CHQWECKBLi^ÖpGED.OnonDSIAG vöÖRDËZIJID-HOairiZECl^^ EIIAMDEn
Simon Gieke
N.V. UiïGEVERSMAATSCHAPPIJ „EILANDEN-NIEDWS"
Heeren-costuums
10e Jaargang
I
WOENSDAG'^ia APRIL 1938
No. 930
Reuze-goedkoope aanbiedipg
Handelsondern. „CONTANT"
OFFICIEELE CRISISPUBLICATIES
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER 1935 OPGENOMEN HET BLAD „ONZE EILANDEN"
18e JAARGANG
De Reorganisatie
der Ned. Hervormde Kerlc.
Conranten-reclame is niet te vervangen
Prima kwalifeit
nieuwsfe stoffen, prima pas
vorm. Versch van de fabriek.
23 pCf. onder de
normale waarde 1
Komt zienl Vrij entree 1
Aanbevelend,
Ring 89 Telefoon 278
MIDDELHARNIS
P.S. Op Uw verzoek komen
wij U ook (huis bezoeken!
De Icetter van Sclierpenisse
sggBBa^SBKBe
28,
iiAnDEn-niEuws
UITGAVE VAM
Adveitentic'pi^ 20 cent per regel. Reckmes 40 et.; Dienst*
aanvragen en aanbiedingen van 16 regels 80 Boek'san'
k<H)idi({[iiig 10 cent per regel Contract«i bekngi^k lager.
Gevestigd te AUddelhainls Prins Hendrikstr. 122 C Giro 167930 Fostbox 8 Td. 17.
Bijkantoor voor Zeeland: St. Maartenskiyk, Markt, Telef. 59.
Abonnemeutsprjgs 85 cent per 3 maanden bjQ ToorultbetaÜing.
Verschynt lederen Woensdag en Zaterdag 2 maal per week.
Afzonderljike nummers 5 cent Buitenland 8 gulden per jaar
XII.
D« verdeelingsmethode.
Op de door ons uiteengjezette gronden
verwerpen de Gereformeerden in de Her^«
vormde Kerk' de methode der afscheiding;,
welke echter door zóóvelen na 1816 is get»
volgd, dat thans het aantal der Gereformeerd»
den buiten de Hervormde Kerk zeker niet
veel minder dan SOO.OOO of 10 o/o dejr be*
volking zal bedragen. Intusschen staan de
Hervoimdc Gereformeerden voor hetvraago
stuk, in welke richting dan wel een oplossing
te roeken zij, Degenen, die de voUcskerki*
idéé zijn toegedaan, zijn voorstandelrs der
reoTganisatie^methodei en zij, die de Gere*
formeerde belgdende Kerkidée aanhangen,
gevoelen principieel meer voor de modus««
vivendi^gedachte, waarbij de groote volks»»
kerk in 3 of 4 richtingen zou worden gep
splitst en alzoo de verdejelingsmethode op
haar zou worden toegepast. j
Een modiis^vivendi (letterlijk: vsrijze van
samenleven) gaat uit van het beginsel, dat
elke richting of groep vrijhe'id van beweging
in eigen kring moet hebben, een eigen oif
ganisatie met eigen belijdenis, leertucht, kerk*
orde en liturgie. Slechts een administratieve
en financieele band blijft er met de S.O.,
die de groepskerken overkoepelt. Deze be*
staan dus naast elkaar in één genootschap,
doch zijn kerkelijk geschetüden. Zij kunnen
zich godsdienstig en kerkelijk uitleven zorv
der in botsing met elkaar te komen, zoodat
de richtingsstrijd op een vreedzame wijze
is opgelost. Wanneer deze moderne, ethische
en gereformeerde groepen na eenige tien*
tallen jaren hun positie zouden hebben ge*
consoUdeerd, zouden ze vermoedelijk ook
de laatste band wel willen verbreken en zou
door mmnelijke schikking inzake de kerke*
l^jke goederen een boedelscheiding kunnen
plaats hebben, waardoor tenslotte de oude
volkskerk met haar niet bijeenhoorende rich*
tingen zou worden opgelost in 3 of 4 kejrken
en daarmee ware dan tevens het kerkelijk
vraagstuk tot een oplossing gebracht. Die;
heterogene deelen waren van elkaar losgel*
maakt en daardoor ware ook de vrijmaking
der belijdende gemeente een feit geworden.
