criQWEEKaiAD^GED.GRoraBUV6^^^ztiiD-HoaB;zEeiA^^ ^Ara^n
N.V. nitgsversmaatsciiappii „EILANDEN-NIEUWS"
Rechtzaken
14€ Jftarfwig
WOENSBAG 15 APRIL 1942
No. 1335
Het modernisme in de
Ned. Herv. Kerk
SLAD .o NZ E E IL'AND EN" - 1 SE JAAF^@AN@
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER19S5 ÓPeENOMEN HET
UITG&VB VAN
Geve5«g«l te hma^im^ t ftio» HewdiÖiïtr. 122 O Gbo 167930 Postboi; 8 Td, 17.
Bptistotn voor Ze^and: St. Süsarteoi^ib: atarfet, Xelef. 69.
KI783
Abonnementaprfls 93 cent per 3 maanden bü vooruitbetaling,
Verschijnt 2 maal per week.
AfBonderlöke manmers.6 cent Buitenland 8 gulden per Jaar.
Gewone regelprijs 7 et. per m.m. Contracten belangrijke
reductie. Prijsverhooging toegestaan door het Dept. van
Handel, Nijverheid en Scheepv. onder No. 16236 N.P. d.d.
24 Maart 1942.
10.
Tiele en de godsdlenstwetenscliap.
De ontkenning door het modernisme van
het goddelijk karakter der H. Schrift heeft
niet alleen tot gevolg gehad, dat de. Bij-
belcritiek opkwam, maar heeft ook ge
leid tot een ander belangrijk verschijnsel,
n.l. de opkomst van de godsdienstweten
schap op moderne grondslag. Het is noo-
dig, dat we hierbij speciaal stilstaan, om
dat' deze nieuwe wetenschap evenals de
Schriftcritiek van groote invloed is ge
weest op de ondermijning van het geloof.
Zooals we zagen, weerspreken de moder
nen rechtstreeks ,het o.penbaringskarakter
der Schrift en stellen sij de Bijbel als
menschelijk 'boek op één lijn met, andere
literaire producten op historisch en reli
gieus gebied. Volgens hen is het weten
schappelijk ongeoorloofd, tusschèn de Bij
bel en andere boeken een principieel on
derscheid te nemen. Hij wordt volkom.-n
gelijkwaardig geacht met de voortbreng
selen van de Babyloniërs, Egyptenaren,
Grieken, Perzen, Indiërs op dit terrein. Al,
wat in de Bijbel staat, moet beschouwd
worden als op één lijn te staan met de
religieuze uittingen van andere volken 4an
Israël. Als God zich niet op een bijzondere
Wijze aan Israël geopenbaard heeft, is- Is-
raël's geschiedenis ook niet heilig, maar
profaan gelijk die van de andere Ooster-
sche volken. Het is dan zelfs de vraag,
of de Israëlietische godsdienst, zooals het
Oude Testament ons die mededeelt, wel op
een hooger geestelijk niveau staat dan b.v.
de Babylonische. Daarom is er op modern
standpunt een onderzoek noodig naar de
oorsprong ervan en moet daarbij rekening
wordeii gehouden m^et de mogelijkheid, dat
Israel's religie ontlasnd is aan andere
godsdiensten, gelijk ook het Christendom
als .niet van goddelijke oorsprong zijnde,
elementen uit ander* religies in zich moet
hebben opgenomen af geheel daaruit is
ontstaan.
Op dit 'standpunt is er natuurlijk gpen
sprake nieer van godgeleerdheid of theo
logie, de kennis van God: Slechts de gods
dienstige mensch als historlsch-psycholo-
gisch verschijnsel wordt bestudeerd en de
ze wetenschap draagt dan de naam van
godsdienstwetenschap. Zij kan in drie vak
ken worden gesplitst, n.l. godsdlenstphi-
losofie, godsdienstgeschiedenis en gods
dienst psychologie. De eerste onderzocht
de religie philosofisch en tracht haar wezen
op te sporen'; de tweede gaat de geschie
denis der godsdiensten na en yerzamelt fei.
tenmateriaal voor ,den phikisoof, terwijl de
derde de religie als algemeen menschelijk
verschijnsel zielkundig poogt te verklaren.
