Ct!SUVEEKEMADQPGED.GD0n[)l5IA6 vöÖPDËZUID-HOaEnZ EllMIDm
N.V. OitgeTersmaatsciiappiJ „ËILANDEN-NIEUWS"
Het Daitsche Arbeidsplan.
Verschiiiende berichten
14e Jaargang
WOENSDAG 11 FEBRUARI 1942
No. 1317
Het modernisme in de
Ned. Herv Kerk
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER 19 35 OPÖENOMEN HET BLAD.ONZEEILANDEN" - 18^ JAAROANG
DTTGAVS VAN
BON 06 EN 07 VAN BOTER- EN
VETKAART VERLENGD.
K1783
Aboimementsprtis 93 cent per 3 maanden bfl vooruitbetaling.
Verschflnt lederan Woensdag en Zaterdag 2 maal per week.
Af zonderl^ke nunixners 5 c«it Biütenland 8 gulden pe<r Jaar.
Gevestigd te MiddeUianiis Friac Hendi^estr. 122 C Giro léT^O Fostbox 8 m TcL 17.
^fkaatoor voor Zeeland: St. BSaartens^Jb Majrkt, IMet. 69.
Advertentle-prtja 20 cent per regel.
Reclames 40 cent
Boofdredacteur:
TH. DB WAAL MIDDBLHARNIS C 122.
Inleiding.
De wereld van thans Is een oorlogstoo-
neel. Met allerlei wapentuig strijden de vol.
ken tegen elkaar en het lijkt wel, of deze
titanönkany» geen ander doel heeiXt dan het
najagen van materiëele voordeelen voor de
oorlogvoerende machten. Het lijdt echter
geen twijfel, dat er achter deze strijd meer
zit dan het streven naar economische ex
pansie of zelfhandhavingj; voor ieder is het
duidelijk, dat hij In hoogster instantie een
strijd der geesten is, welke straks t- en
dat is tragisch door de macht van het
zwaard tot beslissing zal worden gebracht.
Op het uitgebreide terrein der wereldge-
schiedenia is dit een steeds_ wederkeerend
verschijnsel, doch de historie leert ona te-
vsns, ,dat, zooals ook Napoleon moest er
kennen, op dé duur de geest trimnfeert
over het geweld. Zoo is dan het geestelijke
primair en het stoffelijke komt pas daarna.
Maar het is niet aan allen gegeven, de
geesten te onderscheiden, want daartoe is
noodig diepe, grondige kennis van Schrift
en historie, van theologie en phiiosofie, van
economie en staatsrecht. Het vereischt deze
studie, klaar geestelijk onderscheidingsver
mogen en inzichtj_in de principiën, welke
aan allerlei godsdienstige, wijsgeerige, ker
kelijke, maatschappelijke, economische en
staatkundige stroomingen ten grondslag
liggen.
Te midden van het krijgsirumoer, dat zich
rondom ons doet hooren, hebben wij nu een
gunstige gelegenheid om ons te bezinnen op
allerlei problemen. Velen hebben één of an
dere studie ter hand genomei? niet alleen
om zich aifleiding te verschaffen voor de
geest, maar vooral om zich een dieper in
zicht te verwerven op het terrein des gees
telijken levens. Dit gebied is ontzaglijk
wijd en schier onbegrensd. W^j willen daar
uit ook een keuze doen en hebben ons voor
gesteld in een serie artikelen te behandelen
het modernisme. Dit lijkt ei3n verouderd
en weinig urgent onderwerp, vooral voor
onze eilanden. Maar bij nader inzien zal
men ongetwijfeld tot de ontdekking komen,
dat hlerbö een geestesstrooming aan de
orde wordt gesteld, die zoowel in theolo-
gisch als in philosofisch en staatkundig op
zicht van een dusdanige beteekenls was en
nog is, dat een.b'espïeking ervan nog steeds
actueel moet worden geacht en nadere be
studeering van deze materie rgke vruchten
kan opleveren, omdat een toetsing van de
moderne levens- en wereldbeschouvring,
vanuit Schriftuurlijk standpunt, ons eigen
beginsel steeds beter en dieper doet'ver
staan en ons doet inzien, dat ook nu nog^
zfl het in andere vormen dan in de 19e
eeuw, de moderne geest der emancipatie
van Gods Woord zich onder ons volk in
sterke mate doet gelden, ja dat hij feitelijk
meer en meer de overhand krijgt, ook al is
het officiëele modemisme sedert vele ja
ren theologisch en kerkelijk in verval.
