„EILANDEN-NIEUWS
Simon Gieke
Marktberichten
2e BL\D - ZATERDAG 21 OCTOBER 1939 - No. 1085
BINNENLAND
Nederland en de Mobilisatie.
93
Men is begonnen met het sloopen van de Rotterdamsche
Diergaarde. De dierenverblijven vallen onder, de hamers.
Centrale veiÜngMiddelharnis
De ketter van Scherpenisse
Chr. WetkbUd op Ger. Groadslag voor de Znld-Holl. en Zeeunrscbe Eilanden.
Ulteave van de N.V. .Eilanden-nleuws* Mlddelharnls. Tel 17. Giro 167930, Postbui 8
De auitolooze Zondag Ook een tank-
verboiti; in de maak Wederom 100
millioen g<uMen voor djelfensie aange
vraagd Huwelijk en kostwinners-ver-
igoedinig Ex-(keizer 'te Doorn volgt
m«t spanninlg dte igebeprtenissen Ka
merlid veroordeeld Varia.
Om ben2;ine te sparen, heeft men, zoo-
als bekend, een verbod uitgevaardigd, dat
des Zonda,gs geen auto's of motorrijwielen
mogen rijden, behalve enkele noodzakelijke
uitzonderingen. Aan elke wet die gemaakt
wordt, en vooral bij het haastig maken van
noodwetten, kleven echter hiaten, zooals
ook hier, want al had men een auto- en
benzine-looze Zondag, de Belgische wagens
mochten in Holland, met hier getankte ben.
zine te kust en te keur rijden, tot groote
ergernis van de Nederlandsche automobilis.
ten. Van iedere uit België komende auto
moest de benzine worden opgemeten door
de douane, en bij het eerste station (Neder
landsche) benzine worden in,genomen. welke
en dat is het eigenaardige, alle in Neder,
land moest worden opgereden.
Geenszins was dit natuurlijk de bedoeling
van den wetgever, maar een verbod om
benzine te tanken was er nu eenmaal niet.
Dit heeft de aandacht van het Departement
van economische Zaken, zoodat een ontwerp
van wet tot een tankverbod op Zondag
in de maak is.
Zooals reeds in een driestar in ons Blad
is geschreven, houdt nien niet in het nminst
rekening met de heili,ging van den Dag des
Heeren, maar berust het verbod louter op
economische overwegingen. Men ziet de
slaande hand Gods niet, die Nederland drukt
en men beluisterd er de stem niet in, die
Jezus in zijn omwandeling op aarde eens
sprak: Ga heen en zondig niet meer, opdat
U niet wat ergers geschiedde!''
Over de komende benzine-distributie kan
het volgende worden medegedeeld:
Amsterdam, 17 Oct. In de Voorbereidin
gen van den benzinedistributie begint thans
zooveel teekening te komen, dat wij nu in
staat zijn, mede te deelen hoe de rantsoenee
ring er uit zal zien, Aan alle houders van een
nummerbewijs zal een kaart worden ver
strekt, die recht geöft bij een officieele
instantie belasting, of wellicht postkan
toor een bepaald aantal zegeltjes te
koopen, verschillend naar de klasse, waarin
het motorrijtuig is ingedeeld. Elk zegeltje
geeft recht om een zekere hoeveelheid ben
zine bij een benzinestation aan te schaffen.
De pomphouder verzamelt de zegels en
plakt deze op groote formulieren, welke
hij op zijn beurt moet inleveren bij de con-
trole-afdeeling van het Rijksbureau voor
Aardolieproducten, dat toezicht houdt oP
de aflevering door de verschillende maat
schappijen.
De mobilisatie kost ons land veel. Geen
duizenden, maar muloenen guldens.
De regeering heeft een wetsontwerp inge.
diend, waarbij wederom een crediefc van 100
millioen gulden voor Defensie wordt aange
vraagd. Van het crediet dat tijdens de in
ternationale spanning* in September 1938
werd toegestaan, eveneens ten bedrage van
f 100 millioen, was bij het afkondigen van
de vóórmobilisatie op 24 Augustus j.l. nog
ongeveer 52 millioen over. Dit restant zal
binnenkort verbruikt zijn, aoodat de regee
ring het oogenblik gekomen acht een nieuw
crediet te vragen.
