CriDWEEKBlAD5pGED.GnonDSlAG vöÖRDcZUID-HOainZEClJWSCliE EHAMDEn
N.V. ültgevfirsmaatscliappii „EILANDEN-NIEÜWS"
Verschillende berichten
14e Jaargang
WOENSDAö 1 APRIL 1942
No. 1331
Het modernisme in de
Ned. Herv. Kerk
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER 19 35 OPGENOMEN HET BLAD.ONZE EILANDEN" - 18E JA AR GANG
UROAVE VAN
- si3ïAABa3.'i^aas'Siir''"oèVpisB V"*^-
K1783
"H(«»
uus
Gevestigd te MfddeBumk i Fibu .Hendtflistr. 122 G Gbo 167930 F<»tboz 8 IA, 17.
Aboniiementsprga 93 cent per 3 maanden bfl vooruitbetajing.
Verscliü«t lederen Woensdag en Zaterdag 2 maal per week.
AJzondefmke nummers 6 cent Bultentaha 8 gulden per Jaar.
Bt^oaatooi voor SSeetaitd: St. 5iam-teBS^|h: Marirt, Telet. S9.
Hoofdredacteur:
TFT. BE WAAIi AdDDELHARNIS C 122.
(Opizoomer.)
En nu Op 25 o'o ure r. Deze andere promo,
tot van het modernisme was in, 1821 ge
boren en werd reeds op 25-jarige leeftijd
in 1846 professor in de wijsbegeerte te
Utrecht. In, zijn iaugureele oratie (rede
bij de aanvaarding van aijn ambt) sprak
hij over het onderwerp: De wijsbegeerte
den mensch met zichzelvên verzoenende.
Reeds hierin komt zij.n anti-Christelijke op
vatting tot uiting, dat het niet het ver
lossingswerk van .Christus*, dat den
mensch met God moet verzoenen, maar dat
de phiiosofie, dus menschelijke denkcon-
structie, in staat is.de mensch met zich
zelvên te verzoenen. Er li,gt ook in opgeslo
ten dat verlossing niet noodig is en daar
mede staat of valt tpch het Christendom.
Opzoomer benaderde de problemen van de
moderne cultui<r, vanuit een andere rich
ting als Scholten. Hij was de empirist, die
de natuurwetenschappelijke methode - der
ervaring en vv-aarneming toepaste in de
wijsbegeerte en theologie, die meedeed aan
de verkrijging der natuurwetenscha,ppen
en de uitkomsten daarvan als onfeilbaar
accepteerde. Met deze methode kwam hij
tot de conclusie, dat de wet der causaliteit
ook in de öïnkwereld onbeperkt heerscht en
dat de ervaring aantooiy:, dat -er v&cr-won
deren geen plaats is. Bovennatuurlijke din
gen kunnen wetenschappelijk njet bewezen
worden en daarom is het-geloof onweten
schappelijk, m.a.w. geloof en wetenschap
zijn onvereisnigbaarv. Christendom en mo
derne cultuur votmen een antithese. Dit
laatste is juist, het eerste niet, gelijk we
later zullen zien.
Toch'^had Opzoomer er behoefte aan, de
godsdienst, yoorzooVer die nog inhoud bij
heiïi had, een fundament tv? geven. De open
baring in de Schriift verwierp hij als onwe
tenschappelijk en verouderd; de rede kon
ook de kenli-on niet zijn enr' de ervarirg
evenmin. Hij leidde toen het geloof af uit
het .godsdienstig gevoel en gaf het daarmee
al een heel wankele basis. Het dogmatteoh-
intellectualistisch moilernisme van Echolten
was-tenminste nog tamelijk vast verankerd
in een gèdachtensysteem -maar het gevpels-
modemisme van Opzoomer dreef op de
wisselende stemmingen van het gemoed err
golfde op en neer met de omstandigheden,
waaruit te verklaren js,- dat de leerlingen
uit de school van Opzoomer veel Slechte
gewapend waren tegen aanvallen van scep
ticisme (twijfelzucht.)'Zijn beroemde leer
ling Allard Pierson heeft dat bewezen.
Vanzelfsprekend was de positieve inhoud
van Opzoomer's geloof slechts heel klein.