Achter het modernisme namelijk, dat wy
op het erf der Ned. Hervormde Kerk bijzon,
derlijk aantreffen, zit, gelgk we uitvoerig
hopen aan te toonén, een geestelijke levens
houding, die veel wijder van invloed en
gevolg' is voor het persoonlijke en puKieke
leven, dan over het algemeen vermoed
wordt. Juist omdat dit modernisme, begon
nen als universitaire theologie, zulk een
enorme invloed heeift uitgeoefend op ons
volksleven, direct en indirect; positief, maar
vooral ook negatief, omdat het beginsel,
waaruit het opkwam,.in breede lagen van
ons volk, bewust of onbewust, wortel heeft
geschoten, daarom is het noodig^ dit mo
dem principe te herkennen In zgn veler
lei openbarlngsvormen, ook van de tegen
woordige tgd. In de loop van deze serie
zal, naar we hopen, duidelijk worden, dat
nog steeds een diepe klove, een onoverbrug
bare antithese bestaat tusschen de moderne
levensvisie en de op Gods Woord en de
Belijdenis gegronde overtuiging van hen
die de Schrift eanvaarden als de eenlgé
norm voor geloof en leven.
By de behandeling van dit omvangrijk
onderwerp zal daarop de nadruk moeten
vallen. We stellen ona echter voor, mede
ter aanwakkering van verdere studiën over
.dit en andere onderwerpen, ons niet te be
perken tot een schets van de moderne be
ginselen en van de positie der moderne
richting, maar-tn den breede na te gaan
de voorgeschiedenis van het ontstaan van
het 19e eeuwsche modernisme, de geestelij
ke vaders der nioderne theologie, de ge
boorte dezer richting in de kerk, haar ker-
kelgke en buiten-kerjielijke historie en po
sitie, ook tegenover de Synodale Organisa-
tie en de andere richtingen, haar invloed op
de onkerkelijkheid, de consequenties van
haar optreden voor het onderwas en de
staatkunde, de kunst en de wetenschap en
niet het minst ook de funeste invloeden,
die de moderne levensTjeschouwlng heeft
gehad met de betrekking tot de ontkerste
ning van ons volk. Daarbij hebben we dan
telkens gelegenheid, allerlei belangwekken
de gebeurtenissen, stroomingen en persoon
lijkheden, die in eenlgerlei verband staan
met dit onderwerp, mede te bespreken' en
bij de behandeling van het theologisch
standpunt van het modernisme verschillen
de belangrijke kwesties als van de onfeil
baarheid des -Bijbels, de bgzondere openba
ring, de SchrMtoritiek en meer andere te
belichten. Zoo men ziet, het onderwerp is in
alle opzichten de belangstelling waard en
een jirincipiëel-historische behandeling ervan
kan ons inzicht in de geestelijke stroomin
gen, benevens eigen beginsel in bijzondere
mate versterken.