Op zichzelf is er niets tegen de religie van
uit wijsgeerig oogpunt te bestudeeren, daar
dit ook met andere misnschelijke terreinen
van wetenschap gebeurt en men spreken
kan van natuurphilosofie, geschiedenisphi-
losofie, rechtspiiilosofie enz. Ook kan er
geen. bezwaar tegen zijn de verscliillende
godsdiensten der wereld te bestudeeren en
te vergelijken, evenmin als.een psychologie
der religie a priori te veroordeelen is.
Proif. Gunning had ongelijk, toen hij zei-
de, dat de godsdienstwetenschap een prin
cipieel modern vak is. Wel lag het voor
de hand, da,t zij in moderne kring zou op
komen, maar de materie, welke zij behan
delt, kan evengoed vanuit positief - Chris
telijk staridpimt beschouwd worden, waar
bij dan uiteraard de Schrift als norm
wordt genomen. Intusschen heeft het mo
dernisme zich met groote geestdrift op
deze wetenschap toegelegd en was liet in-
ZQTi,derheid prof. Tiele, die zich op dit ter
rein een Europeesche bekendheid heeft
verworven.
C. P. Tiele, geboren 1830 en overleden in
1902, was eerst Remonstrantsch predikant
en Verd op 46-jarige leeftijd professor aan
de Leidsche universiteit Hij was één van
de groote sterren der „Leidsche school"
van moderne theologen en heeft jarenlang
een vooraanstaande positie bekleed onder
de vrijzinnigen. Hij is de man, die de theo
logie wilde verdrijven en vervangen door de
godsdienstwetenschap, omdat het Christen
dom niet de absolute godsdienst is, doch
slechts één onder vele. Bij .de wijziging
van de V^et op het Hooger Onderwijs in
1876 gebeurde dit ook, al bleef de naam
theologische faculteit behouden. Tiele werd
toen de eerste hoogleeraar in de geheele
Wereld, d,ie onderwijs &)U geven in de gods
dienstwetenschap. Hij schreef vele werken
op dit gebied, waarvan zijn „Geschiedenis
der godsdiensten" het belangrijkst en het
bekendst is. Het werd in 7 talen overge
zet. De strekking ervan kan men licht be
vroeden, ©e godsdienst,geschiedenis moest
volgens hem uitgaan van de evolutie of
ontwikkelingshypothese, welke leert, dat
de verschillende religies een proces van
ontwikkeling doorgemaakt hebben, dat be
gint, met een soort animisme om vervol
gens 'door een polytheïstisch stadium te
eindigen in monotheïsme of ééngoderidom.
Deze theorie moest ook worden toegepast
op de Israëüetisohe en Christelijke gods
diensten en zij liet zich dan ook volgens de
moderne aanhangers ervan uit de historie
en zelfs uit de Bijbel bewijzen.
Prof. Max Muller in Engeland en prof.
Tiele ten onzent verzamelden een enoriric
massa feitenmateriaal óp dit gebied, wat
door de meerdere kennis der Oostersche ta
len, de ontcijfering va^. het Babylonische
spijkerschrift en het Egyptiscjje hiërogly-
phenschrift, benovens de resultaten der op
gravingen zeer werd bevorderd. Sommigen
wilden uit al deze^ religieuze gegevens een
soort grootste gemeene deeler zoeken en
die tot het wezen van de godsdienst proola-
meeren, gelijk Tiele zich een toekomstig
Christendom voorstelde, dat van dé andere
religies het beste in zich heeft opgenomen,
een Christendom dus van eigen maaksel en
sionder Christus.