Deze methode is in de loop der jaren
vele malen voorgesteld. Reeds in 1848 schreef
Groen van Prinsterer in „Hét recht der
Hervormde Gezindheid: „Waarom zou het
treffen van een vergelijk, op voorwaarden]
aannemelijk voor allen, onmogelijk zijn,"
daarbij doelende op eien soortgelijke regei*
ling. In 1878 srelde Dis. Luty eein modusK
vivendi voor, terwyl ook Dtr. Kuijper vóór
de Doleantte deze oplossing wel heeft aan*
geprezen en de Savornin Lohman er even*
eens voorstander van was. Zelfs de profeet
der reorganisatie*mannep. Dr. Hoedemaker,
schreet' in 1886 in een brochure met de
sprekende titel: „In één genootschap, doch
kerkelijk gescheiden" het volgende: „De
kerkelijke kwestie richt ons geestelijk ker*
kehjk en zedelijk te gronde. DIerhalve moet
aan de leden van ons k«(rkgenootschap de
gelegenheid worden geopend om zich soor;t!
bij soort te groepeeren, opdat de verdere
ontwikkcUng op kerkelijke en theologisch ge*
bied een natuurlijk verloop zal kunnen heb*
ben." In 1906 pleitte Prof. Vissch'elr ervoor
in zijn rede „Go'd en mijn re,cM" op de
eerste vergadering van de Geref. Bond en
in 1916 was hy de „auctor intellectualis," de
geestelijke vader van de Modus Vivendi der
Utrcchfsche professoren, waarop, we nader
terugkomen. Ook in 1932 kwam er nog een
voorstel van een door de Synode b^
noemde commissie, waarin ook Dr. Severijn
zat, dat echter met sleichts 3 moderne stem*
men vóór werd verworpen. Er hadden toen
332 Confessioneele en 31 Geref. Bondsktr*
keraden aan de Synode geadresseerd om deze
modus*vivendi te verwerpen. Vooral prof.
Haitjema was een fel bestrijder ervan.
De bekendste van alle is de M.V. van
1916, welke ook door de Synode werd af^
gewezen. Zij was individueel voorgesteld
door de professoren der Utrechtsche theolo*
gische faculteit, de moderne prof. Cannegie*
ter, de ethischen Van Veen, Daubanton en
Obbink en de gereformeerden Visscher en
Van Leeuwen, Prof. Visschet was secre*
taris en de alom als magistraal geroe|mde
Memorie van Toelichting was van zijn hand.
Het ontwerp bestond uit 19 artikelen en
kwam in het kort op het volgende neer:
Lidmaten eener gemeente kunnen zich aan*
eensluiten tot gemeentekerken. Daarvoor is
een bepaald minimum veireischt. Deze~ ge*
meentekerken kiezen een bestuur of kerke*
raad; zij hebben recht op een evenredig aan»
deel in de inkomsten der gemeentelijke
goederen en fondsen, op het medegebruik
en kerkgebouwen en voorzien zelve in de
godsdienstige behoeften barer leden, als*
mede in het stellen van voorschriften voor
het afleggen van geloofsbelijdenis,
In de M, v. T. zei de Commissie, dat zij
gezocht had naar de mogelijkheid om on*
der handhaving van de administratieve een*
heid aan de verschillende richtingen een
vreedzame samenleving mogelijk té maktn.