Wanneer men van modernen spreekt, dan
denkt .men in de eerste plaats aan diegenen
In en buiten de Ned. Hervormde Kerk, die
in godsdianstig-theologisch opzicht een vrije
houding aannemen tegenover de Schrift en
deze niet erkennen als het Woord van Qod,
zoodat zij zich daarvan ten eenenmale ge
ëmancipeerd hebben. Deze modernen, die,
zooa.ls we later zullen zien, nog steeds een
zeer groote fractie vormen In de Hervorm
de Kerk, komen op onze eilanden Plakkee
en Tholen wel in gering aantal voor en
hebben nergens de kerk in handen, omdat
op deze eilanden alle plaatselijke kerkelijke
gemeenten zich aan de gereformeerde belij
denis- houden, maa:r niettegenstaande dit
feit is het ook voor onze' bevolking zeker
_niet van belang ontbloot, zich rekenschap
te geven van het principieel verschil, voor
al ook, omdat in enkele gemeenten afdeelin.
gen bestaan van de Nederlandsche Protes
tantenbond, die een eigen voorgangster
hebben, zoodat men ook practisoh met deze
richting in aanraking kan komen.
Bestudeering van de beginselen en de po.
sitie van het modernisme doet zien, dat het
nog steeds een zeer gevaarlijk* strooming
is In ons kerkelijk leven, die men niet be
hoeft te onderschatbsn, ook al is het aan
tal aanhangers ervan op vele plaatsen in
deze streken niet heel groot. Het gaat hier
in onze gemeenten niet in de eerste plaats
om een kerkelijke strijd v,an rechts tegen
links-; de modernen, zoo ae ér ztjn, bleven
zooverre in de minderheid, dat zij zelf geen
kerkelijke actie voeren, maar buiten de of.
ficiëele kerk bevrediging zoeken voor him
godsdienstige behoeiEten. Voor onze streken
gaat het er meer om het moderflisme in zijn
cultureel-maatscha,ppelijke openbaringen te
onderkennen. Daartoe kan een niet te be
knopte uiteenzetting, die vooral de verschil
punten met de gereformeerd-calvinistische
levens, en wereldbeschouwing naar voren
brengt, goede dienst)3n bewijzen.
Onze bedoeling is dus niet een polemiek
te voeren, waarbij allerlei minder belangrij,
ke kwesties van kerkelijke aard aan de or
de komen. We bepalen ons bij de hoofdza
ken en de beginselen en willen bedenken,
dat het nu zeker geen tijd is om futiliteiten-
op te rakelen en verschillen te zoeken,
waar deze eerst geconstrueerd moeten
worden. Dit laatste behoeft hier niet te ge
schieden. Van beide zijden wordt erkend,
dat er een diepe princlpiëele controvers be
staat tusschen het modernisme eenerzijds
en de op de Schrift gebaseerde reformatori
sche beginselen anderzijds. Deze controvers
is niet van tijdelijk karakter, maar is de
eeuwen door, zij het in verschillende phllo-
sofische en theologische systemen, te con-
stateeren geweest en zal dit ook steeds
blijven, omdat het is de belichaming van
de groote strijd tusschen de leer van den
autonomen mensch en die van de absolute
souvefeiniteit van God en Zfln Woord op
elk levensterrein.
(Wordt vervolgd)
MojbOisatie van alle Baropeesche
arMldskracbten.
Ook op Nederlanders een beroep (gedaan.
De Nederlander is, als weinig anderen
ter wereld, aan huis en haard gehecht. Hij
reist graag en veel, rnaar het middelpunt
van ztjn denken vormt toch altijd zij nge-
zin en zjjn woning. Mijn huls is mijn
burcht" is ztJn motto.
Nu ziet hij aich voor de noodzakelijkheid
geplaatst deze gevoelens tijdelgk op den
achtergrond te dringen, want van Duitsche
zijde laat men er geen twgfel over bestaan,
dat ook, de Nederlandsche arbeidsmarkt
een beroep zal worden gedaan. Reeds wer
ken 180.000 Nederlanders in Dultschland of
Noord-Frankrgk, met Inbegrip van de
grensgangers, en hét laat zich aanzien, dat
het daarbfl niet zal blijven. Met de opdracht
van Ryksmaarschalk'Göring aan den direc
teur-generaal van den Arbeid, dr. Mansfeld,
is het sein gegeven tot een mobilisatie van
alle Europeesche arbeidskrachten.
