„EILANDEN-NffiUWS"
Simon Gieke
mmi.. mii.
2e BLiD - ZATERDAG 4 NOVEMBER 1939 - No. 1089
BINNENLAND
Nederland en de Mobilisatie.
DRAISJflA-vaNVALKENBÜRC; 'S-J
"iLEVERl
•et!ri«i»w''--"^
^"ZACHT V?W smaak-PRUS TOct
De ketter van Scherpenisse
Cbr. Weekblad op Ger. Grondslag voor de Zuid-HoU. en Zeeuwsche Eilanden.
Uiteavevande N.V. .Ellanden-nleuw!" MiddelharnU Tel 17 Giro 167930, PostbuaS
Weinig O.W.-ers Maatregelen, te
gen prysoipdryiving VenJiiiiste-
ringen ondter de militairen te Oss ont
dekt Deel van liiChting 1934; naar
huis Nieuwe lichtingen tlitkee-
ring van menage-geilden bij periodie
ke verloven Over d!e Staatsfinan-
ciën en de tekoi^ten 15 millioen
voor luchtaifweer gesichut Staat
ivan beleg lm tal van gemeenten
De distributie Allerlei.
Deze mobilisatie is er een, waarbij wei-
nig O.W.-ers zullen worden .gekweekt. Voor
de generatie van thans, die niet van den vo-
rigen wereldnoorlog afweet, verklaren we
wat O.W. beteekent: Oorlogswinstmakers.
Tegen het maken van oorlogswinst heeft
de Regeering scherpe maatregelen genomen
wat zeer is toe te juichen. Prijsopdrijving
Is uit den booze, de kleine man wordt er
het eerst de dupe van. Er zal er zoo hier en
daar nog wel een zijn, idie uit de omstan
digheden een extra winstje slaat, maar de
meesten onder de zakenmenschen hebben
of schade, of een strop.
Er is een andere catagorie van menschen
die we hier willen noemen, welke door de
mobilisatie er ook beter van willen worden.
Dat zijn die, die het niet zoo nauw nemen
met '^et „mijn en dijn" zooals uit de arres
taties te Oss is gebleken. Alweer Oss! De
militaire politie heeft daar verschillende
ongeregeldheden ontdekt, waarbij een fou-
rier in arrest is gesteld, verdacht van het
verduisteren van dekens. Een compagnies
commandant, Th. S, S. L., heeft het nog
erger gemaakt, in het korte tijdje dat we
nog maar mobilisatie hebben, zou hij het
Rijk voor f 25.000 benadeeld hebben. Bij
zijn arrestatie vond men nög een bedrag van
f 7.000 op hem, dat het Rijk toebehoorde.
De mobilisatie kost de schatkist toch al
millioenen guldens, mogelijk dat het wel
wat minder kon, want er wordt bar mee
omgesprongen! Maar als het zóó gaat, zoo
als te Oss en elders, is er heelemaal geen
eind aan.
Voor enkele groepen soldaten komt er
voorloopig wèl een eind aan hun .dienst-
tgd. Onvoorziene omstandigheden voorbe
houden, ligt het in het voornemen om de
dienstplichtige korporaials en soldaten, be-
hoorende tot de hierna genoemde lichtings-
ploegen op de daarachter vermelde data
in het genot van onbepaald klein verlof
te stellen:
Lichting 1924, bereden artillerie: 15 Nov.
1939, Liichting 1924, motorartillerie: 15 No
vember 1939. Liichting 1924 kustartillerle
js'^lsv.'Anfeer tf>3.9,,xiohttas: I924...luciit-
doeiaitiilerie: 5 Januari 1940.
Voorts ligt het, onvoorziene omstandig
heden voorbehouden, in het voornemen om
de dienstplichtigen van de hierna genoem
de lichtingsploegen op de daarachter ver
melde data voor eerste oefening in wer-
kelijken dienst te roepen.
Lichting 1939, bereden artillerie: 18 De
cember 1939. Lichting 1939-2 pioniers: 5
Februari 1940. Lichting 1939-2 verbindings.
troepen: 20 November 1939. Lichting 1939-2
torpedisten: 20 November 1939. Lichting
1940 motordienst: 20 November 1939.