Intusschen vond men bij de studie der
godsdiensten vele analogieëi met die van
Israël en bij vergelijking kwam men tot
echt moderne conclusies. In het leven van
^dere volken bespeurde men gelijksoortige
verschijnselen als het Oude Testament ons
mededeelt van de Israëlieten, b.v. omtrent
de schepping, de paradijsgeschiedenis, de
zondvloed, de aartsvaders, Mozes als wet
gever, de eeredienst, de richters en de pro
feten on zelfs de -psalmen. Vooral de Babylo
nische verhalen waren geliefd vanwege hun
inderdaad ?oms merkwaardige gelijkenis.
We kunnen er niet aan diénken, dit alles
hier breedvoerig 'm. _te gaan,^ doch enkele
punten willen we toch naar voren brengen.
De Babylonische mythe der schepping van
goden en mensohen OTiderscheidt ,zlch, even
als trouwens alle ander principieel yan het
Bijbelsoh verhaal, doordat zij grof palythe-
istisch is. Naarstig heeft men gezocht naar
een analogie van de zondeval, doch nimmer
een aannemelijke gevonden. Het Zondvloed-
verhaal spreekt in dat opzicht duidelijker.
Inderdaad treft men dit bij schier alle vol
ken aan; er zija er wél .300 verzameld. Het
Babylonische, dat aangetroffen is in het
z.g. Gilgamesj-epos, heeft werkelijk op
merkelijke overeenkomst. Het spreekt van
een ark, van en godenvriend Oeta-Napisj-
tim, die gelijk Noach gered wordt, zelfs
van vogels, die uitgelaten worden. Maar
hieruit blijkt alleen, dat ook onder de hei
denen de gebeurtenissen der eerste wereld
bekend zijn gebleven. B)at Babel het meest
Bijbelsch-ilijkend verhaal heeft, wordt ver
oorzaakt door het feit, dat in die landstreek
ook die gebeurtenissen zich afspeelden. De
oorspronkelijke zondvloed-traditie js daar
verbasterd bewaard, doch in de Schrift
door de inspiratie zuiver beschreven. Niet
het Babylonisch verhaal is het zuiverst en
het Bijbelsche slechts eraan ontleend, maar
het laatste is primair en staat ook religi
eus verreweg het hoogste. Het eerste laat
de vloed opkomen uit willekeur der goden
en weet van geen goddelijk oordeel. Het
laat Oeta-Napisjtim eerst zijn mede-men-
schan op een afscheidsmaal bedriegen en
hem dan door de goden in de hemel opne
men om zijn vroomheid. Het vertelt, dat
de ark op één dag zou zijn gebouwd en
zoo meer. Niets anders dan de vooropge
zette antleenings-hypo these, die dienst
moet doen om de Bijbelverhalen van hun
goddelijk karakter te bcrooyen, ligt aan
de moderne conclusies ten grondslag.
De aartsvaders zouden een soort half
goden zijn 'geweest! En Mozes heeft de
wetten vanIsraël niet van Jehova ont
vangen, maardeze zijn ontleend aan
de wetgeving van den Babylonischen ko
ning Hammoera,pi, die 400 jaar vroeger
leefde en wiens wetten men later op _^een
zuil gevonden heeft. Ondanks alle over-
ei3nkomst is er echter ook hier weer een
principieel verschil. Elk moreel element
ontbreekt en ze zijn tyrannjek wreed. In
,de eeredienst, b.v. bij de priesterkleeding,
feesten en offeranden is vanzelf overeen
komst, doch dit behoeft niet te wijzen op
overname. Het gaat slechts om de betee-
kenis en deze is bij Israël hoog verheven
bij de heidenen laagstaand. Religieuze
prostitutie, tooverij en waarzeggerij wijzen
daar ook op. Dat andere volken ook profe
ten hadden of orakels, bewijst niets. Gelet
moet op de inhoud der profetieën. Bij Is
raël is deze slechts te verklaren uit god
delijke mededeeling en niet uit extase of
vogelgeschrei. En dat de psalmen op één
lijn te stellen zijn met de religieuze poëzie
van andere volken, moet ook verworpen
worden. De laa,tste staat laag en er ont
breekt elk zondebesef aan, terwijl de psal
men kennelijk door Gods Geest zij,n ingeg-
geven.