Hoe dit alles precies in zijn werk zal gaan
is thans nog niet met stelUgheld te zeggen.
Van Duitsche zijde stelt men er grooten
prijs on. dat de arbeiders zich vrijwillig be
schikbaar Sitellcn. Men vrijst op de arbe'ds-
vooi-waarden, welke voor den buitenland-
schen arbeider felijk zijn aan de voor
Duitsche v,'erkkracht5ai geldende. De arbei-
der, die zjn gezin acjiterlaat, geniet boven
zijn loon, dat varieert van 45 tot iOOmark
P'T iveek, nog een zi.n. scheidingstoelage,
terwijl de sociale vel^orging van hem en
zijn gezin -verzekerd |s. an het loon moet
ten minste 60 pCt. naar de familie worden
overgemaakt. Gedurende de eerste weken
van het dienstverband wordt daarenboven
vanwege 't departement van Sociale Zaken
een overbruggingssteun aan de achterge
laten betrekkingen verstrekt.
Dultschland'brengt thans eiken beschik
baren man aan het front. In zijn jongste
rede heeft Hitler het nog gezegd: -..Wij heb
ben een tegenstander voor ons, die nume
riek in de meerderheid moge'iijn, maar van
het voorjaar zullen wij hem gelijk zijn."
Voor eiken strijder met de' wapenen zijn.
bij' de huidige sterk gemechaniseerde oor
log-voering verscheidene arbeidskrachten
achter het front noodig voor de verzorging
met wagens, munitie, brandstof, levensmid
delen enz. En, zoo hïiorden wij het dezer
dagen iformuleeren, tegenover deze worste
ling van het Duitsche, volk om Europa voor
het bolsjewisme te heljoeden, staat een
moreele plicht van dé overige Europeesche
volken: dezen strijd nter vermogen te steu.
nen. Het is zelfs denkbaar dat de mate,
waarin deze steim Wordt verleend, van
grooten invloed kan ^"n op den na-oorlog-
schen status van het betreffende land.
Dat Dultschland bij- dit alles in de eerste
plaats het oog heeft f.t>4e jeugdige arbeids
krachten, is duidelgk. Deze toch vprmen de
meest valide groep werkers, zij kunnen
zich gemakkelijker aan een veranderde
levens^jze (bijv. in een werkkamp) aan
passen en kunnen over het algemeen in
korterén tijd worden omgeschoold. Aange
nomen althans dat aij niet dadelijk in hun
eigenlijke beroep geplaatst kunnen worden,
hetgeen, zooals hier te lande thans wel ge
bleken is, zooveel mogelijk wordt nage
streefd. Dit laatste is uiteraard in het be
lang van werkgevers zoowel als van werk
nemers.
Men mag dus ongetwo'feld verwachten
dat binnenkort nadere bijzonderheden be-
lasnd zullen worden omtrent den onivang
en. de draagwijdte van het ,j>lan van den
arbeid." (Tel.)
GASLOOZE UREN,
Met ing^ang van gisteren.
De transportmoeiltjkheden, welke er
thans zijn, maken het noodzakelijk, bü
het electriclteits -en gasgebruik de grootst
mogelijke zuinigheid in acht te nemen.
Ten einde de gsisvoorziienlng zooveel mo
gelijk voortgang te doen vinden, is de in.
voering van zoogenaamde gaslooze uren
noodzakelijk gebleken. Derhalve Is .bepaald
dat van 15 tot 17 uur en van 21 tot 6 uur
geen gas verstrekt z^ worden.
Deze maatregel ging in Zond,agavond 8
Februari.
Deze regeling ^eldt voor het g e h e e Ie
land.
HET AABDAPPELRANTSOEN
TIJDELIJK GEHALVEERD,
AaavQlling m.et peulvruchten.
De secretaris-generaal van lanlbouw en
visscherij maakt het volgende bekend met
betrekking tot de distributie van aardappe
len en .peulvruchten.