Zij wees op het verschijnsel, dat terwijl de
wereldoorlog woedde en de politieke par*
tijen een wapenstilstand hadden gesloten,
in de Kerk, die geiroepen is der wereld een
beeld van eendracht te toonen', de strijd
voortwoedde en zij ook toefn het weerzini»
wekkend schouwspel bood eener voortdu*
rende agitatie der partijen. Zij verteert haar
krachten en innerlijke strijd en daarom moet
worden tegemoetgekomen aan de behoefte
naar vrijheid. De reorganisatie brengt deze
niet, want deze ontketent een machtsstrijd
en leidt tot uiteenspatting. Ook verscherping
der formules brengt geen baat; ontspanning
wordt alleen berejkt door een M.V., die
het historisch gewordene tot uitgangspunt
neemt en derhalve het bestaan der richtinj»
gen accepteert. Voorts wees zij op de twee?»
slachtigheid der S,0, die de belijdenis moet
handhaven, wat zij" niet kan én administrar»
tief moei werken. Daarom moet dit worden
gescheiden en alles wat betrekking heeft op:
het gees.ehjk leven naar de gemeentekerken
worden overgebracht. Erkenning van groeps*
formaties is dus noodzakelijk en elk lidmaat
kan zich aansluiten bij de groep, waarto,e|
hij principieel meent te behooren. Zoo won^
den de minderheden geholpen en de vrede
gewaarborgd.
Dit voorstel werd echter niet erg welwil*
lend beoordeeld, Dfe Confessioneelen
schreeuwden moord en brand over deze
separatie, doch ook Ds. van Grieke^ de
voorzitter van de Geref. Bond, was er fel
tegen en sprak van „non possuinus," wij
kunnen niet. Deze' kerkelijke leider, die
in 1913 in een rede „Gereformeerde niet
Volkskerk" nog pricipiëele klanken liet hoo*
ren, betrad de confeissioneel'e weg steeds
meer en meer en hij was daardoor mede
oorzaak van de verwerping. Mem begreep
niet, hoe prof. Visscher als gedeformeerd
man ervoor kon zijn. Dteze bl«(ef het anti*
woord op de critiek niet schuldig en schreef
zii"n brochure „Tijd rijpt," waaruit wij gaarne
veel zouden willen citeeren, doch ons onti»
breekt daartoe de plaats. Hij zette uiteen,
dat de M.V. niet met dp Geref. Kerkbej*
schouwing strijdt doch er juist door wordt
geëischt. Het kerkelijk vraagstuk kan slechts
voor allen gelijk worden opg^ost o£ het
wordt voor niemand opgelost. In de S.O.
hebben alle richtingen reglementair recht,,
doch in de Kerk der B^denis slechts de
gereformeerden. De reglementaire Kerk' is
niet identiek met de belijdende kerk en
daarom juist in een M.V. noodig. Prof.
Visscher hoopte, dat er slejdhts 3 kerken
zouden ontstaan: 1, de gerelf. en de geref.
confessioneelen; 2. de links*confessioneelen
en rechtsxefhischen en 3, de link's»ethischen
en de modernen, i
Vooral Ds. van Grieken kreeg er in deze
brochure geweldig van langs. Wat hü aan»
bood als oplossing, was volgens prof. V.
„niets dan contessioneeile koek in een p'al»
pier uit de winkel van de Geref. Bond"
en kwam hierop nee|', 'dat hü evenals de
Efanaïden uit de mythologie der oude „Grief
ken" men lette op de woordspeling
een bodemloos vat wild* vullen door de
S.O. door gestadige evangeilsatie te willen
reformeeren.
Het oordeel der richtingjen over de Modus
Vivendi is in groote meefrderheid afwijzend
Slechts een deel der gereformeerden de
groep*Visscher en eien deel der modernen
zijn ervoor. Daartegenover staan alle conj*
fessioneelen, schier alle ethischen, velemoj*
derncn en de gereformeerden van het type
van Grieken, die ertegen zijn terwille van
hun voikskerk*idealen. Een M.V. heeft daar*
om absoluut geen kans van slagen, nog veel
minder dan de reorganisatie. Eigenaardig
is echter, 'dat de ethischen in hun huisge*
meenten en ook de huidige reorganisatie;*
mannen in art. 9 van 'hun ÓnfXverp toch
in deze richting gaan, zooalis we nadet
hopen te zien. Persoonlijk zijn wij steeds
voorstander van deze oplossing gejwetót.