De geldelijke gevolgen van het afkondigen
van de vóórmobilisatie en van de algemeene
mobilisatie zijn nog niet in hun vollen om
gang te overzien. Wel kan worden gezegd,
Oat ten behoeve van het op voet van oor
log brengen en van de legering en de ver
pleging van de verschillende onderdeelen
van de gemobiliseerde weermacht voor de
eerste dertig dagen, gerekend wordt op een
totaal bedrag aan uitgaven van ongeveer
f 37 millioen.
Dit bedrag moet worden Vermeerderd
met de benoodigde bedragen voor de vorming
van noodzakelijke voorraden en de kosten
welke overigens uit den gemobiliseerden
toestand voortvloeien, welke bedragen en
kosten thans nog niet onder cijfers zijn te
brengen.
Het kost ontza,ggelijk veel. Dat het niet
precies te berekenen valt is te begrijpen,
omdat men, wanneer een land in een oorlogs
toestand gebracht wordt en verkeert tel
kens weer voor onvoorziene uitgaven staat.
Neem b.v. enkel maar het groote aantal
huwenden, die louter in den echt treden om
de kostwinnersvergoeding te bemachtigen.
Ook daarop valt geen basis te trekken. De
regeeringspersdienst gaf daarover het vol
gende bericbt door:
Vele gemobiliseerden schijnen in de mee
ning te verkeeren, dat indien zij gaan trou
wen, dit feit voldoende is om erop te mogen
rekenen dat Ae eohtgenoote kostwinnersver.
goeding zalontvangen. Dit is echter niet
het geval. Om voor kostwinnersvergoeding
in aanmerking te komen, moet in ieder ge
val vaststaan, dat er door het verblijif in
werkelijken dienst van den dienstplichtige
inkomsten aan het gezin worden ontrokken
en wel in die mate, dat er voor het onder
houd van de echtgenoote niet voldoende
overblijft. Ook moet o.a. blijken, dat zij niet
van andere zijde voldoende inkomsten ge
niet.
Al is het niet uitgesloten, dat de echtge
noote van den dag van het huwelijk af in
het genot van kostwinnersvergoeding kan
worden gesteld, moet men niet aannemen,
dat dit onder alle omstandigheden zal ge
schieden. Ter voorkoming van teleurstelling
zal men goed doen daarmee rekening te
houden.
Verder gaat het gerucht, dat voor dienst
plichtigen, die na een bepaalden datum
gaan trouwen, geen kostwinnersvergoeding
meer zou worden toegekend. Daarvan is
nimmer sprake geweest. Of de echtgenoote
al of niet vergoeding krijgt, zal niet afhan
gen van den datum waarop het huwelijk is
gesloten.
De ex-keizer Wilhelm van Hohenzollern,
welke te Doorn vertoeft, volgt niettegen
staande zijn hoogen leeftijd met spanning
de recente politieke en militaire gebeurte
nissen.
De ex-keizer heeft zelfs 'n vrij omvang
rijke organisatie in 't leven geroe.pen om
zich voortdurend uitvoerig op de hoogte
te laten houden.
Zijn belangstelling voor de krijgsverrich-
tingen spruit zeker niet het minst voort uit
de omstandigheid, dat
23 kleinziDnen van de ex-keizer te
Doorn onder I^ults«he vlag strSj-
dfen.
Huize Doorn ontvangt niet alleen de voor.
naamste Duitsche en Engelsche kranten,
docht luistert regelmatig naar de Duitsche
en Engelsche nieuwsbulletins voor de radio.
Zoo de keizer verhinderd is aan zijn groote
toestel te luisteren, verschaft een draagbaar
toestel hem het contact niet de studiofs in
de wereldsteden. Kan hij zelf niet luiste
ren, dan rust op zijn huisgenooten de plicht
notities te maken van de voornaamste rne-
dedeeUngen.
Op groote kaarten volgt de ex-keizer de
krijgsverrichtingen en met vlaggetjes volgt
hij de verschuivingen van de fronten. Zijn
meening over de krijgskansen of het hui
dige Duitsche regime houdt hij echter
i^orgvuldig voor zich.