Bg de stopzetting van de particuliere
winterbevoorrading met aardappelen is me
degedeeld, dat bjö de bevolkingscentra vol-
doehde reserve-voorraden aardappelen la
gen opgeslagen, om daarmede den winter in
te gaan. Thans Is er reeds gedurende vier
of vijf weken uit dien voorraad geput. En
nog zal met de aardappelvoorziening on
der de heerschende zeer moellgke omstan
digheden op deze wflae nog eenigen tijd
kunnen worden doorgegaan.
Het is echter onzeker, hoe lang nog
uit ^e voorraden zal moeten worden ge
put, zoodat de overheid gedwongen Is tot
een voorzichtige verbruikspolitiek,
k. Da^^. ^pAat o v<^k öf-» ir-^a>^H
k:K -^ Tfe^ti&K
Daar graat U voor op de bion! En de
reiniging'sdienst neemt het niet mee!
i (Polygoon-Leemker)
Jongens! Daar krijgen we weer nieuw
papier,voor terug!
(Polygoon-Leemker)
Daarom is besloten tot het volgende:
Gedurende het tijdvak van 8 Februari
tot en met 21 Februari a.s. derhalve ge
durende twee weken, zal 'elk van de
met 8a genummerde boimen van de aardap-
pelkaart recht geven op het koopen van
1% kg aardappelen. Volledigheidshalve
wordt hierbij opgemerkt, dat de normale
verbruiker over twee aardappelkaarten,
derhalve overtv/ee met 08a genummerde
bonnen beschikt.
Voorts geeft gedurende genoemd'tijdvak
bon 8b van de aardappelkaart recht op het
koopen-van. l^lsjf- aardappelen.
Teneinde de gevolgen' van deze tijdelijke
halveering van het rantscen op te vangen,
is bepaald, dat gedurende het tijdvak van
15 Februari tot en met 28 Februari a.s.
eerr nader aan te wijzen bon van de aardap.
pelkaart recht zal geven op het koopen van
750 gram peulvruchten. Bovendien zal van
8 tot en met 21 Februari bon 212 van de
bonkaart algemeen recht geven tot aan
koop van 250 gram peulvruchten.
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
men genoegen zal dienen te nemen met de
soort peulvruchten, welke de winkelier
voorradig heeft, met andere woorden, men
kan niet en- zeker niet voor alle bonnen,
waarover men beschikt, een bepaalde soort
peulvruchten verlangen.
Voorts is, teneinde te waarborgen, dat
een ieder op de thans geldige bonnen van
de aardappelkaart ten volle zijn rantsoen
zal kumien betrekken, bepaald, dat de gel
digheidsduur van bon 07a en 07b van dé'
aardappelkaart, welke zou eindigen op Za
terdag 7 Febr., wordt verlengd tot en met
Zaterdag 14 Februari.
OPROEP AAN AXRDAPPELTELERi
EN -HANDELAREN.
Tot arbeid op Zon^g.
De volgende publicatie stond Zaterdag in
de Dagbladen:
De ihoelltjkheden, die zich meer en meer
in het vervoersapparaat doen gevoelen, zgn
van grooten invloed op het levensmiddelen-
vervoer, in het bijzonder onder de huidige
omstandigheden. Vooral ten aanzien van
het aardappelvervoer zijn thans bijzondere
maatregelen geboden.
Het spreekt vanzelf, dat van" de zijde
van de overheid alles wordt gedaan om dit
vervoer zoo vlot mogelgk te doen verloopen,
doch zonder medewerking van allen, die
eenig,aandeel hebben in de voedselvoorzie
ning, zal dit niet wel mogelijk zijn.
Het is een gfebiedende elsch, dat ook
Zondag aardappelen afgeleverd, geladen ge.
lost en afgenomen kunneü worden. De di
recteur-generaal van de voedselvoorziening
heeift daarom de Vèbena, de in de voed
selvoorziening Ingeschakelde organisatie
van den aarda^pelgroothandel, opgedragen.