Daar wij de volkskerk verweifpen, ligt deze
methode geheel in onze lijn; de str'ijd wordt
op vredige wijze opgelost, geen machtsstrijd
wordt ontketend, aan dé tweeslachtigheid
komt een eind en de minderheden komen
tot hun recht. Diat zoovele mannferi van
onverdacht Gereformeerde belijdenis ervoor
gepleit hebben zelfs Hoedemaker! is
wel een bewijs, dat zij niet met de Gertefi.
kerkidée in strijd is. Inderdaad zijn^ eil"
pracüsche bezwaren, die niet weggecijferd
kunnen worden: niet alle lidmaten wen>>
schen partij te kiezen en de vraag is oold,
of er niet meer dan 3 groepskerken zullen
ontstaan, doch de principieeliei winst zou
o.i. veire opwegen tegen alle tbezwaren
der practijk.
Zoo zijn wij destijds ook warm voor*
stander geweest van de Convent*beweging,
die in 1922 ontstond als reactie tegen de con*
fessioneelpgezinde leiding van de Geref,
Bond en die geleid werd door wijlen Prof.
dr. J. A, C. van Leeuwen e|n Dir. J. SeJ»
verijn met medewerking van ds. Kievit,'
ds. van Schuppen en Dis. Woeldierink'.
Dit Convent was een vereeniging van ong.
80 Geref. kerkeraden (dus slechts ruim ééiv
derde deel.) Zij protesteerde tegen het Regie*
ment op de Predïkantstractementen en dat
op hei Vrouwenldesrecht en diende in 1923
bij de Synode een ui^ewerkt plan in tot
vrijmaking der Geref. gemeenten onder de
S.O., dai op hetzelfde beginsel berustte
als de M.V., doch met dit verschSl, dat
deze laatste vrijheid vroeg voor allerich*
tingen en het Conveitit alleen voor de
Gereformeerden, die naar de eisch der bq*
lijdenis moeten kunne'n leven. Het plan
bestond uit 24 artikelen. Dei namen dei**
genen, die bij de Kerk' der Belijdenis gerö*
kend wilien worden, moeten verzameld. Dte
gemeenten, waar de Kerkéraad er zich bij
aansluit, zijn Nederduitsch Gereformeerde
Kerken en waar meier dan 100 doopleden
zich opgeven, constitueert zich eveneens zulk'
een Kerk, Deze vormen onderling ringen
en classes, houden zich in hun kerkelijk
feven aan de Dordtsche Kerkenorde, en
komen in Generale Synode bijeen, de eer*
ste maal te Dordirecht, Zij hebben naar
evenrcdighe(id recht op de kerkelijke ini*
komsten van het Genootschap en op het
gebruik der kerkgebouwen volgens rooster.
Ziedaar heel in he<t kort de inhoud.
Dit voorstel werd door de Synode una*
niem afgestemd. Men sprak zelfs van aanma*
üging der Gereformeerden, enkel en alleen
omdat zij opk'wamen voor de eisch' d,e|r
belijdenis. Ook nu had de Synode wederom
gemakkelijk spel, omdat m«|de de Gere^.
Bondsleiding zich fel tegeji het Convent
verzette. Blijkbaar zagen Van Grieken c.s.
in deze actie een soort contra*leiding, tegen
hen gerichr, vooral toen er ook' een maandl»
blad „Het Convent" verscheen. Op de Bonds
vergadering in 1924 spande het, toen na een
uitvoerige rede van Ds. Jongebreur over
„Het kerkelijk vraagstuk" prof. van Le|euf=
wen en dr, Sevetijn in debat k'wamen»
en de meeningen scherp tegenover elkaar
kwamen te staan, OoTc schrijver dezes heeft
toen krachtig geprotesteerd tegen de confes*
sionalistische politiek van het Hoofdbestuur,
dat het Convent bestreed met zuivere volks*
kerk*argumenten. Het sprak van „wijziging"
der S.O, en meende, dat de Ned. iHers»
vormde Kerk als zoodanig nog de K*|rk
der Belijdenis isklaagde over het „loslaten"
van de gedoopte massa a la Kromsigt, riep
het doleantie*spook op ejn meende, dat
deze Modus Vivendi nog minder aan te be*
velen was dan die van 1916. MeirkSvaardig
is, dat als dit H. B. uiteenzet, waajriop».