Lichting 1940-1 kustartillerie: 18 December
1939. Lichting 1940 motorartillerie: 18 De
cember 1939. Lichting 1940 luchtdoelartil
lerie: 8 Januari 1940. Lichting 1940 artil-
lerle-meetdienst: 8 Januari 1940. Lichting
1940 eskadrons pantserwagens: 15 Januari
1940.
Over de financiën hadden we het zooeven
De Staatsfinanciën zijn een probleem van
de eerste rang, waarover in de Tweede Ka
mer deze week van belang is gedelibereerd.
Wat de nieuwe begrooting betreft, heeft de
oud-minister van Finantiën, minister de
Wilde, te Utrecht voor de Nederl. Mij. voor
Nijverheid en Handel, een rede gehouden
over de Nederlandsche Staatsfinanciën en
daarbij o.m. gezegd, dat formeel het te
kort voor 1940 becijferd wordt op f 5.5 mil
lioen, maar feitelijk niet minder dan f 55
millioen groot is. Is dit reeds verontrustend
het wordt nog erger als men weet dat waar
schijnlijk het tekort voor 1941 nog f 60 mil
lioen hooger zal zijn. De regeering zelve
toont dit in de stukken aan.
De belastingverhooging van f 50 milli
oen, die de regeering voorstelt, is dus bij
lange na niet genoeg om straks het wis
kundig zeker komende accrès der uitga
ven te financieren. Deze belastingverzwa.
ring, die strikt noodzakelijk is, legt intus
schen weer een nieuwe last op particulier
en bedrijf.
En nu betreft dit alles nog maar de nor
male ontwikkeling. Met de ingetreden oor
logstoestand is dan nog geen rekening ge
houden. Raeds nu is voor de mobilisatie
tweemaal honderd millioen gulden aange
vraagd. Maar natuurlijk kunnen daaruit de
ifinancieële gevolgen van de ingetreden oor.
logstoestand op militair, economisch en so
ciaal gebied niet gefinancierd worden. De
uitgaven van de crisisdienst, die in verband
met de vorige oorlog in het leven geroepen
is, hebben destijds het formidabel bedrag
van f 2.3 milliard bereikt.
Er komt weer een leeningsfonds, waar
van de uitgaven gewis, maar de inkomsten
volkomen, onzeker zijn. Bij een vorige gele
genheid heeft de oorlogswinstbelasting onge
veer een milliard opgeleverd, maar, wie zal
zeggen, of dit ook nu het geval zal zijn?..."
We hebben zooeven al betoogd, dat daar
weinig kans op is. Het ziet er met onze
financiën, alles behalve rooskleurig uit.
In de Tweede Kamer-vergaderhig
van Woensdag, heeft minister de Geer mee-
gedeeld, dat de S t a a t v a n b e 1 e g in ver
schillende gedeelten van het land zou wor
den afgekondigd. De President legde er den,
nadruk op, dat geenerlei verband gezocht
moet worden met de beknotting van de
persvrijheid, waartoe dit middel slechts in
het alleruiterste geval zal worden aange
wend, Het besluit is in werking getreden
j.l. 1 Nov. voor een groot aantal gemeenten
in de provincie Noord-Brabant. Gelderland,
Zuid-Holland, Noord-Holland, Zeeland,
Utrecht, Friesland en Limburg. Het is al
leen voor die plaatsen, die een bijzondere
beteekenis hebben Voor de landsverdediging.
Van de talrijke bijzonderheden, ,die mr. de
Geer meedeelde over andere onderwerpen,
noemen wij de aanschaffing van 80 kanon
nen voor luchtaifweer voor f 15 millioen.
Zij zullen binnenkort worden afgeleverd. Te
gen het vQoriaar^ is-^eec-ivetaontwerp op de
gemeente-financiën te verwachten.
Extra-parlementair noodkabiniet.
Mr. De Geer noemde zijn kabinet een ex
tra-parlementair noodkabinet. Dr. Dec
kers verklaarde bij de replieken, dat door
of vanwege de r.k. nimmer eenige fractie is
gevoerd om een eventueele opdracht tot ka
binetsformatie te ont;gaan.
De Distributie.