Zoo heeft men van moderne zijde ook be
weerd, dat in de Israëlietische godsdienst
Verantwoordeipc Hoofdiedisfiteiu;: 33i. do Waal ]MiddelIiarnlL
mannelijke personen beneden 18 jaar of
vrouwelijke personen beneden 25 jaar een
tabakskaart of sigarettenkaart ontvan
gen. Indien zij zouden trachten door in
levering van bon T bij den tabakshande
laar hiervoor toch in aanmerking te komen
is het eenige gevolg, dat zij geen tabaks-
kaart of sigarettenkaart, doch' ook geen
versnaperingenkaart kunnen ontvangen.
Het ruilen van een tabakskaart of si
garettenkaart tegen een versnaperingen-
kaart of omgekeerd, is in geen geva,l toe
gestaan. In dit verband wordt er de aan
dacht op gevestigd, dat de thans uit te
reiken tabakskaart, sigarettenkaart en ver
snaperi'-igenkaart slechts gedurende acht
weken zullen worden gebruikt en daarna
nieuwe kaarten in gebruik worden geno
men. Men zal derhalve, nadat de distribu
tie acht weken heeft geduurd, opnieuw een
keuze kunnen maken tusschsn een tabaks-
of sigarettenkaart eenerzijds en een versna
peringenkaart anderzijds.
Speciaal voor den handel van belang zijn^
de voorschriften zullen per officleele publi
catie v/orflsn bekend gemaakt.
Gebleken is, dat sommige handelaren
reeds bon Q hebben ingenomen. Wie dezen
bon heeft ingeleverd, behoeft geen moeite-
te doen dezen terug te krijgen. Bon Q
van de textielkaart zal nergens meer voor
word.jn aangewezen en kan worden vernie
tigd.
Wanneer straks de zomer weer in het land is en de strandpoliüe
haar posten in Scheveningen inneemt, moeten de manschappen in
het reddingswerk doorkneed zijn. De manschappen krijgen les in
het «.g. popduiken.
i - (Polygoon-Meyer)
öjporen van veelgodendom, zelfs van ani-
nisme en fetisjisme voorl-jmén. Stuk voor
stuk zijn deze weerlegd door geloovige ge
leerden. Door al deze beweringen der-gods-
disnstwetenschap wordt het openbarjngs-
karakter der Schrift niet in het minst aan
getast. Integendeel, ze bevestigen voor ons
het Schriftgezag.
(Wordt vervolgd).
DISTRIBUTIE VAN BOOKABTIKELEN
EN VAN'VEKSNAPERINiGEN.
Injgaande 1? Mei a.s.
De secretarissen-generaal vanhandel,
nijverheid en scheepvaart en van landbouw
en visscherij maken bekend, dat in verband
met de invoering van een distributie van
tabak, sigaren, cigarillos en sigaretten en
van versnaperingen (voornamelijk chocola
deartikelen en suikerwerk) de distributie
diensten gedurende het tijdvak van 26 Apr.
a.s. tot en met 16 Mei a.s. op nader door de
distributiediensbsn bekend te maken tijd
stippen tabakskaarten (voor mannen van
18 jaar en ouder,) sigarettenkaarten (voor
vrouwen van 25 jaar en ouder) of versna-
peringenkaarten zullen uitreiken.
Het ligt in de bedoeling van J.7 Mei
a.s. af beschikbaar te stellen op de
tabakskaart (voor mannen) per week
hetzij 40 sigaretten, hetzij tien si-
gansn, hetzij 20 cigarillos, hetzij vijf
tig gram tabatj; op de sigarettenkaart
(voor vrouwen) per vier weken; veer
tig sigaretten; op de versnaperin
genkaart pèr vier weken: 300 gram
versnaperingen.