De mobilisatie is niet zonder invloed ge
bleven op zijn leven. De ex-keizier heeft als
ieder ander zijn distributiekaart, waarop
hij thans suiker ontvangt en in den tuin
is een schuilkelder gemaakt, die de geheele
huishouding kan bergen.
Twee Duitsche leden van de huishouding
zijn gemobiliseerd en werkzaam gesteld op
de Duitsche legatie te 's-Gravenhage, twee
Nederlandsche bedienden (de tuinman en de
chauffeur) werden door het Nederlandsche
opperbevel onder de wapenen geroepen. De
ex^keizer heeft persoonlijk afscheid van
hen genomen, hun zijn portret met hand-
teekening aangeboden en hun verscheiden
maanden salaris uitbetaald.
De dood van zijn kleinzoon, prins Oscar
(aan het Poolsche front) heeft diepen in
druk op hem gemaakt.
Een Ansiichtkaart is geen Bridfkaart.
Er zijn, nog militairen, die van meening
zijn, dat zij Ansichtkaarten ook zonder port
mogen verzenden. Dit is evenwel niet het
geval, tenzij men op de linkerhelft van de
adreszijde de, een of andere mededeeling
vermeldt. Bij vermelding van naam van af
zender alleen, zal de ontvanger van icen
portloos verzonden ansichtkaart strafport
moeten betalen. Voorts moeten militairen
er op bedacht zijn, dat zij in den rechter
bovenhoek het woord militair" schrijven en
in den linker-onderkant het volledige veld
post-adres, want de naam alleen is ook niet
voldoende.
Kamierlid veroordeeld.
Tegen het Kamerlid H. Ruijter had de
officier van justitie op 3 October een geld
boete geëischt van 60 gulden subs. 60 da
gen hechtenis wegens beleediging van het
Kamerlid mr. M. M. Rost van Tonningen
in het gebouw der Tweede Kamer. Oogen-
blikkelijk na de schorsing der zitting van
die Kamer op 1 Maart van dit jaar had de
heer Ruijter den h«er Rost van Tonniriigen
het Woord landverrader" toegevoegd. De
rechtbank veroordeelde den heer Ruijter
tot een geldboete van 25 gulden subs, 20
d^.
EEN VELDRABBIJN BIJ HET LEGER
Voor het eers't!
Naar wij vernemen, is zeer binnenkort
de benoeming te verwachten van den heer
J, H. Dunner, adjuinct-rabbijn van de Ne-
derlandsch-Israëlietische hoofdsynagoge te
Amsterdam, tot veldrabbijn bij het Neder
landsche leger. Het is de eerste maal in de
geschiedenis van het Nederlandsche leger,
dat het de beschikking krijgt over een Jood
schen veldprediker.
De heer Dunner, die in Amsterdam speci
aal de godsdienstige belangen der Joodsche
jeugd verzorgt, is reeds van begin Septem
ber af vanwege het Nederlandsch-Israëlitie.
sche Kerkgenootschap belast met de be-
har,tiging van de godsdienstige belangen
van de Joodsche militairen.
EEN TEKORT AAN ARTSEN?
Door de mobilisatie van leger en vloot
zijn niet minder dan 1400 artsen onder de
wapenen gekomen. Dit is op een geheel van
ongeveer 5000 praktizeerende artsen geen
gering getal. Deze artsen moeten in hun
praktijk vervangen worden, hetgeen op
tweeërlei wijze kan geschieden. In de steden
of groote dorpen waar meer dan één arts
is, kan de praktijk van de gemobiliseerde
arts door de niet-gemobiliseerde arts wor
den waargenomen. In de kleinere dorpen,
waar één arts een groot grondgebied moet
verzorgen zal evenwel op andere wijze in
de behoefte aan geneeskundige hulp moeten
worden voorzien, namelijk door aanstelUng
Van vervangers.
Deze aanstelling van vervangers is in
normale omstandigheden natuurlijk ook van
tijd tot tijd noodig, bij vacanties, ziekte of
afwezigheid om andere redenen. Hiervoor
moet geput worden uit een aantal van on
geveer 200 voor waarneming beschikbare
artsen. Van dezie 200 is er in normale om
standigheden om de genoemde redenen ge
woonlijk een dertigtal als vervanger werk
zaam. Het is begrijpelijk, dat nien in de
omstandigheden, waarin we thans verkee
ren, met dit aantal van 200 niet toekomt.