Minister Steenberghe heeft deze week
voor de radio verzekerd, dat nimmer tot
distributie wordt overgegaan, zonder dat er
goede gronden voor zijn. De handel moet
zooveel mogelijk doorgaan.
Interessant is dat bij deze distributie-re
geling tot-uiting is gekomen, dat er 87.000
kruideniers in Nederland zijn, terwijl men
meende, dat er maar 40 50.000 waren. Van
deze 87.000 Waren er echter 20.000, die nog
geen 10 K.G. winkelwaren per week omzet
ten! Van de overblijvende 67.000 waren er
50.000 die een omzet hadden van meer dan
5 Itg. suiker per week. Vrees voor suiker-ge.
bruik behoeft er niet te zijn, er is, naar de
minister meedeelde, een voldoende suiker
voorraad.
aft H:
ALLERLEI
In de afgeloopen week is ook de van
moordverdachte Koorens uit Batavia in Ne
derland aangekomen.- Gedeeltelijk heeft hij
toegegeven. Zijn vrouw was tegen de kachel
gevallen en daarbij gedood. Uit vrees om
dat liij in onmin met zijn vrouw leefde
heeft hij toen het lijk verdonkeremaand. Het
misdrijf is dezer dagen in zijn woning te
Amsterdam gereconstrueerd, nu de verdach
te zoover heeft bekend, zal de politie mo
gelijk de rest ook waarmaken.
Moeilgker is het met het geval van den
moordenaar van de veehouder Ter Horst
uit Leidschendam. De uniform van den kor
poraal en de puttee's zijn in een sloot in de
buurt opgevischt. De auto heeft men nog
niet kunnen ontdekken. Van den moorde
naar zelf is tot heden nog geen spoor ge
vonden.
Het kindervliegtuig van de K.L.M, is te
Medan aangekomen. Allen verkeerden in
een beste stemming. De reis was zeer vlot
verloopen. Te München, Rome en Napels
werden tochtjes gemaakt ter bezichtiging
van deze steden; de Nederlandsche Consul
te Alexandrië gaf tijdens het verblijf aldaar
een kinderpartrj, ook de Nederlandsche Con
sul te Flangoon heeft een feestje georgani
seerd.
Het Nederlandsche m.s. „Pegasus," met
een lading uien op reis van Middelhar-
n i s naar Londen, bevond zsich Zaterdag j.l.
tijdens zwaar weer ter hoogte van Southend
en seinde om hulp. De deklast sloeg
over boord, terwijl de machinekamer water
maakte. Het in de nabijheid zijnde Zweed-
sche s.s. „Lestris" nam zes van de uit acht
personen bestaande bemanning aan boord.
De kapitein en tweede machinist bleven aan
boord van de „Pegasus." Later seinde de
kapitein, dat het gevaar geweken was en
het schip opstoomde naar de Theems, waar
het inmiddels arriveerde en voor anker .ging
De zes personen, welke door de „Lestris"
aan boord waren genomen, zijn weer op de
„Pegasus" overgegaan. Twee reddingsboo
ten zyn verloren gegaan.
Uitkeering van menage-gelden by
perioidiiake verloven.
Naar wy vernemen, heeft het Departe
ment van Defensie op het oogenblik een re
geling in voorbereiding, waardoor aan mili,.
tairen, die met verlof gaan, zoogenaamd
„mena.ge-geld" zal worden verstrekt. Er is
nog geen beslissing genomen, maar zij kan
dezer dagen tegemoet worden gezien.
De minister van Defensie heeft, daar op
het oogenblik geen enkele regeling voor me-
nage-gelduitkeering bestaat, overwogen of
hij daaraan tegemoet zou kunnen komen
door verhooging van de kostwinnersvergoe.
ding dan wel door het toekennen van mena
gegeld aan lederen dienstplichtige. In het
eerste geval zou de regeling alleen ten
goede komen aan degenen, die kostwinners,
vergoeding uitgekeerd krijgen, Het is daar
om misschien aanbevelenswaard om de laat
ste oplossing te kiezen. Vermoedelijk kan
dan ook een beslissiiig in die zin worden te-
gemoetgezien. Uitkeering van het mena
ge-geld zal alleen geschieden bij periodiek
verlof.