de Gereformeerden in 1906 de Confession
neele Vereeniging moesten verlaten (n.L
om de beginselveTWatering), het niet beseft
dat het daarmee uit spreiekt, dat heterogene
elementen niet in één vereeniging klinmjn
samenblijven, doch in een kerk blijkbaar wél.
Ziedaar de inconseque|ntie van de Geref
formeerde Bond.
Het Convent is in 1927 door gebieSc aan
belangstelling verdwefnen. Zifn actie was
mislukt. Ds. van Grieken kon ongehindeard
voortgaan de Geref. Bond, die steeds meer
het vertrouwen der Hervormd Gerefor*
meerden verliest, in zijn richting te sturen,
welke richting echter naar onze meening
funest is voor het ware Gepreformeerde be*
ginseL Gebleken is, dat deze groep inzakte
de te volgen weg naar kerkherstel geen ee'ri*
heid vormt.
(Wordt vervolgd.)
Adverteert daarom in Eilandenmieuwsl
DE BOTERHEFFING.
WSiJ vernemen van bevoegde zjpe^ èak
het bedrag be|d|oeM in artiM 2 van d«
Crisis*Zuivelbesdhikking 1935 V, dat is hei
bfedragr van dje heffing en de steunuitkee*'
ring op boter, behoudens tussdheniSjÜfedh*
w'ij'ziging voor de week van 7 tot 14 April
is vastgesteld op 50 cent iper k.g, (onveran»
det-d,)
BIGGENMERKEN.
Van bevoegde zijde wordt medegedeeld,
dat van 21—26 Maart 1938 zSjn aangebradht
37294 biggenmerken, tegenover 45060 in de
overeenkomstige p'eriodé van 1937.
Van de toekenning 1938 zïjn tot 261
Maart IL gebruikt 182787 merken, tegenover
229048 merken van de toekenning 1937
op het overeenkomstige tijdstip van het vo*
rige jaar.
Voor een juiste beoordeeUng diene dat
van 1 Januari 1938 tot genoemden datum
in totaal zijn gemerkt 445338 biggen, weÜk
aantal voor hetzelfde tijdvak in 1937
379186 bedroeg,
3
Aanigifte teruggave crisis «suifcerheffing.
De Minister van Economische Zakien ves*
tigt de aandacht van belanghebbtnden erop,
dat aangifte ter bekoming van gedeelteMj'kfe
teruggave van crisis^suikerheffinig overeen^
kbmstig züjta in de Nederlandsohe Staats*
courant van 4 April 1938 opgenomen be«
schikking vaji 2 April 1938, No. 218 afd.
L,C.A. KaW., uiterlijk op 9 April 1938 vóór
12 uur schiiiiteliiJk WKoojt te worden gedaan
ten kantore van den ontvanger der accfliizen
over de gemeenten, waar de suikfer o£ sul*i
kerhoudende goöderen dijb opgesla,gen.
Belanghebbenden in de gemeente Amster*
dam moeten de aangifte inleveren ten 'kan*
tore van den ontvanger der invoerrechten
en acciij'nzen oip de suiker te Amsterdam,
Inlichtingen te dezer zake kunnen des»?
verlangd ten kantore van die ontvangers
worden ingewonnen.