Daar nu een_ artsen tekort onvermijdelijk
was, heeft de regeering aanstonds ingegre
pen. Zij heeft een voorziening getroffen tiij
de wet geneeskundige voorziening 1939.
Door deze wet zal het aantal artsen zoo
veel dqenlijk gelijkmatig over het geheele
land zijn verspreid, nu hoopt men te voor
komen dat in verschillende deelen van het
land een groot tekort zou ontstaan aan
bevoegde geneeskundigen.
ETTEN, 18 October 19S9.
De aanvoer op de heden alhier gehouden
veemarkt bedroeg 253 stuks.
De aanvoer van melkvee was normaal,
de handel levendig en de prijzen iets hooger.
De aanvoer van muntig vee was gewoon,
de handel redelijk en de prijzen als vorige
week.
De aanvoer van jong vee was ruimer, de
handel matig en prijshoudend.
De aanvoer van vet vee was voldoende,
de handel zeer vlug en de prijzen stijgende.
De aanvoer van biggen was normaal, de
handel tamelijk en de prijzen hooger.
Prijzen: Kalf koeien van f 150260; Kalf-
vaarzen van f 140260; Melkkoeien van if
160270; Mager vee van f 110180; Gras
kalveren van f 4095; Vet 'vee van f 0.i32
0.39 en Biggen van f 14.------18.per st.
Uienvelllnjg Vian Dinsdag' n October 1939.
Gewone uien f 2.62; Drielingen f 1.31; Pic-
klers f 4.13; Stekuien tf 0.88. Alles per 100
K.G.
Aanvoer 9.500 K.G.
Veiling' van Woensdag 18 October 1939.
Gieser Wildeman f 4.4.80; Winter Loutjes
f 2.80—3.80; Kleiperen f 2.------3.40; Zoete
Bellefléur f 2.-------4.10; Pondsperen f 1.------
2.10; Bismarck f 4.907.Beurré Clair-
geau f 2.'------3.40; Maagdeperen f 9.70;
Witte kool f 1.90—2.50; Savooie kool 4.30
6.50; Roode kool 'f 2.104.50; Spinazie
f 5.------10.10; Stamsnljboonen f 14.30; Kro
ten f 0.80—2.80; Tomaten f 4.------7.80. Al
les per 100 K.G.
Alicant Ie soort f 6.508.20; Alicant 2e
soort f 5.-------5.90; Alles per 100 pond.
Bloemkool f 6.9010.60; Andijvie f l.i------
2.50; Sla f 0.50—0.70, Alles per 100 stuks.
Bospeen f 1.------4.40 per 100 bos.
Veilingien van Dondendag 19 Octobefr 1939.
UIEN.
Gewone uien f 2.80, per 100 K.G.
Aanvoer 32.000 K.G.
EIEREN:
Kipeieren 4650 kg. f 3.573.77; Kipeieren
5859 kg. f 5,18—5.32. Alles per 100 st.
's-Gravenhage, 18 October 1939.
BETALING VAN OVERGENOMEN
LANDBOUWPRODUCTEN.
De Minister van Economische Zaken maakt
bekend, dat zij, van wie door de provinciale
voedselcommissarissen landbouwproducten
zijn overgenomen en die niet in staat 2Ïjn
om welke reden ook in persoon, de
hun toekomende gelden in ontvangst te ne
men, dit door bemiddeling van een gemach
tigde kunnen doen.
Bij de provinciale voedselcommissarissen
en de plaatselijke bureauhouders zullen
daartoe formulier'-machtigingen verkrijg
baar worden gesteld, welke de daarop door
den rechthebbende aangewezen gemachtig
de bij de ontvan,gst van de gelden dient af
te geven of bij de betalende instantie te de.
poneeren.
Bij de bedoelde voedselcommissarissen en
bureauhouders kunnen voorts alle gewensoh.
te nadere inlichtingen ingewonnen worden.
's-Gravenhage, 17 October 1939.
VERHOOGING BOTERPRIJS; HEFFING
MARGARINE; STEUNTOESLAG ItAAS.
