CHRWEEKUADÖpGEaGDOnDSlAG ^ööoEZUID-HOLLInZEEUWSCIIE EHAMDEn
oêder
N.V. üiïGEVERSMAATSCHAPPIJ „EILANDEN-NIEÜWS"
Kooiagin Wilhelmina
1898-1938.
f^EEPP
Een Nationale Film te Ouddorp met
een schrille dissonant.
1YA AT
lie Jaargang
WOENSDAG 7 SEPTEMBER 1938
No. 970
Ivorol
Oranje
Blanje
Bleu
QFFiClEELE CRISISPÜBLICATIES
Rook- en
Pruimfabak
50 Sigaren 87*|2 et.
VERBRUGGE
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER 1935 OPGENOMEN HET BLAD „ONZE EILANDEN" 18e JAARGANG
SLECHTS SexFËHAK
OUDE SMAAK
15 en ZO et. per half pond
MIDDELHARNIS
MMMMMH
UITGAVE VAN
AdTertenfle^i^ 20 cent per legeL Reclames 40 et.; Dixfosv
lanvragen en aanbiedingen van 1—6 regels 80 c(.; Boek^aaor
kotuUsing 10 cent per regel Contracten bekngr^l; lagtt.
Gevestigd te Mjddelhamls Prins Hendtikstr. 122 C Giro 167950 Fostbox 8 Tel. 17,
Bykantoor voor Zeeland: St. Maartensdyk, Markt, Telef. 59.
Abonnemenisprtts 85 cent pet 3 maanden bQ TOomitbetaUBg.
Veischiyat lederen Woensdag en Zaterdag 2 maal fer «eek.
Afzonderlijke nummen 5 cent Buitenland Bgulde« pet i>«
luiiuiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiuiiiiMiiiiiiimiiimi
II.
Gedurende de veertigjarige regeeringspe*
riode onzer Koningin is er heel veel ge»
beurd, dat aan het eind van dit tijdperk
verdient gememoreerd te worden. In den
beginne waren het internationale gebeur*
tenissen, die de aandacht van Regeering en
Koningin vroegen. In 1899 kwamen in Den
Haag bijeen ongeveer 50 afgevaardigden van
vele landen ter wereld, die op initiaitieÉ
van Czaar Nicolaas II van Rusland de eerste
Vredesconferenfie hielden. De resultaten wa*
ren gering: men «prak de wenschelijkheid
uit van beperking der bewapening en daar*
bij bleef het. Reeds tijdens de zitting der
Conferentie begon Engeland zijn actie om
de beide BoereiixepubUeken Transvaal en
OranjcVrijstaat aan zijn imperiaüsffische
doeleinden te onderwerpen. In October 1899
trad de ocwrlogstoestand in en ving een)
bittere strijd aan tusschen het Engelsche
en HoUandsche element in Zuid^Afrika,
waarbij de Boeren met ten hoogste 13.0CX)
man onder Joubert, Botha, Cronjé, de Wet
en De la Reij te kampen hadden tegen de^
ovexmachtige legerscharen van zeker 240.000
man Engftlschen onder bekwame veldheeiett
als Roberts en Kitchener. Vooral in Neder<<
land was de sympathie voor de Boeren
groot, omdat men alom de stamverwantschap
zeer diep gevoelde. In Engeland rees daar<=
door de vijandschap jegens Nederland voort
iluiend, omdat men hier zijn gevoelens
niet onder stoelen of banken stak en vele
uitgeweken of gevluchte Boeren hier een
toevluchtsoord vonden. Vooral de Engelsche
minister Chamberlain, de aanstoker van de*
ze oorlog, was het voorweiBp van veler
felle antipathie. De Boeren verloren echter
in weerwil van hua dapperheid hun Presi,*
dent. Krüger moest de wijk nemen naar
Portugeesch gebied. Onze Koningin heeft
toen een zeer edelmoedige en dappere daad
verricht door den ouden president met het
Nederlandsche oorlogsschip de „Gelder^»
ïand" naar ons land te doen overbrengen.