PRIJSVERHOOGING
CONSUMPTIEMELK
De Minister van Economische Zaken
deelt m>;de, dat ten gevolge van de
stijging der zuivelprijzen het beloop
der zuivelwaarde, welke den grond
slag vormt voor den prijs, welken de
veehouders in het wettelijk consump»
tiemelkgeb;ed in het Westen des
lands V or hun melk ontvangen, zoo
danig is, dat een verhooging van den
prijs, welken de melkhandel betaalt,
noodzakelijk is geworden. Derhalve
wordt deze prijs 1 cent per liter ver
hoogd, hetgeen gepaard gaat met een
overeenkomstige verhooging van den
miniiaumverkoopprijs voor consumptie
melk in genoemd gebied. Deze verhoo
ging zal 5 November a. s. ingaan.
,De oudjes doen het nog bestDo Amsterdamsche brand
weer is bezig met het beproeven van de brandputten
GEEN OORLCGSBROOD.
De samenstelling van dagelijksch brood
zal voorlopig niet veranderen, Het
zoogenaamde „oorlogsbrood" zal men
nog niet behoeven te eten. Evenmin
wordt op het oogenblik aan distributie
van brood gedacht. Slechts indien het
in de toekomst zou blijken dat men
brood als veevoeder zou gaan gebrui
ken, zou een distributie maatregel over
wogen kuiinen worden.
's-Gravenha.ge, 1 November 1939.
DE DEFINITIEVE KUNSTMEST-
TOEWIJZING.
De Voedsel-Commissaris voor Zuid-Hol
land deelt ons het volgende mede:
Alleen in zeer bijzondere gevallen kan
hiervan wellicht worden afgeweken, n.l.
als:
a. De tuinbouwconsulent of landbouwcon-
iü .-SMlenfc.op verdoek yan betrokkene een
onderzoek heeft ingesteld en zoodanige
vrtjziging deugdelijk en schriftelijk bij
den Provincialen Voedsel-Commissaris
motiveert.
b. De oppervlakte, waarop de toewijzing
is gebaseerd blijkens schriftelijke uit
eenzetting van den betrokkene aan de
afdeeling Kunstmestdistributie van den
Provincialen Voedsel-Commissaris, An
na Paulownastraat 22, Den Haag kn-
nelijk op een vergissing berust.
In beide gevallen is het volkomen.overbo
dig zich over zoo'n wijziging persoonlijk in
verbinding te stellen met den Plaatselijken
Bureauhouder of den Provincialen Voedsel-
Commissaris, of zdjn bureau.
Tegen gevallen, waarbij achteraf blijkt,
dat teveel is toegewezen, door opgaaf van
te groote oppervlakte, door opgaaf in twee
provincies van dezelfde oppervlakte, door
verzwijgen van verkleining van bedrijf of
teeltvergunning enz. enz,, zal streng worden
opgetreden.
Niet op eigen bedrijif benoodigde kunst-
mestbonnen dienen niet aan den leverancier
te worden verstrekt, doch kunnen bij den
Plaatselijken Bureauhouder te allen tijde
weer worden ingeleverd.
In geval men b.v. phosphorzuur-bonnen
wil inruilen tegen b.v. stikstof bonnen, is ook
advies van den Landbouw- of Tuinbouw-
Voorlichtingsdienst vereischt.
DE SOCIALE VERZEKERING
IN NEDERLAND.
Vanwege de Raad van Arbeid te Dord
recht, werd Woensdagavond in Hotel Meijer
een geluidsfilm vertoond,' onder bovenstaan,
de titel, welke tot uiting zou brengen de
beteekenis der onderscheiden verzekerings.
wetten in ons land, waarmede ieder te ma
ken heeft.
De heer Kampstra, directeur der Am-
bachtsschool te Middelharnis, opende de vrij
goed bezette vergadering, waarna hij het
woord gaf aan een ,der Inspecteurs van de
Raden van Arbeid, welke de bedoeling van
de film en de film zelf toelichtte.
De film, in 1936 gemaakt, begon met een
vertooning van het Binnenhof, als sjrtnbool
van de samenwerkende volksvertegenwoor
digers, die de sociale wetten hebben tot
stand gebracht. De uitkeeringen van ouder;^
domsrente, weduwen en weezenrente, uit
keering bij ongevallen enz. beliep in 1936
reeds 90 millioen samen. Sindsdien is dit
natuurlijk vermeerderd.