De Minister van Economische Zaken
heef^ met betrekking tot den zuivelsteun
voor het 'aanstaande winterhalf jaar den
boterprijs met ingang van 19 October a.s.
nader vastgesteld op f 1.60 per kg. Het vo
rige jaar was deze prijs f 1.45.
Bij deze prijsverhooging is o.a. overwogen
dat de productiekosten van het zuivelbe-
drijf op enkele onderdeelen een stijgende lijn
vertoonen, dat tengevolge van de moeilijk
heden bij den aanvoer van veevoeder in het
aanstaande halfjaar een geringere melkpro
ductie waarschijnlijk is en ten slotte, dat het
veehouderijbedrijf door het veelvuldig optre
den van mond- en klauwzeer in de laatste
jaren zeer is verzwakt. De Minister heeft
zich bij het vaststellen van den hoogeren
prijs niet ontveinsd de ernstige moeilijkhe
den, welke de afzet van zuivelproducten
naar het buitenland reeds ondervindt en wel
ke in de toekomst mogelijk nog grooter zul
len worden.
Tevens is het noodzakelijk gebleken, de
heffing op de margarine aldus vast te stel
len, dat de prijs der margarine met 8 et.
TWEEDE DEEL.
De vepdrflving van de Spanjaarden van
onze eilanden.
Door MEVAHOB.
Naar een oud dagboek.
Auteursrechten voorbehouden.
50.
Had hij de zaak tot het uiterste willen drij
ven, hij had het huis omsingeld.
Daaraan had hij geen behoefte.
Slachtoffers begeerde hij niet te maken.
Zoo de burgerij zich rustig hield, dan had
ze van hem niets te vreezen,
Den volgende morgen had hij Baaye-
zoon voor zich laten komen.
Wat de mannen opkeken toen ze bij den
schout binnen waren gelaten^
Ook precies dezelfde mannen van gister
avond.
De schout verkneukelde zich in de Ver-
baarde blikken van de mannen. Hij maakte
het kon.
„Ja mannen, je ziet, ik ken mijn manne
tjes, Je kunt mijn waakzaamheid niet ver
schalken. Nu niet en ook in de toekomst
nigt. Denk daar aan. Onze goede stad is
in ruste, houdt ze in ruste. Haalt geen
dwaasheid uit, want je ziet het, ik laat me
niet om den tuin leiden.
Mijn oog ziet je, denk daaraajn."
Meer Zei de schout niet en zoo liet hij de
verbouwereerde mannen haar huis gaan.
Geen dreiging, geen gevangenisstraf,
niets van dat alles.
Alleen maar laten zien, dat hij op zijn
hoede was. En hij had succes. Ook in de
komende dagen. Na Vlissingen en Veere en
Zierikzee. O, zoovelen ook in Tholen wilden
wel de zijde van den Prins kiezen. Maar
het was of de oogen van den schout hen
allen in bedwang hielden.
Juist om hem te misleiden en toch (tot
zijn doel te komen, wilde men uiterst voor
zichtig zfjn.
Te voorzichtig.
De volksbeweging kon door te groote
veorzichtigheid geen houvast krijgen. Er
was ook geen algemeen erkend leider.
Geen Jan van Cuyk, geen chirurgijn Adri-
aan of Kersemaker zooals te Vlissingen,
Veere en Zierikzee. En zoo verliep de tijd.
De scheepjes der Geuzen ze kruisten op
de Zeeuwsche wateren. Ze werden ook door
de Tholenaars gezien. O, indien ze in die
eerste maand den koers gezet hadden naar
Tholen, zeker zou Tholen het voorbeeld der
anderen gevolgd zijn. Twee dingen ontbra
ken te Tholen. Doelbewuste leiding en een
kern van volk z(ooals de zeelieden van Vee
re en Vlissingen en Zierikzee.
De boerenbevolking was meer leidzaam
en kwam zoo niet met elkaar in aanraking.
En op de dorpen?
Ook daar was zioto hier en daar eenige
gisting. Inzonderheid te St. Maartensdijk.
Maar het bleef er bij.
De boerenbevolking had genoeg te doen
miet zijn gewonen arbeid. Zeker, men sprak
wel eens met zijn buren. Op de straat op het
werk maar samenkomsten van veel volk,
zooals da,t in zeeplaatsen voorkomt miste
men hier.
