
