Al het specifliek-Christelijke was geëUmi-
werd, ofschoon hij nog wel „een eereplaats
voor Jezus wilde inru!im«3n onder de groot
te geesten van onsl geslacht." Scholten
heeft hem ervan beschuldigd," buiten de
grenzen van het Clitristendom te zijn ge
gaan en hij had daarin geen ongelijk, hoe
wel hij er zelf naar gereformeerd calvinis
tische maatstaf ook buiten stond. Inder
daad was Opzoomer radicaler en- minder
kerkelijk. Door zij.n ideeën gedreven, zijn
velen zijner volgelingsn buiten de kerk ko
men te staan. Ter kenschetsing ,ziijne(f ge
dachten laten we hier enkele uitspraken
van hem volgen, die we vonden in zijn be
kend werk „De Godsdienst."
„De vraag,, af de mensch behalve het
lichaam nog een ziel heeft, behoort niet tot
het gebfed van de godsdienst, maar van de
natuurkunde.
Van alle dogma's blijft alleen over dat
van de erkenning van God.
Is, Jezus ons een gewoon- mensch in die
zin, dat we hem niet langer als een boven-
menschelijk wezen kunnen eerbiedigen, in
de rij der menschen zelf is hij ons de meest
buitengewone,-de schoonste en verhevenste
openbarin,g der ware menschelijke natuur.
Het modernisme is de voortzetting van
het werk der Hervorming, -wier echte zonen-
niet in de aanhangers der Protestantsche
belijdenisschriften der 16e en 17e eeu-wr,
maar in hen alleen te zoeken zijn, die aan
den geest, niet aan ,de woorden der Heir-
vormers trouw blij-ven en het verdient daar
om den naam van Protestaritsch evengoed
als idle van Christelijk te dragen."
Commentaar hierop is overbodig. De mo
derne principiën blijken er onmiskenbaar
uit. Opzoomer en Scholten, beiden knappe
koppen met giroote talenten en veel invloed,
hebben -leder op zijn wijze het modernisme
gepredikt en groote schade berokkend aan
kerk en godsdienst. Ofschoon meermalen
met elkander in scherpe polemiek gewik
keld en vanuit verschillend uitgangspunt
redeneerend, waren ze in principe één, zoó.
wel negatief als positieiE. Zij kimnen daar
om met recht de vaders van het modernis-
m.e_ warden genoemd.
(Wjordt vervolgd.)
DE ZEEPBONNEN VERLENGD.
De secretaris-generaal van handel, nij
verheid en scheepvaart maakt bekend, dat
de geldigheidsduur van de ter verkrijging
van zeep aangewezen batmen, t.w. 211 al
gemeen, 228 algeme.3n, g-zeep, h-zeep, g-
toiletzeep en h-toiletzeep, is verlengd tot
30 April a.s.
JHR. Mr. H. A. VAN KAJBNEBEEK t
Commissaris der provincie Zuid-HoUajid.
De commissaris der provincie Zuid-Hol-
laTTid, minister van staat, jhr. mr. dr. H. A.
van Karnebeek, is gistermiddag, 67 jaar
oud, te 's-Gravenhage overleden. De ter-
aardebestelling is vastgesteld op Woensdag
1 April, om half twee op de begraafplaats
Oud Eik en Duinen te 's-Gravenhage.
BBKENDMAiaNG.
Het bureau van den bevelhebber der
weermacht in Nederland maakt bekend:
Vijf Nederlanders zijn bij een poging om
naar Nederlandsch-Indië te komen, ten
einde daar oorlogsdienst te doen tegen de
landen'van het driemogendhedenpact, ge
vangen gewmen op gebied buiten Neder
land. Zij zijn door een Duitschen krijgsraad
m'Erankrijk wegens begunstiging van den
vijand tér ,3ood veroordeeld. De vonnissen
•jJiin voltrokken.'"'^
ALLE ZANGVEBEENIGINGEN IN ÈÏJIV
BOND OPGENOMEN.
Geen- nader aarnneiangsplicht van de
Kultuurkamer.
De president van de Ncderlandsche kul-
tuurkamer' en de commissarissen voor niet-
commercieele vereenlgingen en stichtingen
maken bekend, dat krachtens -een door
laatstgenoemde op gro.'-.d van artikel 1 eer
ste lid der verordenin,g no. 41/1941 geno
men besluit, alle zangvereenigingen in Ne
derland met ingang van 15 Maart 1942
geacht worden te zgn aangesloten bij den
Nederlandscben Boiid van Zangvereenigin
gen, waardoor zij automatisch zijn opgeno
men in de groep Volksmuziek van het Mu-
ziel^gilde der Nederlandsche Kultuurkamer.