En zooals het in het algemeen is zoo
was het ook bij de bevolking van Tholen. De
boerenbevolking is niet gemakkelijk op de
been te krij,glen. Alleen ter afwering van
onmiddellijk dreigende gevaren slaat men
de handen in een.
Daarbij kwam ook nog de sterke indivi-
dueele insla,g van het Thoolsche volk. De
dunne boerenbevolking verspreid over het
eiland zich geneerende met landbouw en
Veeteelt miste het meer roerige, met meer
gemeenschapszin vervulde bevolkingsdeel,
dat in de andere Zeeuwsche steden den
stoot had gegeven voor de omwenteling.
Men leefde voort in zijn arbeid, werd daar
in op het oogenblik niet gestoord en dus
bleef men zjjn sleurleven voortzetten.
In de huizen werd er onder de vrienden
en broeders wel overgesproken.
Maar die gesprekken waren meest
schouwenden zin.
Van Alva en zijn tirannie, van de Span
jaarden men moest er niets van hebben.
Bij zulke gesprekken bleef het.
Brak de vrijheid door hetgeen mtai zeer
wenschte, ook het eiland Tholen zou er in
deelen. Men zag meer op wat anderen er
voor deden, zonder zich rekenschap te ge
ven van wat men er zelf voor kon doen.
En dan, de Spaansche soldaten waren
"wel -weg. maar ze zouden terug komen.
Men lag open voor de komst van de
Spanjaarden zoolang de stad Tholen in
.Spaansche handen bleef.
Van de stad Tholen moest het begin
uiitlgaan.
En daar gebeurde niets en zoo gebeurde
er in het heele eiland Tholen niets om het
Spaansche juk aif te schudden.
De waard van Scherpenisse was niet wei-
ning ontsteld toen de Spaansche soldaten
aoo onverwacht waren vertrokken.
De Spanjaarden waren vertrokken, hij
moest blijven.
En dat te midden van een vijandige be
volking. De kansen waren .gekeerd.
Dat begreep de waard en dat vervulde
hem met vrees.\ Dat men hem haatte, het
was hem niet verborgen gebleven. En nu
waren zijn beschermers weg. Gemelijk en
angstig zag hij de Spanjaarden vertrekken.
Gemelijk omdat hij niet ,de minste beta
ling had gekregen, angstig omdat hij vrees
de, dat de .dorpelingen wraak zouden ne
men. Met grooter zorg dan hij anders wel
had sloot hij den avond van het vertrek
van de Spaansche soldaten zijn huis.
Men kon maar nooit weten.
Den volgenden morgen reeds .vroeg was
hij opgestaan oit\ zich naar Thoïen te be
geven. Meer dan één- reden bewoog hem tot
dien tocht.
Daar kon hij meer te weten komen van
den stand van zaken, daar kon hij overleg
gen met broeder Anthonio en dat dreef hem
nog het sterkst, daar .kon bij ook bij den
Spaanschen bevelhebber trachten zijn geld
in ontvangst te nemen.
De Spanjaarden waren nu vertrokken, nu
moest er ook maar eens afrekening plaats
hebben.
Zijn stemming was uiterst somber.
Hij volgde niet den gewonen weg.
Zoo vroeg kon hij toch niet terecht in Tho
len. En zoo de hoofdweg vermijdend was hij
terecht gekomen in den groeten polder van
Schakerloo.
De waard had zich niet gehaast, ook nu
haastte hij zich niet.
Toch gevoelde hij zich in deze groote
uitgestrektheid van lage weilanden moe
rassen en rietvelden niet op zijn gemak.
Dat hij ook deèen weg genomen had. Hij
maakte er zich zelf een verwijt van.
Hoe licht kon hij hier een vijand ontmoe
ten.
Zoo dacht de waard maar in werkelijk
heid was daar al zeer weinig kans op.
Maar zijn geweten was niet zuiver en dat
vervulde hem met vrees, ook waar geen
oorzaak van vrees was.
Telkens schrikte hij op wanneer een wa
tervogel plotseling opvloog en het geroep
van kieviten en tal van andere watervogels
vervulde hem ook met angst.