Mannelijke personen van achttiisn jaar en
ouder en vrouwelijke personen'van '25 jaar
en ouder hebben'de keus tusschèn tabak
(resp. sigaretten) of versnaperingen. Zij
moéten van tevoren goed nagaan, welke
van deze kaarbsn zij wenschen te ontvan
gen, daar een persoon slechts hetzij een
tabakskaart (resp. sigarettenkaa^rt)hétzij
een versnaperingenkaart zal ontvangen.
In te leveren bonnen.
Degenen, die de keus tusschèn een tabaks
kaart-(resp. sigarettenkaart) en een ver
snaperingenkaart hebben, gedaan en dage
nen, die slechts voor een versnaperingen
kaart in aanmerking komen dit .zijn dus
de mannen beneden 18 jaar en vrouwen be
neden 25 jaar) moeten de hieronder ver
melde bonnen bij den handelaar, resp. bij
den distributiedienst bij de uitreiking der
kaarten in de eveneens hieronder genoemde
termijnen afgeven:
Mannelijke personen van 18 jaar en
ouder moeten ter verkrijgng van een ta
bakskaart de volgende bonnen inleveren:
1. bon T van Textielkaart DA bij den
tabakshandelaar van 11 tc^t en met 18
April 1942;
2. bon P van textielkaart DA bij den
distributiedienst van 26 April tot en inet
16 Mei 1942;
of ter verkrijging van een versnaperin
genkaart:
1. bon P van textielkaart DA bij den
handelaar in chocolade en suikerwerken
van 11 tot en met 18 April' 1943;
2. bon T van Textielkaart DA bij disn
distributiedienst van 26 A,pril tot en met
16 Mei 1942.
Vrouwelijke personen van 25 jaar en
ouder moeten ter verkrijging van een si
garettenkaart de volgendebonnen inleve
ren:
1. bon T van Textielkaart DB bij den
tabakshandelaar van 11 tot en inet 18
April 1942.
2. bon P. van Textielkaart DB bij den
distributiedienst van 26 April tot en met
16 Mei 1942.
Of ter verkrijging van een versnaperin
genkaart:
1. bon P van Textielkaart DB bij den
handelaar in chocolade en suikerwerken
van 11 tot en met 18 April 1942.
2. bon T van Textielkaart DB_ bij ésn
distributiedienst van 26 April tot en met
16 Mei 1942.
Mannelijke personen beneden 18 jaar en
vrouwelijke personen beneden 25 jaar
moeten ter verkrijging van een versnaperin
genkaart de.volgende bonnen inleveren:
1. Bij den handelaar in chocolade en sui
kerwerken van 11 tot en met 18 April 1942
bon P van Textielkaart DA, DB, DC of DD
of bon AA van textielkaart DE of bon HH
van textielkaart DF.
2. Bij den distributiedienst van 26 Apr.
t.m. 16 Mei 1942 bon T van textielkaart
DA, DB, DC of DD 'of BB van textiel
kaart DE of bon JJ van.textielkaart DF.
Voor de bepaling of iemand een leeftijd
van 18 of 25 jaar bereikt heeft wordt in
dit verband uitgegaan van den leeftijd op
31 Mei 1942. Dit beteekent dus, dat zij,
die uiterlijk op 31 Mei 1942 18 of 25 jaar
oud worden, desgewenscht voor een tabaks
kaart (resp. sigarettenkaart) in aanmer
king kunnen komen. Behalve bij dep ta
bakshandelaar kail men ook zgn bon T
inleveren bij een hotel, oafè of restaurant,
.dat in het bezit is van'een tabaksvergun
ning.