Na twee en een half jaar kwam in 1902 de
Vrede van Vereeniging tot stand, die de
onafhankelijkheid van beide lepubleken ver*
nietigde. De Koningin had een meer sym*
pathieke houding aangenomen dam de Duit*
sche Keizer, die altijd groote wooirden in
de mond nam, doch tenslotte President
Krüger niet eens wilde of duirfdfe ontvati*
gen.
Midden in deze gebeurtenissen trad de
Koningin in het huwelijk 7 Februari 1901
met den 24*jarigen prins Hendrik vain
Meddenburgï'Schwerin. In het volgend'jaac
was zü zeer ernstig ziek. In stedte van een
blijde gebeurtenis, die toen verwacht werd,
was er angstige spanning in het land' voor
het leven der jonge Koningin^ d(a,t die
Heere echter genadiglijfc spaarde.
In 1903 kwam de spoorwegstaking, door
socialisten en anarchisten geleid, de rust
in het land verstoren. De revolutionaire
actie van Troelstra en Domela Nieuwenhuis
werd echter door het doortastend optrecfen
van Dr. Kuyper, die toen ministei^president
was, in de kiem gesmoord, doch niettemin
waren het ook voor de Koningin spannende
dagen, daar er op niets meer of minder dan
revolutie werd liangestuurd.
In hetzelfde jaar had ook' de definitieve'
onderwerping plaats van Atjeh na een der*
tigjarige oorlog. Dit succes was te danken
aan den energieken generaal en Iafe(ren
gouverneur*ge»eraal Van Heutz, die met
groot militair talent aan het laatste verzet
der verraderlyke Atjineezen een eind wist
Ie maken. i
Omstredcs 1907 vroeg: de internationale
toestand weer de volle aandacht van Ko*
ningin en Regeering. Groote spanning en
onrustbarende verschijnselen deden zich voor
op de Balkan en in Noord*Afrika, waar de
belangen der groote mogendheden met el*
kaar botsten. Vooral de toenemende bewa*
peningi met name van D-uJtschlapid en
het voortdurend sabelgekletter van Willem
II. wekten overal gevoelens van onrust.
Gelukkig bleef het toen bij dreigingen en
volgde de uitbarsting, die o»herroepelijk
komen moest, eerst later.
In 1909 br^ een conflict uit miet de
Zuid^Amerikaansche staat Venezuela in ver*
band met de politieke werkzaamheid van
Venezolanen op Curasao; een koloniale
oorlog dreigde in de West, doch het zen*
den van een klein eskader oorlogsschepen
had weldra bevredigende gevolgen.
Het was ook in dit jaar, dat na herhaalde
bittere teleurstellingen in de 8 jaren, van
het vorstelijk huwelijk een prinses geboren
Werd, die door de Koninklijke ouders g&>
ngemd werd naar de vrome moeder van
Willem..den. Zwijger, Juliana van Stolberg.
Die geboorte der prinses verwekte alom)
groote vreugde en versterkte het vertrouwen
op de toekomst der dynastie.
In de daarop volgende jaren nam de
onrust in Europa gestadig toe. De landen
wapenden zich tot de tanden ep, alles
voorspelde de naderende catastrophe. In de
Balkan begon het in 1912 reeds. Als gevolg
van de veranderingen aldaar werd het vor»
stendom Albanië geboren, waar de Neder*
lands'che overste Thomson de gendarmerie
ging organiseeren, doch daarbij het leven
liet. Het was ook op de Balkan, n,.l. in
Serajewo, waar de lont in het kruit werd
geworpen, toen op 28 Juni 1914 de Oosten*
rijksche troonopvolger Franz Ferdinand met
zijn gemalin werd doodgeschoten. Men weet,
dat dit de directe aanleiding tot de Wereld*
oorlog is geworden, die ook voor ons land
j zulke ernstige gevolgen heeft gehad'.