Vereenlgingen, welke aangesloten zijn bij
bovengenoemden Nederlandschen Bond van
Zangvereenigingen, benevens vereenlgingen
welke aangesloten zijn bij den Nederland
schen Kond van Dilettanten-orkesten, be
hoeven zich niet nader bij de Nederlandsche
Kultuurkamer aan te melden.
HET VEBPUCHT VEBKICHTEN VAN
DIENSTEN.
Ook buiten de igrenzen van het Ryk.
Bij verordening van den Rijkscommissa-
ris voor het bezette Nederlandsche gebied
is een wijziging gebracht in de Verordening
JSTó. 42/1941 betreffende de verplichting tot
het verrichten van diensten en betreffende
de beperking ten aanöen van het verande-.
ren van betrekking.
Artikel 1, eerste lid van genoemde ver
ordening zal met ingang van^eden luiden:
„ingezetenen van het bezette Nederlandsche'.
gebied kunnen door het Gewestelijk Ar
beidsbureau worden verplicht voor eén be
paalden tijd op een hun aangewezen plaats
diensten te verrichten."
Tot dusver luidde deze bepalin'g als volgt:
„Bewoners van het bezette Nedgrlandsche
gebied kunnen door het Géwestelgk Ar
beidsbureau vforden verplicht voor een be
paalden tijd op een hun aangewezen plaats
binnen het bezette Nederlandsche gebied
diensten te verrichten."
TOESTEMMING VEREISCHT VOOR HET
IN DIENST NEMEN VAN ARBEIDERS
BENEDEN 40 JAAR.
0.m. landbouw uitgezondierd.
Het Verordeningenblad bevat esn besluit
van de secretarissen-generaal van de de
partementen van sociale zaken -en van jus
titie betreffende de aanstelling en tewerk
stelling vanj werknemers.
Het besluit bevat de volgende bepalin
gen:
- De hoofden van particuliere en openbare
bedrijven en, besturen, alsmede degenen, die
een vrij beroep uitoefenen behoeven toe
stemming alvo'pans zij werknemers benaden
den leeftijd van veertig jaren aanstellen_of
te werk stellen. Het bepaalde bji het eerste
lid vindt geen toepassing, indien het werk*
nemers betreft, die 1. door een Gewestelijk
Arbeidsbureau zijn toegewezen of 2 in den
landbouw, disn mijnbouw,- de zee- en binnen-
scheepvaart, de zee. en binnenvisscher^j, de
Luchtvaartopleiiling In den Nationalen Jeugdstonm, De „Vliegende Hollander" eer
tijds een legende, is thans overal in Europa een levend begrip. De Jeugdstormers
toonen dit met hun model-zweefvUegerij op ondubbelzinnige wijze.
huishouding of op het gebied der gezond
heidszorg zullen worden aangesteld of te
werk gesteld.
Het verzoek om toestemming, als hoofd
in artikel 1, moet in tweevoud aan den
leider van het voor de plaats der werkzaam
heden bevoegde'"geïïestyiltik^.arbeidsbureau
worden gericht. Het verzoek dient met re--
denen te zijn omkleed. E(et dfent gegevens
te bevatten betreffende het aantal en ca
tegorie der werknemers, die zullen worden
aangesteld of te werk. ^§jiteM. Op het ver
zoek vjof.ut schriftelt)i^|^'?*Sriri0t)g5-i.-S'-Tres»--
sort beschikt.
Voorts bevat het besluit de gebruikelijke
strafbepalingen (hechtenis van ten hoogste
drie maanden-en geldboete van ten hoogste
drieduizend gulden.) Het treedt heden in
werking.
WETHOUDERSAMBT
-ALS HOOFDGROEP
Ontheffing ivoor de aangebleven
wethouiders vereischt.
Op grond van de verordening, regelende
de werkzaamheden, welke vroeger aan de
gemeenteraden enz. waren opgedragen, ver
richten sedert 1 September 1941 de wet
houders, die vóór dien dag ingevolge de
betreffende bepalingen van ,de gemeentewet
door de genaeenteraden werdish benoemd, de
werkzaamheden der wethouders, bedoeld in
genoemde verordening.
Ten opzichte van deze aangebleven wet
houders bestaat, zoolang zij laatstbedoelde
werkzaamheden verrichten, de mogelijk
heid ontheffing te verkrijgen van den ge
stelden eisch, da^ de bezoldigde wethouders
hun ambt als hoofdgroep uitoefenen. In
dien derhalve de sedert 1 September 1941
aangebleven wethouders hun wethouder
schap niet als hoofdgroep uitoefenen, is
bedoelde ontheffing vereischt.