Met nadruk wordt 'er voorts de. aan
dacht op gevestigd, dat men, nadat men
in het tijdvak van 11 April 1942 ,tot 18
April 1942 bon T van de textielkaart DA
of DB bij den tabakshandelaar heeft in
geleverd, geen versnaperingenkaart meer
zal kunnen verkrijgen. Evenzoo zal men,
nadat men in het tijdvak van- 11 April
1942 tot 18 April .1942 Bon P van de
textielkaart DA of DB bij den hande
laar in chocolade en suikerwerken in
geleverd heeft, niet meer voor een
tabaks- of sigarettenkaart in aanmerking
kunnen komen. De distributiediensten
zullen n.l. stóchts een tabakskaart of
sigarettenkaart tegen inlevering van
bon P en osn versnaperingenkaart slechts
tegen inlevering van bon T (voor kin
deren bonnen BB en JJ) afgeven. Voorts
zal er bij de uitreiking der kaarten
streng op worden toegesSen, dat geen
KANTONGERECHT SOMMELSSDIJK.
Zitting van Vxyia^g 10 ApijU 1942.
A.V., herbergier te H. staat terecht, dat
hij na sluitingstijd publiek in zijn café had;
n.l. een politie en een Duitsch militair. Hij
heeft het publiek tijdig verzocht zich ^te
verwijderen en kan dit door getuigen be
vestigen. Deze zijn echter niet verschenen.
Het O.M. vraagt o.ntslag van rechtsver
volging, eveneens voor het uit bovenstaand
voortvloeiend feit, dat verd. zich na 12
uur op straat bevond.
Uitspraak conjorm.
W. V. d. W. (te S. heeft de Arbeidswet
overtreden.
Het is echter njet bewezen, in welke
plaats de overtreding is begaan.
D. V. d. B. te S. heeft gewichten gebruikt
die niet voorzien waren van het vereischte
ijkmerk.
Verd. zegt, dat er geen loon voor be
taald of geëischt werd.
Het O.M. vordert vrijspraak,, waarop de
Kantonrechter hem, vrij spreekt.
J. P. te O. niet verschenen, heeft de
.dral^kwet overtreden. Hij had drank in
voorraad, doch deze was vopr hemzelf sp.
^jn pensiongasten.
Het O.M. acht het verhaal van verd.
niet erg geloofwa&,rdig.
Dan wordt deze,zaak aangehouden tot
de volgende zitting.
C. L. niet verschenen wordt eveneens aan
gehouden.
A. J., lahdarb.. te Den B. heeft te Oude
Tonge hout weggenomen. Hij geeft dit toe,
maar deed het, omdat hij in de kou zat.
Het O.M. eischt f 2.50 of 1 dag.
Verd. wordt veroordeeld tot f 2.of 2
dagen.
J. A. J., landarb. te S. had zijn fiets-
"lamp niet verduisterd.
Ejsoh f 3.— of 1 dag.
Uitspraak f 2.of 2 dagen.
E. L.., landarb. te Den B. heeft te Me-
Ussant met een rattenklem musschen .en
spreeuwen gevangen.
Get. L. v. P., landboUwersknecht, ver
klaart, dat hij gezien heeft dat ,verd. niet
alleen musschen en spreeuwen, maar ook
kokmeeuwen ving.
Get. Mej. N. de B. legt eenzelfde ver
klaring af.
Het O.M. acht *en boete van f 30.of
een hechtenis van 12 dagen hier niet mis
plaatst.
De Kantonrechter veroordeelt verd. tot
f 25.— of 25 dagen met verbeurdverklaring
der klem.
R. M. niet verschen/sn, overtreding leer
plichtwet.
Eisch f 2.-^ of 1 dag.
Uitspraak f 1.of 1 dag.
C. V. d. L. niet verschenen, zelfde feit.
Eisch en uitspraak f 2.of 2 dagen.
J. W., niet verschenen, zelfde feit. Eisch
f 2.of 1 dag. Uitspraak f 1. af. i dag
J. R. te M., niet verscbsnen, heeft op de
kade te Middelharnis binnen de strepen ge
staan.
Eisch f 2.— of 1 dag.
Uitspraak f 2.of 2 dagen.
P. H., J. B., J. A. J., en-J. H. allen niet
verschenen, zelfde feit en zelfde straf
Mej. G. R. te M.- heeft Samen met haar
man M. H. te O. T. hout weggenomen en
V,