I Het is algemeen bekend, hoe gedurende
de jaren 1914 tot 1918 de toestand voor
ons land meermalen zeer kritiek is geweest
en het enkele malen slechts weinig lïeleft
gescheeld of ook wij waren in de oorlpg
betrokken geworden. Het is echter evenzeer
bekend, dat de Koningin in die donkere
tijden met groote toewijding, wilskracht' en
standvastigheid met de Raadslieden der
Kroon beraadslaagde om met behoud van
onze eer toch de neutraliteit te handha*
ven. Het heeft de Koningin toen meermalen
haar nachtrust gekost.
De moeilijkheden waren ontzaglijk groot.
Op initiatief der Koningin kwam reeds iv^
de eerste dagen van Augustus het Nationaal
Steuncomité tot stand. De komst van enkele
honderdduizenden Belgische vluchtelingen na
de val van Antwerpen vroeg evenzeer alleir
aandacht. Het onttrekken van 450.000 man*
nen, die in het leger dienden gedurelnide de
mobilisatiestrijd. aan ons eigen bedrijfsleven,
stelde Regeering en volk ook voor groote
moeilijkheden. De voedselvoorziening begon
in 1917 te nijpen en de totale belemmering
van onze handel en het verkeer met Indië,
de onbeperkte duikbootoorlog der Duit'
schers, de inbeslagTiCming door de Gealliëei'
den van 150 Nederlandsche koopvaardij
schepen maakten de toestand steeds moei*
lijker. i
Daarbij kwamen de voorfdurendö bedrei*
gingen van Engelsche zijde tegen ons land,
dat volgens de Entente door Duitschland
werd geterroriseerd; de steeds stijgende voed*
selnood, waardoor al spoedig een distribu*
tiestelsel noodig' was; het verlies van ge*
weldige kapitalen door degenen, die hun
geld in Russische staatspapieren hadden be*
legd en die in 1917 door de revolutie aldaar
tezamen één en een kwart milliard gulden
verloren; de zware financieele offers, die'
de voedselvoorziening en de landsverdedi*
ging van de schatkist vergden; de toeme*
mende slechte geest onder de gemobiliseer*
den eri het proletariaat; dit alles was oor*
zaak, dat het regeeren onder deze omstan*
digheden waarlijk geen sinecure was. Het
ministerie*Cort van der Lindein bestond
gelukkig uit bekwame mannen, die met
Gods hulp erin slaagden ons land buiten
den oorlog te houden en de moeilijkheden
op te lossen.
Het najaar van 1918 zag echter een nieuw
gevaar opkomen. Nauwelijks was de wapen*
stilstand gesloten, of Troelstra en Wijnkoop
wilden op het voorbeeld van Rusland en
Duitschland, grijpen naar de macht en ook
hier een eind maken aan de regeeVendle
dynastie. Toen, in die revolutionaire No*
vemberdagen, bleek echter de trouw en aan*
hankelijkheid van het Nederlandsche volk
aan zijn Koningin en Vorstenhuis wel zeer
treffend, want bet Marxisme kreeg geen
kans. Troelstra werd „ziek" en Wijnkoop
had een glaasje water noodig, toen de hu*
zaren in Amsterdam van zich afschoten
en in Den Haag de B.V.L. zich schaarde
om de troon. De grootsche voUcshiilde op
het Malieveld in Den Haag aan onze Ko*
ningin gebracht, demonstreerde wel heel
duidelijk de onverbreekbare band tusschen
Nederland en Oranje.
De tweede helft van de regeeringsperiode
onzer Koningin is minder rijk geweest aan
sensationeele gebeurtenissen. Oorlogsgevaar
heeft ons van 1918 tot 1938 niet bedreigd.