Reeds heeft de commissaris der provin
cie Utrecht den burgemeesters jn die pro
vincie verzocht hem, ten behoeve van de
daarvoor in aanmerking komende aange
bleven wethouders, een verzoek om ont
heffing te doen toekomen.
BRITSCH-AMERIKAANSCHE SCHEEP
VAART LIJDT NIEUWE VERLIEZEN.
16 Koopvaarders tot zinken gebracht.
Het opperbevel van de Duitsche weer-
macht heeft gistermiddag een extra-bericht
bekend gemaakt, dat aldus luidt;
In den strijd tegen de Britsche en Ameri.
kaansché ravitailleeringsscheepvaart heb
ben Duitsche duikbooten nieuwe groote
successen behaald. Zij hebben in het Noor
delijke deel van -den Atlantischen Oceaan
en voor de Amerikaansche kust 16 -vtjan-
delijke koopvaardijschepen met een geza-
me'nlijken inhoud van.110.600 brt., waaron
der acht groote tankschepen met een in
houd van 73.900 brt. tot zinken gebracht.
DE HELFT VAN DE THEE IN .AMERIKA
De Engelsche Nieuwsdienst meldt uit
■Washington dat het bureau voor oorlogs
productie halveering van de theeconsump
tie in de Vereenigde Staten heeft gelast.
VOOR 28.000 BONT GESTOLEN
Uit een bontopslagplaats aan het Zee
burgerpad te Amsterdam zijn 62 zilver- en
platinavossen, ter gezamenlijke waarde van
28.000 gestolen.
SMOKKELHANDEL IN ROGGE.
Ambtg.nar.3n van den C.C.C.D. hebben
Vrijdag op den Rijksweg onder de gemeen
te Rosmalen een vrachtauto aangehouden,
die 40- zakken rogge vervoerde voor den
zwarten handel. De heele partij is in be-
ps^lag genomen. Uit het onderzoek lileek, dat
hier" een heci-eEffijIot de hand in had. Eeni.
ge personen uit Geffen''^n-"SSSWalen en
een Bosschenaar zijn gearresteerd.
Nu voor de sinaasappelen, waarva'n weer
een beperkte hoeveelheid is aangevoerd,
een bon is aangewezen, vestigt de gemach
tigde voor de prij233n er de aandacht op,
dat de prijs van deze vruchten op grond
van het prijsvormi'^gsbesluit 1941 is vast
gesteld op 80 cent per kg. Bij verkoop per
stuk mOet afronding naar beneden v/orden
toegepast.
ONTVLUCHTE ARRESTANT GEGREPEN
De ontvluchte arrestant A. I. de Haan,
-wiens hernieuwde aaiihouding enkele dagen
geleden door de politie is verzocht, is Vrij.
dag te Amsterdam weer gegrepen en op
gesloten.
DOODELIJK ONGELUK OP EEN*^'
VEERPONT
Vrijdag is een kabel van de veerpont aan
het Rijksveer te Maasbommel losgeschoten.
De kabel trof den 20-jarigeh "Wfeterings
met zoodanige kracTit tegen het lichaam,
dat hij op slag werd gedood.
ONDER EEN LOCOMOTIEF GERAAKT
Zaterdagochtend öm.stï'eeks negen uur is
de 42-jarige landbouwer J. Dols uit Elsloo
op den spoorwegovergang aan de Veen-
straat te Elsloo met paard en kar aangere
den door een passeerende locomotief, eh op
slag gedood. Het lijk is in beslag genomen.
De marechaussee stelt een onderzoek in.
Dols was weduwnaar en vader van tien
kinderen.
KOFFERTJE MET 2000 ÏN HET
BAGAGENET LATEN LIGGEN
Een inwoonster van Amsterdam, die Vrij
dagavond per trein naar Hilversum reisde,
vergat bij het uitstappen haar koffertje,
dat zij in het bagagenet had gelegd, mede
te .nemen. In het koffertje zaten o.m. een
bedrag van ruim 2000 aan contanten, in
een portefeuille geborgen, eenige sieraden
en toiletartikelen. Toen zij het koffertje
miste, was de trein reeds vertrokken, doch,
nadat de dienst der spoorwegen in .Amers
foort was gewaarschuwd, werd het daar in
een wagon teruggevonden. Inmiddels waren
echter de portefeuille met geld en de sie
raden verdweenen. De Hilversumsche re
cherche verzoekt ieder, die inlichtingen ver
schaiffen kan, zich tot haar te wenden.