Naar een oud D a g b o t k
„Auteursrecht voorDehouden
Wat hSj wist had hij gaarne aan Anthonio
verteld. De bezoeken bij' Franke waren hem
ook niet geheel onbektnd gebleven en door
listig e:n arbeider te ondervragen, die hlljl
eens op een avond van Franke had zien ko»1
men, In zlijn eenvoudigheid en gulheid hadi
hij aan Arkelsz. meer verteld dan verteld
modht worden, en zoo had Arkelsz. de ge*
sevens bïjTeen weten te krijgen voor de
werkzaamheden van broeder Anthonio, die
^ve in de vorige hoofdstukken hebben ge»*
schetst, waarin we ook hebfaien gezien dat
Arkelsz, zich dadelijk bevoordeelde meli
het goed van anderen.
Nog menigmaal was hSji naar het boerde«<
ilijtje van Frankfe geslopen om te zien of er
nog wat van ziijn gading was. Menigmaal
had hi(j huis en schuur onderzocht en veki
voorwerpen van meer of mindere waarde
had blij, ak het donker was geworden naar
züjn woning gesleept. En telkens weer dreef
de hebzucht er hem heen, zSjn verhitte ver*
beelding tooverde hem sdhatten voor, die,
hoe omwaarsdhymÏÏük het ook was, het huisje
wel kon bevatten. De ketter was Doo on*
verhoeds vertrokken, dat het hem voor<»
kwam, dat Mj wel dingen van waarde had
moeten achterlaten. En om die op te spo*
ren begaf Mj er zich menigmaal heen. Niet
dat hij er zidh op djln gemak gevoelde.
Vooral als het donker was, verbleef Jüj ep
zoo kort mogelijk. Ook zou hif het boer*
deiijjtje niet Ucht bannen treden, ïonder
een kruis gemaakt te hebibten. Je kbn maar
ncioit weten. Dat volk ging met den duivel
om en dan kon het ook wel gevaarlSjik' z^n
in ioo'n huis. En toch de begeerlijkheid'
dreef hem er heen. Er was wel niet veeilf
meer te halen, maar je kon nooit weten,
Zoio iag Mj Op een keer een verborgen
deurtje achter den sdioorsteen, 't Viel haast
niet oip. Ha! Daar zou de ketter mogelijk
wel zliJM kostbare zaken verblorgen hebben.
Na eenige moeite gelukte het hem h«t
deurtje open te krijgen. Even er in gevoeld
en ja, zijn hand beefde van opgewekte bfe<»
geerte, daar voelde hij iets, dat wel van
bifzondere.waarde kon iifn. Haastig haalde
MJ het te voorschijb en Frankfe's Bijbel
kwam te voorscMjii, Teleurgesteld dat hef
maar een boek was, wierp Arkelsz, het op
den grond. Maar er kon nog wel meer ini
het geheime kastje verborgen züjn.,
Werkelijk haalde de vrek er nog eenigei
bceken uit, maar ziijin bfegeerlijikheid naafl
verborgen kostbaarheden werd niet bevre^<
digd. De boeken nam hü toch möe naar
huis, hij zou ze aan broeder Anthonio
gtjven, I
Thuis g«k<5raen witrp h!ij de bo*k«n in
een rommelhoek. En daar bleven ze voor«
looipig liggen. Van zljki iplan, om ze aan
broeder Anthonio te geven kwam niets;
De bbeken waren uit z'iJn gedachten geraakt,
Hyl was het tenslotte vergeten. Zijn vrouw,
had zie al meermalen zien liggen, maar
nooit sprak ze er over. Het stuitte haar,
tegen de borst, dat haar man telkens met]
dingen uit Franke's huis kwam aandragen.
Ze vond het stelen, en haar eerllijik gei*,
moed verziette aich tegen het toeëigenein
van iakten van een ander. Zoo bleef de
BJijbel «n de andere boeken in de rommel
kast van Arkelsz, liggen. Neen, ze zouden
er niet a'toos bijven liggen.
Op' ziekeren dag was Arkelsz, uitgegaan
naar Tholen naar priester Anthonio, FiÜp
verrichtte zlijb werkzaamheden op het land,
maar weldra moest Mj die werkzaamheden'
staken, want het was hard gaan regenen,
Daax het zomer was had Mj in de schuur
niet veel te doen, en waar hij eenige kleine
reparaties aan een wagen wilde v«rridhtett
moest Mj eenige benoodigdheiden zoekeni
in de rommelkast. Hij' treft de boekien aan,
van welker herkomst hijl niets wist, bladert:
er waii n en raakt tenslotte aan het lez'enl
Hijl zcekt een rustig plekje en leest en
leest in 'sHeeren Woord, Hij heeft oipgesla»
gen het boek van Ruth,
Wat een mooie treffende geschiedenis.