Dit wil echter niet zeggen, dat de inter*
nationale situatie geen invloed oefende op
ons Staats* en volksleven. Nederland werd
in 1920 üd van de Volkenbond en Jhr.
van Karnebeek werd zelfs de eerste voor*
zitter, ondanks het feit, dat hij zich in 1919
te Versailles tegen de leidendie staatslieden
der Entente had moeten verzetten, van
wie enkele» op aanstichting van den Bel*
gischen minister Hymans in het Vredes*
tractaat wilden vastleggen, dat Zeeuwsch*
Vlaanderen en Limburg bij België werden
gevoegd. Mede door de buitengewone diplo*
matieke talenten en die Fransche welspr^
kendheid van Jhr. van Karnebeek werd dit
onheil verhinderd. De Koningin heeft in die
tijd door haar reizen naar de bedreigide
landstreken aan de bevolking doen zien,
hoezeer zij in alles meieleefdleS.
Voorts valt nog te memoreeren, dat in
1926 wederom een minder gunstige verhou*
ding met België ontstond door de ver*
werping in de Eerste Kamer van het z.g.n.
Beligisch Verdrag. Ondanks het feit, dat de
wijziging van het Tractaat van 1839 nog
steeds hangende is, kan echter worden ge*
constateerd, dat de betrekkingen tusschen
beide landen weer normaal zijn «ai die
tusschen de Koningshuizen zelfs zeer har*
telijk.
In 1933 bracht het incident met de „Zeven
Provinciën" een golf van gezond nationalisme
en anti*marxisme over ons land, terwijl de
droeve en de blijde gebeurtenissen in onze
Koninklijke familie het Oranjevuur hebben
aangewakkerd, dat sedert vele jaren bij ve*
len scheen ingesluimerd. Socialisme en com*
munisme hadden vrij spel gekregen en dank
zij de slappe regeeringen werd hun invloed
gestadig grooter. Onder de invloed van de
sterke reactie ten tijde van de muiterij' dier
„Zeven Provinciën", toen men pas ging
inzien, hoever de besmetting van het mar*
xisme in ons volk en in Indië gevorderd
was en mede door de opkomst in andere
landen van fascisme en nationaal*socialisme,
welke niet naliet indruk te maken op het
rood'e volksdeel, is ons volk gelukkig meer
meer in de goede richting gekomen en ka(a
onze Koningin, ondanks de ongunst der tij*
den en de crisis en malaise, die de laatste 9
jaren ons volksleven teisterden en die on*
getwijfeld een goede voedingsbodem schijnen
voor revolutionaire sentimenten, aan het
eind van het 40*jarige regeerperiode tae^
blijdschap constateeren, dat de liefde van
het Nederlandsche volk voor Haar persoon
en voor het Oranjehuis zeker niet minder
is dan 40 jaren geleden, toen zij de troon
beklom.
(Slot volgt).
PRO 26-0419A i
Die ark van Noach veirscheen op
het dqek. i
Feesiconmiissie bieitiui£t «enpatlghaar
etlOiot leedwezen.
Van de feestviering' ter gelegenheid van
de verjaardag onzer Koningin en Haar
40*jarig jubileum. Woensdag 31 Augustus te
Ouddorp gehouden, is wel een zeer bittere
nasmaak in de gemeente overgebleiven.
Het feest, dat ordelijk was verloopen
(wat men dan ordelijk noemt, want een ste*
vigen borrel schijnt men er nu eentaiaal
niet bij te kunnen missen I) zou besloten
worden met een „openlucht bioscoopvoor*
stelling," waarbij o.m. de nationale film
zou worden vertoond.
7ijn de kleuren van de verpakking Haal dit
h't zal 's morgens en 's avonds oo konin
echt Nederlindkctie kind Uw huis binnen en
klijbe wiiz» Uw mond en tai<den verzorgen
's*Gravenhage, 1 Sept. 193?.
BIGGENMERKEN. i i
Van bevoegde zijde vernemen wij, dat van
15 tot 20 Augustus 1938 zijn aangebracht
46488 biggenmerken, tegenover 36566 in de
overeenkomstige periode van 1937.
Van de toekenning 1938 zijn tot 20 Aug.
1.1. gebruikt 1206341 merken, tegenover
1100116 merken van de toekenning 1937
op het overeenkomstige tijcfetip van het vo*
rige jaar.