Het 2e gedeelte liep over de Landbouw-
ongevallenwet, de zee-risico en de ziektewet
Ons fand telde 3.20.000 verzekerde!ilB.,X3SiË''
sinds is dit aantal weer gestegen. Aanschou.
weiijk werd voorgesteld, de gevaren in diver
se bedrijven, op den wcig, op het land enz. hoe
ongevallen zooveel mogelijk te vermigden
en vooral hoe men ten opzichte der onge
vallen- en ziektewet diende te handelen.
Per dag worden in Nederland zoo tusschen
de 740 en 780 ongevallen geregistreerd, wel
ke allen door de Ongevallen-wet moeten
behandeld worden. Er zijn 7 Raden van be
roep, hooger beroep is ook mogelijk, het be.
roepsrecht is vrij.
Voorlichting werd gegeven hoe met de
rentekaarten te handelen, zegels te plak
ken enz.
Vermeld dient nog te worden, dat <ïe film is
vertoond geworden in samenwerking met
de Besturen der Ambachtsschool, Schilders
patroonsbond, smedenpatroonsbond, aanne
mersbond, Flakk. en Chr. Bestuurdersbond.
Des middags werd zij vertoond voor de leer.
lin,gen ,der Ambachtsschool.
TWEEDE DEEL.
De vendryving van de Spanjaarden van
onze eilanden.
Door MEVAHOR.
Naar een oud dagboek.
Auteursrechten voorbehouden.
53.
En hij wilde niet voor dat de donker
was gevallen terug komen. Eerst maar eens
Wat gaan eten in de taveerne op de markt.
Daar kon hij een heel stuk van den mid
dag doorbrengen.
En dan verder maar eens wat in de
stad rondkijken.
't Verveelde hem geducht.
Daar moest hij zoo wat den heelen dag
in Tholen blijven.
En dan hij had niets bereikt.
Geen geld, noch van broeder Anthonio,
noch van den Spaanschen bevelhebber.
En nieuws had hij ook al niet opgedaan.
Hij had best op Scherpenisse kunnen blij
ven. Maar ja daar kon hij ook niet blij
ven. Ten minste niet over dag.
Een poosje voor het sluiten van de poort
was hij op pad gegaan. Toen hij Poortvliet
naderde was hy een eindje voor het kasteel
Zuidwaarts een weg ingeslagen.
Dan kon hij het dorpje aan zijn rechter
hand laten liggen.
Dat deed hij maar liever, want hij wist
wel dat ^^t hier met de ketterij ook niet
pluis was.
Vermoeid en ontstemd kwam hij thuis.
Niets bijzonders was er gebeurd dien dag.
Reeds vroegtgdig had hij alles zorgvuldig
gesloten en zich naar bed begeven.
Van slapen was bij hem niet veel geko
men dien nacht.;
Vooral als het donker was was hij be
vreesd. Hij was als een gejaagd hert.
Het minste gerucht dat hij vernam deed
hem vreezen, dat de burgers van Scherpe
nisse hem overlast kwamen aan doen.
De schrik zat van binnen en die verliet
hem niet.
Ook de komende dagen niet.
Overdag vertoonde hij zich niet.
De angst had hem duchtig te pakken.
Hij hield zich binnen of verliet voor het
aanbreken van den dag Scherpenisse om er
pas als het donker was weer terug te kee-
resn. Den meesten tijd bracht hij te Tholen.
door. Daar gevoelde hij zich nog het meest
op zijn gemak.
Men kende hem daar niet.
En ook had hij de geruststelling van de
Spaansche bezetting.
Toen men op het eiland hoorde dat de
Spanjaarden bij den Briel waren verslagen
en dat Vlissingen zich voor den Prins had
verklaard gevoelde de waard zich nog min
der op zïjn gemak. In zijn verhitte en ver
ontrustte verbeelding zag hij ook hier de
ketters reeds baas en zich wreken op hem
en de andere zeven stuiverslieden.