Hljjl leest verder tot hif de gehecle geschiet
denis heelt uitgelezen. Uur na uur bl{jÊlj
hy lezen. Wat mooie gescfhiedenissen staan
•T ïtt dat bodi. Y^ wil «r meer vani weten.
hliji wil het gansche boek lezJen, Daarom,
neemt hijl het mee en bergt het bijl rijn
slaapplaats op. Daarna gaat Mj met ïjVer het
werk doen, dat Mj! zidh voorgenomen heeft.
Hé! dat was toch mooi wat Mj daar las.
Zouden er nog meer zulkt mooie geschie^!
denissen in dat boek staan? Dat zou Mji
onderzoeken, maar hiji moest nu wel doors'
werken, wilde Mj het werk klaar krijgen,
want MJ weet het, vader is niet gemakke*
lijik, MJ wil dat er gewerkt wordt.
Als Arkelsz, eenige uren na den noen
is weergekeerd, vindt Mj' Fililp gereed met
het werk. Dat stemt hem tevreden en, daar
het nu tüjd is de koeien te gaan .meukteri,,
gaan beide naar de wei en maakt vrouw
Arkelsz, de melkvaten gereed om straks de
melk te bezorgen. Als die arbeid verricht is,
duurt het niet ioo lang meer of na het
avondeten zlijn de Arkelsz), naar bed ge^
gaan,
Ook Filip heeft zidh naar den zkïlder \k*
geven en zich ter ruste gele|gd. Hij slaapt
evenwel niet. Door het raampje hij zSjb.
eenvoudige legerstede valt nog genoeg licht
naar binnen om nog wat te lezen. Hij leesi j
dei gesdhiedenis van koning David en iei
boeit hem. Zoo lang Mj maar k'an blijft Mji
'iggen lezen. Eindelijk brengt hiJ het Woetó
weer weg. Het is nog lanlg niet uit, heï
is met blijldsohaip, dat Fililp Ket constateert.
En zoo gebeurt het, dat in het huis van
den valschen ketterjager, van den ijverigen
Roomsdien boer avond aan avond het
Woord Gods wordt gelezen met klimmenu
de belangstelling. Neen, de Bijibel van
Franke ligt niet meer in de rommelkast, Z«
Wordt 'ijverig gelezen door den zoon van
dem ketterjager in diens woning.
Filip spreekt er met niemand over. Nodi
met züjn vader, nodh met zijn moeder.
Er wordt in dp 'woning van Arkelsz, niet
veel gesproken. Er heersdht meest e«n ge<»
spannen atmosfeer Vroeger is dat wel an*
ders geweest. Maar vooral de laatste jaren,
is dat veel veranderd. Het huis wordt gfe»
■bruikt om te eten en te slapen. De dife
metnsohen hebben hun gemoed voor elkaar
gesloten, Arkelsz, ielf is stug en heelemaat
niet spraakzaam. Het praten hindert maar
bij het werken, ioo sdh^lnt Arkelsz. er over
te denken en ioo handelt Mj.
Vrouw Arkelsz, die ook op het land en
in d<n stal moet meewerken, is door het
ve*e Werken afgestompt, en een geest van
onwil is over haar gekomen doordat Ar*;
loelsz, telkens weer haar de les leest omdat
ze teveel uitgeeft. En och, dat is toch zoo'
weinig. Er wordt door haar todh zoo wei»i
nig uiigegeven. Maar het is naar Arkelsz.
zin altijd nog te veel. Geld verzamelen wH
En Filip is bijl dit tweetal mensdhen, diei
zoo stroef met elkaar omgaan, opg^oeid.
(Wotdt vervolgd.)