Voor een juiste beoordeeling dienie, dat
van 1 Januari tot genoemden datum in to*
faal zijn gemerkt 1469070 biggen, welk aan*
tal voor het zelfde tijdvak van 1937 bedroeg
1250255.
VGravenhage, 1 Sept. 1938.
DE BOTERHEFFING.
Wij vernemen van bevoegde z^'Ue, dat
het bedrag, bedoeld in artikel 2 van de
Crisis*Zuivelbeschikking 1935 V, dat is het
bedtag van de heffing en de steunuitkeie*
ring op boter, behoudens tusschentijdsche
wijziging, voor de week van 1 tot 8 Sep*
tember is vastgesteld op 55 cent per kg.
(onveranderd.)
's*Gravenhage, 5 September 1938.
Steun kool:»ad otig^ 1938.
Wij vernemen van bevoegde zijde, dat
de steun voor koolzaad van opgst 1938
zal bedragen, voorzoover het volgens de ge*
stelde voorschriften verkocht is:
a. vóór 25 Juli 1938 f4.50 per 100 Kg.
b. in het tijdvak van 25 t,m, 30 JuU 1938
f 4.75 per 100 Kg.
c. in het tijdvak van 1 t.m. 6 Aug. 1938
f .5— per 100 Kg.
d. in het tijdvak van 8 t». 27 Aug. 1938
f 5.25 per 100 Kg.
Zooals dat gewoonlijk gaat^Verden als
tusschenfilmpjes verschillende andere din*
gen vertoond: een natuurfilm, grepen uit
het bedrijfsleven enz.
Plotseüng verscheen een intermezzo van
een geheel ander chapitre: een teekenfibm
voorstellende de bouw van de ark van
Noach en de zondvloed
De dansende micky*mouse^oppetjes ver
beeldden Noach, die aan 't timmeren was.
Waarbij alle dieren hout aansleepten en
meehielpen. Tot het opeens begon te regei*
nentwee aan twee gingen de die(ren in
de ark, een dikke olifant die niet door de
deur kon moest er in allerijl met geweld
worden ingeduwd'j.
Het Bijbelsch verhaal van de ondergang
der eerste wereld werd wel op zoo'n spot*
tende wijze voorgesteld, dat Noach en de
zijnen zelfs biddende gezien 'wieridein, pm
de regen te laten ophouden.
We zullen verder niet in details tredlen,
m^ar kortweg zeggen: het was een profaan
stuk. I
En niemand van de vele aanwezigen was
er, die een stem van proitest liet hoore|n,
om deze goddelooze voorstelling oogenblik*
keHjk te doen eindigen. M'en zweeg in all»
talen, men liet het zich passeeren als was
men door massa*hypnose bevangen. Ook
het Dagel. Bestuur der gemeente en de ge^
heele Feestcommissie. En toen het was afge*
loopen trok men zonder applaus weg, zich
be'wustwordend, dat men door mede*aan*
schouwer te zijn geweest in het openbaasr
het heilige had aangerand.
Zoo zijn de feiten. Het valt te begrijppen,
dat deze schampere voorstelling de ge*
moederen in de streng orthodoxe gemeente
Ouddorp sterk, in beweging heeft gebracht.
Onze redactie ontving meerdere brieven
en ingezonden stukken, om toch een stem
van protest te laten hoorcn.
Wij besloten die stukken niet te plaat*
sen maar persoonlijk een onderzoek in te
stellen en een relaas van de wierkelijke toejf
dracht te geven.
Allereerst hebben we ons gewend tot Bur*
gemeester Geleedst, ■wielke Eeref=Voorz. der
Feestcommissie is.
Deze betuigde zijn diep leedwlezen, dat de
vertooning had plaats gevonden en meer
nog, dat hij op onverklaarbare wijze de
teeken*film, welker figuurlijke voorstelling
hij schijnbaar niet direct heeft doorgehad
heeft laten afdraaien.