Zondag met de werkzaamheden voort te
gaan.
Het is echter niet voldoende wanneer
slechts een schakel in de keten haar mede
werking verleent.
Daarom doet de 'directeur-generaal
van de voedselvoorziening een dringend
beroep op de aardappeltelers om ook
Zondag a.s. af te leveren, en op de klein
handelaren om 'dienzelfden dag aardap
pelen af te nemen bg de plaatselijke ver
koopkantoren der Vebena.
P.S. Op het eiland Voome en Putten
zgn er inderdaad Zondag putten opeuge-
hakt, om aardappels te kunnen afleveren,
(Red.)
DE BOTERSCHAARSCHTE
Op do Böterbomnen mag geen Margarine
geleverd worden.
In verband met de boterschaarschte doet
zich o,p het oogenbik de vraag voor of
het niet'mogelijk is op boterbonnen marga
rine beschikbaar te stellen, want, zoo wordt
er gezegd, de winkeliers hebben margarine
genoeg, zg zitten er vol mee. Of dit laatste
waar is zij in het midden gelaten, maar in
alle geval is een overschakeling van boter
op margarine, als hier bedoeld, -niet moge
lijk, tenminste niet gewenscht, omdat mar
garine bestemd Is voor de gezinnen met de
kleinste beurzen. Zou men op boterkaarten
margarine ga§n verstrekken, dan zou men
vermoedelijk heel spoedig voor het feit ko
men te staan, dat voor deze mlnstbedeal-
den, die vet hard noodig hebben, ook geen
margarine meer beschikbaar was. Aan een
verstrekking van margarine op boterkaar
ten kan dan ook geen denken zijn.
Overigens is van bevoegde zijde aan de
N.R.Ct. wordt verzekerd, het aantal derge
nen, die op him boterbonnen geen boter
kunnen krijgen, minder groot is dan men uit
de geruchten daaromtrent wel zou kunnen
aifleiden. Een enquête, in den Haag gehou-.
den, heeft dit aangetoond. Voor hen, die
op het oogenbljk geen boter kunnen krijgen
is het natuurlijk onaangenaam. Zij hebben
wellicht echter nog eenige reserve. Boven
dien wordt, zooals men uit de desbetreffen
de berichten heeft kunnan zien, de afloo-
pende boterbon verlengd, zoodat men de
Schade alsnog kan inhalen. Men bedenke,
dat de overheid zich in 'dit geval voor de
overmacht van de bijzondere omstandighe
den moet bukken. Zij doet Intusschen alles
om den aanvoer van boter zoo regelmatig
mogelijk te laten verloopen en de grootste
inspanning is haar in dit opzicht niet te
veel.
Nadruk wordt er op gelegd, dat de boter
schaarschte een voorbijgaand verschijnsel
is, dat uit de wereld zal zgn, zoodra het
transiport weer normaal kan functlonee-
ren. -
Het geval schijnt zich te hebben voor
gedaan, dat een winkelier op een boterbon
margarine heeft verstrekt en wel tegen bo-
terprijs. Er zij op gewezen dat men hier
met een dubbele overtreding, zoowel van
den winkelier als van zijp klant te doen
heeft, want op een boterkaart mag geen
margarine worden verstrekt en natuurlijk
zeker niet tegen den boterprijs. 'Een
overtreding In het kwa.draat!
Tot Donderdag 18 dezer.
De secretaris—generaal van landbouw
en visscherij maakt bekend, dat de geldig
heidsduur van de bonnen „06" en „07" van
de boterkaart en de vetkaart wordt ver
lengd tot en met Donderdag 18 dezer.- Tot
en met genoemden datum kunnen houders
van boterkaarten derhalve met genoemde
bon nog 125 gram boter koopen. De hou
ders van vetkaarten kunnen voorts nog tot
en met 18 Februari op bon „06" 125 gram
boter met reductie en op bon „07" naar
keuze 125 gram margarine of 125 gram
boter zonder reductie betrekker».