In dien tgd maakte hij eenige voorberei
dingen om te vertrekken. Dat was' zeker
als de ketters de baas werden dan bleef
hij niet te Scherpenisse.
Zoo had de waard al een heel onrustige
en benauwde maand.
In een der eerste dagen van de maand
Mei was hij weer naar Tholen gegaan.
Tot zijn blijdschap merkte hij, dat er
meer soldaten waren dan anders.
En ja, toen hij er naar informeerde ver
nam hij dat de Spaansche bezetting weer
teruggekeerd was, ja dubbel zoo sterk was
gemaakt.
Dat was een blij bericht Voor hem. Dat
was voor hem van groote beteekenis aller
eerst voor zijn persoonlijke veiligheid en in
de tweede plaats om dat hij nu kanS had
het geld te krijgen, da,t hij nog ontvangen
moest.
Zoo vlug hij maar kon begaf hij zich naar
den Spaanschen kapitein.
Werkelijk ontving hij van deze het geld
voor de Spaansche inkwartiering en boven
dien ontving hij het vooruitzicht, dat weldra
weer Spaansche soldaten te Scherpenisse
zouden komen.
Geheel opgeknapt door deze mededeelin-
gen Wachtte hij niet tot ^^t donker was
om naar huis terug te keeren. Zoo luid mo-
gelijk deelde hij aan zijn huisgenooten mee,
dat een sterk Spaansch leger te Tholen was
aan.gekomen en dat weldra een sterke troep
soldaten naar Scherpenisse en de andere
doi^pen zouden komen.
Het was voor het eerst na langen tijd,
dat de waard weer rustig sliep, maar vele
dorpelin,gen, die van de geruchten, door
den waard verspreid, gehoord hadden slie
pen minder gerust.
De zomer van het jaar 1572 verstreek
voor de bewoners van het eiland Tholen
zonder dat er belangrijke gebeurtenissen
plaats vonden.
Na den overgang naar den Prins van
Oranje van Veere en Zierikzee hadden de
Spanjaarden meer aandacht geschonken
aan het eiland dan voorheen.
Spaansche benden trokken vaak het
eiland door en zoo hier en daar hadden ze
een tijdelijk kampement betrokken zooals
te Sint Maartensdijk en te Gorishoek.
Vooral naar den kant van de zee, naar
de Ooser Schelde strekten ze hun waak
zaamheid uit.
Een enkele keer was het voorgekomen
dat de Spaansche bezetting van Gorishoek
schoten had gewisseld met een schip van de
Watergeuzen, maar tot eenigen strijd van
beteekenis was het niet gekomen. Het was
van Spaansche zijde meer een mianoeuvre
geweest om te kennen te geven, dat ze
waakzaam waren en dat het eiland goed
bezet was dan een poging om met de Geu'
zen den strijd aan te binden.
De bewoners van het eiland hadden hun
werkzaamheden verricht op het land, zich
afvragend of ze de ingehaalde oogst vrg
en ongehinderd voor zich zelf zouden kun
nen aanwenden, dan 6f de Spanjaarden en
de Geuzen er zich meester van zouden ma
ken.
Het was voor de eilandbewoners een tgd
van afwachten.
Ze lagen op de grens van het oorlogsge
bied.
Een oorlog, die voornamelijk op zee werd
gevoerd, maar die toch ook gemakkelijk
naar hun eiland zich kOn verplaatsen.
Dat de Geuzen ter eeniger tijd een aanval
op het eiland Tholen zouden doen, dat
stond wel vast.
Als ze eerst het land van Ter Goes had
den genomen, dan zou zeker het eiland
Tholen aan de beurt zijn..
Ongelukkig kwamen van daar geen gun
stige berichten voor de Geuzen. In het be
gin van den zomer hadden ook de Spanjaar
den rekening gehouden met een dlrecten
aanval van de Geuzen op het eiland.
Toen waren de Spanjaarden eenige ven
delen sterk gelegerd op het eiland. Vérder
in den zomer was de bezetting weer ver.-i
zwakt.
Niet meer dan één vendel, ongeveer hon
derd en vijftig man sterk was op het eiland
achter gebleven.
Die verrichten vaak patrouillediensten op
het eiland.
(Wordt vervolgd.)