Nu moet wel gezegd, dat de feestcom*
missie niet op de hoogte was, wat de inhoud'
was van de film. Het lag oorspronkelijk in
de bedoeling, dat de door êe Regeering aan*
bevolen nationale film: „Veertig jaren"zou
worden opgevoerd. Gezien dit echter op 31
Aug. niet mogelijk was, heteft men een
andere film gezocht, die het leven van
H.M. de Koningin zou voorstellen. Een en
ander is, doordat men de fibn „Veertig ja*
ren" niet kon krijgien een beetje haastig
toegegaan, en men heeft volkomen vejr*
trouwd, dat het een zuiver nationalfa ftlin
zou zijn, met e.v.' degelijke tusschen*stukken.
Het is dus niet waar, dat de Burgemees*
ter toestemming heeft gegeven voor dez»
vertooning, want geen der commissieleden
was er van op de hoogte, wat precies zou
worden gebracht. Afgezien nog van het
profane was het geen stuk dat bij een na*
tionale film thuishoorde. Saamvattend kun*
nen we dus zeggen
Ic. dat de commissie in zijn geheel
heeft gefaudeerd, dooi- ni«t eerst
te onderzoeken wat voor films en
bij fihns werden gegeven;
2e. dat niet alleen de Burgeme«)S<|er,
maar ook de Wethouders, de ge*
heele feestcommissie en «lie aau'
wezigen zonder ondersdicid schuld
hebben, door niet op de een of an^
dere wijze kenbaar te maken, dat
met afdraaien onmiddellijk zou wor*
den gestopt.
De Feestcommissie wil in dez^g_^^eeTl!yk
schuld bekennen. Dat vinden «i5ii.pirjyi«.j>'
waaird. Beter dan sommigen, die er zelf
hebben bijgestaan zondeir te protesteftren
en nu achteraf beschuldigen. Dat is zichzelf
zoeken te dekken.
De Feestcommissie heeft bedien in de gle*
meinfe bij de geheete burgerij de voIge<n«te
circulaire thuisbezorgd:
Aan de Ingezetenen
van OUDDORP,
De commissie van de Feestviering
op 31 Aug. 1938, brengt het volgende
ter algemeene kennis:
Geen enkel lid der' commissie was
op de hoogte van den inhoud van dt
te vertoonen film.
Zij heeft er volkomen op vertrouwd,
dat vertoond zou worden een film, die
de algemeene instemming zou kunineft
wegdragen. Daarin is Zij echter totaal
beschaamd.
De commissie betuigt over de ver*
tooning van de film liaar groot leed*
Wezen. I
OUDDORP, 2 Sept. 1938.
De Feestcommissie voornoemd:
W. Geleedst, Eere*Voorz.
C. Breen, Voorz.
W. Braber, Secr.
T. Tanis, Pennm.
Overige leden:
P. Boelaars.
Dr. J. R. V. d. Borgh. j
Joh. Hameeteman Cz.
A. C. Kaptein.
K. A. de Leeuw.
J. Mierop. i
G. van Oostenbrugge.
De. J. Ruizeveld. i
P. Tanis Gz. i
D. Tanis. i
P. Westhoeve. i
En nu de eindconclusie. We ■wiSeai
niet ontkennen, dat men er hier is „Inge*
vlogen." Wij vinden het ook resoluut, dait
men eenparig en openhartig schuld bekend.
M'aair de feiten zijn er. Er is hier een stuk
vertoond, dat met alles wat heilig is spot,
zelfs met een vreeselijk oordeiel, dat over
de eerste menschheid kwam, de draak steekt.
In ons nummer van 3 Aug. j.l. omldler
den titel„Waar staat ons stopteeken" kwam
een artikel voor, dat een afwijzende houding
in nam, tegen het gebruik van alle filttis.
Wij drukken enkele zinsneden nogmaals af:
„Niet dat de film op zichzelf' zondfe is,
„maar de dingen staan nu eenmaal niet „op
„zichzelf." Van het een komt het ander.
„Hier staat ons stopteeken: Halt!
„Tegenwoordig zijn we zoovw dat bifv.
„een Lutherfilm wordt vertoond in, Gere*
„formeerde Kerken. Sigrid Und'sef weigert