STREEKBEURS TE BERGEN OP ZOO»I;
De beurs wordt gehouden in „De Hol-
land'sche Tuin" en de „Korenbeurs" en is
geopend op:
8 April 1942 van 9.00—17.00 uur,
9 April 1942 van 9.0017.0p uur,
10 April 1942 van 9.0015.00 uur.
er
ed-
VOEDINGSGEWASSEN IN EIGEN TUIN.
Zaai radijs en tuinteers .(stemekijkers.)
Ze beva;tten -vitamine C.
In aansluiting aan het advies van den
Voedingsraad voor het gebruik van radijs
en sterrekijkers verstrekte de Tuinbouw-
voorlichtingsdienst van de Directie van den
Landbouw ons onderstaande wenkisn voor
de teelt van deze zoo rijk aan vitamine .C
i'iij'hde gewassen.
sbruik radijs en sterrekijkers, beleg
ffötêrRSiW,"th'et^-ïi<?:c'f^eên'gêzohl T'C'
ie/, -(vant ze bevatten vitamine C. Meer dan
m andere jaargetijden moet men er in het
voorjaar op letten, dat er vitamine C-rijk
voedsel op tafel komt. -Aldus het advies van
het voorlichtingsbureau van den voedings-'
raad.
Zaai daarom ook radijs en tuinkers.
Iedereen kan deze groanten kweeken. Aan
de tuinkers wordt in deze serie later nog
eens een speciaal artikel gewijd.
Het zal echter wel goed zijn om hier
reeds te vermelden, dat deze pittige, ge
zonde voorjaarsgroente door een ieder,
zoowel .in den tuin als in een bak op het
balkon of in een kistje of bloempot op de
vensterbank in de kamer kon worden ge
kweekt.
Radijs houdt van een zeer lossen voedza^
men grond. .Ook in stadstuinen kan, wan-
neereer voldoende licht is, radijs worden ge.
kweekt. Toediening van al te veel. stik
stof kan een te sterke loofontwikkellng
tengevolge hebben, ten koste van de knoUe-
tjes. Men houde daarmede wel rekening.
Van begin Maart af kan radijs in den
vollen grond worden gezaaid. Dit kan breed
werpig geschieden of op rijtjes, welke 15
cm. uit elkaar liggen. „Per -vierk.M kan
men wel met 5 gram zaad volstaan. De za.
den mogen na de uitzaaiing wel ongeveer
een centimeter met aarde bedekt zijn. Lich.
te gronden pleegt naen na de bezaaiing met
een vlakke spade of zgn. plak vlak te
slaan. Komen de radijsjes door een goede
opkomst van het zaad te dicht te staan,
dan worden ze tot op minstens 5 cm. uit
gedund.
Ze leenen zich ook .zeer goed voor tus-
schenteelt tusschen erwten, tuinboonen e.d.
Goede rassen zijn de „roniiJe roode wit-
punt" en de ,>ronde -scharlakenroode." Even
als de tuinkers zijn echter deze radijsjes
- voorjaarsgewassen, welke niet geschikt zij.n
voor den zomer. 'Wlant; bij felle zonnehitte
en droogte worden ze voos en vezelig. De
rondt rassen zaaie men daarbm niet later
dan uiterlijk einde April en'voorts weer in
den nazomer.
■Wil men begin Mei nog wat radijs zaaien,
dan kan men daarvoor beter zgn. halflange
rassen nemen, b.v. de halflange scharlaken-
rood© witpunt^
Tenslotte bestaat er ook nog een ras, dat
goed tegen de zomerhitte bestand is, name
lijk lange witte ijskegel, welke een bijzon
deren pikanten smaak bezit en geschikt
is voor de, heete dagen van Juni, Jiili en
Augustus.
-■ EIEREN.
Eieren izonder Iwn tegen normalen prijs,
Het feit, dat de eieren, aifkomstig van
producenten, die geen krachtvoer krijgen
toegewezian, buiten de distributie vallen,
beteekentniet, dat deze eieren' vrij in prijs
zullen zijn. v
Ook deze eieren zijn gebonden aan de
maximum prijzen en zoowel het verkoopen
als koopen tegen hoogere prijzen is straf
baar.
